Professionals onnodig kopje onder in organisatiesWat kunnen we doen om het potentieel van professionals beter te benutten?

2

Inhoud• Inleiding• Veranderingeninorganisaties en de rol van professionele identiteit• Watisdatnueigenlijk,professioneleidentiteit?• Eigenaardighedenenpotentiëlevalkuilen• Waartebeginnen?• Conclusie

3

Winkelenvindikbepaaldgeenstraf,alhoewel de professionaliteit van de verkopers–endanvooralhetgebrekeraan–eenbehoorlijkeimpactkanhebbenopmijnervaring.Laatstzathetmenietergmee.Ikschootbijnauitmijnsloftoenwederomeenverkoperuitgebreidstondteverkondigenhoeéééénigietswas.Hetwaseenverademingom,naeindeloosovervraagdenovergeadviseerdtezijn,ineenanderekledingzaakmetiemandtemakentekrijgendiewélaanvoeldedateenbeetjeruimtebijonsbeterwerkte.Hijleekpreciestewetenwanneerzijnvakkennisnodigwasofhijmeteenscherpeblikeenonverwachtetoevoegingkonmaken.Ikkandaarenormvangenieten,dieprofessionaliteit.Zobewonderikookcollegaadviseursdie,méérdaneenprobleemhelpenoplossen,eenklantéchtwetenteversterkenendocentendiepreciesaanvoelenwanneereenparadoxaleinterventie beter werkt dan wederom een luisterendoor.Datzijnstukvoorstuksterkeprofessionals die beduidend meer doen dan hetsimpelweguitoefenenvaneenvak.

Kijkikdannaarorganisaties,danschrikik vaak van het onbenutte potentieel van professionals.Denkbijvoorbeeldaandezoektochtnaarnamenvoorspecifiekeuitdagendeklussen.Waaromzijndelijstjesmetnamenvoorspecifiekeuitdagendeklussenvaakakeligkort?Waaromlatenprofessionalsingesprekmetmanagersmaardehelftzienvanwatzewaardzijn?

Ikhoorzezovaakzoekennaarhuneigenkleur,naarbetekenis,naarmeerwaardeennaarhoezemoetenomgaanmethetgeweldvanallehedendaagseveranderingen.Endatterwijldiemanagerstegelijkertijdroepenomprofessionalsmetméérpower,méérzelfsturing,méérveerkracht,mééreigeninbreng.Hoekunnenzeelkaarzomislopen?Waarblijftdekrachtvandeprofessionals?Zelijktondereenwattendekenterechtgekomen,verlorengegaaninregelgeving,beheersingengeorganiseer.Logischdateenconceptalszelforganisatieofzelfsturingnietmeteentotbloeikomt.

Dezewhitepapergaatoverdeblindevlekinhetontwikkelenvanorganisaties:namelijkdeontwikkelingvansterkeprofessionals,mensen met een sterke professionele identiteit.Wevertrekkenvanuitdehuidigeuitdagingenenveranderingeninorganisatiesenkijkenwatechteprofessionaliteittegenhoudt.WeverkennenhetthemaProfessioneleIdentiteit,watjehieralsorganisatieaankuntbijdragenenhoejeereerstestappeninkuntzetten.Deonderliggendestellingisdatdeprofessionaluitbalansisgebrachtendathetinvesteringvraagtomtekomentotveerkracht,wijsheid,zelfsturingenexcellentie:eeninvesteringinzijnprofessioneleidentiteit.

InleidingProfessionals onnodig kopje onder in organisaties Wat kunnen we doen om het potentieel van professionals beter te benutten?

4

1. Veranderingen in organisaties en de rol van

professionele identiteitVeranderende werkvelden, veranderende organisaties

Wezienhetallemaalgebeuren.Dewereldwordtcomplexer,dynamischer,onvoorspelbaarder.Wehebbenerzelfseenwoordvoor:vuca-wereld(volatility,uncertainty,complexity,ambiguity).Organisatiesmoetendaarinmee.Huidigemanierenvanwerkenenorganiserenbereikenheteindevandehoudbaarheidsdatum.Inhoogtempoontstaannieuwegedachtenoverandereorganisatievormen.Alsikevenommeheenkijk,ligthetvoorhetoprapen.DenkaanboekenalsHolacracyvanBrianRobertson,ReinventingorganizationsvanFredericLaloux,ofvaneigenbodem:DeBijenherdervanRinivanSolingenofWerkenaandewakkerestadvanJanvanGinkelenFransVerhaaren.Allemaalzijnzeheterovereens:meerbeheersing,meersturingofmeermanagementvormennietdeoplossing.Dedenkrichtingiseerderdateigenaarschapweerlagerindeorganisatiekomtteliggen,datprofessionalsmeerverantwoordelijkheidkrijgenennemenenteamscentralerkomentestaan.Vervolgensgaandenieuweideeënoverorganisatiestructurenenvormenvanleiderschap.Watopvaltisdatdeontwikkelingvandeprofessionalzelfoverhethoofdwordtgezien.Wiljemetelkaarwataanhetsysteemveranderen,danzitjuisthiereenbottleneck.Najarengewerkttehebbenineenredelijkgestructureerdsysteem,verandertdeprofessionalechtnietvandeéénopdeanderedagineenzelfsturende,

pro-actieve,inventieveprofessional,diesoepelz’neigenwegvindtinsteedsdichterenetwerken,eenplekweetteverovereninsteedsmeerverschillendegremiaenprimaoverwegkanmetsteedsminderhelderheidoverwatgoedisenwatniet…alleenomdatzederuimte‘krijgen’.

Wat de verandering tegenhoudtNuishetwellichtookwelzodatdiesnelleveranderingenindewereldenerzijdsheelduidelijkvoelbaarzijninonsdagelijksewerkenanderzijdsheelbeperkt.Deoudesystemenenoudemanierenvandoenhoudennogstevigstand!Misschienisdatnieteenszoeigenaardig.Dezemaniervanorganiserenbepaaltalzolanghetwerkendebestaanenheeftzoveelgebracht,waaromzoudatineensallemaalandersmoeten?Datweinorganisatiesnietzogemakkelijkmeegaanmetdeveranderingenwordtpaseigenaardigwanneerweonsrealiserendatweietsinstandhoudenwaarinslechts13%vandewerknemerszichthuisvoelten25%vandemedewerkerszijnwerkzelfshaat(Gallup,2013).Schrikbarendegetallen!Dankomtdevraagwatonstegenhoudtineenanderdaglichttestaan.

BarrySchwartz(2016)vindthetantwoordin de invloed van oude en foutieve opvattingen.Inrelatietotwerk,zobetoogthij,houdenwijalruimtweeeeuwenvastaandegedachtedatmensendingendoenvoorprikkels.Wiljeietsvaniemandgedaankrijgen,danmoetjeerwattegenoverzetten.

5

Beweginginorganisatiesgevenwedusookvormdoorstraffenenbelonen,doordewortelendestok,doorzeernauwtoezichtencontrole,doorslimmeprikkelstebedenken.Voerjedezegedachtedoor(zoalsdegrondleggerervan,AdamSmithdeed),dankomjeterechtinarbeidssituatieswaarinmensenuurnauurgeestdodendwerkverzetten,simpelwegvanuitdegedachtedatdeenigeredenwaaromgewerktwordt,debeloningisendatduswatjedoetnietrelevantis.Deinvloedvandezemaniervandenkenbeperktzichniettotlopendebandwerk.Ookinonzeprofessioneleorganisatieswerkendezegedachtendoorenproberenwekwaliteitteverbeterendoorméérvastteleggenenmenseneenincentivevoortehouden.Dearbeidsomstandighedendiezoontstaanzijn,hebbenveelarbeidsvreugdeenvoldoeningontnomenenervoorgezorgddattalentonbenutblijft,deconstateringwaarmeeikditwhitepaperbegon.

“Ideeëntechnologie”noemtBarrySchwartz(2011)dat.Opvattingendieonsalshetwaregevangenhouden.Voorveelmensendraaitwerkechternietineersteinstantieomgeld,maaromuitdaging,zingevingenbetrokkenheid.Zokomenweoptweevisiesopmenselijkpotentieel,dieSchwartzinzijnboek“Waaromwewerken’(2016)tegenoverelkaarzet.Enerzijdsiserdeopvattingdatmensennietkunnenveranderen.Belonenenstraffenzijndaardoordeenigeoplossing.Ditiswatwijinorganisatiesveelinzetten.DefilosoofThomasHobbs

isvandezeopvattingeenrichtinggevendedenker.Tegenoverhemstaatdepedagoog,filosoofenschrijftJeanJacquesRousseau.Hijisdegrondleggervandegedachtedatmenselijkpotentieelzogeweldigis,datelkepogingeraanvormtegeveneigenlijkdemenselijkenatuurondermijnt.Wellichtishetdeonderliggendeverklaringvoorhetfeitdatveelgedachtwordtdathetgevenvanruimteinorganisatiesvoldoendeis.Schwartzbeslechtdetegenstellingmeteenkrachtigeoverstijging:”IkdenkdatzowelHobbsalsRousseauhetfouthebben.‘Natuur’doethetkaraktervanmensensterktekort.Wijbeantwoordenbinneneenzekeremargeaandeverwachtingenvandemaatschappij.Alsdemaatschappijweinigvanonsvraagt,krijgtzijookweinigterug(…)alsdesamenlevingmeervanonsvraagtendesocialeinstitutiesnaarbehorenregelt,krijgtzeookmeerterug”.

WatSchwartzonswilvertellenisdatwehet optimaal ontwikkelen van mens en organisatienietreddenmetdewortelendestok,maardatwehetooknietmoetenoverlatenaandemenselijkenatuur.Wereddenhetdusevenminmethet‘geven’vanruimteofhetcentraalstellenvanzelfsturingendusmethet‘uitrollen’vanhetvolgende(anti-)managementconcept.Wehebbeneenbewegingvormtegeventegenbestaandepatronenin.Wehebbende slapende ambitie van de professional tewekken,betrokkenheidenzingevingtecreëren,mensentehelpenonderzoekenwaarzevoorstaan,wathenkleurgeeft,hoezedebestebijdragekunnenleveren.Professionalsmeteensterkeidentiteit,ontstaannietvanzelf.Datvraagtwatvandeprofessionalzelf.Endaarhebbenwealsorganisatieookwatintedoen!

6

2. Wat is dat nu eigenlijk, Professionele Identiteit?

Mensenmeteensterkeprofessioneleidentiteitherkenjevrijgemakkelijk.Kijkmaaromjeheen.Zehebbeneensterkegedrevenheid,passieenwensomwaardetoetevoegen.Zezijnzeerleergierigenwillenzowelzichzelfalshetvak,deorganisatieenhetveldwaarzijwerkenverderbrengen.Latenwe,omhetbetertedoorgronden,evengrijpennaareenalgemeenaansprekendvoorbeeld.TijdensdeAmerikaanseverkiezingstijdrondjuli2012,wasoptelevisieeeninterviewmetactriceSigourneyWeavertezien.HetgeanimeerdegesprekgingoverdepolitiekendeAmerikaanseverkiezingen.Opeengoedmomentsteldedejournalistdevraag:“Hadunueigenlijkgeenpoliticuswillenworden?”Haarreactiekwamsnelenmeteenlachindetrantvan:“Nounee.Vaneenpoliticusverwachtjetocheenzekerestabiliteit,samenhang,consistentieingedachtenenideeën.Ikbendaaraltijdtespeelsvoorgeweest.Ikhoudvanhumor,vandelichtvoetigheidwaartoeeenacteurgepermitteerdiszonderredenteveranderenvanmening.”Hetiseenmooibeeldvandewisselwerkingtussenwiejebentenjeprofessioneleidentiteit.Weaverkoppelthaaridentiteitcharmantaanhaarberoepsgroep:zomogen‘wij’acteursdewereldinkijken.Eenpoliticuskandatniet;diemoetzichaananderespelregelsennormenhouden,enhijheeftdaarvooranderekennisenvaardighedennodig.Onderliggendisdeboodschapdathetberoepdatjekiestbijjemoetpassen.Ofjemeervandelichtvoetigheidbentofjuistvandegedegenenconsistenteargumentatie,

iszofundamenteeldatweernietlangovernahoeventedenken,zoalsblijktuitdespontanereactievanWeaver.Hetishaaridentiteitdiehiereenankerbiedt.Wetenwiejebent,richtjekeuze.Keuzen,zowelgrotealskleine,voelenstevigerwanneerzezijngeankerdinenconsistentzijnmetonzeidentiteit.Onzeidentiteitvormtonskompas;hetisonzebetekenisgever.Hetbrengtbepaaldezakenjuistonderonzeaandachtoflaatzenaardeachtergrondverdwijnen.

Professional ben je niet alleenEventerugnaarSigourneyWeaver.Methaarreactiebelichtzetegelijkertijdookeenanderaspectvanhetverhaal.Zegeeftimmersnietalleenblijkvaneendirecte,individuelekeuze,maarlegtookdelinknaarhetsocialespectrum:haarberoepsgroep.Ditcollectiefhelpthaaromtekaderen,omnaardewerkelijkheidtekijken.Zo’n‘frame’omvatdemaniervandenkenendoenvandeberoepsgroep(Shaffer,2006).Eenframekadertdeontwikkelingvaniemandsprofessioneleidentiteit,maarbeperktdezeniet.Evenalsdeidentiteitzijndezeframesoverwegendimpliciet,maartochbehoorlijksterkinhuninvloed.Datismerkbaarwanneerprofessionalsgenoodzaaktwordenineennieuwframetestappen,zoalsbijeenveranderingvanbaanofbijdiepgaandeveranderingeninhetvakofdeorganisatie.Demaniervandoendietotdatmomentwerkte,moetineens‘anders’.Detheorieënoverhoedingenindepraktijkwerken,hoedehazenlopen,hoedingenhetbestetedoen,

7

kloppenineensnietmeer.Opvattingenmoetenwordenopgerektoflosgelaten.Ditsoortveranderingen,maarookdeinvloedvan(oude)framesonderschattenwenogweleens.Hetgevolgdaarvanisdatontwikkelingennietlijkentelukken,wemeerkrachtgaanzettenenvaakookdeverkeerdekracht.

Wanneerjegoedopletmerkjedaterinorganisatieseigenlijkooknogmaarweinigover‘hetvak’gepraatwordt.Datgesprekblijftverachterbijgesprekkenoverhetorganiserenenhetgedoe.Tochzijnhetjuistdiegesprekkeninenoverhetprofessionele frame die de professional voeden,endieeensterkeimpacthebbenophunkwaliteit.Veelorganisatieszouden,omdeprofessionelekwaliteittevergroten,méérwinnenbijhetvoerenvangoedegesprekkenoverhetvak(bijvoorbeeldinteamsenvakgenootschappen),danbijhetvolgenvanopleidingen.Professioneleidentiteit of professionele frames ontwikkel jeechtnietdooreenopleidingtevolgenofinretraitetegaan.

Kruispunt van persoon, professie en institutieProfessioneleidentiteitgaatnietoverpurevakinhoudofpuurpersoonlijkeontwikkeling,maaroverdeverhoudingvanjezelftotvakgenotenendeomgevingwaarinjewerkt.Hetverbindtdezedrie;persoon,professieeninstitutie.Professionele identiteit is in dat veld datgenewateenbepaaldeprofessionalonvervreemdbaardeeigenkleurgeeft.Hetgevolgvaneensterkeprofessioneleidentiteitisdatjeweetwaarjevoorstaat,watvoorjoubelangrijkis,enhoejewiltbijdragen.Hetgeefteenankerinjezelf

datzorgtvoorveerkracht.Jeweetbeterwatwelennietvanwaardeisen‘hetgedoe’raaktjenietmeerzo.Eenstevigeprofessioneleidentiteitzorgterdaardoorvoordatjekuntomgaanmetveranderingenenontwikkelingen,zonderjezelfkwijtteraken.Bovendienbenjebeterinstaatjewerkenjeontwikkelingtesturenenhetmaximaleuitjezelftehalen.Tenslotteontwikkeljejepraktischewijsheid;jeneemt helder waar en herleidt in situaties waarhetnueigenlijkomdraait,omvandaaruitteimproviseren,omtegaanmetconflicterendebelangenofafwegingentemakenindetoepassingvanregels.Eengoedontwikkeldeprofessioneleidentiteitgeeftderustenstevigheidom-vanuiteenhelderonderscheidtussenwiejijbentenwatjouwkleuris-teherkennenwatanderentypeerteneentoegevoegdewaardeaanbeidenteleveren.Datgaatdusookverderdanwatmeteenanalysevanjemaniervansamenwerken,jedrijfverenofandereanalysestebenaderenis.

8

3. Eigenaardigheden en potentiële valkuilen

Erzijnaleenpaaropmerkingengemaaktoverwatwelenniettedoen,maarlatenwenogevenverdiepenopdepotentiëlevalkuilenendemanierwaaropdanwélmetditthemaomtegaaninorganisaties.Daarbijwilikmeteenopmerkendathetwerkenmetprofessioneleidentiteitnogindekinderschoenenstaat.Ikbeperkmehiertotdriehoofdpunten;waaromjemetopleidingendeplankmisslaat,waaromdeeigenorganisatieenvakgenotencentraalstaat,enhoedeveranderingvormtegeven.

Vermijden van opleidingen Sindsonseersteboekisgepubliceerdomtrentditthema(JeBinnensteBuiten–overprofessioneleidentiteitinorganisaties(Ruijterse.a.,2015))blijkthetenthousiasmeommethetonderwerpaandegangtegaangroot.Daarkomtmeteeneenneigingbijomprofessioneleidentiteitzovoortvarendenefficiëntmogelijkvormtegeven.Degedachtengaanuitnaardebekendekanalen.DatbetekentdathetonderwerpbijvoorbeeldbijP&Oterechtkomt(‘wantdiezijnvandemensen’)enviaeenopleidingofeenandersoortigeleerinterventiewordt‘uitgezet’.Hetlastigeisdatvoorhetontwikkelenvanprofessioneleidentiteitdeprofessionalzelfaanzetis.Hijishetzelfdiehetinitiatiefmoetnemen,dieactiefnagaatdenkenoverwatwelofnietvoorhemgaatwerken,metwiehijdatwildoen,waartebeginnen,hoelang,hoediep,welktempo,enz.Allevormenvanvoorstructureringontnemenietsvanditinitiatiefenzijnbelangrijkomtevermijden.Cruciaalisdat‘deprofessional’zelfdekeuzemaaktomook

echtprofessionaltezijnofteworden.Hetgaateerderom‘aanwakkeren’danomfaciliteren,begeleidenenorganiseren.Denktervergelijkingeensaanprofessionalsdiehboendiewogeschooldzijn.Watjeoverwegendziet,isdatmensenmeteenhbo-scholing,waarbijexplicietisopgeleidtoteenberoepenaandachtisgeweestvoordeberoepssocialisatieendeberoepsidentiteit,eenminderstevigeprofessionele identiteit ontwikkelen dan iemandmeteenwo-opleiding.Dielaatsteisopgeleidineenveld,maarheeftgeenberoepaangereiktgekregen.Zodrazoiemandaanhetwerkgaat,moethijzichzelfalsprofessionaleigenlijknoguitvinden.Enjuistdatprocesdraagtsterkbijaanhetopbouwenvaneen‘eigen’referentiekader,eeneigenmaniervandoen,eeneigenidentiteit.Overigenshangtditnietophetniveauvandeopleiding(denkaandetandheelkundeopleidingdievakgerichtis,maarweluniversitair),maareerderopdeeigenontdekkingstocht.

Organiseren vanuit de eigen organisatie en onder vakgenotenMaarwaaromkanikdatnietinkopen,isvaakdevervolgvraag.Envanuitdeaanbiedersenbegeleidershoorikdan:waaromkunnenweergeenproductvanmakenendatdanaanbieden?Afgezienvanhetvorigepunt,speelthiernogietsandersmee,endatisdatprofessioneleidentiteiteensociaalgegevenisenonafscheidelijkverbondenisaanjevakénaandeorganisatiewaarjewerkt(endemanierwaaropdaarjevakwordtuitgeoefend).Neemevenheteigenwerkophetnetvlies

9

envergelijkheteensmetmijnpraktijk.Mijnprofessionele identiteit heeft alles te maken methetzijnvanadviseurenikkandaarinteressantegesprekkenoverhebbenmeteenadviseurvaneencollega-bureauofmeteenP&O-eruitmijneigenorganisatie.Tochzijngeenvanbeidegesprekkenoptimaal,alsheteropaankomteensscherpdoorteprikkenopmijnprofessioneleidentiteit.HetzijnvanadviseurbijTwynstraGuddeistochweerandersdanhetzijnvanadviseurbijbijvoorbeeldPWC.Wijzullenelkaarspraktijknooitéchtdoorgronden.Wélhetdeel‘adviseurzijn’,maarbijvoorbeeldnietdemanierenwaaropwordtomgegaanmetklantcontact,demaniervantijdschrijven,welkesuccessenwelofnietgevierdofgedeeldworden,hoejeaanjewerkkomtennogoneindigveelmeervandezeaspecten.DeP&O-erkentweliswaarmijneigenorganisatie(waarschijnlijkbeterdanik),maardoorgrondtdeinsenoutsvanhetvakonvoldoende.Hetgaatuiteindelijkomhetonderzoekenendoorgrondenvandewisselwerkingtussendepersoon,deprofessieendeeigenorganisatie,waartoejesamenmetje‘professionalfriends’eenexpeditieonderneemtenbegeleidwordtdooreenvakgenoot.Hetvraagtdusomtijdnemenmetenvoorelkaar.Datkunjewellatenbegeleiden,zolanghetinitiatief,deregieenheteigenaarschapmaarbijprofessionalzelfligt.

Geleidelijke verandering, kleine stapjesMetdeintroductievanprofessioneleidentiteitgaatnietallesopz’nkop,hetgaateromdeprofessionaliteitteversterken.Professionalsdiebewusterkiezenvoordeeigenprofessionaliteitendusookwillenonderzoekenwaardeeigennormligten

wanneergoed,goedgenoegis.Hetisniet‘opgelost’meteenéénmaligtrajectdatbreedwordtuitgerold.Waarhetomdraaitisdatdeprofessionalzelfdestapzetomermeeaandeslagtegaan,endatprofessionalselkaaraanzettenomsamenzichzelfenhetvakteversterken,datzesamenverantwoordelijkheidnemenvoordebestmogelijkeinvullingvanhetvakindeeigenorganisatie.Hetwerkenmetprofessioneleidentiteit(ofcollectief:hetwerkenmetprofessioneleframes)isdaarmeegeeneenmaligeactiviteit,maarietsdateenvasteplekheeft in het bestaan van een professional endusook,alsweeventerugdenkenaanSchwartz,inhetbestaanvandeorganisatie.Somsisdeaandachtervoorintens,ingegevendoorpersoonlijkeoforganisatiebredevraagstukken,somsishetslechtsonderhoud–hetnogeensonderde loep nemen van de beelden die in een eerderstadiumoverdeeigenprofessioneleidentiteitzijngemaaktvoldoendezijn.Sommigenzullenkiezenvooreenbepaalderegelmaat(bijafrondingvanelkeopdracht,bijdestartvaneennieuwproject,bijhetvoorbereidenvanhetjaargesprek,enz.),anderenwachtenhetmomentafdathetonderwerpzichopdringt(bijvoorbeeldbijhercertificering).Hetversterkenvandeprofessioneleidentiteitvanjemedewerkersvraagtomaandachtvoorhetprofessionelesysteem,omgeduldenomviralchange(Herrero,2006)

10

4. Waar te beginnen?

Indevorigealinea’sisduidelijkgewordendathetverkennen,erkennenenonderhouden van de professionele identiteit primairinhandenligtvandeprofessionalzelf.Deorganisatieheeftdaarbijeenondersteunenderol.Datbetekentnietdatjealsorganisatienikskandoenofhoefttedoen.Hierondervolgeneenaantalbelangrijkepuntenwaaropactieondernomenkanworden.

4.1 Onderzoek de eigen rationaleEriseenaantalbredemaatschappelijkeontwikkelingendiehetwerkenaanprofessioneleidentiteituitlokken.Denkaandesnelleveranderingen/ontwikkelingen/transformatiesinvakenorganisaties-toegenomendrukoplerenenprofessionaliseren;detoegenomencomplexiteitendynamiek-wisselendenetwerken-veranderingenvanrollen,taken,werk;detoegenomenvraagnaarkwaliteit-mondigheidbijde‘klant’;hetgegevendatslechts13%werktvanuitintrinsieke motivatie en de toenemende roep omzingeving;alsookdeinmiddelsbreedgedeeldeervaringdatméérbeheersingensturingnietblijkentewerkenindequeestenaarméérverzekerdekwaliteit.Elkorganisatieheeftechtereigenredenenomermeeaandeslagtegaan.Voordeéénkaneenstevigveranderprogramma,waarindeprofessionalsgeachtwordenopeenheleanderemanierinhetwerktestaan,deaanleidingzijn:meerondernemendofmetmeerzelfsturing.Vooreenanderisereennoodzaaktewerkenaanzingeving,bijvoorbeelddoordateennieuwevisieisgeïntroduceerdofdoordaterhernieuwde

aandachtnodigisvoormaatschappelijkebetrokkenheid.Eenvolgendeorganisatieheeft het worden van een lerende organisatieofeenmeersamenwerkendeorganisatieopdestrategischeagendastaan.Vanuitaldezeaanleidingenkandewensontstaan te werken aan het versterken van dekernvandeprofessional(terversterkingvanveerkracht,excellentie,zelfsturingenwijsheid)envandeprofessioneleteams(terversterkingvan(re)framing,impact,bounderycrossingenvernieuwing).Elkeaanleidingbrengtechterookandereaandachtspuntenvoorhetwerkenmetprofessioneleidentiteitmetzichmee.Redenomeerstdezerationale(verleden,hedenenwaartoe)scherptestellenenteontdekkenwelkeeisendatsteltaandepotentiëleaanpak.

4.2 Versterk het professionele systeemLangzaamaanzijnprofessioneleorganisatiesaanhetverwordentotproductiemaatschappijen.Jeschrikterafentoevanhoeweinigeroverinhoudenvakgesprokenwordt.Telkensweerneemthetgesprekoverhetorganiserendeoverhand.Watikmerk,zodraikineenorganisatiedeprofessioneledialoogopnieuwopen,isdaterontspanningontstaat,energieenblijdschap.Professionalshoorikdanvaakverzuchtendatdatsoortgesprekkenweinigmeervoorkomen.Datisnietalleenjammer,maarhetgaatooktenkostevandeprofessionelekwaliteit.Diegesprekkenzijnnamelijkhardnodigommetcollega’steblijvenvernieuwen,tekomentotcollectievegroeienversterkingvankwaliteit.

11

Omhetprofessionelesysteemteversterken,vragendevolgendepuntenomaandacht:• Herdefinieerhetsamenspeltussen

professionalsenmanagers.Professionalsenmanagershebbenelkaarnodigenrespectvoorelkaarnodigomeenprofessioneleorganisatievormtegeven.Inveelorganisatiesisdeverhoudingtussenmanagersen professionals verworden tot die vanouderenkind,inplaatsvanvolwassenendiesamenzoekennaardebestemanieromelkaaraantevullen.

• Herwaardeerhetgesprekoverprofessionaliteitenvakinhoud.Juistineengoedeprofessioneledialoogontstaaterweerbewustzijnenverbindingopdeoorspronkelijkethelos,hetwaartoeachterjebezigheden.

• Versterkdekwaliteitvandialoog.Hetvoerenvaneendialoogzijnweinorganisatiesverleerd.Duszeggendatjedatmeermoetgaandoeniswellichtwatoptimistisch.Veelorganisatieszoudenerbijgebaatzijnteinvesterenopdekwaliteitvanhetvoerenvandialoog.Endanbedoeliknietsimpelweggesprekstechnieken.Dialoog,zoalsWilliamIsaacszomooiomschrijftis“eengesprekmeteen‘centrum’inplaatsvanposities.Hetiseenmanieromdeenergiedievaakinonzeverschillengaatzittenoptepakkenenintezettenvoorietsnieuws.(…)Deintentievaneendialoogisomnieuwbegripeninzichttebereiken,envandaaruiteennieuwemaniervandenkenenhandelen.”(Isaacs,1999)

4.3 Besteed aandacht aan lerende teams

Datsamenspelsteedsbelangrijkerwordtbehoeftgeenonderbouwingmeer.Maarwatwevaaknogoverhethoofdzienisdathet samenspel van nu en het teamwerk vanvroegersteedsminderopelkaarlijken.Teamszijnveelvloeibaardergeworden.Zenemen toe in aantal (loop maar eens na vanhoeveelgroepen,teams,gremiajezelfonderdeeluitmaakt),wisselensnellervansamenstelling,hebbensemipermeabelegrenzen(mensenvliegeninenuit),hebbenbetrekkingopcomplexere,vaakemergentevraagstukkenenvragensteedsvakeromlerenvandetoekomst,zoalsSengehetooitzomooinoemde(Senge,Scharmer,Jaworski,&Flowers,2004).Datbrengteenaantalnieuwevraagstukkenmetzichmee.Inplaatsvandefocusopbinnen,zouhetveeleerderenmeermogengaanoverderelatiemetbuiten.Vervolgensiserweliswaarbehoefteaanteamvorming,maariserechtgeenruimtemeerominaldiegroepenaanteambuildingtedoen.Debehoefteaanteamvormingontstaatookvanuiteenanderebrondanhetgoedhebbenmetelkaar,namelijkdewensommetelkaartekomentot‘goedwerk’.Enookderolvandeleiderverschuift.Leiderschapwordtvakerbelegdenverdeeldbijdeteamleden.Eensnellebliklevertdusaldriefundamenteleverschuivingen:vanbinnennaarbuiten,vanprocesnaaropgaveenvanleidinggevennaargedeeldleiderschap.Ongetwijfeldzijnheterméér.Watwenodighebbenisnietalleenlerendeprofessionals,maarooklerendeprofessioneleteams,dieinstaatzijn:• snel te framen en reframen• collectiefteexperimenteren,hypothesen

tetestenenhunimpacttevergroten• alscollectieftecommunicerenen

12

ideeën,visieseninformatietelatenbewegentussenmensenomhunheen(boundarycrossing)

• verschillenvaninzichtteintegrereninnieuweperspectieven

Datzijndusookteamsdieverantwoordelijkheidenruimtenemenomelkaar in voldoende mate te ontmoeten enhetonderlingeprofessioneleframeteversterken.Dieteamsontstaannietvanzelf.Datvraagtomgerichteaandachten(tijds)investering.

4.4 Organiseer vakgenootschappenWe hebben er inmiddels een nieuwe waarheidvangemaakt:lerengebeurtopdewerkplek.Voorteamsbetekentdatdatlerengoedteorganiserenisrondomopgaven.Maarnietiedereeninorganisatieswerktinopgavenennietalhetlerenkomtzoaanbod.Metnamevakgerichteontwikkelingkomthiernietuitdeverf.Aanvullend op lerende teams is het daarom goedomvakgenootschappen(ofgildes)testimuleren,groepenprofessionalsdiemetelkaardeverantwoordelijkheidnemenvoorhunvak,diezorgdragenvoorverspreidingvanbestaandekennis,competenties,vaardigheden,voorontmoetingeneninspiratie en het verder ontwikkelen van het vak.Datgaatoverigensnietvanzelf,zoweetikuiteigenervaring.Adhocvragenvanklanten,klusjesvoordeleidinggevendeofandereinvliegersnemenalsneldeoverhand.Sommigeorganisatiesneigenernaarzo’ngenootschapdanmaarverplichttestellen,maardatschietz’ndoelvoorbij.Ookhierkomthetnamelijkweeraanopdekeuzevandeprofessionalomtoptezijnoftewordeninzijnvak.

4.5 Organiseer een hotspotOokalstuitenwebijhetorganiserenvanactiviteitenrondomprofessioneleidentiteitopeenaantalhindernissen,eenbehulpzamestapishetontwikkelenvaneenhotspot,eengroepvan6tot8 professional friends met interesse en ambitierondomprofessioneleidentiteit.Hetstrevenisdannaareenteamexpertsdatinstaatisvraagstukkenopditthemaaantegaanendeorganisatie,teamsenprofessionalsvanadviesenbegeleidingtevoorzien.Isereengroepprofessionalfriendsmetinteresseinhetthemasamengesteld,danishetallerbelangrijksteomteorganiseren:tijd.Tijdomhetthemateverkennen,omeeneigennarratiefteontwikkelenoverhetbelangvanprofessioneleidentiteitindeeigenorganisatie(ofderationaleeigentemakenendoortevertalen),omdeeigenprofessioneleidentiteitteonderzoeken,ominterventiesteverzamelenenbegeleidingservaringoptedoenentenslotteomeeneigenaanpakteontwikkelendiegaatwerkenindeeigenorganisatie.

Zodradeeerstestappengezetzijnenerindegroepenigestevigheidbegintteontstaan,kunnendeluikenopenenkandehotspotzijnrolgaanvervullen.Doorcommunicatieindeorganisatievormgeven,teexperimenterenmetmanierenvanwerken,invraagstukkendierakenaandeprofessioneleidentiteiteenbijdrageteleverenencollega’stehelpenhuneigenprofessioneleidentiteitteontwikkelen.

4.6 Stimuleer het werken aan professionele identiteitProfessioneleidentiteitisnoggeenbreedgedragenthema.Hetisduszaakhet

4. (vervolg)

13

onderwerponderdeaandachttebrengenvan professionals en hen te laten weten dathetzinvolisaandeeigenprofessioneleidentiteitaandachttebesteden.Daarvoorzijnnaastdeontwikkelingenopteam-enorganisatieniveaueigenlijkeendrietalrichtingen:• Verkennenenerkennen:isvan

toepassingopprofessionalsdienognooitofallangnietmeervoorzichzelfhebbengeëxpliciteerdhoezezichtenopzichtevandeprofessieverhouden,hoezegekendenherkendwillenworden.Hetgaatdanomvragenals:Waarbenikeigenlijkvan?Waarneemikwelofgeenverantwoordelijkheidvoor?Wieis/zijnbelangrijkvoormij?Waarstaikvoor?Welkekenniszetikwelennietin?Enz.

• Onderhoudenenopruimen:kennen(expliciteren)vanjeprofessioneleidentiteitiseenstartpunt.Maardaarmeezijnweerniet.Professioneleidentiteitstaat niet stil nadat het verhelderd is.Hetvraagtomonderhoud,omtelkensopnieuwtebezienhoenieuweontwikkelingenjevormenenomdaarbewustkeuzesintemaken,omnieuweinzichtenteintegreren.Vanwelkeoudeopvattingenkunjewellichtafscheidnemen,watwiljeinereherstellen,ofvanwelkenieuweinzichtengajewelofgeengebruikmaken

• Kiezenenkeren:ontwikkeleniszeldeneenvloeiendproces.Sterkernog,hetkenmerktzichdooreenafwisselingvanvoortgangencrises(vrijwilligofgedwongen).Somsismerkbaardateenbaannietmeerhelemaalpast,zonderaantekunnenwijzenwateraandehandis.Deaanleidingkanookliggenineenreorganisatieengedwongen

zoektochten.Opditsoortmomentengaathetovereenheroriëntatiemetvragenals:welkepatronentekenenzichafindegeschiedenisdieisdoorgemaaktenwelkeopvattingengaandaarachterschuil,watzijnambities,conditiesenrandvoorwaarden,hoeleertofontwikkeltiemandzichenwaarzittenvalkuilenenspanningsveldeninrelaties,enz.

Hetisaanleidersenp&oomdewaardevanditsoortzelfonderzoekteerkennenenprofessionalsuittedagenhun‘footing’(hetalsprofessionalsterkindeschoenenstaan)teversterkenenverantwoordelijkheidenruimtetenemenommetregelmaattewerkenaandeeigenprofessioneleidentiteit.

4.7 Zorg dat je ontwikkelinterventies PI-proof zijn Tenslotte:veelopleidings-enontwikkelactiviteitennegerenhetbestaanenhetbelangvanprofessioneleidentiteit.Datisjammer,wantintegraleaanpakkenwerkenoverhetalgemeenaanzienlijkbeterenprettiger.Hetloontomdeopleidings-enontwikkelactiviteiteneensonderdeloeptenemenentebezienwaarprofessioneleidentiteit(enwellichtookdecollectievevariant,deprofessioneleframes)eenlogischerolzoukunnenspelenenhoedatvormtegeven.

14

5. Conclusie : Het is tijd voor professionele identiteit

Ineenomgevingwaar…• veranderingenelkaarinhoogtempo

opvolgenendiepgaandvanaard• dynamiekenontwikkelingengrilligeren

onvoorspelbaarder worden• hetaantalsamenwerkingsrelaties

toeneemt• allessneller,beter,scherperensteeds

vaker 'anders' moet• dedrukop'professionalisering'en

'professionaliteit'nogsteedsstijgt• enlerenenontwikkelengeenuitstapje

meeris,ishetbelangrijktewetenwatjebasisis,waarjevanbent,waarjeingelooft,watonvervreemdbaarvanjouisenjekleurgeeft.Eensterkeprofessioneleidentiteitisdiebasis.

Hetgeeftveerkrachtommetveranderingenentransformatiesomtegaan(zoalsvandocerennaarbegeleiden,vanzorgenvoornaarzorgendat,ofvanspecialistnaaradviseur).Hetvergemakkelijktsamenwerken doordat handelen herkenbaar wordt,ishetfundamentvanzelfsturingengeeftrichtingaanlerenenontwikkelenomzohetbesteuitjezelftehalen.

Professioneleidentiteit,hetvergetenhartvanprofessioneleontwikkeling,vormteenbelangrijkepijlervaneensterkprofessioneelsysteem.Professioneleframes,decollectievevariant,vormtdethuishavenenhetankerpuntvandiezelfdesterkeprofessionals.Indenieuwontstanedynamiekishetvangrootbelanghetprofessionelesysteemteversterken.Organisatieshebbenhierineenbelangrijkeroltevervullen.Ikhoophiervoorindezewhitepaperenigerichtingtehebbengegeven.

15

Voor meer informatie:

BibliografieGallup. (2013). State of the Global Workplace: Employee Engagement Insights For Business Leaders Worldwide, 117.

Herrero, L. (2006). Viral Change. United Kindom: meetingminds.Isaacs, W. N. (1999). Dialogue and the art of thinking together. New York: Doubleday.

Ruijters, M. C. P. (Ed.). (2015). Je binnenste buiten. Over professionele identiteit in organisaties. Deventer: Vakmedianet.Schwartz, B. (2011). Practical wisdom and organizations. Research in Organizational Behavior. http://doi.org/10.1016/j.

riob.2011.09.001Schwartz, B. (2016). Waarom we werken. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Senge, P. M., Scharmer, C. O., Jaworski, J., & Flowers, B. S. (2004). Presence: Human purpose and the field of the future. Cambridge: The Society for Organizational Learning. Retrieved from http://keithdwalker.ca/wp-content/summaries/m-p/

Presence.Sengeet al.EBS..pdfShaffer, D. W. (2006). How Computer Games Help Children Learn. New York: Palgrave Macmillan.

'JeBinnensteBuiten,overprofessioneleidentiteitinorganisaties'(Vakmedianet,2015)www.professioneleidentiteit.nl

ManonRuijters:mru@tg.nl

Opdonderdag1december2016vindtdezesdeeditievanhetJaarcongresVerandermanagementplaats.Eendagvolmetnieuweinzichten,aansprekendeverandertrajecten,trendsenontwikkelingen.

ManonRuijtersiseenvandesprekers.Zijgaattijdenshetcongresverderinopdeprofessioneleidentiteitinorganisatiesenhoeudatvormgeeft.

Voormeerinformatieeninschrijven:www.managementimpact.nl/verandermanagement

Jaarcongres Verandermanagement – 1 december 2016