In gesprek over huwelijk en relaties vanuit diaconaal perspectief

Diaconaal Steunpunt Dienen Stimuleren . . . .

Inclusief

tips voor het

diaconale

gesprek

2

Over deze brochure

Veel hulpvragen die bij de Driehoek

binnenkomen hebben betrekking op

relatie met partner (20,2%) en op

seksverslaving (13,2%)(bron:

Jaarverslag 2006 van de Driehoek).

Deze alarmerende statistieken waren

voor het Diaconaal Steunpunt

aanleiding om met De Driehoek een

aantal avonden over het onderwerp

‘gesprek over huwelijk en relatie vanuit

diaconaal perspectief’ te organiseren.

Deze handreiking is voortgekomen uit

deze avonden en is bedoeld om het

inhoudelijke gesprek over huwelijk en

relaties verder te stimuleren. Hopelijk

kan deze handreiking een bijdrage

leveren om de alarmerende trend te

keren.

Binnen kerken is het over het algemeen

niet gebruikelijk om met elkaar

inhoudelijk over het huwelijk te praten.

Ook in huisbezoeken van diakenen

wordt niet standaard naar het wel en

wee van huwelijken gevraagd. Als dit al

gebeurt, komt dit voor in het

huisbezoek van de ouderling. Toch

zitten er heel veel diaconale

invalshoeken aan dit onderwerp. Ook

diakenen kunnen zich prepareren op dit

thema, met eigen invalshoeken. Deze

brochure wil daarvoor een handreiking

zijn.

INHOUD 1 Het huwelijk vanuit de Bijbel ................ 3

2 Problematiek ............................................... 5

3 Faciliteren en stimuleren ....................... 8

4 Communicatie .......................................... 13

5 Middelen voor diaconaat ..................... 16

6 Veel gestelde vragen ............................. 21

7 Vervolg in eigen gemeente.................. 21

8 Literatuur en Verwijzingen ................ 25

9 Tips voor het diaconale gesprek ....... 27

Bijlage A. Startkapitaal ................................ 29

Bijlage B. Met het huwelijk de boot in ... 31

Bijlage C. Liefde faciliteren ........................ 34

Diaconaal Steunpunt

Postbus 499

8000 AL Zwolle

Telefoon: (038) 427 04 80

Email: info@diaconaalsteunpunt.nl

Internet: www.diaconaalsteunpunt.nl

Handreiking op basis van toerustingsbijeenkomsten

van Diaconaal Steunpunt i.s.m. de Driehoek.

Versie 1.1 © Diaconaal Steunpunt.

Hergebruik toegestaan met vermelding van de bron.

3

1 Het huwelijk vanuit de Bijbel

God neemt het huwelijk heel serieus. De Bijbel geeft veel gedetailleerde

richtlijnen voor een Goed huwelijk. Het is dus niet een verbintenis die

nonchalant kan worden aangegaan (of ontbonden). In het oude testament

werd het zelfs gesloten door de oudsten in de poort, denk aan Boaz, die

om toestemming vroeg om Ruth ‘te lossen’ en haar te huwen.

Tegenwoordig wordt een huwelijk door de burgerlijke stand gesloten om

vervolgens kerkelijk bevestigd te worden. Dit laatste drukt uit dat God

nadrukkelijk ook als getuige wordt gezien: ‘Wat God heeft verbonden, mag

een mens niet scheiden.’

Het is dus evident dat ontwikkelingen die het huwelijk onder druk zetten

veel emoties en discussie oproepen in de kerk, zeker wanneer in de

samenleving de opvattingen over het huwelijk verschuiven. Het huwelijk

is daar in de beeldvorming niet langer een publieke verbintenis, maar een

verbintenis tussen twee individuen. Het kan zelfs in een ‘flits’ worden

ontbonden. Dus wie mag zich er mee bemoeien?

De Bijbel geeft echter naast richtlijnen over de grenzen van het huwelijk,

- wanneer is een echtscheiding wél te begrijpen - ook veel richtlijnen over

het zorgvuldig omgaan met het huwelijk. Denk eens aan de impact van

het verlaten van de ouders om de partner aan te hangen. Dus geen

dubbele loyaliteit meer, maar onvoorwaardelijkheid.

Ook de zorgzaamheid die met het voorbeeld ‘hoofd’ worden aangeduid.

Hierin ligt voor beide partners het accent op goed voor elkaar zorgen. Het

verbod om elkaar de omgang te weigeren is bijvoorbeeld heel belangrijk,

al krijgt het in onze geërotiseerde tijdgeest een lading die de bedoelde

liefde juist niet meer dekt. Dat alleen voor het gebed een uitzondering

mag worden gemaakt geeft ook aan welke plek het huwelijk heeft ten

opzichte van andere zaken uit het leven.

1.1 Prioriteit Uit voorgaande mag je opmaken dat het huwelijk na de relatie met God

een belangrijke prioriteit in het leven heeft. Dit laat dus geen enkele

ruimte om naast het huwelijk (mentale) ruimte te laten voor

‘buitenechtelijke relaties.’ Als je oog je hierin verleidt, ruk het uit’, wordt

zelfs als oplossing aangereikt. Hoezo het huwelijk serieus nemen?!

4

Zelfs als de partner niet gelooft is dat nog geen reden om te breken met

die persoon, nee juist dan is een zorgvuldige en liefdevolle omgang van

belang. Wie weet welke getuigende kracht daarvan uitgaat zodat op

termijn beide partners samen God kunnen dienen?

1.2 Bijbelteksten De Bijbel geeft zoals gezegd veel aanknopingspunten om over dit

onderwerp door te praten.

Enkele bijbelteksten/gedeelten die hierbij betrokken kunnen worden

zijn:

Leviticus 19:17,18 – maak van je hart geen moordkuil Hebreen 13:1-8 – onderlinge liefde, huwelijk in ere, wees tevreden,

God is Helper Romeinen 12:9-18 – oprechte liefde, met alle mensen in vrede Gen 2:24 – vader en moeder verlaten en partner aanhangen

(=loslaten van ouders) 1 Kor 7:1-39 – getrouwd of ongetrouwd 1 Kor 13:1-13 – de liefde zoekt zichzelf niet Efeze 5:22-33 – heb elkaar lief, verlaat vader en moeder

5

2 Problematiek

2.1 Samenhang Met het huwelijk hangen een groot aantal onderwerpen samen. De vraag

is hierin is wel: zijn het de andere problemen die tot huwelijksproblemen

leiden of is het juist het huwelijksprobleem dat andere problemen

veroorzaakt? Is het een kip-ei vraagstuk? Dit verschilt per situatie, daarin

is iedere situatie uniek. Belangrijk is om te weten dát problemen vaak

met elkaar samenhangen. Alle reden dus om ook dit onderwerp serieus

te nemen in het diaconaat!

Onderwerpen die met huwelijksproblematiek kunnen samenhangen zijn:

zelfbeeld van partners en kinderen o Verwachtingen komen niet overeen o Te veel willen in een te korte tijd o Psychische en psychiatrische ziekten.

huiselijk geweld (als communicatie tekortschiet en frustratie oploopt)

o ruzie/agressie in gezin of daarbuiten financiële problematiek

o Materiële moeiten. isolement (onder dwang, angst of lusteloosheid) ontwikkeling / opvoeding van partners en kinderen

o Sociaal / emotioneel onvolwassen. middelenmisbruik en verslavingen. huwelijk-/relatietherapie ter reparatie/heling

o Beschadiging uit het verleden (negatieve voorbeelden). verdriet/moeiten/tegenslag overspel of seksuele verslaving,

o die kunnen leiden tot echtscheiding van partners of betrokkenen

concentratie op werk/school/maatschappij neemt af of focus neemt toe als gevolg van huwelijksproblematiek

2.2 Invalshoeken Het onderwerp huwelijksmoeiten kan vanuit verschillende invalshoeken

worden benaderd. Enkele invalshoeken die vanuit diaconaal perspectief

gekozen kunnen worden zijn:

Hoe is de onderlinge omgang tussen partners?

6

o Kilte, enkel functionele communicatie of warme belangstelling

o Gelijkheid of ondergeschiktheid Welke mate van liefde in het huis(houden) wordt ervaren?

o Strijd die zich uit in woorden, daden en gedrag of harmonie o Is het een liefdeshuwelijk of verstandshuwelijk

Zijn ze trouw aan elkaar (geestelijk/lichamelijk)? o Is er prioriteit bij samen zijn. Allebei op eilandje zitten of

delen. o Overspel: fysieke en emotionele ontrouw. Verliefdheid op

ander. Dezelfde opvatting/wensen m.b.t. hun evt. kinderen? Wat doet dit

met hen? o Alleen nog vader en moeder zijn o Verwijdering wegens uiteenlopende wensen/verwachtingen

Hoe gaan ze om met hun (eventuele) kinderen? Worden ze positief bejegend/opgebouwd (of juist afgebroken)?

o Complimenten of kritiek o Aandacht of verwaarlozing

2.3 Huwelijkskapitaal In theorie over huwelijken wordt wel gesproken over ‘huwelijkskapitaal’.

Als het ware ‘het vermogen’ dat je samen inbrengt in de relatie. Dit

kapitaal wordt gevormd door drie elementen: Liefde, Trouw en

Verwachtingen.

Liefde: de wederzijdse liefde die de partners voor elkaar voelen/

bezitten.

Trouw: de belofte dat je elkaar trouw zult zijn(gemeentehuis/

kerk)

Verwachtingen: verwachtingen over hetgeen dat het huwelijk zal

brengen

Wanneer niet al deze elementen in voldoende mate aanwezig zijn, zal het

huwelijk onvoldoende kunnen functioneren. De voorbereidingstijd

(verkering/verloving) kan gebruikt worden om al deze drie elementen in

voldoende mate te ontwikkelen, laten groeien, óf om te onderkennen dat

deze nooit voldoende aanwezig zullen zijn. Huwelijksvoorbereiding is

daarmee een belangrijke fase in de relatie. Desondanks vragen deze

elementen continue investering.

7

Je zou daarmee kunnen zeggen: ‘Liefde is een werkwoord’. Is hiervoor

ook aandacht in de kerk in de gesprekken met ‘verkerenden’?

Enkele statistieken hierbij:

40% van alle huwelijken eindigt in een scheiding

De meeste scheidingen vinden plaats na 10 a 15 jaar huwelijk

Veel aanmeldingen van jonggetrouwden met relatieproblemen

2/3 van betrokkenen krijgt in volgende relatie ook huwelijksmoeiten

Een pastorale notie die tijdens toerustingavonden over dit onderwerp werd

gemaakt, is dat de relatie met God barrières weg kan nemen, wat het

mogelijk maakt om deze kapitaal-elementen toch in te kunnen brengen of

te compenseren. Breken met begeerten, zelfverloochening (bij zondige

neigingen) en gerichtheid op de ander werden als voorwaarden hiervoor

genoemd. Pastorale begeleiding kan in dat opzicht noodzakelijk zijn.

8

3 Faciliteren en stimuleren

Het mag duidelijk zijn dat ook wat betreft het huwelijk pastoraat en

diaconaat heel dicht bij elkaar liggen, in elkaars verlengde. Maar wat de

Bijbel ook meegeeft aan waardevolle tips (en richtlijnen), als mens en

ambtsdrager kun je nooit de verantwoordelijkheid voor een huwelijk

overnemen. Onderling liefhebben zullen de partners toch echt zelf

moeten doen:

“Liefde kun je niet dwingen, maar wel faciliteren”.

De taak van de diaken in is vooral hierop gericht: Hoe kun je die liefde,

het huwelijk, faciliteren? Dat wil zeggen, wat kun je doen om de liefde te

stimuleren of zelfs te voeden. Aandacht voor deze vraag is dan ook heel

belangrijk. Binnen de gemeente zou in ieder geval de betrokkenheid

groot moeten zijn, ook op het huwelijk van de ander. ‘Ben ik mijn

broeders hoeder?’

Het belangrijkste wat de diaken doet is een signaal afgeven dat er

aandacht is voor het wel en wee binnen de huwelijken. Zodat het ook een

gespreksonderwerp is binnen de kerk. Niet alleen in de zin van wat wel

en niet geoorloofd is, of wat de ongeschreven norm is. Maar dat er naar

elkaar wordt omgezien in plaats van op elkaar gelet. Alle beetjes helpen

in het doorbreken van het taboe rond het vragen naar elkaars relaties of

huwelijk. Dat het niet alleen een onderwerp is dat alleen met hele goede

vrienden of binnen nauwe familiebanden besproken kan worden, maar

juist ook binnen de geborgenheid van de gemeente. Interesse in elkaars

leven, verbonden met de Heer.

Pastorale en diaconale troost

In alle gevallen geldt dat troost het eerste is wat de kerk kan bieden.

Hierbij is het goed te vermelden dat de diaken (het diaconaat) een

belangrijke rol heeft in het troosten, in de onderlinge omgang, het

praktische leven. Hierin maakt de diaken eveneens gebruik van

vertroosting die de Bijbel aanreikt en gebed. Dit kan verwarring

opleveren met de rol van de ouderling. De ouderling heeft namelijk ook

een rol in de vertroosting en gebruikt hierbij zeker het Woord. De

9

ouderling (het pastoraat) troost wanneer er specifieke geloofsvragen aan

de orde zijn of worstelingen ten aanzien van zonde en vergeving.

Een voorbeeld: een broeder verliest na een ongeluk een arm. Het spreekt

voor zich dat zijn leven op z’n kop wordt gezet. Toch wil dit niet zeggen dat

daarmee ook zijn geloofsleven op de kop staat. Diaconale troost (dus ook

vanuit de Bijbel) is dus in ieder geval geboden, maar pastorale troost niet

per definitie. Uiteraard zullen de ouderling en ook de predikant meeleven

met deze broeder, als meelevende gemeenteleden (het ambt aller

gelovigen). Wanneer de broeder vragen krijgt als ‘God, waarom moet mij

dit overkomen? Hoe kan u mij dit aandoen?’ dan is er ook pastorale

begeleiding nodig.

In de praktijk wordt dit natuurlijk niet zo strikt gescheiden. Neemt niet

weg dat dit nodig is om de rol van het diaconaat goed te begrijpen. Ook

bij het onderwerp huwelijksmoeiten zullen diaconaat en pastoraat vaak

met elkaar verweven blijken.

Kortom: de diaken troost in de onderlinge omgang, het praktische

leven.

De ouderling troost bij geloofsvragen, onderwijst, vermaant en

begeleidt terug naar God. Er is veel overlap, dus geen

competentiestrijd, maar elkaar aanvullen in het ambt.

3.1 Voorbeeldvragen Bij het gesprek over het huwelijk zijn een aantal aandachtspunten te

onderscheiden. Deze zijn onderverdeeld in ‘relatie’, ‘omgeving’ en

‘hulpvragen’. Deze aandachtspunten of voorbeeldvragen kunnen helpen

in het gesprek over het huwelijk.

3.1.1 Relatie

Hieronder volgen enkele voorbeeldvragen die aspecten belichten met

betrekking tot de staat van de relatie:

Lukt het om voldoende tijd voor elkaar vrij te maken Is het gelukt om met elkaar tot een ‘evenwichtige’ verdeling van

taken binnen en buitenshuis te komen, of is het onderwerp onafgerond afgesloten?

Lukt het om (evt.) kinderen voldoende aandacht te geven

10

Als er moeiten zijn in het huwelijk, is er dan een persoon/zijn er dan vertrouwenspersonen met wie daarover gesproken wordt (of kan worden).

Als jullie onderling spanning hebben, waar gaat dit dan over (zonder alle details)

Welke onderwerpen zetten jullie gezinsleven wel eens onder druk (drukke agenda, miscommunicatie, gebrek aan sociale contacten, liefdeloosheid, …)

Aan welke eigenschappen van de ander heb je lang moeten wennen (of loop je nog steeds tegen aan)? Was/is dit bespreekbaar?

Welke kenmerken van jullie opvoeding/familiecultuur uit het verleden drukken een stempel op je houding/gezin nu?

Kunnen jullie samen lachen? Ook om jullie (kenmerkende eigenaardigheden in de) relatie of leidt dit tot spanning?

Lukt het om een positieve grondhouding naar elkaar te bewaren? Verschillen jullie van elkaar of is er sprake van aanvullen of zijn

jullie kopieën? Zijn er onderwerpen die jullie voor elkaar geheim houden?

(financiën, ambtswerk, collega-contacten, (oude) vriendschappen …)

Kunnen partners met elkaar vreugde, teleurstelling, verdriet en rouw delen?

Op welke manier kan de kerk/diaconie uw huwelijk/relatie versterken

Weten jullie van elkaar waar de ander gevoelig voor is? Sluit je daarbij aan, of vindt je het al heel wat dat je iets voor de ander doet? B.v. met een beroep op je eigen unieke karakter, zo ben je nu eenmaal… - geniet je van het genieten van de ander of van het geven van jezelf? Vormen: 1- Positieve woorden,

2- Cadeaus,

3- Lichamelijk contact,

4- Dienstbaarheid/zorgen,

5- Tijd en Aandacht,

(6- Gedeelte passie/hobby’s) – uit: vijf talen van de liefde

3.1.2 Omgeving

De omgeving van een persoon heeft veel invloed. Dit geldt ook voor een

relatie. Je zou kunnen zeggen dat de mate waarin iemand sociaal is

ingebed en de kwaliteit hiervan in belangrijke mate kan bijdragen aan

11

een stabiele relatie. De balans tussen relatie en omgeving is dus erg

belangrijk. Over deze sociale inbedding volgen enkele voorbeeldvragen:

Welke relaties heeft u zoal (vriendschappen, familie, collega’s, buren, kennissen, …)?

Hoe waardeert u die relaties / hoe zijn die relaties? Zijn deze belangrijk voor u, of juist niet? Wat zou u daarin graag willen veranderen? Kun je je voorstellen dat door spanning binnen jullie relatie ook de

omgeving wordt beïnvloedt? Wie heeft er zoal last van (gehad)? Hoe ga je daar mee om?

Welke rol speelt de (schoon)familie? (samenbindend of polariserend)

Welke rol heeft de TV en internet in het gezin en leven van gezinsleden? Wenselijk?

Hoe kunt u de gaven uit uw huwelijk inzetten in de gemeente? Welke zijn dat?

Wat kan de kerk/diaconie daarin betekenen?

3.1.3 Hulpvragen

Een huwelijk staat er nooit alleen voor, al voelt dat bij moeiten vaak wel

zo. Daarom zijn hier een aantal voorbeeldvragen die kunnen helpen om

over het vragen om hulp door te praten en mensen op het juiste spoor te

zetten:

Kunt u zich voorstellen dat er stellen zijn die bij vragen/problemen op het gebied van relaties of in het huwelijk, een hulpverlener inschakelen? Hoe kijkt u daar voor uzelf tegenaan als het nodig mocht zijn?

Weet u dat u altijd contact kunt opnemen met mensen die u vertrouwd? (met diaken, ouderling, predikant, vertrouwenspersoon in eigen kring, Driehoek, Algemeen Meldpunt Kindermishandeling-AMK, Stichting Chris, etc…)

Kunnen uw gezinsleden hun vragen zelfs m.b.t. seksualiteit ergens kwijt? Welke vragen zouden kunnen spelen? (seksverslaving komt steeds vaker voor, juist op jonge leeftijd is een gezonde basis van belang)

3.2 Signaleren is ook helpen Het ligt voor de hand dat het onderwerp huwelijk reserves oproept bij

ambtsdragers. Reden hiervoor is dat het een zeer persoonlijk onderwerp

is of dat de eigen situatie ook niet altijd perfect is. Het is goed om daarbij

te realiseren dat van een ambtsdrager niet altijd gevraagd wordt alle

antwoorden paraat te hebben of zelf zonder zonde te zijn. De

12

ambtsdrager is er juist om de gemeente dichter bij God en bij elkaar te

brengen. In dit geval om mensen te helpen hun problemen rond het

huwelijk te onderkennen en hen te stimuleren hier iets mee te doen.

De rol van de diaken kan zich beperken tot het bespreekbaar maken van

het onderwerp, zodat de echtelieden er zelf onderling over doorpraten;

verwijzen naar begeleidingsmogelijkheden. Ook wanneer het gesprek

niet zo wil vlotten kan de ambtsdrager een indruk krijgen van hoe de

situatie er voor staat in het huwelijk. Hij kan signaleren als er dingen

scheef zitten en stimuleren dat het gesprek hierover met anderen wordt

gevoerd. Het signaleren is in dat geval een hele belangrijke stap in het

proces. Daar zijn de echtelieden al erg mee geholpen, ook als ze het

aanvankelijk zelf nog niet willen inzien. Signaleren is dus net zo goed

helpen als het geven van de juiste antwoorden of zelf diepgaande

gesprekken te voeren.

Signalen kunnen zijn:

Non-verbale communicatie die afwijkt van de verbale communicatie

Rivaliteit tussen de partners Cynisme en sarcasme in de antwoorden of onderlinge

communicatie Dubbele boodschappen Onderwerping waardoor niet beide partners tot hun recht komen Gesloten gezin waarin het moeilijk ‘binnenkomen’ is

13

4 Communicatie

In het volgende stukje wordt een aantal dingen genoemd over

communicatie. Communicatie vindt zowel plaats tussen de diaken en de

partners, als ook binnen de relatie. Dit kan iets door elkaar lopen in dit

stukje. Vertaal het volgende daarom naar de eigen situatie.

4.1 Communicatie Zeker in relaties waarin mensen per definitie persoonlijk/emotioneel

betrokken zijn, is zorgvuldige communicatie van groot belang. De

algemene regels rond gespreksvoering en feedback geven kunnen veel

problemen voorkomen, vroegtijdig de spanning er af halen en

misvattingen voorkomen. Belangrijkste stelregel is wellicht dat je

vroegtijdig je (relevante) gevoel kenbaar moet maken, dus niet

opkroppen. Maar dit wel in de registrerende manier, zodat het jouw

gevoel blijft en niet direct als een verwijt naar de ander wordt

gecommuniceerd, als een afgerond oordeel.

B.v. in een relatie, ‘ik voelde me afgewezen toen je onze trouwdag

was vergeten’ in plaats van ‘jij was zeker weer te druk met jezelf en

daarom ben je onze trouwdag vergeten’. Bij veel mensen werkt

deze openheid een zorgzame houding in de hand. Dus als je het bij

jezelf houdt, komt de ander naar je toe. Als je in je feedback al bij de

ander begint (verwijt) dan blijft de ander bij zichzelf en klapt dicht

óf slaat terug. Dit leidt meestal tot enkel verliezers…

Verder is van belang om de ander te bevragen op het gevoel, om deze

beter te begrijpen.

4.2 Communicatie op vijf niveaus In de communicatie zijn verschillende niveaus van diepgang te

onderscheiden. Naarmate de band hechter is wordt makkelijker een

dieperliggend niveau bereikt. Dit hangt echter ook af van vaardigheden

en persoonlijke eigenschappen en ervaringen uit het verleden.

Genegenheid voor iemand voelen wil nog niet zeggen dat iemand de

ander ook helemaal durft toe te laten.

1. Clichés en beleefdheden (het weer, lengte van de dienst e.d.) 2. Uitwisselen van informatie (wist je dat… - anonieme informatie)

14

3. Meningen en ideeën (ik vind, ik heb bedacht – geeft iemand meer bloot)

4. Gevoelens delen (geeft het innerlijk van iemand bloot, komt dus heel dichtbij)

5. Intimiteit/Seksualiteit (contact op het diepste niveau)

Als het goed is zijn in het huwelijk de intimiteit en de seksualiteit aan

elkaar gekoppeld. Wanneer we echter om ons heen kijken of de TV-

programma’s hierop analyseren lijkt het alsof in veel situaties de

seksualiteit los staat van de communicatie-niveaus en daarmee lang niet

altijd gekoppeld zijn aan intimiteit. Ook binnen een huwelijk kan dit het

geval zijn. Seksualiteit wordt daarmee een gebruiksartikel dat de magie

van het huwelijk onderuit haalt. Een zeer onwenselijke tendens.

4.3 Gespreksvaardigheden Wees je er van bewust dat zowel door jou als door je gesprekspartner

wel 80% van wat je zegt zonder woorden wordt overgebracht. Gebaren,

mimiek, houding, intonatie e.d. geven vaak veel meer informatie en

hebben meer impact dan de woorden zelf. Denk aan: ‘Hoe gaat het met

je? - Het gaat wel’. Alleen de non-verbale signalen stelt je in staat om deze

zin te interpreteren. Vraag dus door als je onduidelijke of tegenstrijdige

signalen ontvangt.

Open en Gesloten vragen

Na enig oefenen is het ook goed mogelijk om verschil in effect tussen een

gesloten vraag (alleen ja of nee is mogelijk als antwoord) en een open

vraag - de beantwoorder dient met meerdere woorden een antwoord te

formuleren en geeft hierin meer informatie of aanknopingspunten - te

onderscheiden. Ook in een huisbezoek is het goed om hier bewust mee

om te gaan. Het kan b.v. ook gebruikt worden om veelpraters iets te

remmen (gesloten vragen) en zwijgers iets te stimuleren (open vragen).

Let er wel op dat gesprekstechnieken nooit een kunstje worden, maar

altijd gebruikt worden binnen zorgvuldige aandacht voor de persoon.

Een Goede voorbereiding (met gebed?) op het gesprek kan hierbij helpen.

4.4 Vertrouwelijkheid en openheid Het is iedereen duidelijk dat openheid in het gesprek heel belangrijk is.

Vaak wordt gedacht dat voor openheid, vertrouwen en een langduriger

contact nodig is. Dit is echter lang niet altijd het geval. Soms moet

15

vertrouwen groeien, soms is het er al op basis van de eerste blik.

Uiteraard spelen enige regionale cultuur- of persoonlijke

karakterkenmerken hierin ook een rol.

Een ambtsdrager kan dus gerust zelfs in een kennismakingsgesprek

aftasten waar de grenzen van het vertrouwen liggen en deze proberen te

verleggen, uiteraard zonder te forceren. Overigens ontstaat er vaak pas

openheid wanneer beide gesprekspartners bereid zijn zich open te

stellen en bloot te geven. Als ambtsdrager mag je daarin gerust het

voortouw nemen door een voorbeeld te zijn. Je eigen openheid en

kwetsbaarheid zal de ander stimuleren zich ook kwetsbaar op te stellen,

ook op wezenlijke onderwerpen. Pas dan is een ambtsgesprek ook iets

bijzonders (overigens niet uniek) en wordt voorkomen dat het als

verplicht nummertje wordt ‘ondergaan’.

4.5 Privacy Een aanverwant onderwerp is privacy. Een vaak terugkerend

gespreksonderwerp. Het is belangrijk dat zowel ambtsdragers als

hulpverleners dingen geheim kunnen houden. Die plicht hebben zij ook.

Dit neemt niet weg dat met toestemming van de betrokkene(n) wel zaken

kunnen worden uitgewisseld. In de wisselwerking tussen kerk en

hulpverlening zou het wenselijk zijn wanneer alle (begeleidende)

betrokkenen met elkaar relevante informatie kunnen uitwisselen, bij

voorkeur in een gezamenlijk gesprek met gemeentelid/cliënt. Zodat de

verschillende inspanningen en rollen elkaar optimaal aanvullen. Wil

gemeentelid/cliënt niet dat informatie met derden wordt gedeeld, dan is

dit ook niet mogelijk. Een uitzondering hierop zijn zaken die strafbaar zijn.

In alle gevallen is het belangrijk om tevoren te bespreken wat er met de

informatie uit het gesprek zal worden gedaan en dit aan het eind van het

gesprek te herhalen en te verfijnen, zo mogelijk in overleg met de

betrokkene.

Concreet zou het fijn zijn wanneer iedere cliënt in een

hulpverleningstraject ook een contactpersoon in de gemeente heeft om

het geleerde in de hulpverlening te delen en te sparren, zodat hier een

goed vervolg aan kan worden gegeven. De SONO-methodiek1 biedt

hiervoor aanknopingspunten.

1 SONO staat voor SOciale Netwerk Ondersteuning, wat door De

Driehoek wordt gestimuleerd (http://www.dedriehoek.nl/sono).

16

5 Middelen voor diaconaat

In dit stukje worden voorbeelden genoemd van middelen die een diaken

ter beschikking staan, hoe een diaken kan faciliteren en welke suggesties

aan stellen kunnen worden gedaan.

5.1 Middelen diaken Welke middelen staan de diaken of het gemeentelid te beschikking:

het huis(bezoek) is een uitgelezen kans voor een goed gesprek Benut de bestaande gesprekken om ook dit onderwerp uit te

diepen. Uiteraard niet als externe bemoeial, maar als

betrokken broeder (of zuster).

verdieping van momenten Benut verjaardagen/trouwdagen/rouwdagen en dergelijke

om met een kaartje/mailtje/sms de aandacht te richten op de

kwaliteit van de relatie. Hou elkaar scherp in de aandacht

voor de relatie / het huwelijk.

een thema-avond in de gemeente met een iets algemener/anoniemer karakter

Wordt dit onderwerp ook gemeentebreed besproken? Een

preek is een goede aanzet, maar vraagt ook om verdere

bespreking. Een thema-avond (met deskundige?) kan hierin

nuttig zijn.

vanuit een bijbelstudie ondersteuning bespreekbaar maken In kleinere kringen kan via bijbelstudie gezocht worden naar

Gods bedoeling met deze materie. Ook dit kan leiden tot

bewustwording en onderlinge openheid.

begeleidingsechtpaar in eigen gemeente benutten Sommige situaties hebben behoefte om met een ervaren stel

over dit onderwerp te praten (of spiegelen). Het is verstandig

om een dergelijk coach-echtpaar eerst zelf een training aan te

bieden.

(train-de-trainer programma van De Driehoek/SGO)

17

Communicatie op vijf niveaus

1. Clichés en beleefdheden

2. Uitwisselen van informatie

3. Meningen en ideeën

4. Gevoelens delen

5. Intimiteit/Seksualiteit

18

Welke middelen kan de diaken inschakelen:

relatiebegeleiding door deskundigen (Driehoek / Eleos / vrijgevestigden)

Bij complexere situaties is het raadzaam om de hulp van

professionele begeleiding te vragen. Bijvoorbeeld bij De

Driehoek zijn deze aanwezig.

mediation bij problemen Wanneer relaties helemaal vastzitten en ook professionele

begeleiding niet heeft geholpen, kan mediation een zinvol

instrument zijn om met elkaar tot goed inzicht en afspraken

te komen om de situatie ‘leefbaar’ te houden.

5.2 Diaconaal faciliteren Diaconaal kan de gemeente of de diaken verschillende dingen doen om

het huwelijk te stimuleren. Dit wordt hier faciliteren genoemd.

De volgende dingen zijn o.a. mogelijk:

Biedt troost, blijf dit doen... juist bij situaties die niet veranderen (ziekte/karakters)

Ook wanneer het oplossen van problemen niet (meer)

mogelijk is, is het belangrijk om trouw te blijven en

gemeenteleden niet los te laten en zo in de kou te laten staan.

Benut het netwerk van partners (SONO) Welke mensen staan om de partners heen. Hoe kunnen zij

een stimulans zijn?

Faciliteer/stimuleer prioriteiten in agenda Hoeveel tijd wordt er ingeruimd om de relatie goed te

houden? Hoe stimuleert de kerk dit?

Let op (mantel)zorgers -> respijtzorg (tijdelijk overnemen van zorgtaken)

Mensen die ongewild met zorgtaken zijn geconfronteerd

vragen zelf niet vaak om hulp of verlichting. Heb oog voor

situaties en organiseer/stimuleer ‘respijt’.

Druk gezin – regel/stimuleer oppas, zodat ‘ze er even tussenuit kunnen’

Kinderen zijn een grote zegen. Bewaak dat dit ook blijvend

als zegen wordt ervaren. Welke zaken staan dat genieten in

de weg?

19

Relatie-/Communicatiedeskundige Veel problemen hangen samen met communicatie. Begin

vroegtijdig om de manier van communiceren in de relatie te

harmoniseren.

Mag het (desnoods) iets kosten? Diaconaal geld is goed besteed… Voor wie deze investering zelf niet kan dragen zou door de

diaconie tegemoetgekomen kunnen worden. Wat is een goed

huwelijk je waard?

5.3 Suggesties De diaken hoeft niet alles zelf te doen, of overal bij betrokken te zijn. De

diaken kan de partners of verliefden ook suggesties doen waarmee ze zelf

aan de slag gaan.

Aanvullende suggesties aan partners zijn:

Stimuleer dat ieder huwelijk én iedere partner een vertrouwenspersoon heeft

Een vast persoon die de relatie volgt, het vertrouwen heeft en

eventueel kan confronteren is voor iedere relatie nuttig. Is

hierin voorzien?

Attendeer stellen op de rol die getuigen kunnen blijven spelen ‘De getuige van het huwelijk is wél medeplichtig aan het

huwelijk’, dit in tegenstelling tot een getuige van een inbraak

o.i.d. Wordt deze rol inhoud gegeven? Waarom niet jaarlijks

interesse tonen in de gang van zaken in het huwelijk

waarvoor als getuige getekend is?

Stimuleer dat ieder stel minstens jaarlijks ruim de tijd neemt voor evaluatie

Tijd nemen om de klokken gelijk te zetten. Een vast ritme is

belangrijk om het niet te laten versloffen. Bijvoorbeeld ieder

jaar rond de trouwdag een weekendje weg of rustig uit eten.

Je weet niet wat je hebt, totdat je het mist ‘you don’t know what you have got, untill it’s gone’ is een

bekende engelse uitdrukking. Kijk met elkaar eens een

aflevering ‘mijn vrouw/jouw vrouw’ en spiegel de eigen

situatie hier aan. Dan hoef je niet achteraf tot de conclusie te

komen dat je eigenlijk heel rijk was. Reflecteer op je huwelijk

of gezin.

20

Alle mensen hebben gaven, deze worden lang niet altijd voldoende gebruikt

Soms kan hulp van buiten nieuw licht op een situatie werpen.

Kijk met elkaar eens een aflevering ‘schatjes’

(opvoedprogramma) en spiegel de eigen situatie hier aan –

opvoeding

Bestudeer met elkaar eens boeken/literatuur over het huwelijk Uiteraard volgt na een leerzaam boek ook een bespiegeling

van de eigen relatie, met de partner en eventueel de

omgeving.

Van de buitenkant zie je andere dingen dan aan de binnenkant vraag je omgeving eens hoe ze tegen jullie relatie aankijken.

Zowel positieve als negatieve feedback kan leerzaam zijn.

Jaarlijkse RELATIE-APK Al met al pleit dit onderwerp voor een jaarlijkse APK van het

huwelijk. Om dit wettelijk verplicht te stellen gaat wat ver,

maar voor ‘echtelieden’ is het zeker aan te raden het huwelijk

op die manier onder de loep te nemen en zo vitaal te houden.

Bovengenoemde elementen kunnen hierin worden verwerkt.

21

6 Vervolg in eigen gemeente

De meeste aanwezigen hebben bijeenkomsten over dit onderwerp als

leerzaam en waardevol ervaren. De uitdaging is nu om dit onderwerp ook

verder vorm te geven in de eigen gemeente. Wordt dit een speerpunt van

de kerkenraad met diakenen? Wordt er een werkgroep in het leven

geroepen die de suggesties verder uitwerkt, met morele steun van de

ambtsdragers? Of het nu groot of klein word opgepakt. Iedere stap in de

goede richting is er één, dus zet die stap.

Enkele stappen die achtereenvolgens gezet kunnen worden:

a. Maak een plan om dit onderwerp op de agenda te zetten b. Betrek de diaconie en kerkenraad bij dit onderwerp c. Schrijf een kort verslag of ander artikel over huwelijksmoeiten in

het kerkblad d. Hou een preek over het huwelijk en een oproep naar elkaar om te

zien e. Organiseer een gemeenteavond over het huwelijk, moeiten hierin

en de rol van de gemeente f. Geef dit onderwerp een plek in het huisbezoek en bereid dit goed

voor g. Biedt gespreksmateriaal voor het gesprek in kringen over dit

onderwerp h. Biedt persoonlijke vragen die stellen thuis kunnen bespreken i. Biedt mogelijkheden voor stellen die willen doorpraten in een

besloten groep j. Biedt cursussen voor startende en gevorderde stellen k. Evalueer in kringen en met de gemeente hoe dit onderwerp

groeit… en voed/stel bij..

22

7 Veel gestelde vragen

Is dit geen onderwerp voor ouderling en predikant ipv de diaken?

Ja en nee. Uiteraard is dit onderwerp ook voor de ouderling en predikant.

Een huwelijk binnen de kerk kan en mag niet los staan van de relatie met

God, het geloof. Dus er is zeker een goed pastoraal gesprek over te

voeren. De pastorale kant is echter niet de enige kant van dit onderwerp.

Vanuit het pastoraat is het zaak het geloof (indien aanwezig) ook handen

en voeten te geven in de onderlinge omgang. Dan komen veel

uiteenlopende diaconale invalshoeken in beeld.

Ik kan toch niet zomaar naar hun huwelijk vragen?

Waarom niet? Uiteraard is er vertrouwen nodig tussen gemeenteleden en

ambtsdragers. Dat is de basis van ieder gesprek. Vervolgens kunnen in

principe alle onderwerpen besproken worden die passen bij het doel van

het gesprek. Bij een pastoraal gesprek komt de pastorale invalshoek, bij

een diaconaal gesprek de diaconale invalshoek; Wat staat mensen in de

weg om in harmonie met hun omgeving om te gaan, of wat hebben zij uit

te delen aan anderen?

Kan je hier ook over praten als je zelf geen (goed) huwelijk hebt?

Ook ongetrouwde ambtsdragers, of ambtsdragers die zich bezwaard

voelen vanwege de staat van hun eigen huwelijk kunnen zonder reserve

over het huwelijk praten. Ook zonder ervaring is het goed mogelijk om

oprecht belangstellende vragen te stellen. Zelfs als je eigen huwelijk niet

zo goed loopt kun je wellicht putten uit eigen ervaring en hiervan zelfs

delen wanneer dit in het belang van het gesprek is. Ter vergelijk een

extreem voorbeeld: ook als je zelf nog niet bent overleden kun je

stervensbegeleiding bieden als je hiervoor de gaven en vrijmoedigheid

hebt.

Bedenk van tevoren altijd goed waarom je een onderwerp wil bespreken

en maak dit ook duidelijk in het gesprek.

Hoe ga ik om met verwachtingen?

Als in een gesprek persoonlijke of vertrouwelijke dingen zijn besproken

is het goed om de mensen te vertellen hoe je van plan bent met deze

informatie om te gaan. En check vervolgens of ze zich hier in kunnen

23

vinden. Wellicht hebben ze andere verwachtingen, of betere ideeën. Ook

kan hierbij worden betrokken hoe de mensen hier zelf mee omgaan.

Wissel bijvoorbeeld intenties uit om gevoelige onderwerpen ook met

specifieke vrienden, familie of vertrouwenspersonen te delen.

Hoe zit het met de privacy? Ik kan toch niet alles doorvertellen?

Veel ambtsdragers stellen terecht vragen over privacy. In de gesprekken

(huisbezoek?) bepalen de gesprekspartners samen de grenzen. Maak die

ook bespreekbaar en biedt altijd ruimte om een grens te stellen. Een

geforceerd gesprek is zelden vruchtbaar. Dit neemt niet weg dat soms de

grenzen moeten worden opgezocht om mensen te laten ervaren hoe

bevrijdend het kan zijn om over verzwegen onderwerpen te spreken.

Is uitwisseling van informatie met een therapeut wenselijk?

Met toestemming van de cliënt kunnen ook onderwerpen uit een

professionele behandeling worden uitgewisseld met een kerkelijke

gesprekspartner. Dit stimuleert een goede afstemming tussen

professionele begeleiding en kerkelijke betrokkenheid. Juist het

kerkelijke omzien (formeel of informeel) helpt om de professionele

begeleiding tot z’n recht te laten komen. Het scheelt ook nog eens geld,

dus meer rendement met minder kosten én de gemeente groeit ervan!

Wat doe ik als ik problemen vermoed, maar men deze niet wil

bespreken?

Het is goed voorstelbaar dat mensen niet met hun problemen te koop

lopen. Vraag of ze er wel met anderen over praten en of dat hun situatie

verlicht. Probeer andere mensen op hun pad te brengen met wie ze

makkelijker over hun situatie praten. Niet alles hoeft met beide partners

besproken te worden. Zorg wel dat het contact er op gericht is

uiteindelijk de dingen met beiden te bespreken, zodat het niet tussen

beiden gaat/blijft in staan.

Kan dit onderwerp ook in de gemeente besproken worden?

Uiteraard is het mogelijk om dit onderwerp ook in uw gemeente te

bespreken. Er zijn inmiddels voorbeelden van. Vraag De Driehoek of

Diaconaal Steunpunt om informatie hierover. Ze zijn vast bereid hier

eventueel een bijdrage aan te leveren.

Een gemeenteavond over dit onderwerp kan een goed begin zijn.

Wanneer dit in combinatie met de prediking en kerkblad wordt

24

geïntroduceerd wordt het proces versneld. Verdere uitwerking zal in

kleinere kring of persoonlijk gesprek moeten plaatsvinden, want het

blijven persoonlijke en gevoelige onderwerpen, dus ga er voorzichtig mee

om.

Wat moet ik verstaan onder een relatie APK?

Net als bij een auto is het ook goed bij het huwelijk van tijd tot tijd te

evalueren of alles nog klopt. Natuurlijk wordt niet bedoeld dat er een

certificaat of registratie wordt bijgehouden. Zeker niet door een

gecertificeerd orgaan.

Maar te vaak komen partners er te laat achter dat ze hun huwelijk of

facetten daarin hebben verwaarloosd. De gevolgen bij partners of

kinderen zijn ons bekend, soms tot een echtscheiding aan toe.

Daarom is het goed om de tijd te nemen om de verschillende facetten van

het huwelijk onder de loep te nemen. Dat kun je zelf doen of met behulp

van een vertrouwenspersoon.

Relatie APK

25

8 Literatuur en Verwijzingen

Literatuur

Er zijn verschillende boeken over dit onderwerp geschreven. Ieder met

eigen waardevolle accenten. Zonder hierover een waardeoordeel te

geven worden enkele suggesties gedaan. Hoewel er meer boeken over dit

onder zijn lijkt het weinig zinvol om alle titel te noemen. Enkele boeken

over dit onderwerp zijn:

Chapman, Gary. Liefde in vier seizoenen. ISBN: 97 8906 3535 100 Chapman, Gary. De vijf talen van de liefde. ISBN 90 635 3259 8 Dobson, Dr. James C. En nu is het genoeg! Over conflictsituaties

binnen het huwelijk. ISBN 90 297 1043 8 Doornenbal, Wil & Wattez, Cobi. Samen verder. Inzichten en

oefeningen voor je relatie. ISBN 90 239 1542 9 Steenwegen, A. van. Liefde is een werkwoord. ISBN 97 8902 0950

526

In de bijlage zijn ook enkele artikelen over dit onderwerp opgenomen.

Informatie op internet

Meer informatie over dit onderwerp is te vinden op internet. Zonder

uitputtend te zijn, want websites veranderen continu, worden een aantal

suggesties gedaan.

Kijk bijvoorbeeld eens op:

www.diaconaalsteunpunt.nl

artikelen en kerkbladkopij, terugblik bijeenkomsten

www.dedriehoek.nl

relatietherapie, begeleiding e.d.

www.eleos.nl

hulp bij meervoudige problematiek (o.a. verslaving en

relatieproblemen)

www.sgj.nl / www.eleos.nl

impact van ruzie en scheiding op kinderen reduceren

www.huwelijkstoerusting.nl

informatie over huwelijksbegeleiding (GKv)

www.centrum-g.nl

train-de-trainer-huwelijksbegeleiding

26

www.gemeentevandaag.nl

achtergrond artikelen voor ambtsdragers

www.settingcaptivesfree.nl

via internet van je seksverslaving af

http://www.alpha-cursus.nl/marriagecourse/

www.growinglove.nl

bij ‘verrijk je leven’ staan eenvoudige vragenlijstjes die als basis

voor onderling spiegelen kunnen dienen en gesprek over huwelijk

kunnen stimuleren

www.marriageencounter.nl

weekend + bijeenkomsten op basis van christelijke visie op

huwelijk en relaties. Voor echtparen, verlovers en ook

alleenstaanden

Boeken :: Brochures :: Handreikingen

En meer. Kijk op de website voor meer informatie.

Diaconaal Steunpunt www.diaconaalsteunpunt.nl

27

9 Tips voor het diaconale gesprek

tips opgesteld door de driehoek

Neem een luisterende houding aan.

Reageer met open vragen. (wat betekent het voor u; wilt u er meer

over kwijt; kan ik wat voor u betekenen)

Benoem wat de informatie voor u betekent: zorg, verlegenheid,

onmacht?

Stel directe vragen aan de persoon waar het om draait, zoals:

Bespreekt u dit met uw vrouw? Wat is de reden dat u hiervoor

kiest? Wat zijn persoonlijke consequenties in de situatie? Heeft u

eerder getwijfeld over het leven? Waar denkt u aan?

Laat een gesprek maximaal 1 ½ uur duren, ook wanneer iemand

aangeeft het moeilijk te hebben.

Maak een vervolgafspraak.

Sluit af met overeen te komen hoe u met de informatie omgaat.

Wanneer u grote zorgen heeft roep dan direct, na overleg met

betrokkene, hulp in van de huisarts.

Neem persoonlijk de tijd om na te denken over evt. vervolgstappen.

Vraag om advies bij een professionele instantie. Dit kan anoniem!

Luister naar uw eigen gevoel. Stel direct aan de orde wanneer u een

broeder of zuster erbij wilt betrekken.

Overweeg of je alleen naar een gemeentelid gaat of iemand vraagt

mee te gaan.

28

Je luistert naar me als….

je rustig mijn privéwereld binnenkomt en mij mezelf laat zijn;

je mij echt probeert te begrijpen, zelfs als ik niet veel zinnigs zeg;

je mijn standpunt begrijpt, zelfs als het tegen je eigen overtuigingen

ingaat;

je beseft dat ik beslag op je tijd heb gelegd en dat dit je heeft

vermoeid en uitgeput;

je mij in mijn waarde laat door mij mijn eigen beslissingen te laten

nemen, zelfs wanneer jij denkt dat ze verkeerd zijn;

je mijn probleem niet uit handen neemt, maar mij toestaat er op

mijn manier mee in het reine te komen;

je mij geen geestelijke troost aanbiedt, waar ik nog niet aan toe

ben;

je me voldoende ruimte geeft om zelf te ontdekken wat er werkelijk

aan de hand is;

je mijn dankbaarheid accepteert door mij te vertellen hoe goed het

je doet om te weten dat je hebt kunnen helpen.

Je luistert niet naar me als….

je niet om mij geeft;

je zegt dat je me begrijpt, voordat je me goed genoeg kent;

je een antwoord hebt voor mijn probleem voordat ik klaar ben met

vertellen wat mijn probleem is;

je me in de rede valt voordat ik uitgesproken ben;

je de zin voor mij afmaakt;

ik je verveel, zonder dat je mij het zegt;

je mijn woordkeuze, grammatica of accent veroordeelt;

je zit te springen om me iets te vertellen;

je mij vertelt over jouw ervaring die de mijne onbelangrijk maakt;

je met iemand anders in de kamer praat;

je mijn dank afslaat door me te zeggen dat je echt niet zoveel hebt

gedaan.

29

Bijlage A. Startkapitaal

Startkapitaal2

Wat heeft een huwelijk, een huwelijksrelatie, nu nodig om gezonde

relatie te zijn, waarin beide partners tot hun recht kunnen komen en zich

kunnen ontplooien?

Ik heb dat fundament voor een gezond huwelijk STARTKAPITAAL

genoemd. Dit woord geeft aan dat je je huwelijk niet zomaar kunt ingaan

maar dat er een basis, een fundament dient te zijn.

Dit startkapitaal bestaat uit:

Liefde: de wederzijdse liefde die de partners voor elkaar voelen/

bezitten.

Trouw: de belofte dat je elkaar trouw zult zijn(gemeentehuis/

kerk)

Verwachtingen: verwachtingen over het geen dat het huwelijk zal

brengen

Een gezond huwelijk moet deze 3 kapitaalgoederen bezitten. Wanneer 1

of meerdere hiervan ontbreken is het huwelijk vanaf het begin

beperkt/gefrustreerd in zijn functioneren.

Een goede voorbereidingstijd, is dan ook van belang.

Beheren

Zoals je een kapitaal moet beheren om tot zijn recht te laten komen en te

groeien, zo ook met dit startkapitaal van het huwelijk. Je moet investeren

in je huwelijk om het te beheren en het te laten groeien. Wat betekent dit

nu concreet?

Investeren in

Liefde: liefde is niet alleen het gevoel van liefde en seksuele

aantrekkingskracht dat je voor de ander hebt, maar meer dan alleen dit

gevoel.

Liefde is er op gericht dat de ander tot zijn/ haar recht kan komen en kan

groeien, dat je voor de ander jezelf soms opzij wilt zetten.

Liefde is niet alleen houden van de hebbelijkheden van je partner,

maar ook van de onhebbelijkheden. Liefde is niet alleen zeggen” ik

2 tekst uit presentatie Jacoba de Jong, Dordrecht november 2008

30

hou van jou”, alhoewel dat ook erg belangrijk is om geregeld te

horen van je partner, maar liefde is vooral in je houding en in je

gedrag laten zien en merken dat je van de ander houdt.

Investeren in liefde betekent dan ook dat je bereid bent om voor de

ander te zorgen, je eigen belang soms opzij zet en echte aandacht

hebt voor wat de ander bezighoudt.

Liefde kan niet van 1 kant komen, het behoort wederzijds te zijn.

Hierdoor is de ander gericht op jou, jouw groei en ontwikkeling. Dit

zorgt voor gelijkwaardigheid en evenwicht in de relatie.

Wanneer liefde van 1 kant komt, komen mensen niet tot bloei,

maar worden mensen elkaars knecht en is het evenwicht van geven

en nemen verstoord.

Trouw: het huwelijk is een unieke en veilige relatie.

De trouwbelofte roept gehuwden dan ook op de

verantwoordelijkheid voor het unieke en speciale van deze relatie

dan ook te nemen.

Dat heb je elkaar en God beloofd bij het afleggen van deze

trouwbelofte.

Investeren in trouw betekent dan ook dat je zorg draagt dat deze

relatie uniek blijft, dat je hierbinnen geen derden toelaat. Trouw is

je basis wanneer het gevoel voor elkaar soms weg is.

Verwachtingen:een huwelijk wordt gevoed door een gezamenlijk

toekomstperspectief.

De partners zullen een gezamenlijk beeld moeten ontwikkelen over

het leven wat ze samen delen, concreet werk, hoe geven we ons

huishouden vorm, het krijgen van kinderen… de ontwikkeling van

je leven vraagt ook om een constante investering/ soms bijstelling

van die verwachtingen.

Veranderingen zou je hier samen in moeten passen, het is dan ook

belangrijk dat je weet wat er bij je partner leeft.

Kortom het is van belang dat de partners investeren in elkaar, dat er

sprake is van wederkerigheid en gelijkwaardigheid.

31

Bijlage B. Met het huwelijk de boot in

Gesprek over relatie en huwelijk in het huisbezoek3

Mooi he die trouwdag! Wat een feest. Een volmondig ‘ja’, ook in de kerk.

Allemaal blije mensen, het bruidspaar nog het meest. Nu enkele jaren later

lijkt het beste er alweer af. Er wordt zelfs gefluisterd dat ze misschien wel

uit elkaar gaan.

Het afgelopen jaar heeft De Driehoek weer veel mensen mogen helpen

met vragen rond relatieproblemen. In het jaarverslag 2006 zijn hiervan

de cijfers te lezen. Hoewel de hulp rond echtscheiding is afgenomen is er

geen reden aan te nemen dat het aantal echtscheidingen ook is

afgenomen. Wel is een groeiend aantal mensen bereid te werken aan hun

relatie. We mogen aannemen dat dit het bekende topje van de ijsberg is.

Het spreekt voor zich dat er naast de professionele hulp die De Driehoek

biedt ook een taak is voor de kerk. Maar welke?

Begeleiding

Het onderwerp huwelijk, al dan niet in combinatie met echtscheiding

heeft de afgelopen tijd veel aandacht gekregen. De synode van 2005 heeft

hierover een rapport vastgesteld. In dit rapport worden de kerken

opgeroepen om ook in preventieve zin aanwezig te zijn rond huwelijken.

Zo wordt b.v. geadviseerd om vooraf huwelijkscatechese aan te bieden en

om verse huwelijken nog eens tegen het licht te houden. In het ND van

vrijdag 31-augustus 07 werd hiervan een voorbeeld uit Nijkerk

beschreven, waar Ds. Joost Smit, tevens deputaat huwelijk en

echtscheiding, pasgetrouwde stellen uitnodigde voor een terugkomdag.

Een prima initiatief. Inmiddels loopt er binnen de kerken ook een traject

waarbij echtparen opgeleid worden om een huwelijkstraining in de

gemeente te geven. Deze cursus “train de trainer” wordt georganiseerd

door De Driehoek en het Steunpunt Gemeente Opbouw. Er wordt dus al

veel in gang gezet om de stap in het huwelijksbootje zorgvuldig te laten

plaatsvinden en te werken aan een behouden vaart.

3 Dirk-Albert Prins (geplaatst in Dienst 2007-5)

32

Preventie

Nu de eerste contouren van goede begeleiding zichtbaar zijn, is het goed

om dit onderwerp stevig in te bedden. Want er zijn nog heel veel

huwelijken die buiten het blikveld vallen. Uit informatie van diakenen,

vaak geconsulteerd na schulden, blijkt dat ook huwelijken die al jaren

geleden zijn ‘gesloten’ sterk onder druk kunnen staan. Vaak wordt pas

aan de bel getrokken wanneer het (bijna) te laat is. De uitdaging is

daarom om eerder in het proces aanwezig te zijn. Als huwelijken dan

even in een dip terechtkomen, is er een uitlaatklep in de directe

omgeving, waardoor het vaak eerder lukt om met nieuwe energie weer

verder te bouwen.

Huisbezoek

Het huisbezoek is een uitstekend middel om voeling te houden met de

relaties en huwelijken . In het huisbezoek, of een ander geïnteresseerd

contact dat resulteert in een open gesprek, kan worden ingegaan op

onderwerpen die de mensen raken. Daar moet je dan wel “voor gaan

zitten”, want praten over je relatie en de eventuele problemen die je

daarin tegenkomt kan niet even tussendoor. Dit vraagt om rust, aandacht

en vertrouwen. Vertrouwen dat je er bent om elkaar verder te helpen (in

plaats van te beoordelen), vertrouwen dat je door God op elkaars pad

bent geplaatst, vertrouwen dat datgene wat wordt besproken

vertrouwelijk wordt behandeld. Het gaat dus niet om vol discipline een

aantal gesprekken af te werken, maar om een vorm te vinden waarin de

gevoelige onderwerpen besproken kunnen worden. Vaak mist in de

kleine kring hiervoor de intimiteit en vervolgens de deskundigheid om

gevoelige informatie een follow-up te geven. Overigens is dit ook in

ambtsdragergesprekken niet gegarandeerd.

Onderling ‘pastoraat’

In steeds meer gemeenten worden huisbezoeken op een lager pitje gezet,

om het onderlinge ‘pastoraat’, (in de praktijk vaak een voorzichtige vorm

van onderling diaconaat), meer ruimte te geven. De ontwikkeling om

onderling meer pastoraal en diaconaal te zijn is toe te juichen. ‘We zijn

immers elkaars hoeders!’ Kain had geen ambt tegenover Abel, maar werd

wel aangesproken op zijn broederband met hem. Vanuit het ambt aller

gelovigen mag iedereen zich ontfermen over de broeder en zuster, ja zelfs

over niet gelovigen, zelfs naar vijanden mag je omzien. Daarnaast is er de

33

formele rol van herder en dienaar in het specifieke ambt. Laten die vooral

naast elkaar bestaan en elkaar niet uitsluiten, maar versterken.

Gespreksvaardigheden

Zowel voor ambtsdragers als gemeenteleden is het daarom zaak om zich

te oefenen in gespreksvaardigheden om tot een goed inhoudelijk gesprek

te komen, in omgaan met gevoelige informatie, in kennis van de sociale

kaart (waar kan iemand naartoe wanneer problemen zijn erkend). Niet

zelden eindigt een contact op het moment dat het ‘hoge woord er uit is’.

‘Sterkte en Gods zegen’ is lang niet altijd voldoende.

Openheid in gemeenten

Gemeenten moeten er over nadenken hoe dergelijke onderwerpen

binnen de gemeente een plek kunnen krijgen. Is er de noodzakelijke

openheid? Zijn er mensen met extra bagage waar op kan worden

teruggevallen? Heerst er een geest van vergeving of van vergelding

wanneer zonden zijn beleden? Naar welke instantie kan worden

doorverwezen wanneer deskundigheid vereist is?

Maar ook procesmatig: hoe bereidt de kerk leden voor op een relatie, hoe

bereidt de kerk stellen voor op een huwelijk, hoe begeleidt de kerk

huwelijken kort na de huwelijksluiting én ver daarna, maar ook hoe gaat

de kerk om met echtscheidingssituaties?

Samen gemeente zijn

Dit zijn nogal wat vragen die de persoonlijke levenssfeer betreffen. Bij

veel mensen zal dit een gevoel oproepen van ‘waar bemoeit de kerk zich

mee?’ (in die zin gaat het in de kerk niet anders dan in de samenleving

waar mensen zich beklagen over ‘betutteling’). Ieder mens weet immers

zelf het beste wat goed is, althans wat goed voelt. Toch heeft de kerk juist

hierin een taak. Ten diepste om duidelijk te maken dat datgene wat Goed

is, in eerste instantie niet door het gevoel wordt bepaald, maar dat juist

het Goede leven goed mag voelen. Als christenen mogen we elkaar helpen

om in alles Christus te volgen. Wanneer dat plezierig is, maar ook op

momenten dat dit pijn doet.

34

Bijlage C. Liefde faciliteren

Diaconale invalshoeken bij huwelijksproblematiek4

Inmiddels hebben de bijeenkomsten ‘Gaat de kerk met het huwelijk de boot

in?!’ plaatsgevonden. Een samenwerking tussen Diaconaal Steunpunt en De

Driehoek. Met enige geruststelling kunnen we constateren dat de diaconaal

betrokkenen het huwelijk niet op de klippen willen laten lopen, maar bereid

zijn om waar nodig mee te sturen en te helpen ijsbergen te ontwijken. Dit

artikel is een vervolg op het artikel in de vorige Dienst (5)

Geruststelling was er slechts ten dele, want bijna alle aanwezigen

herkenden de noodzaak om ook diaconaal om te zien naar de relaties en

huwelijken binnen de gemeente. Een tussenstand van de peiling op de

DS-site laat zien dat van 104 stemmers er 64 ‘aandacht vanuit diaconale

invalshoek een zinvolle aanvulling is’. Desondanks zijn er nog altijd 5 die

menen dat de huwelijken zich prima redden. Het zou mooi zijn als de

statistieken aanleiding gaven voor die opvatting.

Huwelijken die uitdelen

Laten we wel wezen, veel huwelijken redden zich ook prima. Die zijn

zelfs een zegen voor hun omgeving. Hoewel Paulus terecht onderstreept

dat vrijgezellen veel mogelijkheid hebben om zich aan de Heer te wijden

en zich in te zetten voor bv de gemeente - dat is een zegen, laten zij ook

de ruimte krijgen om met hun gaven te dienen – neemt dit niet weg dat

gehuwden weer andere gaven hebben. Juist vanuit huwelijken ontstaat

de mogelijkheid om gezins-gastvrijheid te bieden. In een tijd dat

eenzaamheid en individualisering toeslaan, kunnen de huwelijken hun

huishouden te beschikking stellen om een ‘thuis’ te bieden; mensen die

het moeten missen de mogelijkheid bieden om af en toe mee te draaien in

een gezin. Variërend van koffiedrinken, mee-eten, tot oppassen, logeren

of zelfs samen op vakantie. Zelfs als het leven druk is valt er veel te geven

door te delen.

4 Dirk-Albert Prins (Geplaatst in Dienst 2007-6)

35

Actieve diakenen

Terug naar de peiling zijn er 15 stemmers die aangeven dat ze zich zullen

inzetten om dit soms heikele onderwerp bespreekbaar te maken, tegen 3

die de noodzaak wel inzien, maar toegeven dat ze dit persoonlijk niet zien

zitten. Laten we hopen dat deze avonden een aanzet waren om de

drempel tot dit onderwerp te verlagen.

Een opvallende mening werd 17 keer gestemd, nl: ‘dit is toch meer iets

voor ouderlingen’. Bij dit punt wil ik wat langer stilstaan, omdat deze

mening wellicht vaker voorkomt. De peiling is namelijk gehouden op de

DS-site, dus zal er vooral zijn gestemd door diakenen, van het actieve

soort (hopelijk is deze lezersschare breder). De opvattingen onder

ouderlingen of gemeenteleden zullen waarschijnlijk meer aansluiten bij

de verwachtingen die horen bij de traditie. En dat is niet dat diakenen

zich inlaten met huwelijksproblematiek. ‘Diakenen bemoeien zich met de

boedelscheiding, de alimentatie en de therapiekosten.’ Maar is die

beeldvorming terecht? En wat zegt dat over het onderwerp

‘huwelijksproblematiek?

Huwelijk is pastoraal

Het valt uiteraard niet te ontkennen dat een gesprek over het huwelijk

pastorale kanten kent. Sterker nog het onderwerp is voor een groot deel

pastoraal te noemen. De Bijbel geeft veel richtlijnen en voorbeelden van

hoe een heilig huwelijk vorm krijgt. Het is goed als in de gemeente, de

prediking en zeker door ouderlingen dit onderwerp besproken wordt.

Gebeurt dat ook? Ik kreeg van een enkelen opmerkingen dat dergelijke

avonden beter voor ouderlingen georganiseerd konden worden. Ik ben

het eens dat dat in ook nuttig zou zijn, maar om met hen te focussen op

diaconale invalshoeken lijkt me teveel van het goede. Juist met hen

zouden de pastorale invalshoeken besproken moeten worden. Diaconaal

Steunpunt acht zich hiervoor niet de aangewezen partij, hoewel het

onderwerp zeker aandacht verdient…en ook steeds vaker krijgt. Denk

aan ‘train de huwelijkstrainer’, huwelijkscatechese, terugkomdagen voor

getrouwde stellen, deputaatschap huwelijk en echtscheiding e.d.

Elkaar versterken

De argumentatie dat er vanwege pastorale invalshoeken geen diaconale

invalshoeken zijn is niet zo sterk. Denk bijvoorbeeld aan een situatie van

gokverslaving. Onmiskenbaar heeft dit pastorale kanten, vast zitten aan

aardse zaken als gokken, toch zullen veel diaconieën met dit onderwerp

36

worden geconfronteerd vanwege de schuldenproblematiek (of het

verspillen van gaven). Of denk aan een situatie van echtscheiding. Mag

het wel, mag het niet, behoort zeker tot de pastorale vragen. Toch

worden veel diaconieën bij dit onderwerp betrokken, zij het vaak

achteraf, wanneer de boedel wordt gescheiden, er sprake is van

ondraaglijke kosten of de kinderen moeite hebben hun verleden te

verwerken. Pastoraat en diaconaat gaan hand in hand en horen elkaar te

versterken in plaats van uit te sluiten. Zo ook bij het onderwerp huwelijk.

Waar de ouderling zich richt op de relatie met God en Christus en

voorkomen van zonden (verticaal), bouwt de diaken hierop voort door

aandacht voor de vertaling naar de onderlinge omgang en ieders plek in

het geheel (horizontaal).

Diaconale invalshoek!

Zo zijn er bij genoemd onderwerp een aantal invalshoeken die vooral

voor diakenen relevant zijn. Uiteraard staat het ouderlingen,

gemeenteleden, buren of de bakker op de hoek vrij om hier ook aandacht

aan te schenken. Dit maakt de invalshoeken niet minder relevant voor

diakenen. Denk aan ‘spanningen in het huwelijk’. Een periode van

vermoeidheid leidt niet automatisch tot zonde of een kink in de relatie

met God, maar kan het huwelijk danig onder druk zetten. ‘Tijd hebben

voor elkaar’, of ‘voor de kinderen’, ‘elkaars taal spreken’. Ook bij dit

onderwerp staat een huwelijk niet direct op knappen, want de liefde kan

dit prima compenseren. Maar het kan tegelijk toch tot een zekere

disharmonie leiden in de relatie. Opvallend is dat een groot deel van de

huwelijksmoeiten samenhangen met de onderlinge (mis)communicatie.

Heeft het stel mensen in hun omgeving met wie ze, afzonderlijk en

gezamenlijk, over hun moeiten kunnen praten, of leven ze in die zin

geïsoleerd? Kunnen ze hun situatie relativeren en zelfs wat lachen om

hun eigenaardigheden, of houden ze teveel vast aan hun verdriet of

wrok? Kortom allemaal vragen die niet direct de relatie met God

beïnvloeden, maar wel de relatie met elkaar in het huwelijk en van

daaruit met de omgeving beïnvloeden zijn relevant voor de diaken.

Of anders gezegd: de vragen die samenhangen met ‘ongetroost leven

onder druk van armoede, ziekte of eenzaamheid’ in het huwelijk, zoals

het bevestigingsformulier omschrijft. Een handige kapstok kan zijn:

“Liefde kun je niet dwingen, maar wel faciliteren”.

37

Aanverwante problematiek

Denk ook eens aan problematiek dat met het huwelijksmoeiten is

verweven. Dit versterkt het besef dat ook diakenen hiernaar mogen

omzien. Huwelijksmoeiten kunnen leiden tot vluchtgedrag of

compensatie gedrag in drinken of kopen, buitenechtelijke verliefdheid,

geweld, isolement, concentratieproblemen, werkloosheid e.d. Naast deze

externe effecten (hoewel hier ook de kip-ei vraag speelt), zijn er ook

interne effecten als boosheid, agressie, verdriet, eenzaamheid, cynisme

e.d. Zowel voor ouderling als diaken zinvol om bewust van te zijn en

vanuit de eigen invalshoek te benaderen.

Gesprek

De moeilijkheid is dat na het signaleren dergelijke zaken niet eenvoudig

zijn om te bespreken. Dit vraagt allereerst de juiste gerichtheid, namelijk

in vertrouwen op God gericht zijn op de ander, het belang van de ander.

Vanuit die interesse is ook een zekere lef nodig, want hoe weet je of jouw

vraag goed wordt ontvangen? Het kan helpen om op verschillende

niveaus in te steken en om je niet te zeer te laten leiden door je eigen

verwachtingen op opvattingen. Soms lukt het om een open gesprek te

hebben. Soms is het beter om alleen over de omstandigheden en

faciliteiten te spreken. Als voorbeeld van een vraag in een open gesprek

‘hebben jullie vaak spanning in jullie relatie?’. Je kan ook vragen ‘hebben

jullie met anderen gesproken over jullie meest recente ruzie?’ Of ‘welke

gezamenlijke activiteit geeft jullie huwelijk een impuls?’ tegenover

‘maken jullie bewust tijd voor elkaar?’ Als ambtsdrager ben je uiteraard

geen hulpverlener, dus leg jezelf en de omgeving ook niet die

verwachting op. Wel kun je bij het bereiken van je eigen grenzen

verwijzen naar deskundigen en mensen bewust maken dat voor veel

problemen hulp mogelijk is. Bijvoorbeeld bij de Driehoek is veel ervaring

op dit gebied. Gebruik maken van hulp is geen schande, maar juist

zorgvuldig omgaan met een kostbaar iets. Een stukje rentmeesterschap.

Traditie weerbarstig

Natuurlijk is met bovenstaande zinnen niet een traditie van decennia

vergeten. Veel mensen zullen dus nog vreemd opkijken bij de combinatie

van huwelijk en diaconaat als er geen financiële moeiten zijn. Toch doen

diakenen er verstandig aan dit onderwerp serieus op te pakken en mee te

nemen in hun gesprekken en andere contacten.

38

Zoals gezegd waren de bijeenkomsten bijzonder hoopgevend. Naast dat

ze leerzaam waren leidde het ook tot enthousiasme om mensen met

huwelijksmoeiten diaconaal verder te helpen.

Los hiervan komt het nog veel voor dat mensen in de gemeente met geen

enkele ambtsdrager over dergelijke zaken willen praten. ‘Waar bemoeien

ze zich mee’, ‘zulke onderwerpen bespreken we wel met familie of

vrienden’. Allereerst ben ik al blij áls zulke onderwerpen besproken

worden, maar het blijft jammer als de ambtsdragers in de gemeente niet

die vertrouwenspersonen zijn. De gemeente, waarin men elkaar zelfs de

zonden belijd (jac 5:16), mag dan toch zeker de plek zijn waar men elkaar

helpt in (huwelijks)moeiten.

Afstemming ambten

Misschien dat uit dit artikel ook de oproep mag klinken dat pastoraat en

diaconaat elkaar niet beconcurreren, elkaar mijden of negeren, maar juist

dat ze elkaar versterken en raakvlakken zoeken. Aan de ambtsdragers

om hierin duidelijk zicht te hebben op het eigene van hun ambt om van

daaruit de ander te kennen. De gemeente kan hier alleen maar mee

gediend zijn. Ook zou de verbindende rol van de predikant in dit geheel

kunnen worden belicht. Hoewel het een zeer nuttige aanvulling zou zijn

voert het echter te ver om onder het kopje huwelijksmoeiten hiervoor te

pleiten.

Handreiking

Voor wie zich verder in dit onderwerp wil verdiepen is deze handreiking

ontwikkeld. Misschien kan het een hulpmiddel zijn om dit onderwerp ook

in de eigen gemeente bespreekbaar te maken. Dit onderwerp leent zich

er zelfs voor om de mensen uit de omgeving mee te dienen. Huwelijks-

moeiten beperken zich immers niet tot de kerkmuur. Zeker vanuit deze

diaconale invalshoek kan de kerk heel laagdrempelig zijn. Wat niet

wegneemt dat ook het pastoraat hierin een boodschap heeft die het delen

waard is.

39

40

Binnen kerken is het over het algemeen niet gebruikelijk om met

elkaar inhoudelijk over het huwelijk te praten. En dat terwijl de

statistieken van hulpvragen rondom relaties alarmerend zijn.

Ook in huisbezoeken van diakenen wordt niet standaard naar het wel

en wee van huwelijken gevraagd. Toch zitten er heel veel diaconale

invalshoeken aan dit onderwerp. Dus ook diakenen kunnen zich

voorbereiden op dit onderwerp vanuit hun eigen invalshoek. Deze

brochure wil daarvoor een handreiking zijn.

Diaconaal Steunpunt