iktinosprijs Archiprixselectie

rotterDAMse

AcADeMie VAn BoUW

kUnst 2014

WWW.rAVB.nl

inFo@rAVB.nl

GriD

inDe

x

AcADeMieGeBoUWDirectiekADe

iktinosArchiprix

REFLECTIE OP DE IKTINOS-NOMINATIES 2012-2013DOOR EMMIE VOS

HET BESTE ATELIERWERK UIT HET STUDIEJAAR 2012-2013

DE KUNST VAN HET PRESENTEREN

IKTINOSPRIJS

P.25

P.03

ikti nos

prijs 2013

3

De Iktinos-prijs is in 1969 ingesteld door architect Huig Maaskant, medeoprichter van de Rotterdamse Academie van Bouwkunst, met het oogmerk om jaarlijks die Academiestudent te prijzen die “… door kwaliteit en karakteristiek van het studieresultaat een (culturele) bij-drage heeft geleverd aan onderwijs, onderzoek en praktijk van archi-tectuur of stedebouw”. Het ging Maaskant daarbij uitdrukkelijk om tussentijdse studieresultaten en niet om afstudeerprojecten. Uit het studiejaar 2012-2013 is werk uit elf van de twaalf ateliers voor de prijs voorgedragen.

jUrY

4

De jury stond onder voorzitterschap van Martin Aarts (hoofd Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw van Stads-ontwikkeling Rotterdam en voorzitter van het bestuur van de Stichting Vrienden van de Academie) en bestond daarnaast uit Klaas van der Molen (architect, directie-lid bij architecten van Mourik), Dirk van Peijpe (steden-bouwkundige, medeoprichter en partner van De Urba-nisten), Francesco Veenstra (partner/senior architect bij Mecanoo architecten) en Emmie Vos (directeur Europan Nederland) – allen alumni van de Academie. Secretaris van de jury was stafl id Robert von der Nahmer. Chris van Langen (directeur RAvB) was gastheer.

Drie

pro

ject

en

releVAntie opGAVen

5

Na de individuele en gezamenlijke juryrondgang bleven er drie pro-jecten over die uitgebreid nader besproken en bediscussieerd werden: ‘Rise of the Greatness’ door Christophe Cornille, ‘Split and Connect’ door Tea Hadzizulfi c en ‘I searched, I articulated, Construction is king’ door Christine Vriesema. Duidelijk was dat de drie projecten veel waardering oogsten, ook al plaatste de jury op deelaspecten enkele vraagtekens. Het ontwerp van Christophe Cornille wist te overtuigen door de compleetheid, samenhang en articulatie, en de buitengewoon heldere presentatie. Het ontwerp van Tea Hadzizulfi c viel op door de ruimtelijke kwaliteiten en specifi eke, consequent doorgevoerde vormgeving, zeker ook omdat het hier een eerstejaars student betreft. Christina Vriesema toont in haar ontwerp duidelijk liefde voor, en vaardigheid in, de ambachtelijkheid van het vak. Dat blijkt niet alleen uit het ontwerp zelf, maar ook uit de nauwkeurig-heid in de presentatie.

Alles afwegend in het licht van Maaskants’ intentie met de prijs, was de jury het er echter unaniem over eens dat de Iktinos-prijs 2013 moest worden toegekend aan Christophe Cornille voor het project ‘Rise of the Greatness’.

De jury was te spreken over het getoonde ontwerpvakmanschap en het gemiddelde niveau van de projecten. Wel werd geconstateerd dat projecten ontbraken die zinvolle uitspraken doen over prangende actuele kwesties. Hoewel de jury niet helemaal kan beoordelen waar dat precies aan ligt, sprak ze het vermoeden uit dat het, met name bij de architectuurateliers, veroorzaakt wordt door de opgaveformu-lering en/of de sturing op de onderzoeksfase. De jury adviseert de Academie, zeker gezien het feit dat ze “… maatschappelijk ingebed vakmanschap” hoog in het vaandel heeft staan, krachtiger regie te voeren op het aanbieden van urgente, relevante en actuele opgaven binnen het ontwerponderwijs.Juist dat biedt de studenten namelijk de mogelijkheid, meer dan de bediscussieerde projecten doen, vanuit hun vak stelling te nemen en zich midden in het actuele vakdiscours te plaatsen. Daarnaast viel het de jury op dat bij nogal wat projecten de invloed van de docent zichtbaar was en dat bij relatief veel archi-tectuurprojecten de aandacht voor de context ontbreekt.

noMi nAties iktinos prijs 2013

7

‘terUGhoUDenD’ Door jÜrGen MAUrerATELIER ‘WOONCOMPLEX: REHAB’, DOCENT: PENNE HANGELBROEK

‘Mri VAn GeBrUik’ Door ADriAAn cortenATELIER ‘TECTONIEK’ , DOCENTEN: PETER LÜTHI & ALDO TRIM

8

‘shiFtinG is connectinG’ Door esther VAn lieMpDSTUDIO ‘THE NEW LIBRARY’, TUTOR: DIRK PETERS

‘MAkinG spAce to connect’ Door Ben WeGDAMSTUDIO ‘KANAALZONE BRUSSEL’, TUTORS: MARIET SCHOENMAKERS & NATHANAËLLE BAËS

9

‘GrensDeBAt – Wonen tUssen hAAGse sFeren’ Door stephAn BoonATELIER ‘INTENS DEN HAAG , DOCENT: HAN DIJK

‘seekinG jUstice’ Door jAn WilleM terloUWATELIER ‘GERECHTSGEBOUW’, DOCENT: ROB HOOTSMANS

10

‘Zoektocht nAAr thUis’ Door esther kAtsATELIER ‘THUIS OP HEIJPLAAT’, DOCENT: JEROEN GEURST

‘WAterWeZen’ Door rUBen sAnnenATELIER ‘WEERBAAR RIJNMOND, DOCENT: FLORIAN BOER

11

Win nAAr

iktinos prijs 2013

13

14

What happened to the pleasure gardens of the Moscow elite on the Yauza? Lefortovo Park and the River Yauza are part of the main green structures in the District Lefortovo. In process of time the personal garden became a huge park and transformed from a mag-nifi cent royal garden of Peter the Great, the ruler of Russia in the eighteenth century, to a park for the neighbourhood to walk the dog. It lost his greatness and it’s time to get it back! The idea underlying this project is to restore this greatness to some extent, to trans-late the contemporary power position of Moscow. The interventions have the impact to have a positive infl uence on the surrounding areas with new connections. ‘Lefortovo Park, greatness within Moscow’ is a new heart for the District.

‘rise oF the GreAtness’ BY christophe cornille STUDIO ‘LEFORTOVO MOSCOW, TUTORS: SANDER LAP,

HANK VAN TILBORG & HIELKJE ZIJLSTRA

15

16

17

jUrY

“Een overtuigend, krachtig en helder gepresenteerd plan, met de beste toe-lichting van alle gepresenteerde plan-nen. Een scherpe analyse door schalen en tijd heen. In de uitwerking even-wichtig van opbouw, eveneens door alle schalen heen, compleet en door-wrocht. De uitwerking is op een aan-tal fronten zeer overtuigend, maar op andere plaatsen iets minder sterk. Met name de plaatsing en uitwerking van het paleis gaf veel stof voor discussie, hetgeen in het kader van de Iktinos-prijs echter juist ook positief beoor-deeld kan worden. Het plan toont ook besef van de aanwezige kwalitei-ten, die als leidraad aangrepen worden voor de ontwikkeling van het plan. Mooie, maar vooral buitengewoon inzichtelijke presentatie.”

rUnnersUp

19

De opdracht bestond uit het ontwerpen van een woonhuis, waarvan de kavel op de hoek van het Dahliablok is gesitueerd. De opdrachtgevers zijn een vio-liste, die thuis werkt, en haar man. Uit de stedenbouwkundige analyse blijkt de verbinding tussen binnentuin en straat een toevoeging aan de context. Een vijftien meter hoge woning zou het zonlicht vanaf de straatzijde op de binnentuin blokkeren, zo blijkt uit daglichtstudies. Daarom wordt het hoek-kavel gedeeltelijk als opening voor daglicht en publieke doorgang gebruikt. Het principe van een uitgehakte rots vormt het leidmotief. Voor de violiste is de interactie met anderen in het huis van belang. Door haar een podium te bie-den, kunnen de muziekklanken in het hele huis doordringen en kan men haar in het huis zien vanaf de ‘uitgehakte rotsen’, die hierbij dienen als theaterbalkons.

jUrY

20

‘split AnD connect’ Door teA hADZiZUlFicATELIER ‘GROOT STEDELIJK HUIS’,

DOCENTEN: JEROEN SCHIPPER & THEO KUPERS

“Een overtuigend, krachtig en helder gepre-senteerd plan, met de beste toelichting van alle gepresenteerde plannen. Een scherpe analyse door schalen en tijd heen. In de uit-werking evenwichtig van opbouw, eveneens door alle schalen heen, compleet en door-wrocht. De uitwerking is op een aantal fronten zeer overtuigend, maar op andere plaatsen iets minder sterk. Met name de plaatsing en uitwerking van het paleis gaf veel stof voor discussie, hetgeen in het kader van de Iktinos-prijs echter juist ook positief beoordeeld kan worden. Het plan toont ook besef van de aanwezige kwaliteiten, die als leidraad aangrepen worden voor de ontwik-keling van het plan. Mooie, maar vooral buitengewoon inzichtelijke presentatie.”

21

A building should be earthbound following the logic and conceptual foundation of con-struction and structure. Construction holds this ‘Kunsthal’ not merely together but is a structural design instrument. The structural concept in this design is a thin line between column, wall and construction. The production of architecture is rendered visible in this design. Materials are used and displayed following their simple specifi c characteristics, plasticity and tactility: wood is warm, iron is lighter, stone is solid, concrete can create any shape. Dressing the building in material introduces refi nement and tactility to archi-tecture. Tactility, plasticity and a fi ne level of detailing introduces the human scale. It creates a total understanding of how the building is made and how to move through it. It can even defi ne the atmosphere of a building. A building is part of a broad universe, and cannot exist on its’ own. History, environment and surroundings echo through the building, creating something people immediately relate to and shaping a unique concept. It doesn’t copy history, but echoes it while absorbing innovation and modern twists. The clarity in architecture I strive for is not only for consistency but also for acceptance and understanding for the users.

22

‘i seArcheD, i ArticUlAteD, constrUction is kinG’ Door christine VrieseMA

STUDIO ‘SEEK & ARTICULATE’, TUTORS: JOB FLORIS & HENK JAN IMHOFF

jUrY

23

“De jury had waardering voor het vakmanschap en de ambachtelijkheid van het project, zichtbaar gemaakt in de consistente samenhang van constructie en wanden. De mate waarin deze gedifferentieerde, ruimtevormende elementen het programma van een Kunsthal ruimtelijk conditioneren, leidde tot een be-hoorlijk fundamentele discussie binnen de jury. Ook hier geldt: dat is in het licht van de Iktinos-prijs te waarderen. Hetzelfde geldt trouwens voor de discussie binnen de jury over de stedenbouwkundige kwaliteiten. Minder te spreken was de jury over de samenhang tussen de gevels en de constructieve structuur van het gebouw. De presentatie is helder, inzichtelijk en verleidt tot verder kijken.”

25

Emmie Vos studeerde in 1986 af als architect op de Rotterdamse Academie van Bouwkunst. Sinds 1995 is ze directeur van Europan Nederland.

eMMie Vos

De kUnst

VAn het presen teren

Het is bijzonder door de Rotterdamse Academie van Bouwkunst gevraagd te worden de Iktinos-inzendingen te jureren. Niet enkel is het een eer, maar het is ook de plek waar ik in 1986, inmiddels al vele jaren geleden, als eerste vrouw afstudeerde.

De Iktinos-tentoonstelling, waar de jurering plaats vond, liet zien dat er veel veranderd is in de tus-sentijd. Ik was zeer onder de indruk! Maakten wij ook zulke gedegen plannen toen we op de Academie zaten? Maakten wij analyses zoals ik hier zag? Natuurlijk beschikten we nog niet over computers en alle mogelijkheden die nu beschik-baar zijn. Er werd van onze vaardigheden met potlood, pen en liniaal veel gevraagd. En dat in een tijd waarin ontwerpen min of meer in de ban was: het ging om (bewoners)participatie, om het schrijven van pamfl etten. Ik heb voor m’n eind-presentatie zelfs een vriend moeten vragen ‘ar-tist’s impressions’ te maken van mijn plan, zelf kon ik dat niet…

Nieuwe technieken brengen veel gemak en vergen andere vaardigheden, maar er kan ook meer wor-den verdoezeld. Te snel word je meegesleept in een mooie presentatie, en soms wordt er zoveel beeld bij een plan geleverd dat de essentie de beschouwer ontgaat.

Dat was ook bij een aantal voor de Iktinos-prijs genomineerde plannen het geval. Helaas werden juist deze plannen niet ondersteund door een ge-degen tekstuele projectbeschrijving waardoor de jury met vraagtekens bleef zitten.

De diversiteit was groot. Er waren plannen die uitnodigden ze echt te bestuderen, en die ik zeer waardeerde om hun analyse, om de conclusies die eruit werden getrokken en om de resultaten die dat opleverde. Dat was bijvoorbeeld het geval met ‘Grensdebat – wonen tussen Haagse sferen’.

26

Er waren ook plannen die je direct grepen. ‘Split en Con-nect’ was zo’n fascinerend plan van iemand die in staat leek alle ballast overboord te gooien, buiten de gebaande paden te denken en te ontwerpen. Tenslotte waren er plan-nen die behoorlijk weerbarstig bleken. ‘Lost Greatness of Levortovo’ en ‘Waterwezen’ lieten zich niet gemakkelijk doorgronden. Het werd pas na lange tijd, of zelfs helemaal niet, duidelijk wat de probleemstelling was of waarom de oplossingen waren gekozen die werden getoond.

Jureren voor de Iktinos-prijs is geen gemakkelijke taak. Het is niet eenvoudig plannen van twee verschillende op-leidingen en van diverse leerjaren te vergelijken. Je moet elke keer de context meenemen in je oordeelsvorming: Betreft het een eerstejaars of is het een plan van iemand die voor zijn afstuderen staat? Gaat het om een architec-tonische opgave of betreft het een stedenbouwkundig plan? Toch zijn we, na lang beraad, tot een gezamenlijk verkozen winnaar gekomen waar alle juryleden vrede mee hadden.

Problematischer vond ik het dat de presentaties zo ver-schilden. Bij Europan, waar ik inmiddels ruim negentien jaar de jurering organiseer, moeten alle plannen op een-zelfde wijze worden gepresenteerd. Zonder een dergelijk ‘format’, dat de vergelijkbaarheid vergemakkelijkt, wordt de volledigheid en consistentie van de presentatie door-slaggevend. Ook indrukwekkende beelden moeten het verhaal ondersteunen en een goede toelichtende tekst is cruciaal. De kunst van het presenteren is een verhaal in beeld en tekst overtuigend en begrijpelijk vertellen. De winnaar is daarin geslaagd.

27