Het Groen Ontwikkelfonds Brabant daagt ondernemers, organisaties en particulieren uit om vernieuwende ideeën te bedenken voor de ont-wikkeling van nieuwe natuur om Brabant. Deze inspiratiegids geeft interessante, soms verrassende voor-beelden van bijzondere initiatieven, in en buiten Brabant.

Laat u inspireren!

Inspiratiegids

Inspirerende concepten Puur Natuur Natuur & Educatie

Natuur & Wonen

Natuur & Recreatie

Concepten

Natuur & Economie

Natuur & Landbouw Natuur & Gezondheid

Zelf goed voorbeeld? Laat het ons weten via info@groenontwikkelfondsbrabant.nl

Slapen op hetwater

Natuur & Recreatie

De Heen, slapen op het water

Slapen op het water, genieten van de rust.

BACK TO BASIC Je woont op je eigen kampeervlot. Rustig dobberend, ver weg van alle drukte. Je geniet van de vogels om je heen en van het wiegende riet. De zon zag je nog nooit zo fraai onder gaan.

Dit is ontspannen op zijn mooist.

Natuur & Recreatie

“Je bent niet meer dezelfde als je dit eens meegemaakt hebt. De stilte is vooral de eer-ste uren overweldigend. Die onthaasting geeft je iets van tevredenheid.”

Jos AkkermansAkkermans leisure & golf

Dezelfde

Op de grens van Noord-Brabant en Zeeland, in het plaatsje De Heen, verhuurt Akkermans leisure & golf kampeervlotten. Voor iedereen die de rust opnieuw wil ontdekken.

De kampeervlotten passen naadloos in hun natuurrijke omgeving, omdat• de drijvers en de kunststof vlonder van gerecycled plastic zijn gemaakt;• hout wordt gebruikt dat door verhitting een langere levensduur heeft gekregen.

Het idee van Jos Akkermans is genomineerd voor de Nationale Toerismeprijs.

Natuur & Recreatie

Leren,

werken,

ontdekken

Natuur & Educatie

De Piet van Meintjeshoeve biedt ruimte

om te werken, te leren, te ontdekken en te wroeten. Er is zorg voor de omgeving, mens en dier.

Leidend bij alle keuzes die Piet van Meintjeshoeve maakt is dat producten en diensten niet ‘ten koste van’ (bijvoor-beeld bodem, milieu, mens, dier, water en uitputting grondstoffen), maar ‘samen met’ worden geproduceerd.

Piet van Meintjeshoeve en de Klasseboeren

Van traditionele melkveehouderij naar modern circulair bedrijf.

Natuur & Educatie

“Eigenlijk is eigendom wel een raar woord. Kunnen we niet naar EigenSlim? Kunnen eigendomsverhoudingen zo komen te liggen dat slimme samenwerkingen gesti-muleerd worden? Bijvoorbeeld tussen een boer en de wijkbewoners? Welke nieuwe mogelijkheden ontstaan er als wijkbewoners een aandeel hebben in de boerderij?”

Rob Denisseneigenaar Piet van Meintjes Hoeve

Piet van Meintjeshoeve en de Klasseboeren

Eigendom of EigenSlim?

Natuur & Educatie

Wat levert het op?• voedsel voor mens en dier; • grondstoffen voor vruchtbaarheid (mest)• leer- en ontdekplaatsen;• een mooie leef- en woonomgeving voor de boer,

zijn gezin en omwonenden;• biodiversiteit;• een goed imago;• levensgeluk;• contact met de natuur.

Piet van Meintjes Hoeve is een Klasseboer.Klasseboeren is een groep van boerenbedrijven die een veilige en interessante omgeving aanbieden voor leren in de praktijk. Scholieren krijgen de kans om van het boerderijleven te komen leren. Leren door beleven!

Natuur & Educatie

Nieuwe land-goederen

De Lang-

akkers

Natuur & Wonen

“Ik wilde meehelpen de achteruitgang van de biodiversiteit tegen te gaan, anderen laten zien hoe fantastisch natuur is. Mensen bewegen om voorzichtig met de aarde om te gaan, de verwondering en bewondering overbrengen op kinderen.”

Roel Winters eigenaar landgoed De Langakkers

Landgoed De Langakkers

Natuur = Fantastisch

Natuur & Wonen

Landgoed De Langakkers

Ondernemer Roel Winters gooide in de jaren 90 radicaal het roer om. Winters staakte zijn agrari-sche bedrijf grotendeels en creëerde op

landgoed Langakkers een kleinschalig, agrarisch cultuurlandschap.

Verschillende vormen van grondgebruik worden gehanteerd, waaronder extensieve begrazing, bloemrijk grasland, kruidenrijke akkers en ruigtes. De akkers van toen zijn nu het domein van vogels, kruiden en insecten.

Natuur & Wonen

honderden meters

vlechtheggen

50 soorten broedvogels

30 soorten dagvlinders

amfibiepoelen

knot

wilg

en huiszwaluwtil

vleermuiskelder

solitaire bomen

Natuur & Wonen

Nieuwe landgoederen

De provincie Noord-Brabant steunt initiatieven om nieuwe landgoederen te realiseren, maar stelt wel eisen:

• in het buitengebied mag een beperkt aantal woon-eenheden in het buitengebied worden gebouwd, in ruil voor de aanleg van nieuwe natuur. In het geval van nieuwbouw van woningen moet per 1500m3 woongebouw tenminste 2,5 hectare nieuwe natuur worden gerealiseerd.

• de provincie wil dat een nieuw of uitgebreid landgoed ook meerwaarde heeft voor landschap, recreatie, cultuurhistorie en water.

• een nieuw landgoed moet minstens 10 hectare groot zijn.

De regels voor landgoederen zijn opgenomen in artikel 6.9 en 7.9 van de Verordening Ruimte.

Natuur & Wonen

Voeder

bomen

Natuur & Landbouw

Voederbomen

”In september vreten mijn Jersey’s de toppen van de brandnetel. Alleen de top, het onderste laten ze staan. Dit heeft vast een reden. Brandnetel heeft een bloedzui-verende werking, dus wellicht dat dat de reden is”

Sjaak Sprangersmelkveehouder in Kaatsheuvel

Koeieninstinct

Bij het biologische melkveebedrijf van Sjaak en Suzanne Sprangers in Kaatsheuvel zijn voederbomen (hazelaar, wilg, veldesdoorn, winterlinde en haagbeuk) geplant aan de randen van de wei. Sjaak is biologische melkveehouder met Jersey-koeien, die onder meer grazen in een natuurgebied dat hij pacht van de Vereniging Natuurmonumenten.

Natuur & Landbouw

Voederbomen

Waarom voederbomen?• de kruiden en bomen zijn een waardevolle aanvul-

ling op het rantsoen, omdat zij -naast gezondheids-bevorderende stoffen- veel mineralen bevatte. Zo is de cichorei een kruid dat veel selenium bevat en zit het blad van de hazelaar boordevol koper. De mineralen hebben de koeien nodig voor een goede gezondheid;

• koeien kunnen zelf kiezen waar ze van willen eten;

• bomen bieden beschutting tegen felle zon en wind;

• interessant voor energiewinning;

• nest voor vogels;

• stuifmeel en nectarbron voor nuttige insecten;

• nutriëntenbuffer naar het oppervlaktewater.

Natuur & Landbouw

Groendichterbij

VEEN

Dommel-bimd

VerhevenPeelplan

Puur Natuur

Stichting VEEN

Het 3V-beheer van VEEN:

1. vernatting herstel van hoogveen door afdammen sloten of plaatsen stuwen;

2. verschraling realiseren van bloemrijke graslanden door minstens eenmaal per jaar hooien;

3. verruiging de perceelsrand laat verruigen door het raster een paar meter terug te plaatsen.

Stichting Verwerving Extra Eigen-dommen voor Natuurontwikkeling is een natuurorganisatie.

Enthousiaste vrijwilligers leveren een bijdrage aan de realisatie van het Verheven Peelplan. Daartoe koopt de stichting landbouwgronden op die direct grenzen aan bestaande Peel-reservaten, vooral aan de Verheven Peel (Deurnese Peel, Mariapeel en omgeving).

Puur Natuur

op het voedsel dat ze vinden in de natuur-gebieden. Zo worden er aansluitend aan de natuurgebieden foerageermogelijkheden voor de jongen gecreëerd. natuurontwikkeling en herstelDoor vernatting ten behoeve van hoog-veenherstel is al een aantal mogelijke broedplekken ontstaan in Limburg en Noord-Brabant. In de Mariapeel en in de Groote Peel staan dit soort maatregelen ook gepland. In de Deurnese Peel is na de beëindiging van de turfwinning de waterstand weer omhoog gebracht, waarbij grote ondiepe plassen zijn ontstaan. In het Kempen~Broek is de oppervlakte natte natuur �ink toegenomen door natuur-ontwikkeling in zowel Nederlands als

Belgisch Limburg. Als de waterstand in al deze gebieden voldoende hoog is, zal er ook geschikte natuur voor broedende kraanvogels zijn.

en nu verderDe eerste stappen zijn gezet, maar daar-mee zijn we er natuurlijk nog niet. Op termijn gaan we van lokale ingrepen naar grote aaneengesloten natuurgebieden waar rust en ruimte is voor de kraanvogel. Dit doen we door gebieden te vernatten. We doen dit natuurlijk niet voor de kraanvo-gel alleen. Wanneer een gebied voor deze grote vogel geschikt is, is het dat ook voor talloze andere moerasbewoners. En waar ook de recreant – op gepaste afstand – kan genieten van al dit moois.

gesubsidieerd door de Provincie Limburg

colofon ARK Natuurontwikkeling, september 2015 | tekst en samenstelling Ellen Luijks, Twan Teunissen | fotogr afie Bob Luijks - Natuurportret, Twan Teunissen | illustr atie Jeroen Helmer | vormgeving Bas Reijnen

De Kraanvogel

De kraanvogel komt er aan! Binnen een paar jaar zouden ze zo maar in Brabant en Limburg kunnen broeden. Stel je voor, staand aan de rand van een moeras zie je twee sierlijke kraanvogels; trompetterend staan ze in het moeras en met grote stappen waden ze door het water naar hun nest.Kraanvogels voelen zich thuis in moerassen. Ze zijn de kroon op de ontwikkeling van grote natte natuurgebieden. Natuurgebieden waar ook veel andere dieren zich thuis voelen zoals watersnip, grauwe klauwier en gladde slang.

Kansen voor kraanvogels in Limburg en Brabant

VEEN werkt samen met landbouwers uit de buurt. De aangekochte grond blijft in agrarisch gebruik, maar wel gericht op een natuurvriendelijke productie. De gronden zijn ook toegankelijk voor het publiek. Er is een struinpad aangelegd dat dwars over die gronden heenvoert en waarlangs ook een vogelkijkhut is gebouwd en enkele grondwatermeters, die het pu-bliek informeren over het ontstaan van het Peelmoeras.

Door dit ecotoerisme kan een economische impuls gegeven worden aan de regio, maar ook de maat-schappelijke betrokkenheid van de inwoners bij de natuur en de natuurvriendelijke landbouw worden vergroot.

“De financiën die vrijkomen door afwaardering via het Groen Ontwikkelfonds Brabant worden door VEEN benut voor het aankopen van nieuwe gronden. Daardoor ontstaat er een revol-ving fund.”

Piet Blankerssecretaris stichting VEEN

“De financiën die vrijkomen door afwaardering via het Groen Ontwikkelfonds Brabant worden door VEEN benut voor het aankopen van nieuwe gronden. Daardoor ontstaat er een revol-ving fund.”

Piet Blankerssecretaris stichting VEEN

“De financiën die vrijkomen door afwaardering via het Groen Ontwikkelfonds Brabant worden door VEEN benut voor het aankopen van nieuwe gronden. Daardoor ontstaat er een revol-ving fund.”

Piet Blankerssecretaris stichting VEEN

Revolving fund

Revolving fund

Revolving fund

Puur Natuur

Het Verheven Peelgebied, op de grens van Brabant en Limburg, is een natuurgebied met een voor Nederland zeldzaam hoogveen-moeras. Het is belangrijk dit te behouden en verder te ontwikkelen tot een duurzaam, zelf regenererend systeem. Daarvoor is het ambitieuze Verheven Peelplan opgesteld. De realisatie daarvan is zeer kansrijk door de unieke geologische situatie van het gebied. Er is hier een soort ‘ondergrondse badkuip’ aanwezig waarbinnen het relatief eenvoudig is een hoge, stabiele waterstand te hand-haven, die nodig is voor herstel van het hoogveen.

Voor de realisatie van het plan is het nodig dat grote delen van de landbouwgrond binnen de ‘badkuip’ worden verworven. Zo kan een uniek natuurgebied van internatio-nale betekenis ontstaan met een formidabele schaalgrootte (ongeveer 6000 hectare).

http://stichtingveen-depeel.nl

Het Verheven Peelplan

Puur Natuur

Dommelbimd

2013Dommelbimd, een extensief agrarisch gebied van 6,5 hectare, komt in de openbare verkoop.

3 inwoners van Boxtel zoeken naar mogelijkheden om dit waardevolle en kwetsbare natuurgebied veilig te stellen. Zij bedenken samen met het Brabants Landschap en Het Groene Woud een constructie om de land-bouwgrond aan te kopen. Brabants Landschap is bereid om de aankoop voor te financieren en daarmee dit bijzondere gebied veilig te stellen. Het drietal kreeg de gelegenheid om tot 1 januari 2015 het geld bij elkaar te krijgen door middel van de verkoop van certificaten, donaties, subsi-dies en sponsoring.

Puur Natuur

2017De door de drie initiatiefnemers opgerichte stichting Dommelbimd heeft met subsidies en crowdfunding meer dan 300.000 euro bij elkaar gebracht. In totaal hebben ruim 350 particulieren een financiële bijdrage geleverd.

De Dommelbimd nu• bloemrijke hooilanden• door koeien begraasde hobbelige weilandjes;• rietmoeras • bijzondere plantensoorten (waterviolier, lange

ereprijs) • een gevarieerde vogelstand, waaronder de

beschermde ijsvogel en watersnip.

In het hele gebied komt kwel voor, een natuurver-schijnsel dat in Noord-Brabant sterk bedreigd wordt. Het kwelwater zorgt voor een grote rijkdom aan planten in de natte graslanden en sloten.

Puur Natuur

In 2012 is het Platform Groen Dichterbij, een project van het IVN, van start gegaan.

Met dit landelijke platform ondersteunt en faciliteert IVN groene buurtprojecten, en brengt buurtbewoners, vrijwilli-gers én professionals samen. Belangrijk want

Groene buurtinitiatieven

Puur Natuur

• samen aan de slag in de

buurt brengt bewoners

dichterbij elkaar;

• groene buurtprojecten bie-

den kansen voor kwetsbare

groepen om weer mee te

doen in de maatschappij;

• de biodiversiteit neemt toe;

• met buurtprojecten kunnen de

effecten van klimaatverandering

beperken;

• groene buurtprojecten zorgen

voor meer milieubewust gedrag;

• groen werkt ontspannend

en stressverlagend.

Het verbetert de concentra-

tie, vermindert depressies

en angststoornissen en

stimuleert tot beweging,

waardoor de kans op

onder andere overgewicht,

diabetes en hart- en vaat-

ziekten afneemt.

Puur Natuur

Agroforestry

Voedsel-

bossen

Natuur & Economie

Voedselbossen

In voedselbossen werk je samen mét de natuur, niet tegen.Voedselbossen zijn productiebossen. Ze bestaan uit zeven productieve lagen. Deze lagen vormen samen een zelfstan-dig ecosysteem. De zeven lagen van boven naar beneden: de kruinlaag, de klimplantlaag, de tussenlaag, de struiklaag, de kruidlaag, de bodembedekkers en tot slot, de wortel- en knollenlaag. Een voedselbos bestaat doorgaans uit honderden soorten planten. Uit iedere laag kan geoogst worden.

In een voedselbos werk je samen mét de natuur, niet tegen:• geen bemesting of bestrijding met chemicaliën;• een voedselbos heeft vijf tot zeven jaar nodig om op

te starten.

Natuur & Economie

Voedselbossen

De Nederlandse groente-, fruit- en veeteelt is aan het intensiveren. De Brabantse Milieufederatie ziet spanning ontstaan tussen productie, natuur, bodem en gezondheid van mens, flora en fauna. Een ontwikkeling die zij liever niet ziet. Op zoek naar minder belastende, maar toch productieve alternatieven kwam het concept voedselbos naar boven. De Brabantse Milieufederatie wil 70 hectare voedselbos realiseren in Noord-Brabant.

Fruitz for LifeEen goed voorbeeld van een voedselbos is Fruitz for Life, in 2008 door Sjef en Wilma van Dongen gestart in het dorp Zeeland.

Natuur & Economie

Agroforestry

De omslag van monocultuur naar voedselbos is groot.

Daarom is er als afgeleide agroforestry, een concept dat landbouw en voedsel- en houtproductie combineert. Dit is meer in lijn met een boerenbedrijf. Agroforestry plaatst bomen in een perceel en levert producten en diensten die het milieu ten goede komen en die bijdra-gen aan de landbouwproductie.

Dat kan in vele vormen: bijvoorbeeld de combinatie van akkerbouw-gewassen of weiland met rijen van noten of vruchten. De bomen bieden schaduw en beschutting tegen zon, wind en regen. Daar-naast binden bomen veel CO2 in het hout en de bodem en houden ze goed water vast. Hierdoor levert agroforestry ook een belangrijke bijdrage aan het oplossen van het klimaatprobleem: een mooi voor-beeld van ‘natuurinclusieve’ landbouw.

Natuur & Economie

Uitnodigend Groen in Brabant

In de komende tien jaar worden bestaande natuurgebieden in Brabant vergroot en verbonden. Gelijktijdig wordt op andere plekkenin Brabant, samen met anderen, nieuwe natuur gerealiseerd, zodat er uiteindelijk één robuust Natuurnetwerk Brabant ontstaat.

Introductie

Natuur maakt Brabant aantrekkelijk.

Om er te wonen, te werken én te recreëren.

Een fikse uitdaging! Om het gedaan te krijgen heeft provincie Noord- Brabant het Groen Ontwik-kelfonds Brabant opgericht. In het fonds zijn geld en grond ondergebracht. Die

kunnen worden ingezet voor het realiseren van Natuurnet-werk Brabant.

De provincie Noord-Brabant is enig aandeelhouder van het Groen Ontwikkelfonds.

Doel =robuust natuurnetwerk in Brabant in 2027

Samenwerking

gingen in een samenwerking aan

Deze partners zijn:

partners

Groen Ontwikkelfonds

2010

Wat doet het Groen Ontwikkelfonds Brabant?Het Groen Ontwikkelfonds Brabant is opgericht door de provincie Noord-Brabant, met als doel het Natuurnetwerk Brabant (voorheen de ecologische hoofdstructuur en ecologische verbindingszones) te vervol-maken.Wie plannen heeft voor een project dat bijdraagt aan het realiseren van dat Natuurnetwerk Brabant, wordt van harte uitgenodigd om een aanvraag in te dienen bij het Groen Ontwikkelfonds Brabant.

Het fonds kan helpen om plannen van ondernemers, organisaties en particulieren te realiseren door:• financieel bij te dragen aan de aankoop of de uitruil van gronden;• het eventuele waardeverlies van grond te compenseren;• financieel bij te dragen aan de inrichting;• leningen te verstrekken of door garantstellingen.

Het Groen Ontwikkelfonds Brabant kent aan de hand van een investeringsreglement financiële middelen toe aan projecten.

‘Zolang plannen aansluiten op Natuur-netwerk Brabant, zet ik geen rem op

enthousiasme’

Johan van den Hout, gedeputeerde provincie Noord-Brabant

‘Zolang plannen aansluiten op Natuur-netwerk Brabant, zet ik geen rem op

enthousiasme’

Johan van den Hout, gedeputeerde provincie Noord-Brabant

‘Zolang plannen aansluiten op Natuur-netwerk Brabant, zet ik geen rem op

enthousiasme’

Johan van den Hout, gedeputeerde provincie Noord-Brabant

Enthousiasme!

Natuurnetwerk Brabant

Groen Ontwikkelfonds

© Groen Ontwikkelfonds Brabant 2017 in samenwerking met Adviseerik en Mighty 1