Het platteland als speelgebied:over ruimtelijke planning en leisure landscapes

Stefan Hartman

Promovendus Basiseenheid Planologie

Platteland als leisure landscape?

› Landschappen steeds meer in teken van leisure-doeleinden, vrije tijdsbesteding

› Platteland als plek voor: • toerisme, recreatie, leisure• suburbaan, exurbaan wonen

› De ruimtelijke kwaliteiten vormen ‘assets’ voor ontwikkeling

Leisure in het landschap

spiritueelbetekenis gevenactiefpassief

evenementen eco & bio

transformeren

beleving entertainment

Transities

Naar: productie+protectie+consumptie (e.g. toerisme, recreatie, leisure)

Van: productie (e.g. bosbouw, landbouw)

Via: productie+protectie (e.g. natuur, erfgoed)

Samenloop van economische, technologische,socio-culturele, ecologische, politieke aspecten, wet- en regelgeving

StadLand

Landbouw

Industrie

Diensten

Vrijetijdseconomie

3

12

4 4

Stadslandbouw

Zorg, ‘cottage industries’

energielandschappen

Stedelijke regio’s

(Zandbelt, 2011)

Leisure & ruimtelijke planning

› Traditionele attitude: • Leisure veelal als ‘gebiedsvreemd’• Een ‘landschapsconsument’, verrommelaar,

concurrent, bedreiging› Aanpak:

• Onthouden, voorkomen• Toedelen op functionele wijze• Ruimtelijk scheiden, voorkomen interactie

mm-dd-yy | 8

Beschermen

Risico’s mijden

Kansen pakken

Ontwikkelen

NatuurEcologieLandschapErfgoed

LandbouwWoningbouwIndustrieEnergieToerisme

Leisure & vrije

tijdsla

ndschappen

(Woon- w

erk-, energielandschappen)

Een omslag in doen en denken..› Kritische maatschappij

• Niet verbruiken, maar versterken van kwaliteiten• Zowel economie, ecologie en socio-cultureel• Dynamiek: nieuwe ruimte claims en opstekende

urgenties

› De experience economy • Beleving, identiteit, cultuur, authenticiteit• Multifunctionaliteit, verweving

› Autonoom: naast functionaliteit ook kwaliteit en beleving

Leisure in het (platte)landschap?

• Padafhankelijkheden – doorzetten lijn vanuit verleden• Behouden kwaliteiten, karakteristieken, gebruiken, functies,

economiënMate van robuustheid nodig: behouden en risico’s mijden

• Padcreatie – afwijken lijn vanuit verleden• Nieuwe wensen en eisen tbv landschapsgebruik• Urgenties die om reactie vragen Mate van flexibiliteit nodig: ontwikkelen en kansen pakken

Beschermen

Risico’s mijden

ontho

uden

inbed

den

Centraal: behouden bestaande kwaliteiten(path dependencies)

Inbedden: aanhaken op bestaande kwaliteiten

In gebouw: behoud en beheer erfgoed, (agri)bedrijf,

In plek: behoud en beheer voorzieningen, natuur leefbaarheid

Leisure als middel (cf. ‘civic tourism’)

Kansen pakken

Ontwikkelen

Kansen pakken

Ontwikkelen

trans

form

eren

herst

ructu

ren

Centraal: toevoegennieuwe kwaliteiten(path creation)

Beschermen

Risico’s mijden

Herstructureren

Transformeren

› Aansluiten bij gebiedsopgaven als natuur, water, klimaatadaptatie

Leisure als impuls voor (platte)landschap › Als versterking voor bestaande kwaliteiten, activiteiten› Als (co)producent van nieuwe kwaliteiten, landschappen

• Van functioneel toedelen naar kwalitatief inbedden, verweven• Benut investeringen: verbind gebiedsopgaven, co-productie• Zoek proactief (stimuleer, faciliteer) nieuwe ontwikkelingen,

verbindingen• Planning en ontwerpopgave: vormgeving en beleving

Keuzes: waar onthouden, hoe inbedden en wat herstructureren of transformeren Verschillende mengvormen protectie+productie+consumptie

Leisure als impuls..

Afhankelijk van perspectieven op hoe een regio is en zou moeten zijn, en in hoeverre leisure daar in past

Een gebiedsverhaal van een regio geeft richting – het maatschappelijke discours en hoe leisure-ontwikkelingen worden ‘ge-framed’ door belanghebbende actoren

Leisure, landschap, planning› Maak expliciet: verbindend en gedragen (informeel)

gebiedsverhaal dat richtinggevend is voor leisure-ontwikkeling, en daarmee (dus) de basis vormt voor (formele) besluitvorming en planning

› Houd gebiedsverhaal continu in ontwikkeling, om te blijven anticiperen op veranderende omstandigheden

• monitoring urgenties, kansen - trendwatching, scenario’s • maak nieuwe voorstellen, ontwerpen, concepten – blijf herijken (‘re-

framen’)• ..is zoektocht naar organiserend vermogen - ‘wie’ en ‘hoe’• ..betekent steeds bijstellen en opnieuw keuzes maken – ‘wat’ en

‘waar’

› Op naar een adaptieve vorm van planning: sleutelen aan het landschap

Bedankt voor uw aandacht

Stefan Hartmans.hartman@rug.nl

“De boerderij wordt steeds meer een opslagplaats voor bejaarden, junks, kinderen die in de crèche zitten, gestreste managers, caravans en gestalde paarden” (bron: Metz, 2006)