Hoofdstuk 4

Wateroverlast is van alle tijden

http://nos.nl/video/239308-mississippi-op-hoogste-stand-bij-memphis.html

Ramp in Pakistan (2010) in de Indusvallei

http://nos.nl/video/179238-overstromingen-pakistan-ramp-zonder-vergelijk.html

IntroductieRamp in Pakistan: ernstige overstroming van

de rivier de Indus

Ongeveer 20 miljoen mensen getroffen

Ongeveer 2000 doden

Weinig internationale steun, waarom?

Lage ‘aaibaarheidsfactor’ ramp Pakistan Groter kan de discrepantie niet zijn. De

watersnoodramp in Pakistan is wat betreft het dodental weliswaar veel kleiner dan de tsunami van 26 december 2004, wat betreft het totale aantal getroffenen zijn ze vergelijkbaar. Voor de tsunamislachtoffers werd het recordbedrag van 208 miljoen euro opgehaald via giro 555.

Extreem lage kijkcijfers voor tv-actie ramp Pakistan

vrijdag 27 augustus 2010 10:50De nationale inzamelingsactie voor het door

een watersnoodramp getroffen Pakistan heeft tot nu toe 16,1 miljoen euro opgeleverd. Naar de ‘sobere’ tv-actie op Nederland 2 keken donderdagavond slechts 381.000 mensen.

Overstromingen

Hoogwater in Nederland

Hoog water in Europa

De Moldau bedreigt het historische centrum van Praag

Toename aantal overstromingen in EuropaToename aantal overstromingen in Europa

Wat is er aan de hand?

Steeds vaker treden Europese rivieren buiten hun oevers

december 1993

Om dit te verklaren moet je meer weten over de werking van een rivier

Oorzaak nummer 1: KlimaatveranderingDoordat het warmer wordt neemt de kans op

overstromingen toe (in NL van twee kanten).

IJs smelt, zowel op land als op water- Thermale expansie- Smelten van landijs

Meer (of juist minder) neerslag

Paragraaf 2

PiekafvoerOvertollig water wordt

afgevoerd

Wanneer de waterafvoer het grootst is heet de piekafvoer

De piekafvoer is groter geworden door verstening,grond stoepen en wegen

De vertragingstijd (de tijd die het water nodig heeft om in een rivier te komen) is afgenomen

Debiet en regiemDebiet: afvoer van een rivier in m3/sec

Regiem: schommeling in de waterafvoer over het jaar

A.Gletsjerrivier

B.Gemengde rivier

C.Regenrivier

Regiem

Welk regiem hoort bij welk type en waarom?

Waarom bestaan echte pure gletsjerrivieren niet?

A Glomma, gletsjerrivier

Afvoermaximum in het voorjaar door afsmelting van gletsjers

B Shannon, regenrivier

Veel neerslag in de winter, de zomerneerslag verdampt grotendeels

C Rijn, gemengde rivier

heeft kenmerken van A en B

Rivieren

Indeling van de loop van een rivier1.De bovenloop: groot verhang, verticale erosie (dieper)2.De middenloop: matig verhang, horizontale erosie

(breder) en sedimentatie3.De benedenloop: klein verhang, sedimentatie

BovenloopBenedenloop

Middenloop

Hoofdrivier

ZijrivierBijrivier

?

?

??

?

?

Wat is de volgorde van oorsprong tot monding?

A

DC

B

C

BD

A

Antwoord

Verval en verhang

Verval: het hoogteverschil tussen twee punten langs een rivierVerhang: het gemiddelde verval per kilometer

1. Bereken het verval en verhang tussen bron en Rivierzicht.2. Bereken het verval en verhang tussen Rivierzicht en

monding.3. Waar ga je het liefst wildwaterkanoën? Leg uit met het

juiste begrip.4. Bereken nu met behulp van de atlas of de wandkaarten het

verval en verhang van de Rijn, van bron tot monding.

Stroomstelsel

Groot verval

Vooral verticale erosie

Minder verval

Erosie en sedimentatie

Gering verval

Sedimentatie

DELTA

Stroomgebied

Paragraaf 3

Opbouw van een rivierlandschap in de delta

Verklaar het ontstaan van de verschillende elementen.

Vlechtende rivieren

Waarom ontstaan vlechtende rivieren vooral in laagland?

uiterwaardstroomrugkom(kleiig)kom(venig)veengebied

Wat is wat? Kleed de legenda aan!

RivierenStroomdraadBuitenbocht: erosieBinnenbocht: sedimentatieAfsnijding: Hoefijzermeer

rsg enkhuizen/ a3 water/2008/ zwaan

A B I IIProces?

Meanderhalsafsnijding

Proces?

Stroomgordelverlegging

Strijd tegen een oude vijand…

Nederland is gewend te vechten tegen het water.

Oud gezegde:‘God schiep de aarde

wereld, de Hollanders schiepen Holland’

…met een nieuw gezichtHet versterkte

broeikaseffect

A. Vaker een piekafvoer

B. Absolute zeespiegelstijging

C. Relatieve zeespiegelstijging >

geringer verval

D. Verstening

E. Kanaliseren rivierenSamen Grotere kans op overstromingen

Overstromingsgevaar stijgt ook door inrichting.

kribbekribbe

zomerdijkzomerdijk

winterdijkwinterdijk

Bebouwing in uiterwaardBebouwing in uiterwaard

Verstening stroomgebiedVerstening stroomgebied

Hoe bevordert elk element de piekafvoer?

Vergelijk de kaartjes. Noem twee ontwikkelingen die het overstromingsgevaar hebben bevorderd?

Antwoord: verstening en rivier wordt ingesnoerd > ontstaan flessenhals

Nederrijn

Arnhem

Pannerdens kanaal

IJssel

1830 2000

Omgeving Arnhem

Paragraaf 5

Maatregelen tot 1995

Dijken op deltahoogte brengen

Verdeling water

Kanaliseren

Stuw

BandijkOeverwal Uiterwaard

Veilig achter de dijk?

Waarom kun je een dijk niet blijven verhogen?

Noodoverloopgebieden / retentiegebiedenAls de hoeveelheid water te groot is om

opgevangen te worden door de uiterwaarden, dan wordt het water afgevoerd naar een ander omdijkt gebied

Nieuw beleidRuimte voor de rivier: de rivier moet buiten zijn

oevers kunnen treden

- Drietrapsstrategie (vasthouden · bergen · afvoeren)

- Vasthouden: zorgen dat het water niet te snel afgevoerd wordt door de rivier

- Bergen: aanleggen van noodoverloopgebieden om belangrijke gebieden te sparen

- Afvoeren: zorgen dat het water snel kan worden afgevoerd naar zee

Nieuw beleidWat heeft het vasthouden uit de

drietrapsstrategie met verstening te maken?

Waarom is het ruimte voor de rivier plan niet altijd makkelijk uit te voeren?

Ruimte voor de Rivier

Wie produceerde dit filmpje?Waarom?

http://www.youtube.com/watch?v=GswxXkguHbM

Hoe verminderen nevengeulen het overstromingsgevaar?

Nevengeulen in de Duursche Waarden

Nevengeulen

Welk ander positief gevolg heeft de aanleg van nevengeulen?

Paragraaf 6

DrietrapsstrategieWelke drie onderdelen horen bij het Ruimte

voor de Rivier project?

Waarom heeft afvoeren meer zin in de benedenloop van de rivier en vasthouden juist meer in de bovenloop?

Aanpak na 1995: ruimte voor de rivier op nationaal niveau

A. Ga na welke maatregelen bijdragen aan ‘ruimte voor de rivier’.

B. Wat hoort bij ’vasthouden’, wat bij ‘bergen’ en wat bij ‘afvoeren’?

Wonen aan het water

Mag dat?

Watertoets als eis!

Waterbeheer op lokaal niveau

Stelling A: Nederland is een deel van een groter geheel. Licht dat toe

Stelling B: Is de strip meer van toepassing op de Rijn of op de Maas? Licht je keuze toe

“Wat gebeurt er op het fluviale schaalniveau, Peter?”

Ruimte voor de rivier: fluviale schaalniveau

Waterscheiding

Regiem

Nu

Toekomst?

Vaker piekafvoer in Nederland!

Regel: klimaatverandering beïnvloedt regiem!

Door zware neerslag en lange droge periodes zal waterstand sterk variëren

Versterkte broeikaseffect bedreigt de bevaarbaarheid van onze rivieren. Hoezo?

Rijnconferentie

Actieplan Hoogwater

- drietrapsstrategie

- meer ruimte voor rivier

- waarschuwingssysteem hoogwater

Ruimte voor de rivier

Ruimte voor de RivierNog meer hulp van Rijkswaterstaat

Maatregelen worden 1 voor 1 besproken

(Oude) Hollandse Waterlinie verdedigingswerken

Weerd of waard stuk, binnendijks vlak land, gevormd door een rivier

http://www.youtube.com/watch?v=LFrPpfW1ShE