Hetti Willemse & Marita Tolman

Van mantelzorgbeleid op papier naar bondgenootschap in de praktijk

10 juni 2013

Houd de Naaste Vast Naastenbeleid in zorginstellingen, winst voor iedereen

Om te beginnen

• Wie van u is mantelzorger of geweest?

• Wie van u is naaste?

• Wat voelt u bij de woorden mantelzorger of naaste?

Hetti Willemse

Op werkgebied Persoonlijk

Sociaal geograaf/planoloog Geboren en getogen in Amsterdam

Directeur/eigenaar Publicarea Volgend jaar feestje vieren: 60 jaar

Directeur SIGRA Volgend jaar feestje vieren: 40 jaar samen

Beleidsfuncties overheid Op latere leeftijd moeder

Bestuur/toezicht functies Houdt van cultuur, architectuur

2006-2010: gemeenteraadslid Amsterdam

Vrienden en familie belangrijk

Columnist zorgvisie Komt graag op Texel en in de Ardennen

Initiatiefnemer Zorgvisite.nl Hobby’s: fietsen, theater, film

Auteur Zorgtrilogie: Thuis Wezen (2007), Thuis Voelen (2009) en Thuis Zijn (2010)

Marita Tolman

Op werkgebied Persoonlijk

Studie Sociale Psychologie (UvA) Geboren in Amstelveen

Adviseur Publicarea Woont samen in Amsterdam

Stichting Postzegelparken Dit jaar 30

Vrijwilliger bij hockeyvereniging Fanatieke hockeyer

Auteur: Isselwaerde in het hart van IJsselstein, Buurtkompas

Houdt van koken, series en gezelligheid

Reden dat wij hier staan

• Subsidie gemeente Amsterdam

• 5 trajecten Houd de Naaste Vast

• Gecharmeerd van de eenvoud van de aanpak en de rechtstreekse participatie medewerkers, bewoners, naasten – De te maken praktische afspraken

– Focus op wat je met elkaar wel kunt; de 80%

Achtergrond (1)

Achtergrond

– Zorgtrilogie; brede ervaring ouderenzorg – Begrip mantelzorger onder de loep – Eigen persoonlijke ervaringen en verbazingen

Uit: Thuis Wezen In gesprek met medewerkers, zorgorganisatie en naasten blijkt:

– Onmacht – Onbekendheid – Onbegrip – Onwetendheid

Ontwikkeling traject Houd de Naaste Vast

– 3 pilots gids Thuis Voelen – Ingevulde en niet ingevulde verwachtingen – Andere taal, elkaars taal niet spreken/verstaan

Achtergrond (2) Uitgangspunten Houd de Naaste Vast

• Je welbevinden, je thuis voelen is van belang voor de zorg

• Bondgenootschap tussen naasten en organisatie

• Verhouding zorguren en welbevindenuren op een dag

• Verbinden (functionele) rol medewerkers/organisatie en

(emotionele) rol naasten

• Thuis Voelen begint op de afdeling/woongroep

• Je kunt met elkaar daar heel veel zelf. In eigen hand.

• Van micro naar macro

• Kanteling concern/staf/steun naar uitvoeringsniveau =

• Besef ontstaan, bestaansrecht & inkomsten via de primaire relatie medewerker-bewoner/naaste

• Het kleine maakt het verschil: Wie het kleine niet eert….

Herkent u dit? Ervaringen?

Houd de Naaste Vast tot nu toe

Een aantal kernpunten op een rij: -Ontstaan in 2009 -Meer dan 30 keer uitgevoerd door het hele land -In ouderenzorg en gehandicaptenzorg

Nominaties/benoemingen

-Gids Landelijk Expertisecentrum Mantelzorg -Agis Zorgverbeteraarsprijs (2009) -‘Best practice’ VWS beleid informele/formele zorg (2010) -‘Best practice’ Zorgvisie, 2012 -Nominatie Diversiteitsprijs Movisie, 2012 -Opname in co-creatieboek -Mezzo, LOC, NPCF

Naasten zijn verleden, heden, toekomst

Ook als je in een zorginstelling woont blijf je lid van je familie, je vriendenkring ed.

Betrokkenheid van naasten

• Zorg heb je nodig, het is een basisvoorwaarde. • Je thuis voelen is een beleving, een emotie, een gevoel • Meer, tevreden en langer bezoek is winst voor

iedereen; bewoner ontleent er eigenwaarde aan • Samenwerking tussen medewerkers en naasten

verlicht het werk en bevordert het plezier voor iedereen.

• Minder miscommunicatie, minder inefficiëntie, minder irritatie

• Medewerkers worstelen met bejegening; omgaan met ‘het gesprek voeren’

Kortom: Bondgenootschap tussen naasten en organisatie

| Verbinden

Betrokkenheid van naasten

Op welke manier kunnen naasten in een institutionele omgeving toch hun natuurlijke rol blijven spelen in het leven van de cliënt?

• Wat heeft u nodig om u ergens thuis te voelen?

Werkwijze

Houd de Naaste Vast

Vertrekpunt Wat is nodig op de afdeling/woning?

3. Macro (concern)

2. Meso (locatie)

1. Micro (woning/afdeling)

Houd de Naaste Vast methode Normaal

Spelregels Houd de Naaste Vast • Gesprek met interactief, geïnspireerd en open karakter

• Geen geheimen. Van de bijeenkomst wordt een verslag gemaakt dat na goedkeuring van de gesprekspartners openbaar is voor elkaar

• Concrete afspraken maken die haalbaar zijn

• Geen klaaguurtje. Positief/constructief

• Geen verwijtende/verwijzende vingertjes naar anderen (niet aan tafel)

Opbouw traject Startfase 1.Gesprek met management organisatie 2.Gesprek met cliëntenraad 3.Oriëntatie organisatie en huisvestingssituatie 4.Nulmeting organisatie op naastenbeleid 5.Afspraken vervolgtraject en wie daarvoor uit te nodigen 6.Tonen brochure Vervolgfase 5.Groepsgesprek met medewerkers van de afdeling/woongroep en algemene staf en en steun functies 6.Groepsgesprek met naasten 7.Gezamenlijk gesprek met de gesprekspartners uit de organisatie en met de naasten. Samen afspraken maken over te ondernemen actie. Eindfase 8. Eindrapport: ‘Thuis Voelen’/Houd de Naaste Vast agenda 9. Gezamenlijk gesprek met management/bestuur en cliëntenraad over eindrapport

Agenda gesprek medewerkers en naasten is precies gelijk

• Kennismaking/ Introductie traject

• Vaststelling agenda • Stadia intramuraal proces:

- Oriëntatie - Entree (intake, ontvangst, beginperiode) - Periode verblijf - Afscheid (vertrek, overlijden) - Periode na afscheid

• Aandachtspunten, agenda en follow up

Medewerkers en naasten zelf aan het woord: geen voorbereiding nodig

Logistieke zaken

• Duur groepsgesprekken: 2 uur

• Uitnodigingen (kant en klaar voorbereid) via organisatie

• Duur traject +/- 2 maanden van intro tot en met Thuis Voelen agenda en eindrapport

• Aantal aanwezigen per groepsgesprek

• Wie aanwezig. Verhouding directe zorg en staf en steun.

Eindrapportage

Thuis Voelen Agenda

Bondgenootschap naasten

Wat kunnen naasten en medewerkers/organisatie voor elkaar beteken in de verschillende fases (oriëntatie, entree, verblijf, afscheid)?

• Welke ervaringen, goede voorbeelden heeft u als aanwezigen?

• Waar loop je tegenaan?

Voorbeelden uit Thuis Voelen agenda’s

Oriëntatiefase • Betere informatie (map, inrichtingstips etc ) gericht op hoe bewoners/naasten ‘lezen’ • Meeleesclubje vanuit bewoners en familie • Weten wie de contactverzorgende wordt • Meer persoonlijke informatie (hobby’s, hoe gewend te wonen en leven) zorgbemiddeling -> naar de zorg • Vragen naar familie, hun inzet, hobby’s • Altijd e-mailadres • Cliënten op wachtlijst al nieuwsberichten toesturen, uitnodigen, laten wennen • Website in cliëntentaal, filmpjes • Formulieren van te voren al invullen • DVD ipv/naast alleen geschreven informatie

Voorbeelden uit Thuis Voelen agenda’s

Entreefase • Ontvangst bij naam door receptie •Aanwezigheid contactverzorgende zelf • Visitekaartje, bereikbaarheid, spreekuur contactverzorgende • Ontvangstkaartje, bloemetje • Kennismakingsmoment nieuwe bewoner met andere bewoners • Scheiden administratieve zaken van het ontvangstgesprek • Bewegwijzering, plattegrond, rondleiding (door andere bewoners)

Voorbeelden uit Thuis Voelen agenda’s

Verblijffase • Namenbord wie werkt op de dag in welke functie • Kennen hobby’s van de bewoner (en naasten) -> inzetten • Appelleren aan, vragen mee te helpen aan een activiteit • Nieuwsberichten ook per email doorsturen naar anderen • Meekoken • Logboek per bewoners/Groepslogboek huiskamer • Activiteitenbegeleiding van ‘zorgen voor’ naar ‘mogelijk maken dat’ • Samen de tuin/balkons aanpakken • Tips en suggesties voor naasten • Planning formele overlegmomenten (MDO, bewonersbesprekingen) • Eigen budget voor normale huiselijke (onderhouds) zaken • Digitale fotolijstjes

Voorbeelden uit Thuis Voelen agenda’s

Fase van afscheid en daarna • Goede informatie over hoe en wat mogelijk • Duidelijk maken beleid aanwezigheid zorg bij begrafenis/crematie • Andere bewoners/familie informeren • Na +/- 6 weken eind/evaluatie gesprek

Resultaten locatiebreed Voorbeelden: • Huiskamergesprekken met naasten worden vervolgd • Start cultuurverandering; erkenning belang faciliteren betrokkenheid naasten • Staf/steun functies besef dienstverlenend tbv. primaire proces • Sleutelrol zorgbemiddeling in zorgbemiddeling • Gebruik levensloopformulier •Website:

•De rol en belang van naasten •Per locatie ontvangstpagina (met foto’s, rondleiding, filmpje)

• Overdracht good practices op het gebied van communicatie • Ondersteuning door communicatie

Maar belangrijkste:

• Open houding naar elkaar toe • Vertrouwen • Gespreksklimaat positief

Citaten: Locatiemanager: ‘Wij maakten en vulden ons mantelzorgbeleid in zonder hen; we weten nu wat zij belangrijk vinden en dat het helemaal niet eng is met hen een open gesprek aan te gaan.’ Naaste: ‘Het besef ontstaat dat medewerkers werken waar anderen wonen.’

Borging 1. Afspraken vervolg -> een medewerker en een naaste

2. Op de agenda houden van team, management, cliëntenraad

en Raad van Bestuur 3. ‘Trainingen’ staf en steun toerusten van het primaire proces 4. Introductie ‘Train de trainer’

•Het scholen van naasten/vrijwilligers/medewerkers tot de gespreksvoering

Naasten in Amsterdam • Op welke wijze is bij u de betrokkenheid van naasten

geborgd?

• Wat vindt u dat beter kan?

Tot slot

• Hartelijke dank voor uw aandacht

• Vragen?

Contact: hettiwillemse@publicarea.nl maritatolman@publicarea.nl

Weesperstraat 406

1018 DN Amsterdam

tel. 020-6386425

www.publicarea.nl