Hoofdstuk 16 Werknemers motiveren © Pearson Education Benelux, 200316-1.

Hoofdstuk 16

Werknemersmotiveren

© Pearson Education Benelux, 2003 16-1

LeerdoelenJe moet het volgende kunnen:

– het motiveringsproces beschrijven;– de drie eerste theorieën over motivering beschrijven;– uitleggen hoe doelen werknemers kunnen motiveren;– onderscheid maken tussen de bekrachtigingstheorie en de

doelentheorie;– enkele manieren beschrijven om motiverend werk te

scheppen;


Leerdoelen (verv.)Je moet het volgende kunnen:

– de implicaties van de rechtvaardigheidstheorie voor motivatie noemen;

– de belangrijkste verbanden in de verwachtingstheorie noemen;

– hedendaagse motiveringsvraagstukken beschrijven;– managementactiviteiten beschrijven die tot beter

gemotiveerd personeel leiden.


Wat is motivatie?Motivatie

– De bereidheid om veel inspanning te steken in het bereiken van organisatiedoelen, met het idee dat die inspanning een individuele behoefte helpt te verwezenlijken

• Inspanning – Een meting van intensiteit of voortvarendheid• Doelen – Inspanningen moeten gericht zijn op en consistent zijn met de doelen

van de organisatie• Behoeften – Motivatie omvat het vervullen van behoeften

– Behoefte – Een interne toestand die bepaalde uitkomsten aantrekkelijk doet overkomen

• Onvervulde behoeften zorgen voor spanning, wat weer bepaalde drijfveren aanwakkert

• Drijfveren leiden tot het zoeken naar doelen die in de behoefte moeten voorzien


Het motiveringsproces

Onvervuldebehoefte

Vervuldebehoeftes

Zoek-gedrag

DrijfverenSpanningVerminderingvan spanning


Vroege theorieën over motivatieDe behoeftehiërarchie van Maslow

– Lagere behoeftes – Worden hoofdzakelijk extern vervuld• Fysiologische behoeftes – Eten, drinken, beschutting, seksuele behoeftes• Veiligheidsbehoeftes – Bescherming tegen fysiek en emotioneel geweld

– De verzekering dat in de fysiologische behoeftes wordt voorzien– Hogere behoeftes – Worden hoofdzakelijk intern vervuld

• Sociale behoeftes – Affectie, een gevoel van toebehoren, acceptatie• Behoefte aan erkenning – Interne factoren zoals zelfrespect en autonomie

– Externe factoren zoals status, erkenning van anderen en aandacht• Behoefte aan zelfrealisatie – Het eigen potentieel vervullen


De behoeftehiërarchie van Maslow (verv.)– In elke behoefte op elk niveau in de hiërarchie moet

worden voorzien voordat de volgende, ‘hogere’ behoefte gaat meespelen• Zodra er voldoende in een behoefte is voorzien,

fungeert het niet langer als motiverende kracht– De theorie werd algemeen onderschreven– Er zijn echter weinig studies die de validiteit van de

theorie hebben kunnen aantonen

Vroege theorieën over motivatie (verv.)


De behoeftehiërarchie van Maslow

Fysiologisch

Veiligheid

Sociaal

Erkenning

Zelfrealisatie


Vroege theorieën over motivatie (verv.)De XY-theorie van McGregor

– Theorie X – Neemt aan dat werknemers weinig ambitie hebben, werken niet leuk vinden, verantwoordelijkheid vermijden en onder de duim moeten worden gehouden

• Aanname dat lagere behoeftes dominant zijn– Theorie Y – Neemt aan dat werknemers zichzelf kunnen sturen,

verantwoordelijk accepteren en werk een natuurlijke activiteit vinden• Aanname dat hogere behoeftes dominant zijn

– Geen van beide aannames kan worden gestaafd– Er zijn geen aanwijzingen dat management op basis van theorie Y

werknemers meer motiveert


Vroege theorieën over motivatie (verv.)De tweefactorentheorie van Herzberg

– Voldoening in werk wordt consistent gerelateerd aan inherente kenmerken• Motivatiefactoren – Verbeteren de motivatie van

werknemers– Ontevredenheid over het werk wordt consistent

gerelateerd aan externe factoren• Hygiënefactoren – Motiveren werknemers niet

– Dualistisch continuüm voor tevredenheid en ontevredenheid

– Theorie kreeg veel navolging• Beïnvloedde functieontwerp


Figuur 16.3: De tweefactorentheorie van Herzberg


Tevredenheid en ontevredenheid: twee zienswijzen

Tevredenheid Geen tevredenheid Geen ontevredenheid Ontevredenheid

Interne factoren Externe factoren

Tevredenheid Ontevredenheid

De zienswijze van Herzberg

Conventionele zienswijze


Hedendaagse theorieën over motivatieDe driebehoeftentheorie van McClelland

– nAch (need for achievment) – De behoefte om te excelleren en persoonlijk succes te behalen

• Geen streven naar de beloningen die met het succes komen

• Voorkeur gaat uit naar werk met verantwoordelijkheden

• Snelle en duidelijke feedback

• Redelijk uitdagende doelstellingen

– Vermijding van te eenvoudige of te moeilijke taken

• Deze mensen zijn niet noodzakelijk goede managers

– Gerichtheid op eigen successen

» Goede manager laten vooral anderen hun werk goed doen


Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)De drie behoeftentheorie (verv.)

– nPow (need for power)• De behoefte om het gedrag van anderen te sturen

zodat dit overeenkomt met de eigen doelstellingen– nAff (need for affiliation)

• De behoefte om vriendschappen en hechte persoonlijke relaties aan te gaan

– De beste managers worden gekenmerkt door een hoge nPow en een lage nAff


Figuur 16.5: Plaatjes waarmee nAch, nPow en nAff worden vastgesteld


Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)De doelentheorie

– De wens om een doel te verwezenlijken is een belangrijke bron van motivatie

– Specifieke doelen verbeteren de prestaties• Lastige doelen, indien geaccepteerd, resulteren in betere

prestaties dan eenvoudige doelen• Specifieke, lastige doelen resulteren in meer output dan een

algemeen doel zoals ‘je best doen’– Participatie in het vaststellen van doelen is raadzaam

• Vermindert de weerstand tegen de acceptatie van lastige doelen


Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)De doelentheorie (verv.)

– Feedback is goed• Helpt bij het waarnemen van discrepanties tussen wat

bereikt is wat er nog moet worden gedaan• Eigen feedback is een krachtige motiverende factor

– Onzekere factoren bij de doelentheorie• De inzet voor het doel – De theorie gaat ervan uit dat

iemand vast van plan is om het doel te bereiken– Dit is met name het geval als:

» het doel openbaar wordt gemaakt;» het individu een interne locus of control heeft;» de doelen door het individu zelf zijn opgesteld.


Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)De doelentheorie (verv.)

– Onzekere factoren (verv.)• Zelfvertrouwen – Iemands overtuiging dat hij of zij de doelen

ook daadwerkelijk kan realiseren– Meer zelfvertrouwen betekent meer motivatie om de doelen

te bereiken• De nationale cultuur – De theorie is cultuurafhankelijk

– De kernpunten zijn afgestemd op de westerse cultuur– De theorie hoeft niet noodzakelijk in andere culturen te

werken


Figuur 16.6: De doelentheorie


De bekrachtigingstheorie– Gedrag wordt uitsluitend bepaald door de gevolgen van dat gedrag

• Gedrag wordt bepaald door externe factoren

– Bekrachtigers – Gevolgen die, indien ze direct op het gedrag volgen, de kans vergroten dat dit gedrag wordt herhaald

• Managers kunnen het gedrag van werknemers beïnvloeden door gewenst gedrag te bekrachtigen

• De nadruk ligt hierbij op beloning, en niet op bestraffing

Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)


Motiverend werk– Functieontwerp – De wijze waarop functies in volledig afgeronde

activiteiten zijn ingedeeld

• Doorgaans gebruikt om werk gespecialiseerder te maken

– Taakverbreding – Het in de breedte uitbreiden van taken door het taakbereik te vergroten

• Taakbereik – Het aantal verschillende taken dat moet worden uitgevoerd en het verhogen van de frequentie waarmee deze taken worden herhaald

• Weinig uitdagend en betekent in de praktijk weinig voor de activiteiten van de werknemer

• Pakt alleen het gebrek aan variatie in gespecialiseerd werk aan



Motiverend werk (verv.)– Taakverdieping – Het in de diepte uitbreiden van

werkactiviteiten

• Taakdiepte – De mate waarin de werknemer zijn of haar werk in eigen hand heeft

– Geeft werknemers de mogelijkheid taken uit te voeren die normaal gesproken door managers worden uitgevoerd

• De invloed van taakverdieping op prestaties kan niet empirisch worden onderbouwd



Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)Motiverend werk (verv.)

– Job Characteristics Model (JCM) – Een conceptuele structuur voor het analyseren van werkactiviteiten

• Werktaken worden beschreven aan de hand van vijf kenmerken– Variatie in vaardigheden – De mate waarin werk uit verschillende

activiteiten bestaat» Meer variatie betekent een grotere noodzaak van verschillende

vaardigheden– Taakidentiteit – De mate waarin werk de voltooiing van afgeronde en

identificeerbare taken vereist– Taakbelang – De mate waarin de activiteiten invloed op het leven en

werk van andere mensen hebben– Deze drie kenmerken zorgen voor betekenisvol werk


Motiverend werk (verv.)– Het JCM (verv.)

• De vijf kenmerken (verv.)

– Autonomie – De mate waarin werk een bepaalde vrijheid en onafhankelijkheid biedt en de werknemer in staat stelt het werk zelf in te delen en de benodigde procedures vast te stellen

» Geven de werknemer een gevoel van verantwoordelijkheid

– Feedback – De mate waarin de uit te voeren activiteiten resulteren in directe en heldere informatie over de effectiviteit en prestaties van de werknemer

» De werknemer weet hoe effectief hij of zij presteert



Het Job Characteristics Model

Primairekenmerken

Variatie in vaard.TaakidentiteitTaakbelang

Autonomie

Feedback

De ervaren zinvolheid van het werk

De ervaren verantwoordelijkheid voor het werk

Kennis van de feitelijkeresultaten van het werk

Essentiëlepsychologische kenmerken

Veel interne motivatie

Uitstekendewerkprestaties

Veel voldoening in het werk

Weinig absentieen verloop

Persoonlijke en pro-fessionele resultaten

Vereiste professionele groei


Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)Motiverend werk (verv.)

– Het JCM (verv.)• De relatie tussen de primaire kenmerken en de

uitkomsten wordt bepaald door de vereiste professionele groei van de werknemer

– Vereiste groei – Het verlangen van de werknemer naar erkenning en zelfrealisatie

• Het model biedt een specifieke structuur voor functieontwerp


Richtlijnen voor functieontwerpPrimaire

kenmerkenAangeraden

actie

Open feedback-kanalen

Combineer taken

Taakidentiteit

Variatie in vaardigheden

Formeer natuurlijke werkunits

Taakbelang

Breid het werk verticaal uit

Autonomie

Creëer klant-relaties

Feedback


Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)De rechtvaardigheidstheorie

– Stelt dat een werknemer de verhouding tussen inspanningen en uitkomsten vergelijkt met die van andere werknemers in soortgelijke situaties• Rechtvaardigheid – De verhouding is dezelfde als die

van anderen in vergelijkbare situaties• Onrechtvaardigheid – De verhouding is niet dezelfde

als die van anderen in vergelijkbare situaties– Het referentiekader kan bestaan uit:

• Anderen in soortgelijke functies• Een systeem, zoals het salarisbeleid en andere

administratieve systemen van de organisatie• De werknemer zelf (ervaringen en contacten)


Figuur 16.9: De rechtvaardigheidstheorie


De rechtvaardigheidstheorie (verv.)– Als werknemers onrechtvaardigheid waarnemen,

proberen ze die weg te nemen• Ze vervormen de inspanningen en uitkomsten van

henzelf of die van anderen• Ze gedragen zich dusdanig, dat anderen hun

inspanningen of uitkomsten veranderen• Ze gedragen zich dusdanig, dat hun eigen

inspanningen of uitkomsten veranderen• Ze kiezen iemand anders voor de vergelijking • Ze nemen ontslag

– De theorie laat enkele aspecten onbelicht



Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)De verwachtingstheorie

– De theorie dat iemand op een bepaalde wijze handelt op basis van de verwachting dat die handelwijze tot een bepaalde, voor die persoon aantrekkelijke uitkomst zal leiden

• Verwachting (verhouding inspanning/prestatie) – De mate waarin werknemers het waarschijnlijk achten dat het leveren van een bepaalde inspanning tot bepaalde prestaties leidt

• Realisatie (verhouding prestatie/beloning) – De mate waarin de werknemer gelooft dat het presteren op een bepaald niveau helpt met het behalen van een bepaal doel

• Gewicht (aantrekkelijkheid van de beloning) – Het belang dat de werknemer hecht aan de potentiële uitkomst of beloning die met het werk kan worden behaald


De verwachtingstheorie, vereenvoudigd

Individueleinspanning

Individueleprestaties

ABeloning vande organisatie

BIndividuele

doelenC

A = Koppeling inspanning/prestatie

B = Koppeling prestatie/beloning

C = Aantrekkelijkheid


Hedendaagse theorieën over motivatie (verv.)De verwachtingstheorie (verv.)

– De theorie benadrukt beloning

• De beloning van de organisatie moet afgestemd zijn op de benodigdheden van de werknemer

– Er is geen universele verklaring voor wat werknemers motiveert

• Managers moeten begrijpen waarom werknemers bepaalde uitkomsten aantrekkelijk of onaantrekkelijk vinden

– De meest uitgebreide en geaccepteerde verklaring van wat werknemers motiveert


Figuur 16.11: Hedendaagse motivatietheorieën gecombineerd


Motivatie in de praktijkMotivatie en personeelsdiversiteit

– Flexibiliteit is essentieel voor het motiveren van een divers personeelsbestand• Er zijn veel verschillende beloningen nodig om de

doelen en benodigdheden van een divers personeelsbestand in te vullen

– Flexibele werkroosters• Gecomprimeerde werkweek – Werknemers werken

meer uren per dag, maar minder dagen per week


Motivatie en personeelsdiversiteit (verv.)– Flexibele werkroosters (verv.)

• Flexibele werktijden (flexwerken) – Een werkrooster waarin werknemers een bepaald aantal uren per week moeten werken, maar binnen bepaalde grenzen mogen kiezen wanneer ze die uren invullen

– Er moeten enkele tijden zijn waarop alle werknemers aanwezig zijn– Begin-, eind- en lunchtijden moeten door de werknemer zelf kunnen

worden bepaald• Baandeling – Twee of meer mensen die een fulltime baan met elkaar

delen• Telewerken – Werknemers werken thuis en zijn via computer en

modem met het bedrijfsnetwerk verbonden

Motivatie in de praktijk (verv.)


Motivatie in de praktijk (verv.)Motivatie en personeelsdiversiteit (verv.)

– Culturele verschillen en motivatie

• De motivatietheorieën zijn in de Verenigde Staten ontwikkeld en met Amerikaanse werknemers gevalideerd

• De theorieën moeten dus aan andere culturen worden aangepast

Prestatiebeloningssystemen– In plaats van te betalen voor de uitgevoerde functie, wordt het

salaris afgestemd op prestatiemaatstaven

– Komt overeen met de rechtvaardigheidstheorie

• Een sterke prestatie/beloning-koppeling

– Deze beloningssystemen winnen aan populariteit

• Onderzoek toont aan dat deze systemen invloed hebben op de prestaties


Motivatie in de praktijk (verv.)Open-boekmanagement

– Het betrekken van werknemers in het beslissingsproces door de financiële gegevens kenbaar te maken

– De werknemers worden als zakelijke partners beschouwd– Laat de werknemer denken als de eigenaar van het bedrijf– Kan ook winstdeling omvatten

Motivatie en de moderne werknemer– De motivatie van professionals – Professionals halen

veel voldoening uit hun werk en ontvangen hiervoor veel salaris• Zijn loyaler aan hun werk dan aan hun werkgever• Verkiezen uitdagend werk


Motivatie in de praktijk (verv.)Motivatie en de moderne werknemer (verv.)

– Motivatie van tijdelijke krachten – Parttime krachten, contractwerkers en uitzendkrachten

• Kennen minder zekerheden en stabiliteit dan vaste werknemers

– Ontvangen minder extra’s

• Zijn minder loyaal aan en tonen minder inzet voor hun werkgever

• Deze werknemers zijn lastig te motiveren

– Geef ze de kans op een vaste aanstelling

– Geef ze de kans op extra training

• Pas op met het laten samenwerken van vast en tijdelijk personeel als de salarisverschillen aanzienlijk zijn


Motivatie in de praktijk (verv.)Motivatie en de moderne werknemer (verv.)

– Motivatie van ongeschoold personeel• Moeilijk om de prestaties van deze werknemers

optimaal te houden• Gebruik erkenningsmethoden

– Zet goed presterende werknemers in het zonnetje– Moedig anderen aan hard te blijven werken– Deel schouderklopjes uit

• In de dienstverlening kan men lager personeel problemen en klachten van klanten laten afhandelen

– Koppel beloning aan klanttevredenheid


Van theorie naar praktijk

Onderken individuleverschillen

Zorg ervoor datde doelen als haalbaar

worden gezien

Controleer het sys-teem op rechtvaar-

digheid

Stem de beloningop het individu af

Koppel de belo-ning aan prestaties

Suggestiesvoor

personeels-motivatie

Gebruik doelstellingenVergeet decentjes niet

Zoek een passende functie


Hoofdstuk 16 Werknemers motiveren © Pearson Education Benelux, 200316-1.

Documents

Transcript of Hoofdstuk 16 Werknemers motiveren © Pearson Education Benelux, 200316-1.