ERFGOEDEDUCATIE Het Westerse en het Joodse huwelijk

Cederic Poels & Glenn Fets

Xios, 2010-2011

ERFGOEDEDUCATIE

Het Westerse en het Joodse huwelijk

Cederic Poels & Glenn Fets

Cederic Poels & Glenn Fets |

2

Het Westers huwelijk

1 Inleiding

Het huwelijk is en blijft nog altijd een belangrijk gebeuren in een mens zijn leven. We dromen

allemaal van die persoon waarmee we ons leven willen delen. Voor deze belangrijke dag in ons leven,

bereiden we dan ook een mooie trouwdag voor. Elke huwelijksdag verschilt van een andere, meestal

regelt het bruidspaar zelf hun dag maar allen houden ze ongetwijfeld rekening met de rituelen of

gebruiken en de symbolen van het huwelijk.

2 Huwelijksvormen

Het aanstaande bruidspaar kan kiezen voor een burgerlijk huwelijk gevolgd door een kerkelijk

huwelijk of voor enkel een burgerlijk huwelijk. Als het bruidspaar gelooft in de kerk, kiezen ze

meestal voor een burgerlijk huwelijk gevolgd door een kerkelijk. Maar het bruidspaar kan ook kiezen

om enkel voor de wet te huwen. Alles is afhankelijk van de wil van de bruid en bruidegom.

2.1 Het kerkelijk huwelijk

Dit is een verbintenis binnen de christelijke traditie tussen man en vrouw. Hun liefde wordt bezegeld

in het bijzijn van God en zijn gemeente of gemeenschap. Het huwelijk behoort tot een van de zeven

sacramenten binnen de Katholieke Kerk. De huwelijkssluiting vindt meestal plaats tijdens een

eucharistieviering.

2.2 Het burgerlijk huwelijk

Het burgerlijk huwelijk is het wettelijke huwelijk en vindt plaats meestal in een stadshuis of

gemeentehuis. Dit huwelijk is rechtsgeldig in tegenstelling tot het kerkelijk huwelijk. Het is ook een

verbond tussen twee personen. Dit wordt vastgelegd in een huwelijksakte opgemaakt door de

ambtenaar van Burgerlijke Stand. Verder wordt er ook een trouwboekje meegegeven waarin latere

kinderen in kunnen worden opgenomen.


3

3 Symbolen van het huwelijk

3.1 De ringen

3.1.1 De verlovingsring

Deze ring wordt gegeven bij het ten huwelijk vragen van de vrouw. Het staat symbool voor de

formele belofte die je aan elkaar doet om binnen aanzienbare tijd met elkaar te huwen.

De voorloper van de traditionele verlovingsring was al bekend bij de oude

Grieken. Het was vaak een ring die aan de vrouw gegeven werd voor het

huwelijk maar soms was het ook gewoon een vriendschapsring en volgde er

niet altijd een huwelijk. Tijdens de Middeleeuwen werden er in de lagere

klassen verlovingsringen uitgewisseld gemaakt van gevlochten haar van elkaar.

Later konden in West-Europa enkel de mensen van adel zich een

verlovingsring veroorloven. De ringen werden gemaakt van zilver en

overdreven versierd.

3.1.2 Trouwring

De ringen zijn cirkelvormig, het heeft geen begin of einde net als de tijd. Men noemt dit de eeuwige

cirkel, wat symbool staat voor eeuwigheid. De trouwring is dus op zijn beurt het symbool voor de

eeuwige verbondenheid tussen man en vrouw. Verder heeft het gat in de ring ook nog een

betekenis. Deze staat symbool voor de doorgang naar alle gebeurtenissen in het leven van de drager.

Binnen het christelijk huwelijk is dit een belangrijk gegeven maar het heeft echter geen religieuze

betekenis. Het is hier enkel het symbool van de belofte van de eeuwige liefde aan elkaar. Symbool

van verbintenis met elkaar.

De geschiedenis van de trouwring is mysterieus en begon aan de weelderige oevers van de Nijl bij de

oude Egyptenaren. De Nijl werd brenger van geluk en leven aan het volk van de Farao's en er

groeiden planten langs de oevers. De eerste trouwringen werden vervaardigd van deze planten:

biezen, riet en papyrus. Het waren meestal gevlochten ringen. Maar bijna 5000 jaar geleden werden

hier niet alleen ‘natuurlijke’ ringen gemaakt maar ook ringen uit goud en zilver gefabriceerd.

Ringen gemaakt uit ivoor, hennep, bot en leer.


4

De oude Egyptenaren dachten dat vanuit de ringvinger van de linkerhand de ‘Vena Amoris’ (de ader

van liefde) rechtstreeks naar het hart liep. Sommige mensen dragen daarom nog steeds hun

trouwring aan de linker ringvinger. Maar vaak was het niet alleen een symbool van verbondenheid

maar ook een symbool van weelde en status van degene die ze droegen.

De Romeinen namen dit gebruik later over. Maar pas in de 3e eeuw na Chr. vervingen ze hun ringen

van ijzer en brons in goud en zilver. Trouwringen hadden in de tijd van de Romeinen een sleutel als

teken dat de vrouw zowel de man zijn hart had gestolen maar ook dat zij recht had op de helft van

zijn bezittingen.

De sleutel-trouwring van de Romeinen.

De huidige moderne trouwringen.

Meestal uit zilver of goud.


5

3.2 De huwelijkskaars

Tijdens de huwelijkmis wordt aan het koppel gevraagd de

huwelijkskaars samen aan te steken. Deze kaars is een teken van het

vuur van de liefde dat eeuwig moet blijven branden.

Dit hoeft niet noodzakelijk enkel te gebeuren bij het kerkelijk huwelijk.

Een nieuwe trend bij het wettelijk huwelijk is de trouwkaars. Bruid en

bruidegom hebben elk hun kaars. Deze steken ze eerst elk apart aan.

Daarna gaan ze samen met deze twee kaarsen hun trouwkaars doen

branden.

Het ontstaan van de huwelijkskaars is onzeker. Vele schrijvers beweren dat deze kaars ongeveer 30

tot 40 jaar oud is. Vele beweren dat de kaars voor het eerst zijn intrede maakte in Protestantse

huwelijksvieringen.

3.3 Elkaar de hand geven

Tijdens de huwelijksvoltrekking wordt aan het koppel gevraagd elkaar de hand te geven. Ze spreken

hiermee het vertrouwen in elkaar uit.

3.4 Kledij bruid

3.4.1 De bruidsjurk

De klassieke kleur voor een bruidskleed is wit, deze kleur staat voor de onschuld en de

maagdelijkheid van de bruid. Verder is er het stof waaruit het kleed bestaat. Een zijde of satijnen jurk

brengt ongeluk en een fluwelen kleed zou armoede garanderen.

Verder mag de bruidegom de bruid ook niet zien in haar bruidsjurk voor de plechtigheid want dit zou

ongeluk brengen.

De traditie van de witte bruidsjapon is ontstaan in de Engelse monarchie. Door de trouw van

Koningin Victoria is er de witte lange bruidsjurk zoals we hem vandaag kennen. Koningin Victoria

droeg een witte trouwjurk op haar trouw met Albert van Saksen in 1840. De witte bruidsjurk was in

die tijd meer een teken van rijkdom en klasse. Wanneer de industriële revolutie haar intrede maakt

en er verschillende ‘warenhuizen’ ontstaan, kunnen meerdere vrouwen hun droom waarmaken en

een nieuwe witte bruidsjurk veroorloven. In 1920 was het modehuis Coco Chanel degene die de

witte korte bruidsjurk introduceerde. Maar door de twee wereldoorlogen was het niet meer zo

simpel om een jurk te kopen enkel voor het huwelijk. Dus vele vrouwen kochten een witte jurk maar

verfde deze na het huwelijksfeest bijvoorbeeld blauw zodat ze deze nog konden afdragen. Maar door

het huwelijk van Grace Kelly met de prins van Monaco is er terug aandacht voor de bruidsjurk. Zij

droeg een witte zijden bruidsjurk met kant afgewerkt.


6

3.4.2 Sluier

Een sluier staat symbool voor onderdanigheid. De bruid draagt de sluier over het gezicht tot na de

huwelijksvoltrekking. Dan kan de bruidegom deze optillen. Of de bruid kan ook de sluier zelf optillen

en dan staat het symbool voor zelfstandigheid.

De sluier zou uit de klassieke oudheid stammen. De sluier zou de bruid beschermen tegen boze

geesten. Eens getrouwd, kon de sluier worden opgetild want vanaf dan beschermde haar man haar

tegen deze geesten. Later werd het ook een symbool voor maagdelijkheid.

3.4.3 Something old, something new, something borrowed, something blue

Iets ouds, iets nieuws, iets geleend en iets blauws. Iets ouds vertegenwoordigd het verleden, het

moet wel komen van een vrouw die zelf gelukkig getrouwd is. Iets nieuws staat dan weer voor de

toekomst. Iets geleend dragen van een naast iemand zou dan weer betekenen dat je een toekomst

vol weelde tegemoet gaat. De kleur blauw staat symbool voor trouw.

Grace Kelly Koningin Victoria


7

3.5 Het bruidsboeket

Het boeket bestaat meestal uit mooie bloemen. Deze bloemen kunnen symbool staan voor de liefde.

Als het boeket bestaat uit verschillende kleurrijke bloemen stijgt de symbolische waarde van het

boeket. Meestal bestaan bruidsboeketten uit witte bloemen, deze staan door hun kleur symbool

voor de reinheid. Verder is het nog belangrijk dat de bruidegom het boeket uitkiest en deze aan zijn

bruid geeft. Tot aan de huwelijksvoltrekking draagt de bruid het boeket in de rechterhand, erna in

de linkerhand.

In de oudheid werd het eerder anders gedaan, niet in de hand gedragen maar in het haar gestoken of

aan de jurk vastgemaakt. Ook werden er niet alleen bloemen gebruikt maar ook kruiden zoals

knoflook, bieslook en dille. Dit was in een poging om de boze geesten af te schrikken.

3.6 Witte duiven

Na het voltrekken van het huwelijk worden er vaak een koppeltje witte duiven losgelaten. Vaak voor

de deur van de kerk. Een koppeltje witte duiven staat symbool voor de liefde en trouw. Ook wel

tortelduifjes genoemd. Duivenparen verwijzen naar de ware liefde vermits deze samen hun eieren

uitbroeden en ze blijven als koppel bij elkaar.

Het loslaten van witte duiven werd in het oude Egypte reeds gedaan.


8

3.7 Bruidskinderen

Wanneer de bruid de kerk of het gemeentehuis binnenkomt wordt ze vaak voorafgegaan door

bruidsmeisjes of bruidsjonkers. Vroeger waren het meestal bruidsmeisjes die de bruid vergezelden

maar tegenwoordig zien we ook veel jongetjes. Deze zijn vaak kinderen uit de familie. Deze kinderen

vervullen wel degelijk een specifieke rol. Ze geven het huwelijk niet alleen een frisse en vrolijke toets

maar staan wel degelijk symbool voor de jeugd en zuiverheid.

De geschiedenis van het bruidsmeisje situeert zich in het begin van de Romeinse tijd. Toen

vergezelden de bruidsmeisjes de bruid naar de stad van de bruidegom. Deze stoet van idem geklede

bruidsmeisjes moest de bruid in haar tocht beschermen tegen schurken of wraakzuchtige vrijers of

tegen het stelen van haar bruidsschat.

De Westerse versie van het bruidsmeisje dateert uit het latere Romeinse recht. Volgens dit recht

waren tien getuigen noodzakelijk op de bruiloft zodat boze geesten werden afgeleid en te

plechtigheid niet konden bijwonen. De bruidsmeisjes en bodes liepen gekleed in dezelfde kledij als

het bruidspaar zodat de boze geesten niet zouden weten wie echt ging huwen.

3.8 Rijst gooien

Bij het verlaten van de kerk of het gemeentehuis wordt het bruidspaar vaak bestrooid met rijst. Het

symboliseert voorspoed en vruchtbaarheid. Op deze manier wensen familie en vrienden het koppel

alle geluk toe.

Deze traditie is afkomstig van het Verre Oosten. Waarschijnlijk begon het met gooien van tarwe. De

mensen gooiden het zoals een boer zijn land bezaait. Het draaide toen dus allemaal om

vruchtbaarheid.


9

4 Gebruiken bij het huwelijk

4.1 Vrijgezellenfeest

De traditie schrijft voor dat de bruid en bruidegom elk nog een keer, net voor de bruiloft een

vrijgezellenfeest houdt. De bruid kan dan rekenen op haar zussen en vriendinnen en de bruidegom

viert dit met broers en vrienden. Nooit tezamen dus, zo wil de traditie. Bij de organisatie van dit feest

worden de bruid en bruidegom niet betrokken. Ze weten vaak van niets tot vlak voor het feestje

start. De bedoeling is om nog even te genieten van het vrijgezellenleven, samen herinneringen

ophalen en vooruitkijken naar wat de toekomst te bieden heeft.

Meestal draait het bij zo een feest om de hobby’s die de bruid of bruidegom heeft of gaan ze terug

naar een betekenisvolle plaats. Er wordt dan heel wat lol getrapt, gegeten en gedronken, gedanst en

gezongen, noem maar op. Het is een mooie gelegenheid om de vriendschap nog even te vieren en te

versterken voor het koppel huwt.

Dit feest zou al een eeuwenoude traditie zijn. De oude Spartanen zouden in de 5e eeuw v.C. de

eersten geweest zijn die een feest maakten van de bruidegom zijn laatste nacht als alleenstaande

man. Spartaanse soldaten hielden een diner ter ere van hun vriend en spraken toast uit over hem.

4.2 Taart

Deze taart is in de loop van de jaren sterk geëvolueerd. Maar de

traditie blijft dat het bruidspaar over de taart elkaar een kus geven

voor geluk. Het koppel snijdt samen de bruidstaart aan. Het eerste

stuk wordt gedeeld door het koppel. De taart bestaat de laatste jaren

meestal uit verschillende verdiepen.

Al sinds de Romeinen bestaat er een soort bruidstaart. Zo een 2000

jaar geleden zouden de Romeinen een koek eten na de plechtigheid,

confarreatio waarvan het bruidspaar de eerste hap nam. Er werd toen

veel gist in de taart gebruikt en dit kwam de vruchtbaarheid ten

goede. Verder werd de taart of koek in stukken gebroken om de

goden gunstig te stemmen. Tijdens de Middeleeuwen brachten de

gasten allemaal een koek of taart mee, dit werd allemaal op elkaar


10

gestapeld. Als het bruidspaar elkaar kon kussen boven de stapel zonder dat deze omviel, zou dit het

bruidspaar geluk brengen.

4.3 De bruid weggeven

Vooral bij het Kerkelijk huwelijk is dit een eeuwenoude traditie. Vroeger was het huwelijk een eerder

zakelijke aangelegenheid. De vader van de bruid gaf zijn dochter weg in ruil voor een geldelijke of

andere vergoeding. Hedendaags is het weggeven van de bruid een emotioneel moment voor vader

en dochter. Vader begeleidt zijn dochter naar het altaar en geeft dan de hand van zijn dochter aan

haar toekomstige echtgenoot. Hiermee laat de vader blijken dat hij vertrouwen heeft in de nieuwe

verbintenis en is het een teken van liefde en genegenheid.

4.4 De bruid over de drempel dragen

Op het einde van de huwelijksdag draagt de bruidegom zijn kersverse echtgenote over de drempel

van hun gezamenlijke huis.

Deze traditie is al meer dan 1000 jaar oud. Men geloofde vroeger dat de bruid de boze geesten van

haar familie mee in het huis zou nemen. Door de bruid over de drempel te dragen bleven deze

demonen buiten. Deze traditie draagt dus ook weer bij tot

het geluk van het koppel.

4.5 Getuigen

Voor het huwelijk worden er meestal 2 getuigen gekozen. De bruid en de bruidegom moeten dan elk

een getuige kiezen. Meestal kiezen ze een broer of zus of beste vriend of vriendin. De traditie schrijft

voor dat dit iemand is die je nauw aan het hart ligt. Deze getuigen staan je bij op je huwelijksdag.

Maar ze hebben ook een wettelijke functie. Zij zijn de getuigen van het huwelijk en moeten ook hun

handtekening zetten onder de huwelijksakte.

4.6 Hand van de bruid vragen

Dit is een traditie uit de Middeleeuwen. De bruidegom vraagt aan de vader om de hand van zijn

dochter voor hij zijn verloofde zelf ten huwelijk vraagt. Hiermee toont de bruidegom zijn respect aan

de vader. De vader van de bruid geeft dan zijn toestemming om zijn bruid te huwen.


11

4.7 Huwelijksreis

Het is de gewoonte dat het pasgetrouwde koppel op huwelijksreis vertrekt na het huwelijk. Soms

vertrekken ze zelfs al op de avond van hun huwelijk, na het feest. Meestal valt de huwelijksreis wel

nog tijdens de wittebroodsweken. Dit zijn de eerste zes weken na het huwelijk. Anderen vertrekken

later. Ze trekken naar een bijzondere vakantieplaats. Waar ze ten volle van elkaar kunnen genieten.

4.8 De openingsdans

Volgens de traditie is de eerste dans op het avondfeest voor bruid en bruidegom. Vaak kiest het

koppel een traag en romantisch liedje dat voor hun soms ook een speciale betekenis heeft. Nadat het

bruidspaar gedanst heeft, vraagt de bruid haar vader om met haar te dansen en nodigt de bruidegom

zijn moeder uit op de dansvloer.

4.9 De kus

Na de huwelijksvoltrekking mogen bruid en bruidegom het huwelijk bezegelen met een kus. Zo

accepteren ze beiden het huwelijkscontract. Hedendaags is dit een heugelijk gebeuren, de kus gaat

meestal gepaard met een luid applaus van familie en vrienden.

4.10 Just Married- blikjes

Vrienden en familie van het bruidspaar gaan lege blikjes achter de wagen van het koppel hangen

door middel van touwtjes. Dit zorgt ervoor dat wanneer ze met deze wagen vertrekken deze blikjes

veel lawaai maken en over de grond rammelen. Deze traditie heeft ook weer te maken met het

weghouden van boze geesten.

Het stamt uit de tijd toen men zich nog met paard en koets moest verplaatsen. Men geloofde dat het

geluid van de blikjes de boze geesten zou verdrijven, zodat deze geesten hen niet zouden

achtervolgen.


12

5 Bekendmaking naar buitenwereld toe

5.1 Uitnodiging

Verschillende koppels gaan vaak op zoek naar een mooie en originele manier om hun huwelijk aan te

kondigen. Ze willen familie en vrienden op de hoogte brengen van deze heugelijke gebeurtenis. De

aankondiging en de uitnodiging voor de plechtigheid en het feest worden meestal gecombineerd in

eenzelfde verzending. Vaak wordt er veel tijd gestoken in het opstellen en uitkiezen van de

uitnodigingen, ze willen dit zo persoonlijk mogelijk maken. Meestal wordt er gekozen voor een mooie

kaart met enveloppe. Er zijn tal van voorbeelden en designs te vinden op internet of bij een drukker,

voor ieder wat wils.

Toen er nog geen sprake was van postbodes, kranten of email werden de gasten persoonlijk

uitgenodigd. Hiervoor werden speciale mensen ingeschakeld, “aanzeggers”. Deze bezorgden de

uitnodigingen persoonlijk bij elke genodigde, ze gingen het huwelijk huisvoorhuis aanzeggen. Vooral

de ouders van het koppel speelden een belangrijke rol hierin.

Enkele voorbeelden:


13

5.2 Goednieuwskrant

De krant Het Belang Van Limburg brengt elke dinsdag een editie van de goednieuwskrant uit. In deze

krant kan je alle heugelijke gebeurtenissen terugvinden van de voorbije week. In dit krantje is er ook

een rubriek over het huwelijk. Getrouwde koppels verschijnen met hun foto in het krantje. In

sommige gemeenten komt de fotograaf van het HBVL spontaan vragen of je als koppel in het krantje

wil staan, sommigen vragen dit aan. Er wordt een foto gemaakt op de huwelijksdag, meestal bij het

verlaten van de kerk of het gemeentehuis. Verder wordt er bij de foto ook een kort tekstje

geschreven over het koppel. Op deze manier kan het kersverse bruidspaar ook hun huwelijk bekend

maken.

Een voorbeeld:


14

5.3 Versieringen

Het is ook vaak te traditie dat de getuigen samen met goede vrienden, de woning van het bruidspaar

gaan versieren. Wat we vaak zien is dat de tuin wordt versierd met ofwel bloemen, ballonnen,

teksten, lege flesjes, kortom alles wat je kan bedenken. Soms wordt ook de woning vanbinnen

versierd, of probeert men de huwelijksnacht van het koppel te verstoren door de slaapkamer

overhoop te halen. Je kan het zo gek niet bedenken. Dit is ook een manier van het bekendmaken van

het huwelijk. De hele straat of gemeente mag weten dat er een huwelijk heeft plaatsgevonden!


15

Het Joods Huwelijk

1 Inleiding

In het Jodendom wordt het huwelijk aanzien als zeer belangrijk. De Joodse trouwerij is tevens een

belangrijke grondlegger geweest voor andere godsdiensten zoals de Islam en het christendom. Man

en vrouw komen op het punt om samen een verhaal te schrijven. Het begin, van dit hopelijk mooie

verhaal, start op de trouwdag. Vanaf dan gaan man en vrouw samen hun verhaal verder vorm geven

en uitstippelen. Zoals bij elk huwelijk zullen zij trachten om dit voor eeuwig in stand te houden.

Het traditionele Joods huwelijk bestaat uit verschillende aspecten: Bijbelse, mystieke, culturele en

wettelijke. Het Joods huwelijk wordt beschouwd als een volksaangelegenheid aangezien het

voortbestaan van het Joodse volk hiervan afhankelijk is. De trouwdag wordt aanzien als een

persoonlijke Jom Kippoer, Jom kippoer wordt beschouwd als de belangrijkste feestdag uit de Joodse

geschiedenis. Het staat voor ‘Dag van de Vergevingen’, het is de heiligste dag uit het leven van man

en vrouw die gaan trouwen.

Situatieschets: Joods huwelijk België versus Israël

In Israël, het enige land met een Joodse bevolkingsmeerderheid, was er tot voor kort geen sprake

van een burgerlijk huwelijk tussen personen met een verschillend geloof. Enkel het religieuze

huwelijk werd er wettelijk erkend. Sinds eind 2010 werd het burgerlijk huwelijk tussen personen van

een gemende religieuze origine goedgekeurd. De situatie is op heden vergelijkbaar met die in België,

waar burgerlijke huwelijken reeds plaatsvinden.

2 Verloop Joods huwelijk

In dit hoofdstuk wordt het verloop van een Joods huwelijk duidelijk geschetst. Eerst wordt er

ingezoomd op de voorbereidingen die dienen getroffen naar aanleiding van een Joods huwelijk.

Daarna volgt er een chronologisch dagverloop van de trouwdag zelf. Je zal opmerken dat een Joods

huwelijk gekenmerkt wordt door verschillende tradities en rituelen.

2.1 Wat vooraf?

Een trouwerij wordt reeds een geruime tijd op voorhand gepland en georganiseerd. In hoofdstuk

“2.1 Wat vooraf?” gaan we ons specifiek richten op 2 grote fasen waaruit de voorbereiding van een

Joodse trouwerij bestaat.


16

2.1.1 De week voor het trouwen

Bruidegom en bruid brengen een periode voor de bruiloft apart door, dit is meestal de week voor de

bruiloft. Zij zien elkaar pas terug op de dag van de trouwerij zelf. Ondanks dat zij apart leven, dienen

zij niet alleen gelaten te worden, maar moeten kennissen, familie en vrienden de chatan(bruidegom)

en de kallah(bruid) opvangen. De reden van dit ‘apart leven’ is van spirituele aard. Negatieve energie,

ook ‘kepila’ genoemd, kan enkel worden tegengehouden door het bijzijn van deze toezichthouders.

De traditie wil dat bruidegom en bruid elkaar niet zien of spreken de week voor de bruiloft.

2.1.2 AUFRUF

De dag voor de trouwerij is er bij de Joden ook sprake van activiteiten, vergelijkbaar met onze

‘vrijgezellenfeestjes’. De bruidegom gaat samen met de Joodse gemeente naar de synagoge en leest

daar voor uit de Tora. Hij wordt bijgestaan door gezang en er wordt met voedsel gegooid, zoals noten

en snoepjes. Het gooien van snoep staat symbool voor het zoete leven dat het bruidpaar tegemoet

zal gaan en de mogelijkheid tot het baren van kinderen. De familie van de chatan brengt een speciale

zegen over. De kallah heeft op deze dag haar eigen activiteiten, deze noemt men de ‘sjabbat kallah’.

2.2 De grote dag

Op deze trouwdag staat vasten voor de bruidegom en de bruid centraal met als doel zich te kunnen

concentreren op het samensmelten van hun zielen. Door te vasten wil men aantonen niet te strikt

verbonden te zijn aan het fysieke aspect van een relatie. Vasten heeft in dit opzicht dus niet enkel

betrekking op voedsel en drank, maar ook op seksuele onthouding. Liefde schept voornamelijk een

emotionele en intellectuele band tussen twee personen, door te vasten wil men dit benadrukken. De

Talmoed, waarschijnlijk één van de belangrijkste boeken binnen het Jodendom, bepaalt het

bruidspaar vrij van hun zonden. De trouwdag wordt ook weleens ‘de kleine Jom Kippoer’ genoemd

omdat alle zonden, begaan in het verleden, worden vergeven. De vasten begint vanaf de dageraad

en eindigt bij het drinken van wijn onder de choepa.


17

Er zijn ook dagen waarop de bruid en bruidegom niet vasten, hieronder heb ik ze even

opgesomd(http://mens-en-gezondheid.infonu.nl):

Rosh Chodesh (behalve Chodesh Nissan)

Chanoeka

Toe Bisjwat

De 15de Av

De dag na Pesach

Sjavoeot

Soekot

Jom Kippoer

Sjoesan Poeriem

Poeriem Kattan

Sjoesan Poeriem Katan

Tijdens de trouwdag wordt er aandacht besteed aan het bidden.

’s Middags bidden de bruid en bruidegom, de bruidegom bidt de

‘mincha’, dit is een speciaal middaggebed, hij doet dit zonder de

‘minjan’.

De ‘minjan’ is een groep van minimum tien Joodse mannen, van

minstens dertien jaar oud, die het gebed begeleiden. De reden

waarom hij alleen bidt, is om zich perfect te kunnen

concentreren op het gebed.

2.2.1 Voor de trouwceremonie

Voor de trouwceremonie dienen de gasten ontvangen en begroet te worden. Dit gebeurt niet door

de chatan en de kallah te gelijk. Elk apart ontmoeten zij de gasten. Dit noemt men ‘Kabbalat Panim’.

De bruid neemt plaats op een troon die speciaal voor haar is voorzien, terwijl de bruidegom in de

zaal wordt omringd door de gasten die voor hem zingen en op toasten op het huwelijk. Beide

moeders, zowel die van de chatan als die van de kallah, gaan naast elkaar staan en breken een plaat.

Dit symboliseert dat de verbintenis tussen chatan en kallah serieus is en dat een gebroken relatie

nooit volledig kan gelijmd worden.


18

2.2.2 De trouwceremonie

De invulling van het Joods huwelijk is sterk afhankelijk van de mate waarin zij geloven. Vervolgens is

het niet evident om exact de volgorde en de inhoud van de ceremonie weer te geven. Hieronder vind

je een zo goed mogelijke weergave van de trouwceremonie tijdens een Joods huwelijk.

Om te beginnen vergezellen bruid en

bruidegom elkaar naar de choepa. Daar

worden zij verwelkomd door de rabbijn,

die iedereen welkom heet en vraagt om

Gods zegen.

De choepa staat symbool voor het huis dat

het bruidspaar gaat bouwen en daaronder

vindt de ceremonie plaats met alle mensen

er rond. De choepa is langs alle kanten

open, dit wordt beschouwd als een teken

van gastvrijheid. Iedereen mag zien wat er

te gebeuren staat. De ceremonie gaat soms

in een synagoge door, maar meestal ’s

avonds in open lucht wanneer de

sterrenhemel te bezichtigen is. De sterrenhemel staat symbool voor de zegen die God en Abraham de

chatan en de kallah schenken. Tijdens de ceremonie dragen zij geen juwelen, dit betekent dat zij zijn

zoals mensen zonder bezittingen. De bruidegom en de bruid worden door hun ouders naar de choepa

gebracht. Wanneer de kallah de choepa betreedt, loopt ze zeven maal rond de chatan. Dit staat

symbool voor de wereld die in zeven dagen is geschapen. Daarna neemt de bruid plaats aan de

rechthand van de bruidegom.

Tijdens de trouwceremonie worden er twee bekers wijn uitgeschonken. De rabbijn spreekt de

Kiddoesjien uit boven de eerste beker, daarna drinken de chatan en de kallah van de beker. De

Kiddoesjien is een traktaat dat voorschriften omvat over het huwelijk en de wijze waarop een

huwelijk dient gesloten te worden. Daarna wordt de sluier van de bruid afgenomen, dit gebeurt

meestal door de moeder van de bruid, of door een goede vriend. Nu is het tijd voor de bruidegom

om de ring over de vinger van de bruid te schuiven. Het is een steenloze ring die over de rechter

wijsvinger van de bruid dient geschoven.

De ketoeba, of het huwelijkscontract, wordt door de rabbijn hardop voorgelezen. Hierin staat

beschreven welke verantwoordelijkheden de bruidegom dient na te komen. Na goedkeuring wordt

deze door beiden ondertekend. De bruidegom geeft de ketoeba aan de bruid, vervolgens geeft zij

deze aan haar ouders om te bewaren.


19

Ketoeba staat voor een huwelijkscontract. De Ketoeba is bedoeld

voor de bruid. Het is een soort van dekmantel. Hierin staan

verschillende verantwoordelijkheden neergeschreven die de

bruidegom dient na te komen: zorgen voor voedsel, kledij en

onderdak, alsook voor emotionele zorg. Het document heeft een

wettelijke betekenis is wordt ondertekend door twee getuigen.

De Ketoeba wordt meestal voor de choepa ondertekend en

tijdens de ceremonie(choepa) voorgelezen. Het bevat naast de

bijzondere huwelijksvoorwaarden na te komen door de

bruidegom, ook de datum van ondertekening van de akte en de

namen van het bruidspaar.

Tijdens de Sheva Brachot worden de zeven zegens uitgesproken over de tweede beker wijn. Dit

traktaat handelt over het vertrouwen in God als Schepper van hemel en aarde, Schenker van vreugde

en liefde, en de Verlosser van het Joodse Volk. Deze zegens

worden meestal voorgelezen door de rabbijn. Daarna drinken

de chatan en de kallah ook van de tweede beker met wijn.

De bekers waaruit men wijn drinkt zijn de zogenaamde

‘kiddush-bekers’. Dit is symbolisch voor het verleden en de

toekomst, zij worden gezuiverd van al hun begane zonden. De

rabbijn verklaart het koppel ‘man en vrouw’. Het wettelijk

huwelijk is een feit.

Nu volgt het ritueel ‘mazal tov’. Er wordt een glas op de grond geplaatst, dit moet de bruidegom

kapot trappen. Dit staat symbool voor het verlies van de Tempel en de daaropvolgende diaspora en

vervolgingen. Het identificeert ook het echtpaar met enerzijds de spirituele en anderzijds de

nationale bestemming van het Joodse Volk. Daarna roepen ze ‘Mazal tov’, de ceremonie is ten einde.

‘Mazal tov’ is afgeleid van ‘mazzeltof’, dit betekent gefeliciteerd, het allerbeste.

Tot slot verlaten man en vrouw de choepa onder begeleiding van muziek. Een traditionele muziek die

wordt gebruikt tijdens een bruiloft heet ‘klezmorim’. Het is leuke en opgewekte muziek, met hier en

daar een vleugje melancholie. Alsof het Joods huwelijk nog niet bol staat van rituelen, is er ook een

vaste volgorde voor het verlaten van de choepa. Als eerste verlaat het bruidspaar de choepa, zij

worden gevolgd door de ouders van de bruid en de ouders van de bruidegom. Vervolgens is het de

beurt aan de getuigen en de ceremoniemeesters. Tot slot verlaten de bruidsmeisjes en de overige

gasten de choepa.


20

Na de trouwceremonie volgt de Jichoed. Het bruidspaar wordt naar een aparte kamer geleid. Hier

krijgen ze de tijd om even alleen te zijn. Dit is het moment waarop men stopt met vasten(voedsel en

seks). Dit moment geeft het bruidspaar de kans om kort stil te staan bij de trouwerij en wat nog

volgen zal.

2.2.3 Na de trouwceremonie

Na de trouwceremonie volgt er een feest. De Sueda is de feestmaaltijd. Het is een werkelijk spektakel

met veel dans en muziek. De gasten en het bruidspaar nemen geruim de tijd om zich te vermaken.

De gasten zijn verplicht om vreugde te brengen aan chatan en kallah. Na de maaltijd volgt de ‘Birkat

Hamazon’, dit is een dankgebed dat na de maaltijd wordt uitgesproken nadat met bij het begin van

de maaltijd een zegenspreuk over het brood heeft uitgesproken.

2.3 Besluit

De trouwdag wordt beschouwd als de belangrijkste dag uit het leven van de bruidegom en de bruid.

Eerder aangehaald in de inleiding, wordt de trouwdag vergeleken met een persoonlijke ‘Jom

Kippoer’. De chatan en de kallah beleven op deze dag het heiligste moment uit hun leven, want op de

trouwdag worden alle zonden uit het verleden vergeven en smelten beide zielen samen tot één ziel.

Chatan en kallah vasten op de trouwdag tot na de huwelijksceremonie, pas dan mogen ze hun

dagelijkse behoeftes opnieuw vervullen.

Tradities en rituelen zijn kenmerkend voor een Joods huwelijk. Zij symboliseren de echtheid van de

relatie tussen bruidegom en bruid, alsook de wederzijdse verplichtingen.


21

3 Huwelijkselementen

In dit hoofdstuk wil ik aandacht schenken aan enkele belangrijke huwelijkselementen die betrokken

zijn bij het Joods huwelijk. Deze elementen hebben een uitermate symbolische waarde voor het

Joodse volk.

3.1 De ring

Eerder werd aangehaald dat de bruidegom de ring over de rechter wijsvinger van de bruid schuift.

Later zal de bruid de ring zelf over haar linker ringvinger schuiven. De ring staat symbool voor de

oneindigheid, het huwelijk moet oneindig zijn en mag niet worden verbroken. Bruid en bruidegom

dienen elkaar bij te treden zowel in goede als in kwade dagen. Een huwelijk is voor eeuwig.

Zonder ring is er geen geldige choepa mogelijk. Er bestaat wel een uitzondering op de regel. Volgens

een oude Joodse traditie, zou de choepa wel geldig zijn als men eender welk andere object, met een

zekere waarde, gebruikt voor het sluiten van het huwelijk. Doch wordt er verondersteld een ring te

gebruiken vanwege de symboliek die oneindigheid benadrukt!

De ring is eigendom van de bruid, zij heeft hem immers gekregen van de bruidegom. De ring is

steenloos, hij moet vervaardigd zijn uit eenvoudig edelmetaal zonder versieringen. Het symboliseert

de eenvoud en simpele schoonheid van het huwelijk. Zo kan de bruid de waarde van de ring zelf goed

inschatten. De ring is tevens een teken van bescherming. De man dient zijn vrouw en later ook zijn

kinderen te beschermen. De ring rond de vinger is zoals de man een muur bouwt om zijn vrouw. Het

bevestigt ook dat vanaf nu de vrouw in staat voor het huishouden.

We hebben gesproken over de ring van de bruid, maar hoeft de bruidegom dan geen ring te dragen?

Toch wel! Maar hier wordt minder uitvoerig over gesproken. De bruid geeft de ring van de

bruidegom pas later, dit gebeurt niet onder de choepa.

3.2 De talliet

Tijdens de trouwceremonie onder de choepa dient de bruidegom een gebedskleed met daaraan

schouwdraden te dragen, dit wordt de Talliet genoemd. De Talmoed beweert dat de Talliet de

bruidegom beschermt tegen verleidingen van buitenaf. Zo staat het ook in de Tora, 'je zult naar de

Tsietsiet (schouwdraden) kijken en niet verleid worden' (Numeri 15:39).

De symbolische betekenis van de Talliet bestaat erin om innige verbondenheid tussen bruidegom en

bruid te bekrachtigen. Aan elke hoek van de Talliet hangen acht draden, in totaal zijn dat er

tweeëndertig. De bruid wil met het schenken van zo’n Talliet benadrukken dat zij haar hele hart aan

hem ‘overgeeft’.


22

3.3 De trouwjurk

Net zoals bij onze huwelijken, dient de bruid tijdens de trouwdag te stralen. Dit kan onmogelijk

zonder trouwjurk. De traditionele kleur van zo’n jurk is wit, ze interpreteren dit als een teken van

zuiverheid van geest. Belangrijker dan de kleur van de jurk, is de uiterlijke vorm van de trouwjurk.

Deze dient te voldoen aan de regels van de ingetogenheid, namelijk de mouwen dienen tot over de

elleboog en de rok tot over de knieën te komen, alsook mag de ‘decolleté’ niet uitgesneden zijn. Naar

aloude gewoonte wordt de trouwjurk na de choepa weggeschonken aan arme meisjes.

3.4 Badeken

De Badeken is de sluier van de kallah. Het symboliseert bescheidenheid en de les dat hoe

aantrekkelijk iemand er fysiek ook uit mag zien, de ziel en het karakter het belangrijkste zijn. De

bruidegom plaatst de sluier over haar gezicht. Het is een teken van bescherming.

4 Bekendmaken naar buitenwereld toe

De bekendmaking van een Joods huwelijk vertoont opmerkelijke verschillen in vergelijking met onze

rituelen. Het versieren van een voorgevel wordt niet toegepast bij de Joden. Hun manier om een

huwelijk bekend te maken is door het bruidspaar de week na de bruiloft uit te nodigen bij hun thuis.

Volgens de traditie houden vrienden en kennissen uitgebreide feestmaaltijden ter ere van het

bruidspaar. Wanneer ik me toespits op versieringen tijdens de trouw, kom ik uit bij de choepa. Dit is

meestal prachtig versierd met leuke bloemstukken.


23

Vergelijking

Wanneer we de vergelijking maken met een Westers huwelijk en een Joods huwelijk zien we dat er

toch wel wat gelijkenissen zijn. Ook binnen het Joodse geloof is het huwelijk een belangrijke

gebeurtenis. Beiden hebben hun symbolen en rituelen.

Voor het huwelijk

Zowel in het Joodse als in het Westers huwelijk brengen bruid en bruidegom tijd apart door vlak voor

het huwelijk. Alleen in het Joodse geloof is dit gedurende een hele week, bij het Westerse huwelijk is

dit enkel de nacht voor de trouwdag. Vergelijkbaar met onze vrijgezellenfeesten is er in de Joodse

cultuur ook de dag voor de trouwerij sprake van activiteiten.

In beide culturen wordt veel aandacht besteed aan het uitkiezen van de juiste bruidsjurk. De

traditionele kleur is bij beiden wit, symbool voor de zuiverheid. Bij het Joodse geloof moet echter de

jurk voldoen aan de regels van de ingetogenheid, terwijl een Westerse bruid zelf mag bepalen wat ze

zal dragen.

De trouwceremonie

De ceremonie gaat bij het Westers huwelijk ofwel door in het gemeentehuis of in de kerk maar soms

kiezen mensen ook voor een ceremonie in openlucht. Ook bij de Joodse cultuur is dit het geval. De

bruidegom en de bruid worden bij het Joodse geloof door hun ouders naar de ‘choepa’ gebracht, bij

het Westers huwelijk wordt dit ook gedaan. Hier kent men de traditie dat de vader van de bruid zijn

dochter naar het altaar brengt.

De symboliek van de sluier kunnen we in beide huwelijken terugvinden. Maar bij het Joodse geloof

wordt de sluier van de bruid afgenomen door haar moeder of goede vriend, bij het Westers huwelijk

wordt dit meestal door de bruidegom afgenomen.

Het gebruik van de ringen kunnen we ook in beide huwelijken terugvinden. Het verschil is dat bij een

Joodse trouwerij de ring steenloos is, bij een Westers huwelijk kan deze ring wel een steen bevatten.

Maar in beide culturen staat de trouwring symbool voor de oneindigheid.

In vergelijking met het Westers trouwboekje vinden we bij de Joodse cultuur de ketoeba of

huwelijkscontract terug. Het wordt in beide culturen ondertekend door het bruidspaar.


24

Zoals de burgemeester het Westers huwelijk voltrekt, kent het Joodse huwelijk een rabbijn die het

huwelijk wettelijk verklaart.

Bij het verlaten van de kerk, in een kerkelijk huwelijk, is het ook de traditie dat het bruidspaar eerste

de kerk verlaat. Gevolgd door de ouders van bruid en bruidegom, dan getuigen en dan de rest van

het gezelschap. Dit kunnen we bij de Joodse trouwerij ook terugvinden.

Na de trouwceremonie

Zowel in het Westers als in het Joods huwelijk volgt er na de trouwceremonie een feest. In beide

feesten is het de gewoonte veel eten, drinken en muziek te voorzien.


25

Bronnenlijst

Internet:

http://etsel.infoteur.nl/specials/huwelijk.html

http://www.tradities.be/tradities_detail.php?id=74

http://www.daarkomtdebruid.nl/dkdb/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid

=57

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/relatie-en-huwelijk/35623-het-joods-huwelijk-familie-centraal-

samenspraak-manvrouw.html

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/relatie-en-huwelijk/20722-het-joods-huwelijk.html

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/relatie-en-huwelijk/19065-week-voor-trouwen-en-de-

trouwdag-joods-orthodoxe-visie.html

http://brabosh.com/2011/04/14/pqpct-ala/

http://www.bruiloft.nl/ideeen-vrijgezellenfeest.html

Literatuur:

BROECKAERT, B., Hove, I. Vanden, Branden, S. van den e.a., Grote rituelen in de wereldgodsdiensten,

Davidsfonds Uitgeverij, Leuven, 2005.

KOSOFSKY, S.M., The Book of Costums: A Complete Handbook for the Jewish Year, Harper, San

Francisco, 2004.

SONNTAG, L., Ceremonies en feesten: huwelijken, KIT Publishers, Amsterdam, 2003.

PRINCE, D., Het huwelijk: een verbond, Ministries Nederland, Beverwijk, 1999.

TOP, S., “Eigentijdse huwelijksgebruiken”, Volkskunde, jaargang 97, 1996.


26

Bijlagen

Lesfiches

Lesfiche 1: het Joods huwelijk

Situering leerplan Leerplan VVKSO

Informatica - Tweede graad ASO – KSO – TSO LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/028 MAART 4.2.3.5 Presentaties 4.2.3.5.1 Verschillende vormen van schermopbouw in een presentatie gebruiken. 4.2.3.5.2 In een bestaande presentatie dia's tussenvoegen, verwijderen, verplaatsen en dupliceren. 4.2.3.5.3 De vormelijke componenten van de presentatie kiezen, opmaken en aanpassen. 4.2.3.5.4 Ontwerpsjablonen gebruiken en aanpassen. 4.2.3.5.5 Spontaan en op sobere en functionele wijze gebruik maken van de mogelijkheden die het pakket biedt. 4.2.3.5.6 Grafische vormen toevoegen (pijl, cirkel ...). 4.2.3.5.7 Statische objecten invoegen. U Bijvoorbeeld afbeelding of tabel. 4.2.3.5.11 Vuistregels hanteren met betrekking tot het maken van een goede presentatie. Bijvoorbeeld lettertype en lettergrootte, aantal woorden per regel en per scherm, geen toeters en bellen. Leerplan godsdienst VVKSO niet digitaal beschikbaar!

Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen het verloop van een trouwdag schetsen.

2. De leerlingen kunnen verklaren hoe een Joods huwelijk in Israël plaatsvindt.

3. De leerlingen kunnen de verschillende tradities en rituelen in verband met een Joods

huwelijk opsommen en verklaren.

4. De leerlingen kunnen ICT-vaardigheden gebruiken om informatie op te zoeken op internet.

5. De leerlingen kunnen een presentatie maken met PowerPoint.


27

Aanpak Maak een webquest rond het thema ‘Joods huwelijk’. Dit kan je opbouwen zoals je zelf wilt. Je begint

met een korte situering van het Jodendom. Op een volgende pagina schakel je over naar Joodse

Huwelijke, je maakt de vergelijking tussen Joodse huwelijken in België en in Israël. Vervolgens laat je

de leerlingen kennismaken met het verloop van een Joodse trouwdag. Hierbij komen verschillende

tradities en rituelen aan bod. Deze zaken worden kort besproken. Hierna dient een opdracht

gekoppeld. Ik deel de klas op in groepen van 3 personen. Elke groep dient diepgaander informatie te

zoeken over een zelfgekozen aspect voorgesteld in de webquest. Bijvoorbeeld: choepa, aufruf, Jom

Kippoer, ketoeba, kiddush-bekers, mazzal tov, … . Zij krijgen de opdracht om over hun gekozen

aspect verder informatie te vergaren en laten te presenteren aan de rest van de klas d.m.v. een

PowerPoint-presentatie. Het computerlokaal dient voor 2 lesuren gereserveerd, zodat de leerlingen

gebruik kunnen maken van internet voor het opzoekwerk en van Office voor de presentatie. Een

mogelijke website voor het maken van een webquest is: “http://www.weebly.com/”. Een voorbeeld

van een webquest vind je op volgende link: “http://www.webkwestie.nl/jodendom/”.

Tijdschema Inleiding les + doorlopen webquest 15’

Groepsindeling + kiezen van onderwerp 30’

Opzoeken informatie + maken korte presentatie 50’

Presentaties aan medestudenten 140’


28

Lesfiche 2: een Joods Huwelijk

Situering leerplan Leerplan VVKSO

1ste graad – A-stroom Nederlands D/2010/7841/016

Luisteren

2 De leerlingen zijn bereid: – te luisteren (ET 4*); – een onbevooroordeelde houding aan te nemen (ET 4*); – de luisteraandacht te laten blijken; – een ander te laten uitspreken; – over de eigen luisterhouding te reflecteren; – het beluisterde aan eigen ervaringen en opvattingen te toetsen (zie ook bij de vaardigheden); – luisterstrategieën toe te passen.

Spreken

6 De leerlingen zijn bereid: – te spreken (ET 8*); – hun eigen mening te uiten (spreekdurf); – spreekremmingen en podiumvrees te overwinnen; – Standaardnederlands te spreken (ET 8*); – een kritische houding aan te nemen tegenover hun eigen communicatiegedrag (ET 8*); – spontaan en geëngageerd te lezen, te vertellen, voor te dragen en te spelen; – gespreksregels te hanteren zoals: − beurt afwachten; − bij het onderwerp blijven; − aanwijzingen van de gespreksleider volgen; − respectvol reageren op de bijdrage van de andere deelnemers.

Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen een kort toneelstuk schrijven en voor de klas brengen.

2. De leerlingen tonen spreekdurf tijdens de voorstelling.

3. De leerlingen kunnen aandachtig de video volgen.

4. De leerlingen kunnen hun creativiteit aanspreken om een toneelstuk te schrijven.


29

Aanpak Ik toon een video over de trouwceremonie van een Joods huwelijk. Door het bekijken van deze video

en het eerder verwerken van de webquest dienen de leerlingen dit voldoende onder de knie te

hebben. Om er iets creatiefs aan te koppelen deel ik de klas op in 2-3 groepen. Ze dienen een kort

toneelstuk op te voeren waarin ze een stukje van de trouwceremonie of zo nodig de hele

trouwceremonie naspelen voor de andere groep(en). Elke groep is met voldoende personen om de

rollen te verdelen, leerlingen die graag “pauw-gedrag” vertonen kunnen een hoofdrol opeisen,

diegenen die wat terughoudender zijn kunnen zich beperken tot bijvoorbeeld de rol van moeder of

vader van bruid(egom).

Tijdschema Inleiding les + tonen video 10’

Groepsindeling + voorbereiden toneelstuk 35’

Toneelstuk aan medestudenten 50’

ERFGOEDEDUCATIE Het Westerse en het Joodse huwelijk

Documents

Transcript of ERFGOEDEDUCATIE Het Westerse en het Joodse huwelijk