Ilse Persyn

Ellen Hoebeke

Vaccinium myrtillus L. (Blauwe bosbes)

Botanische naam

• ‘Vaccinium’ in het Latijn betekent ‘van de koeien’

→ koebes

• ‘myrtillus’ verwijst naar overeenkomst in bladvorm van Mirtenstruik

Geschiedenis

• Bilberry komt van bolleba = Deens voor dark berry

• Werking van Blauwe Bosbes op de urinewegen werd al door Dioscorides beschreven

• In 17de eeuw werden in Noord-Engeland de bosbessen met room en melk gegeten

• In Europa werden bessen gebruikt om wijn te kleuren

• Wetenschappelijke naam: Vaccinium myrtillus L.

• Familie: Ericaceae (Heifamilie)

• Volksnaam: Blauwbes, Heidelbeeren, Klokkebei, Kraakbes, Krakelbes

• Nederlands: Blauwe bes

• Engels: Billbery, Worthleberry, Black Whortles, Whinberry, Trackleberry, huckleberry, hurts, bleaberry, Hurtleberry, Airelle, Vaccinium Frondosum, Blueberris, Shinberry

• Frans: Myrtille

• Duits: Heidelbeere, Blaubeere

Botanie

• Plaats: oorspronkelijk in de europeese bossen, maar blijkt ook goed te overleven in de matig-warme gebieden van de VS

• Bloeitijd: mei-juli

• Rijpe vruchten: juli-september

• Dwergstruik van 15 tot 60 cm hoog

• Terug te vinden op: kalkloze, zure bodemgrond, ruwe humus, heiden en uitdrogende venen

• Woekerend ondergronds wortelstelsel

• Verticale, groene stengel

bladeren

1 tot 2,5 cm

ovaal, fijn, getand, zeer kort gesteeld, duidelijke nerven

in herfst: groen → rood-geel-groen → rood

vallen in winter af

bloemen

zachtroze

kleine bolronde klokjes

in paren of apart in bladoksels

bessen

• Flavonoïden geven de paars-blauwe kleur aan de bessen

Inhoudsstoffen bessen • Carotenoïden: zeaxanthine en luteïne• Flavonoïden ovv anthocyaniden (geven kleur) • Alkaloïde Myrtine• Verschillende oliën• Al, Mg, K, Se, Mn, P• Thiamine, vit A, vit C• Ijzer, zink en tin• Anorganische zouten• Appelzuur,citroenzuur• Suikers (glucose, galactose, fructose en arabinose)• Pectine

Inhoudsstoffen bladeren

• Flavonoïden: hyperine en isoquercetrine• Organische zuren• Looistoffen• Glucokinine• Mangaan• Anthocyanosiden vb.myrtilline• Vit A en C• Arbutine en hydrochinon• Chroom (9 ppm)

Therapeutische toepassingen

• Onderzoek gestart na WO II

Piloten-nachtblindheid

Opmerkelijke goede gezondheid van Britse piloten na WO II

Toepassingen• Cardiovasculaire, circulatoire en hormonale stoornissen:

atherosclerose cardio-protectie cholesterol en lipidenmetabolisme: diabetes

• Infectie (o.a. urineweginfectie)

• Inflammatie

• Maag-darmstoornissen

• Kanker

• Aften en zweertjes in de mond

• Anti-oxidans en collageen-stabilisator

• Cosmetisch (adstringerend, heelt (brand)wonden, tegen cellulitis)

Atherosclerose • In een studie werd aan het dieet van proefdieren 1% cholesterol

supplement toegevoegd

Groep 1: + 100 mg/kg anthocyanosiden uit de blauwe bes ip toegediend

Groep 2: niets werd toegediend.

→ Men kon hieruit waarnemen dat er in groep 1:

een dunnere intima wasgeen calcium afzettingen warende serum cholesterolspiegels 2 x lager waren…

Cardio-protectie

• Anthocyaanverbindingen :

zorgen voor een stijgende methacholine-geïnduceerde relaxatie van de geïsoleerde coronaire vaten

hebben vit P-eigenschappen

Diabetes

• blad bevat:

bloedsuikerverlagende eigenschappen

neomyrtilline speelt hier een belangrijke rol

! Enkel beperkt gebruik bij milde diabetesvormen, vb. ouderdomsdiabetes

! Opletten!! Geen overdadig en langdurig gebruik hydrochinonintoxicatie

Infecties

• sap van plant:

is in staat om escherichia coli adhesies te inhiberen

! E.coli bezit nl. haarachtige pili die uit het oppervlak puilen. Met deze hechten ze zich vast aan de wanden van de urinaire banen of in andere organen.

Urinaire infecties

• arbutine (in bladeren):

werkt in alkalisch milieu → hydrochinon

hydrochinon (kleurt urine bruin) is desinfecterend en bacteriedodend

Inflammatie

• Anthocyaanverbindingen en andere flavonoïden:

inhiberen de plaatjesaggregatie door:

stijging van AMP

daling van thromboxaaan A2

Maag-darmstoornissen

• looistoffen (in bessen):

gedroogde vrucht :adsringens bij diarree, toegepast bij zuigelingendyspepsie

verse vrucht (bevat 80% water): laxativum bij chronische obstipatie

• anthocyaanverbinding

beïnvloed de maagsecretie niet, maar zorgt wel voor een stijging van de productie van de maagmucosa (zowel preventief als curatief effect op maagzweer)

Kanker

• pro-anthocyaanverbindingen:

remmen de groei van borstkanker-cellijnen

zorgen voor detoxificatie van potentiele carcinogen in het lichaam

Aften en zweertje in de mond

• vit C (in bessen en bladeren):

heeft genezende activiteit

Anti-oxidans en collageen stabiliserende activiteit

• anthocyaanverbindingen (in bessen) hebben:

collageen-stabiliserende effecten via cross-linking met de collageenvezels

inhiberen de collageen-vernietigende enzymen

Nachtblindheid,glaucoom,cataract,retinopathie

• antocyaanverbindingen (in bessen):

verhogen de gevoeligheid van de retina aan licht

verhogen de bloeddoorstroming in het oog (O2 stijgt)

interfereren met prostaglandine synthese

hebben collageen beschermend effect

! gerandomiseerde, placebo gecontroleerde, dubbelblind studie met bilberry extrakt (180 mg)

resultaat na 4 maanden: troebel worden van de lens stopt in 97% van de gevallen bij milde cataract

Toxiciteit Folia Myrtilli

Langdurig en overdadig gebruik van bosbesblad hydrochinonintoxicaties.

! Dit kan leiden tot gewichtsverlies, methemoglobinevorming, icterus gevolgd door cachexie en in extreme gevallen de dood

Het gebruik van therapeutische doseringen is veilig

Fructus Myrtilli

De literatuur vermeld geen toxische nevenwerkingen

Toxicitietstest op ratten en muizen

met bilberry extract (36 % anthocyaniden) LD50 = 720 mg/kg

Zwangerschap en lactatie

• Mag gebruikt worden tijdens:

zwangerschap (niet teratogeen)

lactatieperiode

Contra-indicaties

• Geen contra-indicaties gekend voor de droge, rijpe vrucht

• Hoge dosissen Bilberry zijn gecontraindiceerd bij personen die coumarine-derivaten innemen

Drug interactie

• De anti-aggregatie-activiteit van Bilberry wordt gepotentialiseerd door hoge dosissen ascorbinezuur (1g, 3x per dag)

Preparaten

• Capsules (25 % anthocyanosiden): 80-160 mg, 3 x/dag

• Gelyofiliseerde blueberries: ½ kop ‘s morgens• Bij acute diarree: gedroogde rijpe vruchten: 20-

60 g/ dag • Aftreksel bij diabetes• Aftreksel bij diarree• Aftreksel bij keelpijn• Tinctuur bij keelpijn• Bosbessenwijn bij zwakte

Specialiteiten

• Gebruikt als:

voedingssupplement

voor de ogen

Dank u voor de aandacht