De didactiek van schrijfonderwijs vanuit onderzoeksperspectief: Effecten van observerend leren...
-
Upload
christa-smeets -
Category
Documents
-
view
223 -
download
1
Transcript of De didactiek van schrijfonderwijs vanuit onderzoeksperspectief: Effecten van observerend leren...
De didactiek van schrijfonderwijs vanuit onderzoeksperspectief: Effecten van observerend leren
Martine Braaksma & Huub van den Bergh
Instituut voor de Lerarenopleiding (UvA) & Universiteit Utrecht
Expertmeeting docenten/onderzoekers Academische Communicatieve Vaardigheden, Utrecht, 30 november 2009
Schrijfonderwijs Overzicht
Effecten leren-door-doen: minimaal Effecten herschrijven: vaak minimaal Effecten ‘peer-evaluation’: vaak minimaal
Wat nu te doen?
Observerend leren Leren door te kijken naar
anderen (die hardop denkend schrijven)
Twee varianten: Feedback Instructie
Feedback Feedback
Traditioneel: veel werk Peer: werk door medeleerlingen Maar is dat wel effectief?
Variant: observerend leren (instructieve tekst) Laat instructies eens uitvoeren Opnemen Afspelen voor schrijver Herschrijven
Voorbeeld: natuurkundeproef (Nederlands, 3 havo en 3 vwo)
Feedback door observerend leren Nederlands:
Geen commentaar krijgen versus eigen film kijken Docentencommentaar krijgen versus eigen film kijken versus
andermans film kijken Voorbeeld: waterproefje (brugklas)
Engels: Eigen film kijken versus andermans film kijken
Resultaten Betere herschrijvingen (globaal oordeel):
1 eigen film 2 andermans film 3 docentcommentaar 4 geen commentaar
Meer stappen expliciet benoemd (waarschuwingen op kritieke momenten)
Betere tekststructuur (is beperkt) Minder spel- en grammaticale fouten (Engels) Effecten ± 1 sd
Observerend leren als instructievorm Zes grootschalige studies met dezelfde opzet:
Argumentatief schrijven (onderbouw en bovenbouw vo) Gedichten schrijven en collages maken (kunstonderwijs
bovenbouw vo) Synthese schrijven (eerstejaars economie wo) Reviseren (eerstejaars handel / economie wo, vak Engels)
Algemene opzet Kijken naar twee filmpjes waarin dezelfde taak wordt
uitgevoerd: Efficiënte taakuitvoering Minder efficiënte taakuitvoering
Leerlingen reflecteren op taakuitvoering: Wie doet het minder goed / beter en waarom? Voorbeeld: titel bedenken voor een betoog (havo-4): leerling 1,
leerling 2 Voorbeeld: synthese schrijven, revisiefase (eerstejaars economie) Voorbeeld: uitsmijter bedenken voor een betoog (havo 4):koppel
1, koppel 2, koppel 3
Resultaten algemeen Leerlingen en studenten schrijven beduidend betere
teksten in observerend leren condities Beter dan op basis van ‘leren-door-doen’ Beter dan op basis van peer-commentaar Beter dan op basis van alleen herschrijven Betere inschatting eigen kennis en eigen vaardigheid
Nog geen resultaten lange termijn
Resultaten specifiek
Effect afhankelijk van niveau leerling en model Zwakke schrijvers hebben meer aan reflectie op een zwak
model, sterke schrijvers hebben meer aan reflectie op een sterk model (figuur)
Effecten afhankelijk van groepssamenstelling Observeren, reflecteren en taakjes in duo’s (homogeen
sterk/zwak) Heterogene groepssamenstelling werkt niet!
‘Similarity effects’
4
5
6
7
8
9
10
Low aptitude (-2 sd) Medium aptitude High aptitude (+ 2 sd)
Writ
ing
scor
e
Observation focus weak models Observation focus good models
Waarom werkt het? (effect op schrijfproces)
In verschillende studies hardop-denken en toetsregistraties toegepast
Wat weten we over proces - productrelaties: Niet alle schrijfprocessen zijn even effectief Hangt af van het moment waarop een proces uitgevoerd wordt
Observerend leren leidt tot andere organisatie van schrijfprocessen: Begin: meer doeloriëntatie en analyse Later: meer schrijven, herlezen en meta-analyse Hele proces: meer planning Veranderende curve van processen over tijd
Voorbeeld wisselende relatie met tekstkwaliteit
0 10 20 30 40 50 60 70
Moment During Writing
-0.4
-0.3
-0.2
-0.1
0.0
0.1
0.2
Cor
rela
tion
Goal-orientation
Goal-orientation Goal-orientation
Insignificant
Vervolg processen Leren-door-doen:
Begin: meer schrijfactiviteiten Hele proces: meer formuleren Monotone processen (geen variatie over tijd)
Analyse
0 10 20 30 40 50 60 70
Time Fragment
0.00
0.02
0.04
0.06
0.08
Pro
babi
lity
of O
ccur
renc
e
CO CO CO
O1
O1
O2
O2
Schrijven
0 10 20 30 40 50 60 70
Time Fragment
0.0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
Pro
babi
lity
of O
ccur
renc
e
CO
CO
CO
O1
O1
O1
O2
O2
O2
Herlezen
0 10 20 30 40 50 60 70
Time Fragment
0.0
0.1
0.2
0.3
0.4
Pro
babi
lity
of O
ccur
renc
e
CO CO COO1
O1
O1
O2
O2
O2
Relatie schrijfprocessen – kwaliteit product
Positieve relatie tussen organisatie schrijfprocessen in observerend leren-condities en tekstkwaliteit
Ander schrijfproces werkt dus door in kwaliteit schrijfproduct!
‘Smikkel casus’ Observerend leren in de praktijk Leerlingen (brugklas) leren criteria voor argumentatief
schrijven: wat maakt een tekst effectief? Gericht op al aanwezige kennis bij leerlingen in plaats
van kennisoverdracht door docent Vier lessen van 45 minuten Kleinschalige case study: 1 klas van multiculturele
school, 16 leerlingen
Les 1: presentatie casusStel je voor:Op de verpakking van de Smikkelrepen die je wel eens eet, heb je zien staan dat je twee gratis bioscoopkaartjes kunt krijgen. Op de verpakking staat: SPAAR VOOR TWEE GRATIS BIOSCOOPKAARTJES!!!Dit moet je doen:Op de wikkels van de Smikkelrepen zit 1 spaarpunt. Spaar 10 punten en stuur deze in een voldoende gefrankeerde envelop naar: Smikkel Spaaractie, Postbus 3333, 1273 KB Etten-Leur, Nederland.Stuur ook € 0,39 aan postzegels mee voor de portokosten. Vermeld duidelijk je naam, adres, postcode en woonplaats en de gratis (GRATIS!) bioscoopkaartjes worden dan zo spoedig mogelijk thuisgestuurd. Deze actie loopt tot 15 april 2003.
Communicatieve situatie
Het is 7 april 2003. Je hebt 8 punten bij elkaar gespaard, maar nu kun je nergens meer repen met punten vinden. Op de repen in de winkels zit geen spaarpunt meer, hoewel het nog geen 15 april is. Je hebt je 10 punten dus niet bij elkaar kunnen krijgen. Toch wil je de twee bioscoopkaartjes wel graag ontvangen. Je stuurt daarom je 8 punten op en doet er twee hele wikkels zonder punt bij.
Schrijfopdracht
Schrijf een brief die je meestuurt met de punten en de wikkels. Vertel waarom je geen tien punten kunt opsturen. Overtuig het bedrijf Smikkel ervan dat jij die twee bioscoopkaartjes wilt ontvangen en dat jij er niets aan kunt doen dat je geen tien punten hebt. Zorg ervoor dat ze jou de bioscoopkaartjes toch sturen!
Eerste versie brief “Adrian”Maandag 7 april
Geachte medewerkers van het bedrijf Smikkel,
Ik deed mee aan de spaaractie van Smikkel om twee bioscoopkaartjes te winnen. Na een tijdje had ik al acht punten gespaard. Na een tijdje kon ik geen Smikkelreep meer vinden waar een spaarpunt op zat. Ik ging elke snoepwinkel af waar ze een Smikkelreep verkochten, maar ik heb helemaal niks gevonden! Dus hierbij geef ik u twee wikkels zonder spaarpunt erop om te bewijzen dat ik wel tien repen heb gegeten. Ik hoop dat u mij kunt helpen door alsnog de bioscoopkaartjes te geven. IK hoop dat u mijn probleem snapt.
Hoogachtend,
“Adrian” [adres]
Les 2 Klas verdeeld in twee groepen:
Management team selecteert twee winnende brieven (uit acht) Onderzoeksteam observeert MT om uit te vinden welke criteria
gebruikt zijn om winnende brieven te selecteren
Les 3 Onderzoeksteam: schrijft criteria op poster Onderzoeksteam: presenteert poster aan de hele klas Management team: leest winnende brieven voor
(refererend aan de poster)
Poster
Les 4 Herschrijven eerste versie van de brief Evaluatie van de lessen
Revisies “Adrian”
Effect van lessen
5
5,2
5,4
5,6
5,8
6
6,2
6,4
6,6
6,8
7
1 2
Version of Text
Tex
t Qu
ality
Effect van lessen Vooral ‘pragmalinguïstische items’:
Laten zien dat je er alles aan gedaan hebt om te voldoen aan de eisen (versie 1: 10/16; versie 2: 15/16)
Extra inspanning om de lezer te overtuigen (versie 1: 8/16; versie 2: 11/16)
Effect van condities
5
5,2
5,4
5,6
5,8
6
6,2
6,4
6,6
6,8
7
1 2
Version of Text
Tex
t Qu
ality
Management
Researchers
Effectgroottes
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
1.4
1.6
Management Researchers
Conclusie Didactiseren schrijfonderwijs heeft absoluut effect!
Meer informatie?
Mail: [email protected] of [email protected] presentatie op: http
://www.ilo.uva.nl/homepages/martine/presentations.htmPublicaties op:
http://www.ilo.uva.nl/homepages/martine/publications.htm