Hyperteksten schrijven en observerend leren als schrijfvaardigheiddidactiek Martine Braaksma (i.s.m....
-
Upload
thijs-koster -
Category
Documents
-
view
218 -
download
1
Transcript of Hyperteksten schrijven en observerend leren als schrijfvaardigheiddidactiek Martine Braaksma (i.s.m....
Hyperteksten schrijven en observerend leren als schrijfvaardigheiddidactiek
Martine Braaksma (i.s.m. Gert Rijlaarsdam & Huub van den Bergh)
Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam
Academische schrijfvaardigheid
Twee functies van schrijven: Als communicatiemiddel Als leer- en toetsmiddel
Belangrijke aspecten: informatie selecteren en ordenen uit bronnen, verbanden leggen, structureren, standpunt onderbouwen, onderscheid hoofdzaken/bijzaken, aanpassen aan publiek
Onderzoek en praktijk tot nu toe gericht op schrijven in traditionele, papieren, lineaire vorm, op schrijven als communicatiemiddel en gebaseerd op twee assumpties over leren: gelijkheid van taken (lineair = doel -> lineair = middel) oefening baart kunst (leren schrijven door schrijven)
Doel project De twee assumpties over leren weerleggen om schrijfonderwijs te
verbeteren
Theorie over schrijfprocessen uitbreiden en verfijnen
Kunnen twee leerarrangementen de kwaliteit van leren schrijven verbeteren? het schrijven van hyperteksten (vs. lineaire teksten) het observeren van schrijvers (vs. zelf schrijven)
Effecten op: schrijfvaardigheid (schrijfprocessen, lineaire tekstkwaliteit, self-
efficacy, kennis over schrijven) kennis (van het onderwerp waarover de schrijver schrijft)
Hypertekst
“Digitale tekst waarin informatie is georganiseerd als een netwerk en waarin tekstblokken met elkaar zijn verbonden via ‘links’ (actieve verwijzingen).”
Bijvoorbeeld
Teksten op Internet en encyclopedieën op CD ROM
Effecten HYP op schrijfvaardigheid Schrijfprocessen en kwaliteit schrijfproduct Veronderstelling: hypertekst schrijven brengt schrijvers in
aanraking met hiërarchische tekststructuren Bij hypertekst-achtig schrijven meer planning en analyse
dan bij lineaire schrijftaken Resulterend in hogere tekstkwaliteit Hypertekst schrijven = veel oefenen met plannen en
analyseren = goed voor tekstkwaliteit
Effecten HYP op kennis Kennis over het onderwerp waarover de schrijver schrijft Actieve kennisconstructie, vgl. “knowledge transforming”
Observerend leren Effectief gebleken bij schrijfvaardigheid (verschillende
tekstsoorten, verschillende niveaus schrijvers) Geeft inzicht in “onzichtbare” schrijfprocessen Cognitieve belasting verschuift van uitvoering schrijftaak
naar leren schrijven Stimuleert expliciet gebruik van metacognitieve
vaardigheden zodat input voor leren vergroot wordt
Hoofdpunten lessenserie betoog schrijven
Vijf lessen (70 minuten elk) over het schrijven van een betoog
Korte plenaire uitleg en instructie + werkbladen Drie condities (HYP, LIN en OBS) Inhoud is hetzelfde voor de drie condities, type
schrijftaak verschilt (LIN/HYP) en “uitvoering” (zelf doen of OBS)
Veel samenwerkend leren en aandacht voor onderwerp door “inquiry learning” en “echte” documentatie
Voor- en natoetsen: o.a. schrijfvaardigheid (proces/product), kennis over het onderwerp, kennis over schrijven, schrijfstijl
Opbouw lessenserie betoog schrijven
1 2 3 4 5
Inhoud (grotendeels via “inquiry learning”) X X X X X
Argumentatie X X X X
Presentatie X X X
Schrijven van een betoog X X
Voorbeelden van (leerling)hyperteksten
Inleiding
Standpunt
Defintie goed doel
Tegen-argumenten
Argumentem voor
Voorbeelden (vervolg)
Standpunt
Hoofd- argumenten
Conclusie
Inleiding
Voorbeelden van observerend leren Nadenken over werktitel betoog (Floor en Toon)
Studie 1: LIN vs. HYP Effecten op globale kwaliteit schrijfproduct (lineaire tekst over een
ander onderwerp)
-2 -1 0 1 2
Aptitude (sd)
-1.0
-0.5
0.0
0.5
1.0
(Sta
ndar
dize
d) G
loba
l writ
ing
scor
e
LL
LL
L
H
H
H
H
H
Studie 2: Effecten op schrijfprocessen tijdens HYP en LIN schrijven (1)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
Total pause time Total writing (production )time
Se
co
nd
s
LINHYP
Studie 2: Effecten op schrijfprocessen tijdens HYP en LIN schrijven (2)
0
2
4
6
8
10
12
Average pause time
Seco
nd
s
LINHYP
Studie 2: Relaties tussen pauze- en productie- activiteiten en resulterende tekstkwaliteit
Start Midden Einde
Pauzeren: Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden + -
Tussen zinnen + - +
Tussen alinea’s -
Productie +
Studie 2: Verschillen voor pauze- en productielocaties tussen LIN en HYP schrijven
Start Midden Einde
Pauzeren: Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden LIN+
Tussen zinnen LIN+
Tussen alinea’s
Productie HYP+ HYP+ HYP+ HYP+ HYP+
Studie 2: Verschillen voor pauze- en
productielocaties tussen LIN en HYP schrijven Start Midden Einde
Pauzeren: Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden LIN+
Tussen zinnen LIN+
Tussen alinea’s
Productie HYP+ HYP+ HYP+ HYP+ HYP+
Negatieve relatie met
tekstkwaliteit
Positieve relatie met
tekstkwaliteit
Samenvatting processen Verschillende proceskarakteristieken voor hypertekst
schrijven en lineair schrijven: HYP: > schrijftijd tijdens heel schrijfproces Meer vloeiend schrijven, doordat hiërarchisch
schrijfplan afspiegeling is van document structuur? Schrijftaak is meer gestructureerd
LIN: > pauzetijd, langere pauzes (vooral tussen woorden in begin en tussen zinnen in midden schrijfproces)
Meer betrokken in linearisatieproces, formuleren van linguïstische indicatoren/connectieven? Minder vloeiend schrijven
Studie 3: effecten van HYP en OBS vs. LIN en NN Effecten op argumentatieve kwaliteit van het schrijfproduct
(lineaire tekst over een ander onderwerp)
65
75
85
95
105
115
125
135
55 65 75 85 95 105 115 125 135 145
Pre-test scores
Po
st-t
est
sco
res
LIN
NN
HYP
OBS
Conclusies Andere organisatie van schrijfprocessen tijdens LIN en
HYP schrijven Sommige processen in HYP positief gerelateerd aan
kwaliteit schrijfproduct en in LIN negatief gerelateerd HYP en OBS positief effect op tekstkwaliteit, maar alleen
voor goede schrijvers (nieuw type taak, transfer naar (zelf) lineair schrijven?)
Implicaties voor academisch schrijfonderwijs
Hypertekst schrijven voor ordenen inhoud, inspelen op (verschillende) lezers, structureren
Observerend leren voor inzicht in (specifieke) schrijfprocessen/schrijftaken
Effectief gebleken in voortgezet onderwijs (Braaksma, 2002; Couzijn, 2005) en universitair onderwijs: reviseren in het Engels (Van Steendam et al, 2010), schrijven van syntheseteksten bij economie (Raedts et al, 2009)
Meer informatie? Publicaties, presentaties, lesmateriaal, op:
http://www.ilo.uva.nl/homepages/martine/
Email: [email protected]