Management en Wetenschap:een spannend huwelijk…Huibert de ManStrategisch Onderzoek en AdviesAOG Groningen 1 juli 2014

Mijn vorige groep…

De vraag van Philip Wagner

•Is management een sociale of een economische wetenschap?

Het antwoord van Huibert de Man•Management is geen wetenschap en kan

dat ook nooit worden▫Dus geen economische wetenschap▫En ook geen sociale wetenschap

•Management is een praktische activiteit zoals koken, voetballen, muziek maken en kinderen opvoeden. En daarbij kun je wel watkennis gebruiken! Ook wetenschappelijke.

Herformulering vraag

•Welke wetenschapsgebieden dragen bij aan de praktische activiteit ‘management’? Wat is de aard van hun bijdrage?

•Hoe heeft deze bijdrage zich in de loop der tijd ontwikkeld? Met welke invloed op management?

•Wat zijn hedendaagse uitdagingen voor de bijdrage van de wetenschap aan management?

Welke kennis gebruiken jullie (bewust)?•Welke begrippen, theorieën of resultaten

van onderzoek heb je in het afgelopen jaar gebruikt in je werk?▫Wat in deze kennis is nuttig of inspirerend?▫Wat is de bron (boek, website, lezing,

cursus)?▫Wat doe je er feitelijk mee en wat levert dit

op?▫Speelt het ‘wetenschappelijke’ karakter van

deze kennis een rol? Zo ja, welke?•Bespreek deze vraag in subgroep. Daarna

plenaire discussie van de antwoorden.

Kennis in management• Analytische kennis: wiskunde, logica, formele

modellen; zijn ‘empirisch leeg’. Bijv. modellen in operations management en logistiek, (bedrijfs)economie. Idealisering.

• Empirische kennis, op basis van waarneming en toetsing. Bijv. (sociale)psychologie over groepsprocessen, besluitvorming e.d.

• Procedurele kennis: handelingsrecepten die kennelijk werken (gesystematiseerde ervaring) en instrumenten

• Persoonlijke of gedeelde overtuigingen en stilzwijgende kennis.

Kennisontwikkeling (Nonaka & Takeuchi 1995)

De Taalgemeenschap ‘Management’

Wetenschapper

Adviseur Manager

TAAL

Management is GEEN professie zoals de medische professie! Want niemand beheert de kennis en toegang tot domein (Whitley).

Stadia in kennisontwikkeling

Stadium Van Naar Opmerking

Pre-modern Manager Manager Leren van goede voorbeelden

Modern Deskundige Manager Overbrengen ‘management-leer’

Post-modern

Manager en deskundige

Manager en deskundige

Lerende organisaties, innovatie

Gevangenen van het verleden!

•Mensen in de praktijk die denken dat hun denken volstrekt niet beïnvloed is door enige intellectuele stroming, zijn meestal de slaven van een of andere econoom die al lang dood is (Maynard Keynes) (Practical men, who believe themselves to be quite exempt from any intellectual influence, are usually the slaves of some defunct economist.)

Modern management• Vanaf 1920• Er bestaan optimale oplossingen en die zijn

wetenschappelijk vast te stellen• Voornaamste instrumenten:

▫Structuur van de organisatie: functies, verantwoordelijkheden en bevoegdheden

▫Systemen van planning, beheersing en budgetering

▫Wetenschappelijk personeelsmanagement• Achterliggend paradigma: de machine• Kernwaarde: beheersing van bovenaf

‘Scientific Management’ 1920• Orde in de fabriek (alles op zijn plaats en een

plaats voor alles)• Ondubbelzinnige hierarchie (eenheid bevel)• Eenheid van beleid• Scheiding planning en uitvoering• Buitensluiten verstoringen door verticale

integratie en internalisering functies gesloten systeem

• Motivatie en gedrag van mensen worden managementprobleem! Hoe motiveer ik mensen?

Basis ‘scientific management’

•Goedkope fossiele brandstoffen•Elektriciteitsnet•Telefoon en telegraaf•Laagopgeleide werknemers•Economies of scale•Massaconsumptie•Collectieve arbeidsverhoudingen

Management rond 1920

(Hamel)

De fundamenten van ons management

Franse mijnen

Ford: fabriek

Formele hierarchie

US: verticale integratie

Standaardisatie

M-form: managers en control-systemen

Machine-bureaucratie

Verwetenschappelijking na 1950•Oog voor diversiteit van organisaties:

‘contingentietheorie’•Aandacht voor menselijke (groepsgedrag)•Aandacht voor sociale processen zoals

macht en conflict•Verwetenschappelijking opleidingen

(Amerikaanse business schools, later bedrijfskunde)

•Groeiende rol research•Bloeitijd managementtheorie

Paradigma rond 1980•Management is een wetenschappelijk

gefundeerde activiteit▫Evidence-based profession!

•Planning, structuur en beheersing vormen nog steeds de kern van het managementvak

•Empirisch onderzoek aan universiteiten vormt de basis van vernieuwing

• Je kunt managers opleiden aan universiteiten•Tekstboeken op basis van academisch

onderzoek vormen de basiskennis voor managers.

Standaard-kennisgebieden (MBA)•Strategie/planning•Inrichting van de organisatie (structuur,

control)•Menselijk gedrag in organisaties (sociale

en organisatiepsychologie; organisatiesociologie)

•Kennis van functionele gebieden•Wiskunde, statistiek•Praktische vaardigheden (communicatie,

schrijven, ICT vaardigheden).

Wat onderwijzen opleidingen nog steeds?•Stand van zaken rond 1980 op het gebied van

▫Strategie▫Structuur▫Motivatie en individueel gedrag▫Samenwerking en conflict in groepen▫Organisatieverandering en –ontwikkeling

•Nog steeds staat de (beheersbare) eenheid ‘organisatie’ centraal.

•Maar wereld is fundamenteel veranderd…•En ook onze kennis van menselijk gedrag

Barsten in het paradigma (1980--)• Onderzoek naar feitelijk management

▫Mintzberg (1971): geen planmatig werk; emergent strategy (1978)

▫Kets de Vries (1984) : neurotische managers▫Pfeffer (1981) : politiek gedrag.

• Universiteiten verliezen initiatief▫Grote adviesbureaus worden leidend in

kennisontwikkeling• Opkomst van de managementhypes:

management is marketing geworden▫BPR, Lean, Six Sigma etc.

Managementparadigma onder druk

•Child (2005)▫Globalisering▫Nieuwe technologie (ICT)▫Kenniseconomie▫Hyperconcurrentie▫Toenemende druk op verantwoording

•Gevolgen▫Huidig management voldoet niet meer▫We moeten anders organiseren

Basis ‘nieuwe economie’

•Goedkope informatie•Internet, integratie telefoon, tv en

datacommunicatie•Hoogopgeleide werknemers•Mass customization•Individualisering klant•Individualisering arbeidsverhoudingen en

terugtredende overheid

Nieuwe organisatievormen (1/2)•Van hiërarchie naar procesgericht

organiseren▫Concurrerende supply chains ipv

organisaties•Besturing door ICT•Decentralisatie en ‘empowerment’;

‘ontbazen’•Zelfsturing in teams•Verbreding van rollen en

verantwoordelijkheden•‘Coachend’ leiderschap•Nadruk op cultuur en gedeelde waarden

▫Visiegestuurd in plaats van doelgestuurd

Nieuwe organisatievormen (2/2)•Scheiding van merk, eigendom en

productie •Veel mensen in retail•Kleinere eenheden•Vaste kern en variabele schil in personeel•Minder interne carrièremogelijkheden

▫Groter belang externe arbeidsmarkt: employability

•Nieuwe mogelijkheden van beheersin▫‘electronic sweatshops’ (bijv. callcenters)

Managementconcepten: management als handel•Nieuw woord als etiket op een

verzameling oplossingen•Emotioneel appeal: we gaan alles anders

doen•Veel propaganda door goeroes, op

congressen en in vakpers•Daarna teleurstellingen in implementatie•Kritische onderzoeksliteratuur van

academici•Consultants creëren nieuw concept•En cyclus begint opnieuw…

Voorbeelden van concepten

•Lean Management•Business Process Redesign/Reengineering•Total Quality Management•Six Sigma•Unit Management•Competentiemanagement•Employability•Lerende Organisatie•Leiderschap (bijv. Transformationeel- )

Positieve functie concepten

•Verwoording onbehagen met bestaande situatie

•Bijeen brengen van aantal nuttige instrumenten met gemeenschappelijke zingeving

•Mensen motiveren en mobiliseren•Creëren gemeenschappelijke

toekomstbeelden•Legitimatie van lastige beslissingen

Beperkingen concepten

•Monddood maken medewerkers als concept ideologie wordt

•Gevaar van gezelschapsspel voor managers los van de werkvloer

•Blijven hangen in woorden en kreten•Onvoldoende opbouwen cumulatieve

kennis▫Steeds wiel opnieuw uitvinden▫Overbelasting met

veranderingsinitiatieven.

Vraag

•Klopt mijn indruk dat mensen in de praktijk steeds minder warm kunnen lopen voor concepten die door adviesbureaus met veel lawaai naar binnen worden gebracht?

•Zo ja, wat is daarvan de oorzaak•Zo nee, waaraan zie ik de blijvende

populariteit van de concepten? En waardoor wordt deze verklaard?

Na de crisis 2008: reflectie en inkeer? • Verschillende crisisverschijnselen

▫Vastgoedmarkten▫Kapitaalmarkt▫Eurocrisis▫Crisis van EU, stagnatie US met Obama

• Vertrouwen in management krijgt deuk▫Governance, ethiek▫Planning en control▫Leiderschap: teveel leiders? Narcistische leiders…▫Neoliberalisme doorgeschoten?

• Behoefte aan reflectie!

Waarover zou deze reflectie moeten gaan?• Over de betekenis en de rol van management

▫ Bijv.: ‘ontbazen’▫ Hamel: ‘first fire all the managers’ (Hamel)

• Over hoe we naar organisaties kijken en de begrippen die we gebruiken▫ Zit de machine nog in ons hoofd? ▫ Is het ‘brein’ geen beter beeld?

• Reflectie op de filosofische grondslagen▫ Grenzen van rationaliteit▫ Beperkingen van het vooruitgangsdenken van Verlichting

• Reflectie op de ethische grondslagen van ons handelen.

Slow management in een vrije ruimte

•Los komen van de clichés van de commerciële managementconcepten

•Ontdekken van onze conditionering door managementtheorie van 100 jaar geleden

•Ontwikkelen nieuwe metaforen vanuit wetenschap

•Oog voor nieuwe kennis over mens, economie, maatschappij

•Verheldering van ethische dilemma’s.

Post-managerial management?•De ‘manager’ niet meer de spil van de

organisatie, maar de ‘medewerker’•Management taak van iedereen

▫Self management▫Samenwerking▫Gemeenschappelijke verantwoordelijkheden

•Proces van organiseren centraal▫Creativiteit, innovatie, ondernemerschap▫Beheersing in processen.

•Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Technieken blijven nodig

•Bedrijfseconomische methoden•Kwaliteitsmanagement•Planning- en controlinstrumenten•Etc.

Nieuwe bijdrage wetenschap

• Inzicht in technologische doorbraken en gevolgen▫Bijv. de ‘disruptive technologies’ zoals door

McKinsey benoemd.•Ontwerpen nieuwe organisatievormen•Begrijpen van menselijke gedrag

▫Evolutionaire biologie/psychologie▫Neurowetenschappen

• Inzicht in complexiteit•Verheldering ethische vraagstukken

Voorbeelden (1/3)

•Lees over het menselijk: om mensen te begrijpen maar ook als model voor organiseren.

Voorbeeld 2

•Lees Plato en Confucius over menselijke deugden.

Voorbeeld 3 (Piketty)

•Verdiep je in centrale economi-sche dis-cussies, zoals die over de kloof tussen arm en rijk.

Voorbeeld 4 (De Waal)

•Lees de boeken van De Waal over apen om beter inzicht te krijgen in groepsgedrag in organisaties

Het gaat om innovatie

•Oude concepten voldoen niet meer•Nieuwe zijn er nog niet•We moeten ons begrip van management

en organisatie vernieuwen en daarvoor hebben we nieuwe taal nodig

•Daarvoor is verbreding van het denken van hedendaagse managers en hun adviseurs hard nodig…

Problematische managementwetenschappen•Smal economisch paradigma overheerst•Publiceren binnen begrensde

vakgebieden•Meer aandacht voor collega-onderzoekers

dan voor de praktijk•Methode verdringt inhoud…

Waar het wel gebeurt

•Netwerken van innovatieve managers, ondernemers en onderzoekers

•Praktijkgerichte opleidingen zoals SIOO, AOG en opleidingen binnen overheid

•Onderzoeksafdelingen van adviesbureaus.

Mercurius en Minerva: huwelijk?

HENDRICK GOLTZIUS (1558-1617)

Hierop nu een paar antwoorden…•Welke wetenschapsgebieden dragen bij

aan de praktische activiteit ‘management’? Wat is de aard van hun bijdrage?

•Hoe heeft deze bijdrage zich in de loop der tijd ontwikkeld? Met welke invloed op management?

•Wat zijn hedendaagse uitdagingen voor de bijdrage van de wetenschap aan management?

Veel succes

•Veel succes in de intellectuele zoektocht in dit deel van jullie opleiding!