Het mystieke huwelijkDe man zonder eigenschappen II

REGIE GUY CASSIERS TEKST NAAR DE MAN ZONDER EIGENSCHAPPEN VAN ROBERT MUSIL DRAMATURGIE ERWIN JANS SPEL KATELIJNE DAMEN, GILDA DE BAL, VIC DE WACHTER, TOM DEWISPELAERE, LIESA VAN DER AA, MARC VAN EEGHEM, KOEN DE SUTTER (GASTROL OP VIDEO)VORMGEVING GUY CASSIERS, ENRICO BAGNOLI LICHTONTWERP ENRICO BAGNOLI GELUIDSONTWERP DIEDERIK DE COCK BEELDMONTAGE FREDERIK JASSOGNE KOSTUUMONTWERP BELGAT (VALENTINE KEMPYNCK) PRODUCTIELEIDING STEFAAN DELDAELETOUR MANAGEMENT MIEN MUYS TECHNISCHE PRODUCTIELEIDING JOOST MANREGIE-ASSISTENTIE LUT LIEVENSVIDEOTECHNIEK BRAM DELAFONTEYNEGELUIDSTECHNIEK KURT VERLEURELICHTTECHNIEK LUCAS VAN HAESBROECKVOORSTELLINGSTECHNIEK DIMITRI DEVOSKLEEDSTERS MONIQUE VAN HASSEL, KATHLEEN VAN MECHELENTECHNIEK BOURLA ILSE VAN DEN DORPEL, JOHAN VANDENBORN, HENK VANDECAVEYE, FILIP VAN BERENDONCKS, MAARTEN MEEUSSEN, PHILIP DE WITTEUITVOERING KOSTUUMS: KOSTUUMATELIER TONEELHUIS CHRISTIANE DE FEYTER, ERNA VAN GOETHEMUITVOERING DECOR: DECORATELIER TONEELHUIS KARL SCHNEIDER, PATRICK JACOBS, MATTHIJS KUIJER, JAN PALINCKXSTAGE KIM VAN DUNMET DANK AAN ARJEN KLERKX, JOHAN BOSSERS, KOEN VERMESEN, EMMA-LOUISE SILVA, MUSILMUSEUM KLAGENFURT, FEBE MANPRODUCTIE TONEELHUIS COPRODUCTIE HOLLAND FESTIVAL (NL), LES THÉÂTRES DE LA VILLE DE LUXEMBOURG (LU), MAISON DE LA CULTURE D’AMIENS (FR), CDN ORLÉANS (FR), DESINGEL

HET SCRIPT IS GEBASEERD OP DE NEDERLANDSE VERTALING VAN INGEBORG LESENER © 1988/1989/1996 INGEBORG LESENER EN UITGEVERIJ J.M. MEULENHOFF BV, AMSTERDAM.

BEELDBRON JAMES ENSOR, DE INTREDE VAN CHRISTUS IN BRUSSEL, © SABAM BELGIUM 2010

Toneelhuis | Guy CassiersBroer en zus proberen zich zo ver mogelijk van de buitenwereld af te zonderen, maar die komt steeds agressiever dichterbij in de vorm van een viertal personages die we nog kennen uit het eerste deel.

De conservatieve Graaf Leinsdorf blijft tegen beter weten in blijft geloven in de oude maatschappelijke idealen en in de eenheid van het keizerrijk.

Ziet u: de beschaving heeft het bezit niet in evenwicht kunnen houden. Dat wil zeggen, er moet iets gebeuren. Dat eist onze tijd. Dit gevoel leeft tegenwoordig zogezegd bij alle mensen, niet alleen bij de politiek geïnteresseerden. De tijd heeft iets interim-achtigs, waar op den duur niemand tegen kan. Men moet het trillende evenwicht van de ideeën, waarop het niet minder trillende evenwicht van de Europese machten berust, een zet geven. Het is bijna bijzaak wat voor een!

De naïeve Generaal Stumm von Bordwehr ontpopt zich tot een ware intrigant. Men heeft het maar steeds over de militaire partij, terwijl het leger toch van nature geheel boven de partijen staat. Men is tegenwoordig voor de kracht van impulsen, van het bloed en zo meer: ik ga daar beslist niet in mee, maar er zit iets in!

De in de liefde ontgoochelde Diotima stort zich op de studie van de seksuologie en het feminisme. De man, nu ja, kort gezegd, het mannelijkste deel van de man valt heel makkelijk te intimideren. Ik noem dat de theorie van het ‘fiasco’. Want omdat de mannelijke kiemdrager zo licht ten prooi valt aan het fiasco, voelt hij zich alleen daar seksueel veilig waar hij niets te duchten heeft van welke geestelijke superioriteit van de vrouw dan ook, en daarom hebben mannen bijna nooit het lef om een relatie aan te gaan met een vrouw die hun gelijke is.

En de labiele Clarisse tenslotte dweept met de moordenaar en verkrachter Moosbrugger in wie zij een soort van verlosser ziet.

We weten stilaan dat intellectualiteit het instrument van een uitgedroogd leven is. De verlossingsgedachte is altijd anti-intellectueel geweest. Vrouwen zijn wellicht gevoeliger voor die waarheid. In hen drukt zich de wil sterker uit. Ik voel nu diep in mezelf, zo diep als alleen een vrouw, alleen een zuster voor een broer, kan voelen, dat er in de waanzin van Moosbrugger een teken voor mij verborgen ligt. Hij moet enkel op de juiste manier en door de juist persoon aangesproken worden en hij zal zijn boodschap kenbaar maken.

Toneelhuis steunt de G1000 burgertop Op 11 november vindt een grootschalige burgertop plaats, georganiseerd van en voor burgers: de G1000. Deze burgertop

is een initiatief van 25 vrijwilligers die een gemeenschappelijke analyse van de huidige politieke impasse delen. De woordvoerders zijn David Van Reybrouck, Francesca Vanthielen en Dave Sinardet.

Bij de initiatiefnemers staan geen verkiezingen, geen politiek mandaat en geen vergoedingen op het spel; ze worden gedreven door een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en bezorgdheid voor onze democratie. Geen antipolitiek,

maar een genereus gebaar naar de politiek.

Toneelhuis wil dit initiatief graag mee steunen en organiseert daarom een benefietvoorstelling van Het mystieke huwelijk op zaterdag 8 oktober 2011. De volledige opbrengst van deze avond gaat naar de organisatie van de burgertop.

Toneelhuis werkt met subsidies van de stad Antwerpen, de provincie Antwerpen en de Vlaamse Overheid. Foto: Koen Broos

ULRICHSpijzen zonder zout zijn niet te eten, maar zout zonder spijzen is een gif; fantasten zijn mensen die van zout alleen willen leven.

AGATHEMaar zijn we dan niet meer één mens?

ULRICHOoit op een dag moet één van ons beiden vertrekken.

AGATHEWe hebben altijd al over weggaan gesproken. Alles wijst erop dat dit nu ook zal gebeuren..

ULRICHJe zult me verlaten!

AGATHELiefde kan uit tegendraadsheid ontstaan, maar ze kan niet uit tegendraadsheid bestaan. Ze is geen levensinhoud.

ULRICHJe vertrekt dus?

AGATHEHet is afgelopen.

Het mystieke huwelijk

Het mystieke huwelijk is de tweede voorstelling in een reeks van drie die Guy Cassiers maakt naar aanleiding van de roman De man zonder eigenschappen van de Oostenrijkse schrijver Robert Musil. Musil werd geboren in 1880 en stierf in 1942. In die periode zag hij de bloei en de ondergang van het grote Oostenrijks-Hongaarse Rijk van dichtbij. Het was de inspiratiebron voor zijn schrijverschap. Musil was soldaat in de Eerste Wereldoorlog. In de jaren dertig was hij getuige van de opkomst van Hitler en het nazisme. Musil stierf eenzaam in 1942, op een ogenblik dat er van een overwinning op Hitler nog geen sprake was. De laatste vijfentwintig jaar werkte Musil intensief aan zijn roman De man zonder eigenschappen. Hij kon hem echter niet voltooien. Op basis van zijn achtergelaten notities is duidelijk dat hij nauwelijks halfweg was. Dat heeft De man zonder eigenschappen de status bezorgd van een onafgewerkte symfonie. De man zonder eigenschappen is een kleurrijk en satirisch panorama van een maatschappij die danst op een vulkaan, maar zich niet bewust is van de nakende uitbarsting. Die uitbarsting is de Eerste Wereldoorlog, de samenleving in kwestie is het grote, multinationale en multiculturele Oostenrijks-Hongaarse Rijk, dat tegelijk een koninkrijk en een keizerrijk is, K & K, vandaar de naam Kakanië die Musil spottend aan het Rijk gaf. De eenheid van het Rijk staat onder druk van de talrijke nationalismen. Die spanning zal in 1914 uiteindelijk leiden tot de Eerste Wereldoorlog, die brutaal een definitief einde maakt aan het Oude Europa. Enkele feitelijke gegevens maken de politieke complexiteit van het grote Rijk duidelijk. In 1913 bestond de Donaumonarchie uit de tegenwoordige staten Oostenrijk, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, delen van Italië, Polen, de Oekraïne en ex-Joegoslavië. De talen die er werden gesproken waren Duits, Hongaars, Tsjechisch, Kroatisch, Pools, Oekraiëns, Slowaaks, Italiaans, Servisch, Roemeens, Bosnisch en Sloveens. Er woonden ongeveer 51 miljoen mensen op een oppervlakte van ongeveer 680.000 km² (ter vergelijking: Frankrijk is 550.000 km² groot en Duitsland 360.000 km²). Het rijk had twee hoofdsteden: Wenen en Budapest. Het kende vijf godsdiensten: het katholicisme, het jodendom, de islam, het protestantisme en het orthodoxe geloof. Het ging met andere woorden om een multinationaal en multicultureel rijk, met vele talen en subculturen, echter steeds gedomineerd door Duitssprekenden. Deze voelden zich verwant met de Duitse Natie die echter onder de leiding stond van Pruisen. Tussen Pruisen en Oostenrijk heerste

een constante spanning. De roman is een staalkaart van alles wat op de vooravond van de Eerste Wereldoorlog tot de ondergang van een grandioos tijdperk leidde. Musil is een ingenieur van de menselijke ziel en tegelijk een subtiele ambachtsman die het raderwerk van het politieke en sociale leven bloot legt. Het hoofdpersonage van de roman is Ulrich. Hij is ‘de man zonder eigenschappen’, de man die meer in de mogelijkheid dan in de werkelijkheid gelooft. De roman verweeft twee grote verhaallijnen: een politieke satire en een liefdesverhaal. De politieke satire is een scherpe en bijtende tijdsdiagnose, terwijl het liefdesverhaal de mogelijkheden onderzoekt om aan de druk en de dwang van de samenleving te ontkomen.

Deel 1: De parallelactie

In de eerste voorstelling, die vorig seizoen in première ging, bevonden we ons in het Wenen van net voor de Eerste Wereldoorlog. Wenen is de hoofdstad van het grote Oostenrijks-Hongaarse Keizerrijk, dat tegelijk ook een Koninkrijk is. Keizer Franz Jozef besteeg in 1848 de troon. De hoogste Weense kringen willen het zeventigjarige keizerschap van hun vorst in 1918 alle luister bijzetten. Ze organiseren zich daarom in de Grote Patriottische Actie (de Parallelactie) die ideeën moet verzamelen en op zoek moet gaan naar de hoogste allesomvattende idee. Maar al snel blijkt duidelijk dat die ene alles overkoepelende idee niet bestaat en dat de deelnemers aan de Grote Patriottische Actie verschillende agenda’s hebben. Een monsterverbond van nationalistische, rechts-extremistische, militaristische en kapitalistische krachten staat op het punt om de eenheid van het Rijk te ondermijnen.

Deel 2: Het mystieke huwelijk

Na de dood van hun vader ontmoeten Ulrich en zijn zus Agathe elkaar na vele jaren opnieuw. Ze groeiden als kinderen samen op, maar werden door de kostschool van elkaar gescheiden. Ze zijn broer en zus, maar kennen elkaar nauwelijks. In hun gesprekken halen ze herinneringen op aan een zomer die ze als kinderen samen doorbrachten. Ulrich en Agathe groeien steeds dichter naar elkaar toe, ook al beseffen ze de onmogelijkheid van hun situatie.