Hypertekst schrijven en observerend leren: Effecten op schrijfvaardigheid en kennis Martine Braaksma...
-
Upload
tessa-wauters -
Category
Documents
-
view
221 -
download
3
Transcript of Hypertekst schrijven en observerend leren: Effecten op schrijfvaardigheid en kennis Martine Braaksma...
Hypertekst schrijven en observerend leren: Effecten op schrijfvaardigheid en kennis
Martine Braaksma (i.s.m. Gert Rijlaarsdam & Huub van den Bergh)Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam
Schrijfvaardigheid
Twee functies van schrijven: Als communicatiemiddel Als leer- en toetsmiddel
Belangrijke aspecten: informatie selecteren en ordenen uit bronnen, verbanden leggen, structureren, standpunt onderbouwen, onderscheid hoofdzaken/bijzaken, aanpassen aan publiek
Onderzoek en praktijk tot nu toe gericht op schrijven in traditionele, papieren, lineaire vorm, op schrijven als communicatiemiddel en gebaseerd op twee assumpties over leren: gelijkheid van taken (lineair = doel -> lineair = middel) oefening baart kunst (leren schrijven door schrijven)
Doel project De twee assumpties over leren weerleggen om schrijfonderwijs te
verbeteren
Theorie over schrijfprocessen uitbreiden en verfijnen
Kunnen twee leerarrangementen de kwaliteit van leren schrijven verbeteren? het schrijven van hyperteksten (vs. lineaire teksten) het observeren van schrijvers (vs. zelf schrijven)
Effecten op: schrijfvaardigheid (schrijfprocessen, lineaire tekstkwaliteit, self-
efficacy, kennis over schrijven) kennis (van het onderwerp waarover de schrijver schrijft)
Hypertekst
“Digitale tekst waarin informatie is georganiseerd als een netwerk en waarin tekstblokken met elkaar zijn verbonden via ‘links’ (actieve verwijzingen).”
Bijvoorbeeld
Teksten op Internet en encyclopedieën op CD ROM
Effecten HYP op schrijfvaardigheid
Schrijfprocessen en kwaliteit schrijfproduct Veronderstelling: hypertekst schrijven brengt schrijvers in aanraking met hiërarchische tekststructuren Bij hypertekst-achtig schrijven meer planning en analyse dan bij lineaire schrijftaken Resulterend in hogere tekstkwaliteit Hypertekst schrijven = veel oefenen met plannen en analyseren = goed voor tekstkwaliteit
Effecten HYP op kennis
Kennis over het onderwerp waarover de schrijver schrijft Actieve kennisconstructie, vgl. “knowledge transforming”
Observerend leren
Effectief gebleken bij schrijfvaardigheid (verschillende tekstsoorten, verschillende niveaus schrijvers) Geeft inzicht in “onzichtbare” schrijfprocessen Cognitieve belasting verschuift van uitvoering schrijftaak naar leren schrijven Stimuleert expliciet gebruik van metacognitieve vaardigheden zodat input voor leren vergroot wordt
Design Voortoetsen (aptitude, computervaardigheden, self-
efficacy voor schrijven, lineaire schrijfprocessen, lineaire tekstkwaliteit, kennis over schrijven, kennis over het onderwerp)
Experimentele lessenserie in drie vormen: Lineair schrijven (LIN), Hypertekst schrijven (HYP), Observerend leren (OBS)
natoetsen (aptitude, computervaardigheden, self-efficacy voor schrijven, lineaire schrijfprocessen, lineaire tekstkwaliteit, kennis over schrijven, kennis over het onderwerp)
‘Implementatie meting’: schrijfprocessen tijdens LIN en HYP schrijven
Deelnemers aan de studies Leerlingen uit voortgezet onderwijs Klas 4 havo en 5 vwo (16-17 jaar)
Hoofdpunten lessenserie betoog schrijven
Vijf lessen (70 minuten elk) over het schrijven van een betoog
Korte plenaire uitleg en instructie + werkbladen Drie condities (HYP, LIN en OBS) Inhoud is hetzelfde voor de drie condities, type
schrijftaak verschilt (LIN/HYP) en “uitvoering” (zelf doen of OBS)
Veel samenwerkend leren en aandacht voor onderwerp door “inquiry learning” en “echte” documentatie
Voor- en natoetsen: o.a. schrijfvaardigheid (proces/product), kennis over het onderwerp, kennis over schrijven, schrijfstijl
Opbouw lessenserie betoog schrijven1 2 3 4 5
Inhoud (grotendeels via “inquiry learning”) X X X X X
Argumentatie X X X X
Presentatie X X X
Schrijven van een betoog X X
Voorbeelden van (leerling)hyperteksten
Inleiding
Standpunt
Defintie goed doel
Tegen-argumenten
Argumentem voor
Voorbeelden (vervolg)
Standpunt
Hoofd- argumenten
Conclusie
Inleiding
Voorbeelden van observerend leren
Nadenken over structuur hypertekst (Bart en Linda) Nadenken over werktitel betoog (Floor en Toon)
Studie 1: LIN vs. HYP Effecten op globale kwaliteit schrijfproduct (lineaire tekst over een
ander onderwerp)
-2 -1 0 1 2
Aptitude (sd)
-1.0
-0.5
0.0
0.5
1.0
(Sta
nda
rdiz
ed)
Glo
bal w
ritin
g s
core
LL
LL
L
H
H
H
H
H
Studie 2: Effecten op schrijfprocessen tijdens HYP en LIN schrijven (1)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
Total pause time Total writing (production )time
Se
co
nd
s
LINHYP
Studie 2: Effecten op schrijfprocessen tijdens HYP en LIN schrijven (2)
0
2
4
6
8
10
12
Average pause time
Seco
nd
s
LINHYP
Studie 2: Relaties tussen pauze- en productie- activiteiten en resulterende tekstkwaliteit
Start Midden Einde
Pauzeren: Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden + -
Tussen zinnen + - +
Tussen alinea’s -
Productie +
Studie 2: Verschillen voor pauze- en productielocaties tussen LIN en HYP schrijven
Start Midden Einde
Pauzeren: Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden LIN+
Tussen zinnen LIN+
Tussen alinea’s
Productie HYP+ HYP+ HYP+ HYP+ HYP+
Studie 2: Verschillen voor pauze- en
productielocaties tussen LIN en HYP schrijven Start Midden Einde
Pauzeren: Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden LIN+
Tussen zinnen LIN+
Tussen alinea’s
Productie HYP+ HYP+ HYP+ HYP+ HYP+
Negatieve relatie met
tekstkwaliteit
Positieve relatie met
tekstkwaliteit
Samenvatting processen
Verschillende proceskarakteristieken voor hypertekst schrijven en lineair schrijven: HYP: > schrijftijd tijdens heel schrijfproces Meer vloeiend schrijven, doordat hiërarchisch schrijfplan afspiegeling is van document structuur? Schrijftaak is meer gestructureerd LIN: > pauzetijd, langere pauzes (vooral tussen woorden in begin en tussen zinnen in midden schrijfproces)
Meer betrokken in linearisatieproces, formuleren van linguïstische indicatoren/connectieven? Minder vloeiend schrijven
Studie 3: effecten van HYP en OBS vs. LIN en CON Effecten op argumentatieve kwaliteit van het schrijfproduct
(lineaire tekst over een ander onderwerp)
-2 sd -1 sd 0 sd 1 sd 2 sd
Pre-test (stdz.)
80
90
100
110
120
(Est
imat
ed)
Pos
t-te
st S
core
L
L
L
H
H
H
O
O
O
C
C
C
Studie 3: effecten van HYP en OBS vs. LIN en CON Effecten op pauzetijden (tijdens het schrijven van een
lineaire tekst over een ander onderwerp)
0 5 10 15 20 25 30
Process Time (minutes)
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
Mea
n P
ause
Len
gth
(sec
onds
)
L L L L LL
L
H
H H H H HH
O O O O O O OO
O
C C C C C C CC
Studie 3: effecten van HYP en OBS vs. LIN en CON
Uitsnede eerste vijf minuten
0.00 1.25 2.50 3.75 5.00
Process Time (minutes)
0.0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
Mea
n P
aus
e Le
ngt
h (s
eco
nds)
L
L
LLLLLH
HH H H
HH
O
OO
OOOOOO
C
CC
CCCCC
Studie 3: relatie tussen pauzetijden en tekstkwaliteit
Tijdens het schrijven van een lineaire tekst
0 4 8 12 16
LN (Time in milliseconds)
-0.5
-0.3
-0.1
0.1
0.3
Cor
rela
tion
Conclusies
Andere organisatie van schrijfprocessen tijdens LIN en HYP schrijven Sommige processen in HYP positief gerelateerd aan kwaliteit schrijfproduct en in LIN negatief gerelateerd HYP laat andere schrijfprocessen zien na de interventie (langere pauzes in het begin), die processen zijn positief gerelateerd aan kwaliteit schrijfproduct HYP en OBS positief effect op tekstkwaliteit, maar alleen voor goede schrijvers (nieuw type taak, transfer naar (zelf) lineair schrijven?)
Implicaties voor schrijfonderwijs
Hypertekst schrijven voor ordenen inhoud, inspelen op (verschillende) lezers, structureren Observerend leren voor inzicht in (specifieke) schrijfprocessen/schrijftaken Effectief gebleken in voortgezet onderwijs (Braaksma, 2002; Couzijn, 2005) en universitair onderwijs: reviseren in het Engels (Van Steendam et al, 2010), schrijven van syntheseteksten bij economie (Raedts et al, 2009)
Meer informatie? Publicaties, presentaties, lesmateriaal, op:
http://www.ilo.uva.nl/homepages/martine
Email: [email protected]