7. Het imperialisme

7.1. De dominantie van het westenp. 167-179

Deel 1 Restauratie en transformatie, Europa in de 19de eeuw

● congres van Wenen● ondermijning van het congres van Wenen: liberalisme, nationalisme,

Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en de Belgische revolutie● economisch industriële transitie: industriële transitie en de sociale

gevolgen van de industriële transitie● de politieke en sociale ontvoogding: het marxisme, socialisme en

christendemocratie / secularisering en verzuiling

Deel 2 Toenemende internationale spanningen, de wereld rond de eeuwwisseling

● imperialisme en Congo-Vrijstaat ● WO I● Russische revoluties

Instap/actualiteit ● p. 167 drie foto’s: vorm

van culturele kolonisatie● p. 168 ‘Duikboot breekt

door poolijs’

Welke zijn de motieven van deze grootmachten?

Wat hield het westerse moderne imperialisme van de 19de eeuw in en hoe kun je die nieuwe kolonisatiegolf verklaren?

a. Verschil tussen kolonisatie uit voorgaande eeuwen en 19de eeuw?

bron 1 Manuel I, 1499

● economisch: handel in specerijen en edelstenen

● politiek: christelijke bondgenoot vinden in strijd tegen islam

● religieus: christendom verspreiden

veroveren van vreemd/overzees gebied

belangen van het moederland dienen

15de-17de eeuw

bron 2 Chamberlain, 1895

● economisch: handel

geïndustrialiseerde landen willen zoveel mogelijk vrije gebieden inpalmen

overzeese gebieden veroveren, besturen en uitbaten

1870-1914

a. Verschil tussen kolonisatie uit voorgaande eeuwen en 19de eeuw?

● overzeese handel werd gedreven in kustgebieden vanuit versterkte plaatsen (forten)

● binnenland werd meestal ongemoeid gelaten

● opkomende industrie schiep vraag naar grondstoffen en afzetmarkten

● de koloniale mogendheden veroveren gebieden die ze gingen besturen en exploiteren

b. Motieven voor het moderne imperialisme ● bron 4 prestige en handel ● bron 5 armoede ontvluchten● bron 6 prestige en nationale trots ● bron 7 beschavingsopdracht ‘a white man’s burden’ (de last van de

blanke)

A white man’s burden

Life Magazine, maart, 1899

kritiek op de ‘last’ van de blanke

de inlanders lijden onder de aanwezigheid van Uncle Sam, John Bull, keizer Willem en Frankrijk

economisch motief

industriële transitiegrondstoffenafzetmarktgoedkope werkkrachten

politiek motief

prestige en machtgekrenkte nationale trotspublieke opinie afleiden van binnenlandse problemen

Weltpolitik Duitsland

cultureel motief

technologische kloof: superioriteitsgevoelchristelijke bekeringsijver door pseudowetenschappelijk theorieën ondersteund (sociaal darwinisme)

sociaal motief

bevolkingsoverschot en criminelen

c. Welke kolonisatoren namen het voortouw?bron 8 kaart koloniale bezettingen, 1914, p. 359

● in Europa: industriële grootmachten Engeland en Frankrijk, maar ook Duitsland en België

● in Amerika: de VSA bron 13 de Monroedoctrine ‘Amerika aan de Amerikanen’ en de Big Stick-policy

● in Azië: China, Japan, Rusland bron 14 partijtje vissen in de Stille Oceaan

d. Hoe werd er gekoloniseerd?

● zonder rekening te houden met plaatselijke verhoudingen en gebruiken

● principe van volkssoevereiniteit?

kaarten p. 360

bronnen 15 en 16 Afrika werd verdeeld op de conferentie van Berlijn, 1884-1885

bron 19 Etnische grenzen en staatsgrenzen van Afrika

● geen rekening gehouden met verschillende volkeren die er leefden● kaarsrechte staatsgrenzen en het bij elkaar plaatsen van verschillende

volkeren in één staat● gewelddadige uitbuiting van de plaatselijke bevolking● toenemende spanningen tussen de kolonisatoren

e. Gevolgen van Berlijn voor Afrika?

7. Het imperialisme

7.2. Congo-Vrijstaat

Leopold II en Congo ● Leopold II was koning van België van 1865 tot 1909● koning met grote koloniale ambities: internationaal prestige vergroten● in zijn opdracht ontdekt sir Henry Morton Stanley Congo ● ca 20 miljoen inwoners● na jarenlang lobbywerk verwerft Leopold II Congo op de conferentie van

Berlijn● Congo-Vrijstaat wordt persoonlijk bezit

Stanley vindt Livingstone aan de oever van het Tanganikameer in 1871

ivoorhandel

olifanten uitmoorden

kunstgebit, pianotoets, sieraden, biljartballen

economische exploitatierubber

uitvinding van de rubber band door Dunlop in 1887

rubber boom vanaf 1890

Leopold II zit op een goudmijn

autobanden, fietsbanden, isolatiemateriaal

opslagplaats in Antwerpen van Congolees ivoor, eind 19de eeuw

rubberoogst in het oerwoud

Weermacht soldaten bewaken geketende rubberarbeiders

Blanke koning, rood rubber, zwarte doodbbc-reportage uit 2004

brutale behandeling van de bevolking

genocide op de Congolezen: schattingen lopen op tot 10 miljoen doden!