1

HET GEDACHTEGOED VAN BATESON EN DILTS

De MULTIFOCUS onderscheidt niet alleen zes richtingen van waarnemen, maar ook zes niveaus van waarnemen. Zoals gezegd hebben wij ons daarbij laten

inspireren door het gedachtegoed van Bateson en later Dilts. Zij onderscheiden zes niveaus van leren: omgeving, gedrag, vaardigheid, overtuiging, identiteit en zingeving.

Bateson

Gregory Bateson (1904 – 1980), Britse bioloog, antropoloog en filosoof heeft de theorie van de niveaus van leren (Theory of learning: the model of mind) ontwikkeld in zijn boek “ Steps to an Ecology of mind”. Bateson werkte vanuit de

systeemtheorie en onderzocht het fenomeen van “natuurlijke hiërarchie” binnen leerprocessen, communicatieprocessen en veranderingsprocessen. Oftewel: welke

processen sturen lager gelegen processen aan en hoe beïnvloeden al die lagen elkaar. Het effect van elk niveau is dat het de informatie van het onderliggende niveau organiseert en richting geeft. Bateson ontdekte dat een verandering op een

hoger niveau meteen effecten heeft op de niveaus daaronder. Als een hoger niveau verandert, dan veranderen de lagere niveaus automatisch mee. Een

probleem speelt meestal op een ander niveau dan het ingebracht wordt; de oplossing ligt meestal op een hoger niveau. Elk niveau heeft een toenemende

grotere invloed dan het niveau daaronder. Bateson ziet the model of mind as “a holistic, self regulating, self organizing and dialogical notion of mind. The system is holistic and cannot be reduced to its parts. The system is self regulating,

stabilizing itself through feedbackloops. The systeem is a systemic hierarchy and the enviroment is also a whole system”.

Dilts Robert Dilts (1955, NLP onderzoeker, ontwikkelaar en schrijver) heeft dit

hiërarchische principe verder ontwikkeld in zijn boek “The Unified Field Theory”. Hij heeft het hiërarchisch principe vormgegeven in zes neurologische niveaus van

leren. Hij zette ze om in een schematische weergave van zes posities die elkaar beïnvloeden en tegelijkertijd een hiërarchie aangeven van invloeden die de mens sturen. Deze theorie gaat ervan uit dat er zes logische niveaus zijn, waarin we

leren (veranderen) en functioneren.

1. Spiritualiteit Dit is het hoogste niveau, het niveau van spiritualiteit en wijsheid. De zin van het bestaan, verantwoordelijkheid voor de wereld en de komende generaties. Dit

niveau vraagt aandacht in tijden van crisis. Vragen als waartoe, wat is mijn missie zijn hier aan de orde.

2. Identiteit Op dit niveau gaat het om persoonlijke zingeving vraagstukken. Wie ben ik? Wat

zijn mijn drijfveren? Deze vragen komen veelal aan de orde bij een persoonlijke crisis of burn-out.

3. Waarden en overtuigingen Op dit niveau is het waarom van het gedrag relevant, de achterliggende waarden

en overtuigingen. Deze zijn vaak (onbewust) leidend in het gedrag van mensen.

2

Vragen als wat vind ik belangrijk, wat streef ik na en waarin ben ik bereid mijn tijd te steken en waarom?

4. Vaardigheden

Hier gaat het om het realiseren van je doelen en de acties die je onderneemt. Het gaat ook om de mate van invloed die je kunt uitoefenen en de vaardigheden die je daarbij nodig hebt. Vragen als wat kan ik en hoe doe ik het, zijn hierin van belang.

5. Gedrag

Hier gaat het om datgene wat de mens doet, dat voor anderen waarneembaar is. Wat heeft hij gedaan en welke invloed heeft hij op zijn omgeving? Hoe heeft hij de situatie kunnen beïnvloeden? Vragen als wat doe je in een bepaalde situatie, hoe

doe je dat, wat is het effect, zijn hierin van belang.

6. Omgeving De basis van dit model is de context, de omgeving. Waar speelt het zich af, met wie, wanneer en waar vindt het plaats, wat is het effect op de omgeving?

Het doel van dit model is om inzicht te krijgen in je functioneren als persoon of als

team of als organisatie.

Wij vinden dit onderscheid in niveaus van leren heel bruikbaar voor de verdere verdieping van de zes zienswijzen. Wij hebben de niveaus van leren als volgt gehanteerd in onze methode:

3

Waarden

Drijfveren (Ik streef na....)

Dit is het hoogste niveau in de hiërarchie. Hier gaat het zowel om persoonlijke waarden als om universele waarden, die het

persoonlijke overstijgen en waar verbanden worden gelegd met het grotere geheel. Wat streef ik na? Rollen en kwaliteiten

Identiteit (Ik ben ........) Hier gaat het om de persoonlijke identiteit en de bijbehorende rollen en

kwaliteiten. Wat past bij mij? Overtuigingen

Oordelen (Ik vind ..)

Hier gaat het om essentiële oordelen over onszelf, over anderen en over de wereld om ons heen. Het gaat om waardeoordelen. Waarden vormen de meetlat en de

overtuigingen zijn de normen. Wat vind ik? Vaardigheden

Vakmanschap (Ik kan….)

Hier gaat het om inzichten en vaardigheden. Wat kan ik? Gedrag

Houding en gedrag (Ik doe.....) Hier gaat het om gedrag, dat voor anderen waarneembaar is. Wat doe ik? Wat is

het effect op mijn omgeving?

© Overmaat & Overmaat

27 februari 2012