DE LANGE 19DE EEUW

Leerstof 5 de jaar ASO

• 1789-1914/1945: langer dan een eeuw = eeuw van Europa

• Eindigt met de 2 wereldoorlogen, de rol van Europa zal uitgespeeld zijn en wordt overgenomen door VS en Sovjet-Unie

• = eeuw van de revoluties

INSTAP: TIJDSBEELD CA. 1800

Handboek pag. 10-11

I.gebruik van ca. : historische ontwikkelingen zijn geleidelijke evoluties

• Vb. ontvoogding van de massa = massa mensen die geleidelijk aan zelf beginnen nadenken, industriële revolutie, democratisering….

II.tijdsbeeld dus het beeld van die tijd is van belang:

a) gebeurtenissen moeten in de juiste context geplaatst worden

 -waarom zal de moord op de aartshertog Frans

Ferdinand leiden tot WO I?

je moet dit in de juiste context plaatsen dan pas kan je het begrijpen

 -waarom begint de industriële revolutie in GB en niet

in Frankrijk? Je kan enkel de geschiedenis begrijpen als je de context kent

 

b) inzicht verwerven in de verwevenheid van de verschillende maatschappelijke domeinen (politiek, sociaal, economisch, cultureel)

 vb. Franse Revolutie breekt uit omdat het volk

honger heeft, er veel werkloosheid heerst en het beu is belasting te betalen zonder inspraak te krijgen (politiek domein, sociaal domein, economisch domein)

Vb? vb. Picasso schildert in 1937 Guernica

 

III. decennia rond 1800 = overgangsperiode, begin van een aantal ontwikkelingen die zich de hele 19de eeuw doorzetten Vb. 1. Einde van het Ancien Regime of de standenmaatschappij, macht zal geleidelijk aan in handen komen van burgers

2. Industriële Revolutie (ontstaat in GB)

3. Verschuivende dominantie in de wereldeconomie van Azië naar Europa

 

I. LE JOUR DE GLOIRE EST ARRIVE! (1789-1815(handboek pag. 12-15)

= frans volkslied (la Marseillaise)

Allons enfants de la Patrie,Le jour de gloire est arrivé !Contre nous de la tyrannie,L'étendard sanglant est levé, (bis)Entendez-vous dans les campagnesMugir ces féroces soldats ?Ils viennent jusque dans vos brasÉgorger vos fils, vos compagnes !

Refrain (bis) : Aux armes, citoyens,Formez vos bataillons,Marchons, marchons !Qu'un sang impurAbreuve nos sillons !

1. Het Ancien Regime onder druk (18de eeuw) 

2. *kenmerken AR: Absolutisme,standenmaatschappij

chronische armoede (zie tekst armoede van de Franse boeren)

*Reeds op het einde van de 17de eeuw vertoont het AR barsten.

Oorzaak: ontstaan van de Verlichting = men tracht alles te verklaren met hulp van de rede (verstand) en het zintuigelijk waarneembare =fundamentele principes waren vrijheid en verdraagzaamheid

=vooral in GB en Frankrijk vb. Locke, Rousseau, Voltaire maar ook Duitse Immanuel Kant was zeer belangrijk

*Revolutie eerst in Frankrijk: geen toeval….

-absolutisme kende hoogtepunt in Frankrijk

-standenmaatschappij zeer sterk aanwezig

-politieke onmondigheid burgers in contrast met de economische opgang van de burgers

-Frankrijk was failliet!!!

2. De Franse Revolutie (1789-1804) FASE 1: NATIONALE VERGADERING =

parlement -burgerij grijpt macht door gebruik te maken

van de onvrede van het volk 

→ bestorming van de Bastille ( 14 JULI 1789) 

-verwezenlijkingen: a) Afschaffing Ancien Regime (executie Lodewijk XVI en Marie Antoinette) voortaan is iedere burger gelijk voor de wet!

 

= verklaring van de rechten van de mens en van de burger

 

 

b) Constitutionele monarchie wordt gevestigd  = KONING MOET ZICH HOUDEN

AAN EEN GRONDWET!

 

c) Nationalisering van alle kerkelijke bezittingen

d) Invoering cijnskiesrecht = KIESRECHT OP BASIS VAN JE

RIJKDOM, HOE RIJKER HOE MEER INSPRAAK JE KRIJGT MAAR ER IS DUS WEL SPRAKE VAN INSPRAAK!!!

FASE 2 TERREURBEWIND VAN ROBESPIERRE

-Franse Revolutie komt onder interne en externe druk te staan

Intern: voor het gewone volk verandert niets, zij komen in opstand

Extern: Europa is geschokt door de moord op het koningspaar, er ontstaat een coalitie van de Europese koningen tegen het revolutionaire

Frankrijk

-de fransman Robespierre tracht interne en externe druk weg te nemen door

*alle macht bij 1 persoon te leggen*duizenden vijanden van de revolutie te executeren onder de guillotine

Deze fase kenmerkt zich door terreur en chaos….

FASE 3 BURGERIJ GRIJPT OPNIEUW DE MACHT

-regime blijft instabiel en overleeft enkel dankzij de steun van het leger

→ meest succesvolle generaal grijpt zijn kans: NAPOLEON

-Napoleon kroont zichzelf in

1804 tot keizer

3. Napoleon (1804-1815)

-stelt orde op zaken en zet de principes van de revolutie door:

*bestuur in handen van ambtenaren gekozen op basis van verdienste en niet door afkomst

*creatie van een burgerlijk wetboek (code Napoleon)

-geldt voor alle burgers zonder onderscheid

-maakt eind aan plaatselijke gebruiken

Vb. overal wordt rechts gereden in het verkeer in continentaal EuropaVb. kilo, meter en liter worden ingevoerdVb. betere regeling onderwijs en gezondheidszorgVb. huwelijk en burgerlijke stand onttrokken aan kerkelijk recht, wet was duidelijk en voor iedereen gelijk in het ganse landVb. meer carrieremogelijkheden want capaciteit was belangrijker dan afkomst

-keerzijde van de medaille: Napoleon = alleenheerser (absoluut bewind!)-Napoleon’s ambitie overschrijdt de grenzen van Frankrijk

→ verovering van grote delen van Europa

Gevolg:

a)principes van revolutie en bestuurlijke praktijk worden opgedrongen aan veroverde gebieden

vb. burgerlijk wetboek, laïcisering, iedereen gelijk voor de wet

b) ontstaan van nationale gevoelens in de veroverde gebieden

4. De balans van de Franse Revolutie

-na het verdwijnen van Napoleon door de slag bij Waterloo (1815)

→ monarchie wordt opnieuw ingevoerd, maar in combinatie met principes van de revolutie (in theorie)

-politieke vertegenwoordiging op basis van rijkdom

-centraal bestuur met uniforme regels in gans Frankrijk

-katholieke kerk verliest veel invloed

-balans is dubbel

→ revolutie laat spoor van geweld na

MAAR de hoop op een rechtvaardige samenleving was gewekt

5. het dillema van de 19de eeuw

De revolutie roept heel wat vragen op: vooral over de vrijheid én de relativiteit ervan….

In de loop van de 19de eeuw ontstaan verschillende ideologieën (overtuigingen) die antwoorden trachten te formuleren op deze vragen:

CONSERVATISMELIBERALISMENATIONALISMESOCIALISME

II. BRITANNIA RULES

Handboek pag. 16-19

1. GB: naar een constitutionele parlementaire monarchie (1688-1760)

= politiek systeem waarbij de koning zijn macht: baseert op een grondwet of constitutie deelt met

het parlement *1688: Glorious Revolution → absolutisme à la française krijgt geen kans in

GB als gevolg van de Engelse parlementaire traditie

 

*1689: Declaration of the Bill of rights  

→ rechten van de onderdanen worden vastgelegd in dit document

 →vergelijkbaar met een document dat

tijdens Fr Rev wordt opgesteld nl ‘declaration des droits de l’homme et du citoyen’

 

MAAR

-geen sprake van democratisch bestuur: -enkel de aristocratie bestuurt (= rijke

grootgrondbezitters en burgerij) -geen protest van de Britse bevolking Waarom? 1. groot verlangen naar politieke stabiliteit2. verhoogde welstand voor Britten in het algemeen3. succesvol Brits imperialisme

2. Geweldloze democratisering (ca. 1760-1820)

-Franse en Amerikaanse revolutie inspireren enkele politieke bewegingen in Groot-Brittannië

Voornaamste streefdoel: Representatiever parlement Meer persvrijheid 

Reactie van de regering :

Repressie, democratische bewegingen werden de mond gesnoerd in naam van nationale eenheid en veiligheid

-in de loop van de 19de eeuw zal een geleidelijke uitbreiding van het kiesrecht zorgen voor een democratisering van het politieke systeem

DUS in tegenstelling met Frankrijk komt er in GB

geen gewelddadige revolutie!

(zie bron 4)

3. Voedingsbodem van de Industriële Revolutie (ca. 1500-1800)

-aanwezigheid van kapitalistische mentaliteit in GB 

Doel: individueel winststreven 

Elementen die hierop wezen: *Enclosure-beweging: grootgrondbezitters nemen

gemene gronden in bezit om zoveel mogelijk rendement te halen uit grond

*Besparen op ambachtslui: ontstaan van de Machine-age

-politieke stabiliteit: Krachtige staat die veel investeert in handel en

nijverheid -protectionisme: Bescherming van de eigen economie oa dmv tolmuren

(ontmoedigen import) zie bron 5! -nieuwe wetenschapsmethode 

Observeren, experimenteren en redenerenZal leiden tot technologische voorsprong

 

Deze vier elementen zullen in het midden van de 18de eeuw leiden tot

 Start van een evolutie die later de Industriële

Revolutie wordt genoemd

Britse suprematie (overheersing wereldwijd)

4.Britannia rules the waves (ca. 1750-1815)

-Opkomende industrialisering (betere schepen en betere wapens) zorgden ervoor dat GB een belangrijke rol kan gaan spelen in de wereld.

 → French and Indian war in Amerika 

GB verslaat FrankrijkGevolg: Canada en VS worden Brits

→ Napoleon verklaart GB de oorlog in 1793 

1805: Lord Nelson verslaat Franse vloot bij Travalgar

1815: definitieve nederlaag Napoleon bij Waterloogevolg: Ceylon en Kaapkolonie worden Brits

 Conclusie: GB komt als machtigste land uit

de strijd en heerst de hele 19de eeuw over de oceanen

I. HET CONGRES VAN WENEN (1814-1815)

(handboek pag. 26-27)

HET DANSENDE CONGRES….

1. De klok teruggedraaid.

-na definitieve nederlaag van Napoleon organiseren de overwinnaars het Congres van Wenen.

Wie? Gb, Pruisen, Oostenrijk, Rusland olv Oostenrijker Metternich

Doel: Orde op zaken stellen in Europa

Namelijk herinvoering van het absolutisme op basis van het legitimiteitsprincipe

= staat is eigendom van een dynastie (koning) omdat God het wil

Gevolg: na 1815 worden bijna alle Europese landen opnieuw absolute of constitutionele monarchieën

Verschil? In praktijk moet een constitutionele monarch aan een grondwet houden de absolute niet, in theorie is er soms weinig verschil

2. Territoriale herschikking van Europa zie boek!!!!

1. Verdeling van de door Napoleon verdedigde gebieden

-Rusland wil Polen (dichter bij Europa zijn!)

-Oostenrijk wil compensatie voor zuidelijke Nederlanden en krijgt gebieden aan de Adriatische kust

-Pruisen wil groter territorium

-GB wil machtsevenwicht in Europa en krijgt Malta, Ceylon, Kaapkolonie en Gibraltar

2. Het gevaar –Frankrijk- indammen

Hoe? Door oprichting van sterke bufferstaten rond Frankrijk

-Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

-Duitse bond olv Oostenrijkse president

-Piemont-Sardinië

3. Pleidooi tegen nationaliteitenprincipe

Namelijk het principe dat ook kleinere volkeren uitzicht krijgen op een eigen staat. Vooral Metternich was hiertegen.

Zal tot grote problemen leiden in de 19de eeuw!

3. Een bondgenootschap van de Europese machten

Bondgenootschap genaamd: de grote Alliantie (GB, Pruisen, Oostenrijk, later ook Frankrijk)

Waarom wordt dit gesloten? Schrik voor opstanden tegen de besluiten van het Congres van Wenen.

Doel: restauratie vrijwaren door het voeren van een interventiepolitiek

= tussenkomen in geval een koning in de problemen komt….

Dit zal werken tot 1830, daarna kan men de opstanden niet meer de baas.

Vb ???

CONCLUSIE

-Europese grootmachten haalden allen slag thuis

-slachtoffer: kleine staten vb Polen, Zuidelijke Nederlanden, Milaan, Venetië

-belang van de vorsten triomfeerde, belangen van het volk waren van geen tel….

-eenheidsgedachte van Duitsland en Italië werd helemaal teruggeschroefd

-revoluties bleven niet lang uit….

Europa 1815

II. De DEKOLONISATIE VAN LATIJNS-AMERIKA (1820-1830)(handboek pag. 28-29)

Speak softly but carry a big stick!

III en IV

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/Francesco_Hayez_041.jpg