Pagina 1

IN DIT NUMMER

1 Van de redactie

1 Van de voorzitter

2 Uit het bestuur

3 Gildedag 7 juli

4 Op zoek naar kruiden en geuren

5 Mijmeringen bij kalmoes

6 Interview met Patrice de Bonneval

8 Modeltuinen in Drenthe

9 Kennismaking met een gildelid

10 Argania spinoza L.

14 Kruiden na de zwangerschap

15 Verslag multimedia enquêtes

17 Cannabis, genot en genezing - Deel 3

19 Recepten van Harriët

20 Wonderboom Neem - Deel 4

21 Column Joke Top

22 Hildegard von Bingen – Deel 2

27 Kruidenmarkt De Sprenk

27 Boekrecensie & Colofon

28 Oproep beurs kerstcreaties

VAN DE REDACTIE

Misschien heeft niet iedereen het gemerkt, maar het Gilde heeft spannende tijden achter de rug! Het was een poosje onzeker of we konden blijven bestaan.

Gelukkig zijn jullie enthousiast, gemotiveerd en niet van plan om zo maar op te geven! Daardoor hebben we weer een voltallig bestuur dat veel goede ideeën heeft en zin heeft om er iets moois van te maken.

Wij wensen het nieuwe bestuur heel veel succes toe!

VAN DE VOORZITTER

Mijn naam is Nienke Tode-Gottenbos en de afgelopen ALV ben ik gekozen tot voorzitter van het Herboristengilde.

Graag stel ik mijzelf even aan jullie voor.

Ik heb de opleiding tot Herborist gevolg bij De Sprenk en deze afgerond in 2006. Daarna ben ik direct doorgegaan met de Medische Basisvakken (De Sprenk), en daarna nog Darmfloratherapie (Ortho Linea).

Tegen het einde van de Herboristenopleiding ben ik onder De Groene Vrouw begonnen met het geven van workshops en heel voorzichtig met een praktijk. Toen in 2007 mijn jongste geboren werd, werd het me duidelijk dat de periode rondom zwangerschap en kindertijd veel meer mijn interesse had dan bijvoorbeeld aandoeningen rondom hart en bloedvaten of bewegingsapparaat. Daarom ben ik in 2008 mijn bedrijf gaan omvormen naar het Centrum voor Moeder en Kind.

Hiermee heb ik nu een webwinkel met voedings- supplementen en mijn eigen handgemaakte balsems, en een praktijk waarin ik me vooral richt op voeding, darmfloratherapie en kruiden voor Moeder en Kind.

Daarnaast heb ik nog een tweede webwinkel overgenomen met milieuvriendelijke menstruatieproducten. Verder ben ik redactielid van het tijdschrift van de NVF en intussen ben ik ook weer begonnen met studeren: HBO Voeding en Gezondheid in Dronten, waarvan ik dit jaar hoop af te studeren.

Nou ja, het lukt me nooit om mijn achtergrond kórt op te schrijven ;-) maar waar het natuurlijk eigenlijk om gaat is mijn verbinding met het Gilde. Ik ben direct na mijn afstuderen bij De Sprenk lid geworden, maar vond het lastig om mijn enthousiasme vorm te geven in het nog jonge Gilde. Daarom heb ik me een paar jaar

Jaargang 2, nummer 7 Juni 2012

De Herborist

Pagina 2

afzijdig gehouden. Toen eind vorig jaar de oproep vanuit het bestuur kwam voor nieuwe bestuursleden heb ik me na enig nadenken aangemeld. Tijdens de kennismakingsbijeenkomst werd ik door de zittende bestuursleden gevraag de voorzittersrol op me te nemen en dat is natuurlijk een hele eer!

Het was nog even spannend of het wel zou lukken om een functionerend bestuur te vormen, maar gelukkig is dat op de ALV helemaal goed gekomen en ik heb er alle vertrouwen in dat we met dit nieuwe bestuur een vliegende doorstart kunnen gaan maken.

Hopelijk wordt het Gilde dan ook weer de bloeiende vereniging die we allemaal graag zouden zien. Ik zit in ieder geval nog steeds vol ideeën en ook de andere bestuursleden zijn enthousiast. We realiseren ons dat we niet alles in één keer kunnen aanpakken, maar hopen toch gestaag aan de weg te timmeren en het Gilde nog meer te laten leven onder de leden. Er is nog veel dat moet gebeuren, maar met de vele handen en hoofden die nu het bestuur vormen komen we er wel!

Met vriendelijke groet,

Nienke Tode-Gottenbos PS: op de ALV hoorden we onder andere dat de bereikbaarheid van het bestuur en de verschillende commissies voor veel leden niet voldoende duidelijk was. Mocht je vragen of opmerkingen hebben over het Gilde, dan mag je die altijd sturen naar info@herboristengilde.nl of desnoods naar mijn privé-adres: info@groenevrouw.nl. We hopen snel duidelijke, aparte emailadressen te hebben voor iedere functie binnen het Gilde en ook de site te verbeteren om helderheid te creëren en eenvoudiger bereikbaar te zijn, want we hebben jullie feedback hard nodig!

UIT HET BESTUUR

Afgelopen zaterdag 14 april zou ik een eerste vergadering van het Herboristengilde bijwonen. In juni 2011 ben ik afgestudeerd als Herboriste aan opleiding de Sprenk.

Een paar maandjes ervoor had ik me als aspirantlid bij het gilde laten inschrijven; ik vond dat als ik straks zo’n mooi ‘oud’ beroep zou gaan vertegenwoordigen, ik toch

op zijn minst tot ‘het Gilde van Herboristen’ zou moeten horen.

Afijn, op die zaterdag reed ik naar het Kraaybekerhof in Driebergen. Ik was er al wel eens geweest om er de tuin te bezoeken, die overigens zeker de moeite waard is om er eens in de zomer een kijkje te gaan nemen. De opkomst viel me tegen, ik had werkelijk een grotere groep verwacht, maar leuk was wel dat ik al meteen een paar bekende gezichten zag.

Meteen bij de opening van de vergadering werden we geconfronteerd met het feit dat er maar een gedeelte van het bestuur aanwezig was. Het bestuur bleek nog maar uit drie actieve leden te bestaan. Ons werd duidelijk gemaakt dat het voortbestaan van het gilde aan een zijden draadje hing! Als er niet gauw nieuwe leden tot het bestuur zouden toetreden, dan zou per ommegaande het gilde ontbonden worden. Dat vond ik toch wel heftig; ben je net lid geworden van zo’n mooie organisatie en dan was het alweer over….

In de discussie die na die mededeling volgde werd duidelijk; geen gilde zonder actief bestuur, maar zonder actief bestuur ook geen goed draaiend gilde, dus….

Met die gedachte in het achterhoofd zijn we eerst maar eens aan de koffie gegaan. In de gesprekken die over en weer ontstonden bleek dat er wel veel ontzettend leuke en stimulerende ideeën voor het gilde waren. Het zou toch zonde zijn als daar geen handen en voeten aan gegeven zouden worden.

Terwijl ik nog wikte en woog, zal ik wel zal ik niet, werden we al voor de keuze gezet; gaat het gilde door of houdt het per nu en direct op te bestaan. Toen dacht ik ineens: “Ik doe het gewoon!”. Er bestaat nog zoveel enthousiasme bij de zittende leden, die wil ik daar wel bij helpen. En Jeannine, mijn medestudiegenoot, besloot op datzelfde moment zich ook te willen inzetten voor het voortbestaan van het gilde. Daarmee bleek het bestuur weer ‘compleet’ te zijn. Harriët van der Putt, voormalig bestuurslid, bleek bereid te zijn om met haar ervaring het nieuwe bestuur te ondersteunen. Nou, daarmee was het nieuwe bestuur een feit en stel ik ze hierbij aan jullie voor:

Nienke Gottenbos: voorzitter Leanne van Hooft: secretaris Thomas Markus: penningmeester Bernhard Liesandt Jeanine Blom en ikzelf: Elvira van Tinteren

Pagina 3

Onze 1e bestuursvergadering hebben we al achter de rug, we zijn klaar om onze schouders er onder te zetten; het is nog een beetje aftasten hoe nu een en ander vorm te geven en te bekijken wat nu prioriteit heeft, maar we hebben er zin in en dat is voor nu het belangrijkste.

We hopen daarbij natuurlijk op steun van alle leden van het gilde en hopen dat jullie bereid zijn om mee te denken. Misschien dat we wel eens een beroep op jullie doen voor de uitwerking van het een of ander en anders hopen we jullie zeker te zien op een van de gildedagen (7 juli as.!) of bij de volgende gildejaarvergadering.

Groet, Elvira van Tinteren

GILDEDAG 7 JULI

BEZOEK AAN DE TUIN VAN NORBERT MERGEN EN MARIJKE METZ

Beste Herboristen, Naast het delen van onze kruidenkennis is één van de doelstellingen van het Gilde ook het bezoeken van locaties die mooi, inspirerend en/of interessant zijn voor Herboristen.

En dat gaan we weer doen!

Voor 7 Juli 2012 hebben we een bezoek gepland aan de tuin van Norbert Mergen en Marijke Metz in Doorwerth. Dit is wat Norbert en Marijke zelf vertellen over zichzelf en hun bedrijf:

“In 2003/2004 waren wij betrokken bij de Vergeten Groenten-beweging. We hebben een grote moestuin voor eigen gebruik, waar we redelijk wat onalledaagse soorten en rassen hebben aangeplant.

We proberen – dat is de sport – zelfvoorzienend te leven.

Allengs word ik meegevoerd in allerlei initiatieven die groen, streekproducten, ambachtelijk enzovoorts aangaan,

Kortom: een beetje autarkie, van licht- tot donkergroen, eko, biologisch-dynamisch maar geen Prinzipienreiterei.

Het is passie. En die dragen we uit. En van oude groenterassen duikel je in oude varkensrassen. Dus ook dat.”

Nog veel meer interessante informatie over de tuin vind je via: www.mergenmetz.nl (die site is overigens echt het bekijken waard!)

Wat gaan we daar doen?

We willen graag een rondleiding volgen door de tuin van Norbert en Marijke, om de vergeten en bijzondere rassen groenten, fruit en kruiden te bekijken. We zullen daar ook lunchen, waarvoor we iedereen vragen iets lekkers mee te brengen.

Leuk! Hoe geef ik me op?

Door een mailtje te sturen naar Bernhard Liesandt, f.b.16@kpnmail.nl

Geef ook je eventuele dieetwensen aan.

Let op: je kunt je opgeven tot 21 juni, dus wees er op tijd bij!

De entreeprijs is € 16.75 p.p., die je ter plekke kunt betalen. Niet schrikken, want daarvoor ontvang je ook nog een fles heerlijke olijfolie!

Aanwezig: 7 juli uiterlijk 10:30

Het adres is Utrechtseweg 433, 6865CL in Doorwerth; de routebeschrijving vindt je op de website onderaan links. We hopen jullie natuurlijk allen daar te zien!

Kruidige groeten namens het bestuur,

Bernhard Liesandt

Pagina 4

OP WERELDREIS OP ZOEK NAAR KRUIDEN EN GEUREN

Apotheken-Museum in Bad Münstereifel in Duitsland

Op een regenachtige zondag in februari van dit jaar breng ik een bezoek aan Bad Münstereifel in het Duitse Eifelgebied. Dit ligt in de grensstreek tegen de Belgische Ardennen aan. Het plaatsje staat bekend als een kuuroord en wordt zelfs gezien als het West-Duitse centrum van de Kneipp behandelmethode. En hoe aanlokkelijk dat ook klinkt op zo’n druilerige dag als vandaag, ik ben hier gekomen om me heerlijk binnen te gaan vermaken in leuke galerieën, winkels en andere toeristische trekpleisters. Maar ik weet zeker dat jullie dit ook herkennen: waar je ook bent, je speurt toch altijd naar alles wat maar naar kruiden neigt. Zo ook deze keer, want na een uurtje te hebben rondgelopen stuit ik op een mooi klein Apothekersmuseum en ook nu maakt mijn hart weer een vrolijk huppelpasje.

Het bescheiden pand ziet er aan de buitenkant prachtig onderhouden uit. De krakende vloer bij binnenkomst verraadt echter dat het al wat ouder is. Ik kom in een kamertje waar ik voor slechts enkele euro’s een kaartje kan kopen en dat een kleine voorraad met producten als bijvoorbeeld kruidenpastilles, kruidentheeën, blikjes en overige snuisterijen toont. Het blijkt dat in het pand vanaf 1806 tot en met 1994 een apotheek was gevestigd van de familie Bresgen. Daarna is het bedrijf verplaatst en kon de apotheek gelukkig als museum worden behouden. Dat dit een goede zet is geweest, blijkt meteen als ik de prachtige officina betreed. Echt een ruimte zoals je wel eens in oude boeken ziet. Met mooie houten lambrisering, een sierlijk bewerkt plafond, wandkasten voorzien van vele kleine, spannende lades

met allerlei kruidennamen erop en natuurlijk wanden vol met bruine apothekersflesjes en stenen potten. Alle lades mogen open en dat maakt het rondkijken wel erg leuk.

Dan kom ik in een klein laboratorium, waar nog verschillende meettoestellen en ander werkmateriaal staan uitgestald. Een smalle houten trap leidt me naar de bovenverdieping, waar meer inhoudelijke kruideninformatie te vinden is in de vorm van gedroogde kruiden in glazen lijsten. Ook hier staan weer kasten met vakjes, met daarin verschillende kruiden en andere ingrediënten waarmee de toenmalige apothekersfamilie werkte.

Tot slot loop ik een kleine ruimte binnen waar op dat moment een cursus wordt gegeven, maar ook daar mag ik rondkijken en zie ik met welke kleine hulpmiddelen medicijnen werden samengesteld. Ik besluit om voor mijn vertrek nog even bij de officina naar binnen te gaan, die toch wel een soort van magische aantrekkingskracht op mij uitoefent. Wat moet het heerlijk zijn om thuis zo’n ruimte te hebben, gaat er door mijn hoofd heen. Dit kleine maar daardoor juist charmante museum heeft mij in ieder geval weer inspiratie gegeven en me in deze wintermaand weer even bij mijn kruidenhart gebracht. Het is vooral leuk om een bezoek aan dit museum te combineren met andere bezienswaardigheden in de regio. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de kruidentuin Herba Sana van herboriste Isabella Cornette in het Belgische Elsenborn (www.herba-sana.be). Deze is van juni tot september geopend en ligt slechts één uur rijden van het museum vandaan. Beiden zullen de autoreis van enkele uurtjes vanuit Nederland naar dit gebied zeker de moeite waard maken.

Apotheken-Museum Werther Strasse 13-15 Bad Munstereifel Duitsland 0049-2253-542244 http://www.bad-muenstereifel.de/seiten/kur_erholung/kultur/Apothekenmuseum.php Tekst en foto’s: Marga Boutkan

Pagina 5

MIJMERINGEN BIJ KALMOES

Acorus calamus

Eindelijk is de vijver gerenoveerd, dat was een enorm werk. Vissen zaten er al niet meer in. Het was nog te vroeg voor de padden, en de kikkers waren ongeveer allemaal bevroren. Waarom ze nu juist op dat ondiepe plaatsje zijn gaan overwinteren is me een raadsel maar het was wel een halve emmer vol kikkerlijkjes. Niet leuk dus. Daarna 1 meter diep blubber verwijderen en na ruim 240 kg. nieuwe folie aangebracht te hebben kon de opbouw weer beginnen.

En hij is prachtig geworden. Dit heeft niets met kruiden te maken, als het niet zo was dat er enorm veel kalmoes in de vijver stond. Alle bakken die ik kon vinden werden vol gezet met kalmoes om straks weer in de nieuwe vijver een plaatsje te krijgen. Hoe zat het ook al weer met de kalmoes? Hij houdt van moeras en daarom deed hij het goed in mijn modderpoel. Hij heeft zwaardvormige bladeren en je herkent hem aan de duivelsbeet, heb ik geleerd. Zo onderscheidt hij zich van de lis. Nu weet ik niet zeker of dat een verwarring is met het riet. Over het riet zijn veel sprookjes kijk maar eens op www.natuurverhalen.nl. Daar was de duivel weer eens boos en beet in het riet, nog steeds kan je dit zien.

Zoiets moet het ook geweest zijn met de Kalmoes, want die ribbels aan het blad lijken op een beet en dan natuurlijk van de duivel.

De Kalmoes staat vooral bekend als een spijsverteringskruid. Het is een heel oude geneeskrachtige plant en wordt al vermeld in de Bijbel, in het boek Exodus. De traditionele Chinese geneeskunst maakte ook al gebruik van de kalmoes. Maar het is vooral een aromaplant stond me nog bij. En ja als je de dikke vlezige wortelstok breekt dan komt er een licht citroenachtige geur vrij. Waarom er dan in de boeken staat dat je van de gedroogde wortel poeder kan maken en dit als kaneel kan gebruiken is voor mij een raadsel, aangezien citroen helemaal niet op kaneel lijkt.

Maar er zijn meer raadselen, zeker als je op internet gaat kijken. Het is een spijsverteringskruid, je gebruik hem bij een gebrek aan eetlust. Als hij de eetlust zou beperken dan zou hij veel populairder zijn denk ik. Maar wat hem wel populair kan maken is zijn hallucinerende werking, als je op een flink stuk wortel kauwt krijg je op LSD lijkende effecten. Maar ik lees ook dat je een Kalmoeswortel met een gerust hard aan je baby kan geven om op te kauwen als ze sukkelen met de tandjes. Het wordt ook gebruikt als stimulerend middel. Hij werkt ook kalmerend bij hardkloppingen.

Een aftreksel kan oogklachten genezen. Bij het verdampen van etherische olie aard het mensen. Maar ik las ook dat Azaron een van de actieve bestanddelen van de kalmoes is. Toch kan ik Azaron alleen als merknaam vinden voor de crème die muggenbeten verlicht en niet als een inhoudsstof.

Het is nogal verwarrend wat je allemaal tegen komt op internet over de Kalmoes. Na dit alles gelezen te hebben is het misschien beter om hem helemaal niet in te nemen, je weet niet of je gaat trippen of juist aarden. Of zullen we maar op Verhelst vertrouwen die zegt dat hij goed is om eetlust op te wekken, de spijsvertering te bevorderen en darmkrampen op te heffen? Ik heb hem wel weer in de vijver gezet want wat hij ook doet, is het water zuiveren.

En de padden vinden hem geweldig om hun snoeren op af te zetten. Misschien kan hij ook gebruikt worden om alle verhalen op internet te zuiveren want voor mijn gevoel staat er wel erg veel onzin te lezen, die de kruidenkunde niet ten goede komt.

Tekst en foto’s Helen Otting

‘De duivelsbeet’

Kalmoes met paddensnoeren

Pagina 6

INTERVIEW MET PATRICE DE BONNEVAL

Laten we beginnen bij het begin: kun je je even voorstellen? Ik ben Patrice de Bonneval. In 1981 heb ik in Lyon, Frankrijk de ELPM (Ecole de Plantes Médicinales) oftewel de School voor Medicinale Planten opgericht. In 1979 heb ik een Herboristerie gekocht, ook in Lyon en daarnaast heb ik al een tijdje een apothekersdiploma.

Kun je je werk met kruiden omschrijven? Ik was al vrij jong met kruiden bezig, omdat dat me zeer aantrok. Ik was dol op kruiden, ik hield van de natuur en ik was erg nieuwsgierig. Ook vond ik het een uitdaging om mensen te verzorgen met producten die, als je de samenstelling, inhoud en afkomst ervan goed leert kennen, heel veel goeds kunnen doen. Kruiden waren, en zijn nog steeds, voor mij een soort van milieu waarin ik verbleef. Een natuurlijke omgeving die op tweeërlei wijze kracht geeft. Ten eerste direct, als je in de natuur tussen de planten bent, en ten tweede in al haar getransformeerde vormen zoals theeën, poeders, crèmes etc. Kruiden kunnen op verschillende manieren bewerkt en verwerkt worden, waardoor ze makkelijk in gebruik en efficiënt in hun werking worden.

Hoe zou je de relatie tussen de Mens en het Kruid omschrijven? De relatie tussen de Mens en het Kruid speelt zich op drie niveaus af. Ten eerste op het lichamelijke niveau als je een kruid inneemt, bijvoorbeeld als je een kruidenthee drinkt. Ten tweede is er het niveau van de gevoeligheid. Als je bijvoorbeeld kruiden voor jezelf uitkiest, moet je ervoor zorgen dat die kruiden passen bij jouw gevoeligheid, jouw persoonlijke problemen, liefdesproblemen, relatieproblemen. Ik denk dan allereerst aan Bachbloesems, maar er zijn ook andere opties. Ook het intellectuele systeem hoort bij dit niveau, denk maar aan de kruiden die invloed hebben op de hersenen en het zenuwstelsel. Het laatste niveau is het niveau van de ziel. Er zijn kruiden die daar een directe werking op hebben. Dat wil zeggen dat je door de relatie die met het kruid beleeft geholpen wordt in je persoonlijke ontwikkeling en groei.

Hoe zou iemand vandaag de dag zijn leven kunnen wijden aan kruiden? Wat is jouw kijk daarop? Dat is een persoonlijke vraag. Er zijn mensen die hun hele leven in de stad hebben geleefd en weinig kennis hebben van kruiden. Maar er zijn ook mensen die van het platteland afkomstig zijn en net zo weinig kruidenkennis bezitten. Dus wellicht is er vroeg of laat een soort drang die mensen de natuur weer doet opzoeken, omdat ze de stad beu zijn of omdat ze in een natuurlijke omgeving met natuurlijke producten willen leven. Een soort van toenadering van mensen planten, het naar elkaar toe groeien van mens en natuur, en al het natuurlijke.

Wat zou je iemand aanraden die zich wil vestigen als therapeut? Daar komt wetgeving bij kijken. In Frankrijk mag je je niet vestigen als je geen arts bent. Je kunt een winkel runnen, bijvoorbeeld een biologische- of kruidenwinkel. Of je kunt consulten geven over het onderhouden van een goede gezondheid, waarin je je kruidenkennis toepast. Je kunt een soort van uitwisseling creëren en vragen van mensen “beantwoorden” door ze kruiden aan te raden die voor hen om dat moment van toepassing zijn. Je kunt hiermee heel goed een leven opbouwen en je brood verdienen.

Wat voor mensen komen er naar de school die jij hebt opgericht en nog steeds bestuurt? Een heel breed publiek, eigenlijk iedereen. Zowel jeugd als ouderen, armen als rijken, hoog en laag opgeleide mensen interesseren zich voor kruiden. Het is een rode draad die mensen met elkaar verbindt. De rijkdom van deze school is dat we een sociale mengelmoes hebben die erg inspirerend en interessant is. Uiteindelijk geven we hetzelfde onderwijs aan allerlei mensen en iedereen destilleert daaruit wat voor hem of haar interessant is.

Wat was destijds jouw motivatie om een school op te richten; de eerste in Frankrijk toch? Ja, het was één van de eerste scholen. Mijn motivatie was om kennis over kruiden weer onder het publiek te brengen. Ik vond het ontoelaatbaar dat kruidenkennis werd “gegijzeld” door de medische wereld. Ze eigenden zich het recht toe om kruiden te mogen gebruiken, maar deden dat in de praktijk nooit! Ik zag niet in waarom iemand die het normaal vindt om met een kaart door de stad te lopen, geen kaart had om

Pagina 7

zich in de natuur te begeven, geen eik, lijsterbes, hazelnoot of wat voor plant dan ook kon herkennen. Die kennis maakt deel uit van een erfgoed en niemand heeft het recht om zich dat toe te eigenen. De school had en heeft de mogelijkheid om mensen te helpen om natuur te herkennen en natuur lief te leren hebben.

Is dat nog steeds je motivatie? Nog altijd, dat is geen jota veranderd.

De school is behoorlijk gegroeid. Hoeveel onderwijzers geven er nu les? Een twintigtal onderwijzers voor duizend leerlingen.

Wat voor toekomstprojecten heb je in petto voor de school? Onze toekomstprojecten zijn: doorgaan met lesgeven over medicinale planten, lesgeven in koken met kruiden. Daarnaast willen we verder groeien naar alles wat rechtstreeks met geneeskrachtige planten te maken heeft en alles op grotere schaal doen, zodat we een school zullen hebben met een zogenaamde “natuurlijke werking”.

In het kader van de school bestaat er ook al enkele jaren de vereniging Herbalistes sans Frontieres (HST, Herboristen zonder Grenzen). Wat is de rol van het HSF? De rol van de HSF is het creëren van een overkoepelend, ambachtelijk gilde, een soort van internationaal samenwerkingsverband van mensen die zich interesseren voor onze ideeën. Wij hebben als doel de Aarde te verzorgen en lief te hebben, kruiden te gebruiken en te communiceren met dieren en de natuur. Ik heb dit samenwerkingsverband al in ’85 opgericht, zodat mensen konden delen.

Kunnen geïnteresseerden uit Nederland contact opnemen met de HSF? Uiteraard. Ze kunnen direct contact opnemen. We hebben een website en een adres. We hebben het voor mensen mogelijk gemaakt om in beweging te komen en om bijv. artikelen, boeken en kennis te delen. Het doel van de HSF is echt om met elkaar te delen.

Zowel leerlingen als mensen die in dat veld werkzaam zijn? Het is bedoeld voor iedereen die iets wil delen. Of ze nou leraar zijn, professor, onderzoeker of arbeider zijn, dat maakt echt niks uit.

Zie je verschillen tussen culturen als een drempel of als een verrijking? Vroeger was er in Frankrijk een uitdrukking: “Reizen vormt de jeugd.” Voor mij hebben de verschillen tussen culturen een toegevoegde waarde. Ik kan ze niet anders zien dan als verrijkend. Het gaat namelijk niet om de verschillen waarmee we mensen tegenover elkaar zetten. Het gaat om stimuleren, mensen vooruit laten komen, om de kennis en liefde van alle mensen te laten groeien, zowel tussen mensen onderling als tussen mensen en de natuur.

Als je kijkt naar hoe sterk culturele verschillen in Europa naar voren komen, denk je dan dat het mogelijk om een eenheid op te bouwen? Laten we het hopen. Het is zeer wenselijk. Als we iets willen, kunnen we het mogelijk maken. Ik zou niet weten waarom het niet zou kunnen. Het is belangrijk om de juiste systemen te vinden en te maken. Zo zijn we bijvoorbeeld bij een Duitse school op bezoek geweest. We hebben besloten om artikelen voor elkaar te schrijven, onze kennis te delen, onze boeken te delen. Het is echt noodzakelijk dat er een wisselwerking ontstaat, waaruit blijkt dat we allemaal dezelfde weg volgen. Het zijn niet de verschillen die ons zullen verrijken, maar de middelen waarmee we die verschillen met elkaar in verband brengen, zodat het geen verschillen meer zijn.

Wil je tot slot nog iets kwijt over de school of de HSF? Ik denk dat onze school, de HSF en de scholen van anderen fundamentele pilaren zijn, waarop Europa gebouwd kan en zal worden. Toen ik jong was, was ik lid van de Federalistische Jongerengroep voor Europa. We hoopten dat de scholen, universiteiten, de kunsten en de mensen zich met elkaar zouden mengen. Dat we een Europa zouden creëren dat een echt land zou zijn. Wellicht is liefde voor de natuur een middel om dat land te creëren, ofschoon dat natuurlijk geen smoes voor wat dan ook kan zijn. Ik denk dat mensen vanuit dat gevoel het goed met elkaar zouden kunnen vinden, dat ze overeenkomsten zullen beleven en voelen. Atty Teil-Alberda

Pagina 8

MODELTUINEN IN DRENTHE

Stel je voor: Je verhuist van een boerderij met een lap grond naar een rijtjeshuis in de stad, met 2 vierkante meter betegelde postzegel als achtertuin. Hoe maak je daar dan iets moois van? Of andersom, je verlaat je kleine tuintje, voor die lap grond in de provincie, hoe onderhoud je zoiets en wat doe je er mee?

Voor al deze vragen, of gewoon een mooie wandeling, zijn er de Harrie Boerhoftuinen in Drenthe. Een goed aangegeven pad en wandelroute leidt de bezoeker langs 30.000 vierkante meter grond en 42 modeltuinen. Of je nou op zoek bent naar een idee voor een beeldentuin, bomentuin, kindertuin, of een tuin met een vijver, de modeltuinen geven inspiratie.

De wandelroute begint langs eenvoudige tuinen; een grasveldje met daarom heen borders met bloemen, een betegeld stadstuintje en een buxustuin. Langzaam komen er andere ontwerpen in zicht. Een prachtige Japanse tuin, met vijver en klein rood bruggetje, een mediterrane tuin en zelfs een klein kruidentuintje, met perken kruiden omringd door buxushagen.

Bij elke tuin staat een bordje met de omschrijving en de namen van de gebruikte planten. Ook krijgt iedere bezoeker een folder met omschrijvingen van de tuinen. Af en toe wijken de paden van de route af en leiden kleine zijweggetjes via de ene tuin naar de andere. Bruggetjes, heuvels, kleine verhogingen en groenplafonds maken de wandeling interessant en elke tuin een ontdekking.

Net wanneer je denkt: “Leuk die modeltuinen, maar ze zijn wel erg klein”, stap je door een opening in een metershoge haag naar een tuin die z’n naam eer aan doet. De grote vijvertuin, bestaat uit een enorme vijver,

die bijna een klein meer genoemd kan worden. Waterplanten sieren de oevers van de vijver en overhangende bomen creëren schaduwen op het water.

Rotsblokken vormen een pad naar de overkant, waar een trappetje naar boven, langs een waterval en naar een uitkijkpunt leidt. Vanaf hier is een groot gedeelte van de tuinen zichtbaar en is te zien met hoeveel aandacht elke tuin onderhouden wordt. De Harrie Boerhoftuinen bestaan dan ook niet alleen uit modeltuinen, maar ook uit een groencentrum en een hoveniersbedrijf.

Na de opgedane inspiratie in de tuinen kan je meteen de benodigde planten aanschaffen. En voor de mensen met twee linkerhanden geeft Harrie Boerhof ook tuinadviezen.

Ben je alleen geïnteresseerd in kruidentuinen en geneeskrachtige planten? Dan kan je de Harrie Boerhoftuinen overslaan. Maar voor een prachtige wandeling, en veel inspiratie, is het zeker de moeite waard.

Adres: Harrie Boerhof Honingvlaken 10 7991 RW Dwingeloo Tekst en foto’s: Floor Fortunati

Pagina 9

KENNISMAKING MET EEN GILDELID

Karolina Stachowska

Lid van het Gilde sinds:

2009 Functie of taak binnen het Gilde:

Redactielid van De Herborist.

Opleiding op kruidengebied: Opleiding tot Herborist bij Kruidencentrum de Sprenk. Kruidenactiviteiten: Ik maak zelf zeep en cosmetica en ik schrijf en redigeer voor De Herborist. Passies: Schrijven, koken, voeding, tekenen, zeepzieden. Hekel aan: Onzinclaims op voedingsmiddelen. Alles weer opruimen als ik urenlang zeep heb staan te maken :) Favoriete kruidenthee: Indiase Chai Favoriete kruidengeur: Kaneelbasilicum Meest vieze kruid: Zoethout en valeriaan. Laatst gelezen kruidenboek: The Herbalists Way: The Art and Practice of Healing with Plant Medicines van Nancy en Michael Philips Laatst bezochte tuin: De Hortus Botanicus in Amsterdam. Dromen en wensen: Ik zou graag willen dat er meer erkenning komt voor alternatieve geneeswijzen en dat de invloed van geneesmiddelenfabrikanten en bedrijven als Unilever afneemt. Daarnaast zou het mooi zijn als alle neptroep uit de supermarkt zou verdwijnen en plaats zou maken voor écht eten.

EEN BRANDNETELSOEPJE ‘A LA FRANCAISE’

Soupe d’orties et chantilly de chèvre

6 grote handenvol jonge brandnetels/brandneteltoppen

3 kleine aardappeltjes 1/4 ui olijfolie 20 cl slagroom 3/4 van een ambachtelijk en vers geitenkaasje

Slagroom koud zetten, alsmede de kom en de garde die je gaat gebruiken om het op te kloppen.

Ui fijnsnijden, aardappels schillen en in blokjes snijden, brandnetel grof snijden.

In pan, olijfolie verwarmen en ui en blokjes aardappel goudbakken.

1 1/2 l water aan de kook brengen en de brandnetel erbij doen, afdekken en 15 - 20 minuten zacht laten koken.

Slagroom stijfkloppen in 1 schaal, geitenkaas in een andere schaal 'kloppen'(in kleine stukjes snijden en dan ook mixen), beetje bij beetje slagroom erbij.

Als soep gaar is, mixen.

Schenk de soep in glazen of soepkommen, doe de geitenslagroom erop en serveer meteen!.

Atty Teil-Alberda

BERICHT VAN DE VLAAMSE HERBORISTEN

Beste kruidenliefhebbers, herboristen,

De herboristenopleiding organiseert nog een kruidenstage (vakantie) in de Franse Drôme. Zomerstage van 7 tot 14 juli 2012 (tijd van lavendel). Zie ook http://sites.google.com/site/kruidwis/ Zaterdag 9 juni: Herboristendag van16u tot 20u

Wat staat er al op het programma: boekenbeurs (boeken van Maurice Godefridi over

kruiden, natuur, tuinieren, homeopathie, voeding..) kruiden- en plantenbeurs bezoek aan de Heemtuin bezoek aan een Hilde's kruidentuin http://www.xn--dedrude-sza.com/

Groetjes, Maurice Godefridi vlaamseherboristen@gmail.com

Pagina 10

ARGANIA SPINOZA L - IJZERBOOM

De Argania spinosa L., argan, ook wel ijzerboom genoemd, behoort tot de Sapotaceaefamilie, welke meest in tropische tot subtropische gebieden wordt aangetroffen. Van de Sapotaceae zijn er vele met eetbare vruchten of hebben ze ander economisch nut.

De arganboom is met recht een oerboom, er worden getallen genoemd van 25 tot 80 miljoen jaar oud. Maar de levende exemplaren kunnen een leeftijd van doorsnee 150 – 200 jaar bereiken, al wordt er hier en daar ook gewag gemaakt van 400 jaar oude bomen.

DE ARGAN GROEIT ALLEEN IN EEN GEBIED IN HET

ZUIDWESTEN VAN MAROKKO TUSSEN ESSAOUIRA EN

AGADIR

Hij wordt ca. 10 m. hoog, heeft een doorsnee kroon van 14 – 16 m. en bestaat meestal uit meerdere korte knoestige stammen.

In de bergen treft men deze boom tot ca. 1.300 m. hoogte aan, waarna de thujavegetatie overneemt. Hij is het hele jaar door groen en de takken hebben doornen. De argan groeit alleen in een gebied in het zuidwesten van Marokko tussen Essaouira en Agadir.

Dankzij een wortelgestel dat tot 30 m. diep de bodem indringt en de symbiose met een wortelschimmel uit de Ascomycetenfamilie, is de argan in staat water te vinden. Dit heeft weer tot gevolg dat ook andere gewassen en dieren hiervan kunnen meeprofiteren.

In dit semiwoestijngebied kan de argan ook de enorme droogteperioden, met temperaturen die soms jaren hoger blijven dan 50˚C, weerstaan door te stoppen met het produceren van vruchten en het aanpassen van de grootte van zijn blad, zodat het verdampingsoppervlak kleiner wordt of in extreme gevallen zich van zijn loof ontdoen.

De arganbomen gaan dankzij hun diepe wortelgestel de bodemerosie tegen en vormen op die manier een barrière tegen de oprukkende woestijn.

De bladeren van de argan zijn smal en ca. 2 – 4 cm. lang. De bloemen die in april bloeien zijn vrij klein met vijf bleke groengele bloembladeren. Pas in juni-juli van

het daarop volgende jaar is het fruit van ca. 1,5 tot 3 cm. groot rijp.

De vrucht heeft een bittere, dikke schil met daarbinnen het zoet ruikende maar niet lekker smakende vruchtvlees. De vrucht bevat een kern met daarin 1 tot 3 zaden waaruit de arganolie geperst kan worden.

Een normale oogst levert per boom ca. 5 kg. vruchten en voor een liter handgeperste olie is ca. 30 – 40 kg fruit nodig, wat weer de productie van zo’n 8 arganbomen is.

Historie en tegenwoordige tijd

Het gebruik van de arganboom is bij de Berberstammen uit Marokko al eeuwenlang bekend, zowel op culinair als cosmetisch gebied. Ook werd het hout gebruikt om vuur mee te stoken, voor zowel verwarming als om op te koken.

De Feniciërs die in het Middellandse Zeegebied woonden rond 1000 v. Chr. kenden reeds het gebruik van arganolie. Ook de Egyptische arts Ibn Al Baythar beschreef reeds de arganboom en olie in zijn botanische encyclopedie (1219).

DE FENICIËRS DIE IN HET MIDDELLANDSE ZEEGEBIED

WOONDEN ROND 1000 VOOR CHRISTUS KENDEN

REEDS HET GEBRUIK VAN ARGANOLIE

Gek genoeg was het tot een paar decennia geleden niet erg bekend, zelfs niet bij de Marokkaanse bevolking zelf. Pas begin 90er jaren ontdekte de westerse industrie de mogelijkheden van de arganolie, zowel voor cosmetisch als culinair gebruik. Grotere commerciële fabrieken werden gevestigd in grote steden als Casablanca en Agadir.

Vanaf begin 50er jaren heeft de Marokkaanse monarchie (aanvankelijk nog een sultanaat) via zogenaamde dahirs geprobeerd om lokale populaties te laten profiteren van eigen streek en de daaraan verbonden economie.

Pagina 11

Echter zoals overal ter wereld waar investeerders geld ruiken, liep de wetgeving steeds achter de feiten aan en het relatief vruchtbare gebied waar de arganboom groeit viel steeds meer ten prooi aan verschillende producten voor o.a. de export. Ook de relatief arme bevolking ‘verhuurde’ eigen grond en het gebied waar de argan kon groeien begon in te krimpen.

In 1998 verklaarde de UNESCO een ca 830.000 ha. groot gebied tot wereld biosfeer-reservaat. Met medewerking van Marokkaanse ministeries trof men maatregelen om de lokale bevolking te helpen. Zo werden er coöperaties opgericht en er werd gemechaniseerd t.b.v. de productie van arganolie om de concurrentie met de commerciële fabrieken aan te kunnen gaan.

IN 1998 VERKLAARDE DE UNESCO EEN CA. 830.000

HA. GROOT GEBIED TOT WERELD BIOSFEER- RESERVAAT

De kracht van de Berbervrouwen – de Amazighen, die betrokken zijn bij deze coöperaties, ligt echter in het al eeuwenlang handmatig vervaardigen van de arganolie, met als gevolg dat een aantal coöperaties zich daarop ging toeleggen.

Een aantal van hen verzamelde zich onder één overkoepelend orgaan, het U.C.F.A. (Union des Cooperatives des Femmes de l’Arganeraie), toen bleek dat hun handmatig geproduceerde product gezien de prijs moeilijk de concurrentie aankon.

Vandaag de dag zijn er 22 coöperaties bij het U.C.F.A. aangesloten, allen voor en door vrouwen gerund. De meeste coöperaties kiezen net als de U.C.F.A. elk jaar nieuwe leidsters , een president, een secretaris en een penningmeester. Voor ieder van de functies is er ook een ‘vice’.

De vrouwen moeten, als zij willen deelnemen aan de coöperatie, aan een paar ‘eisen’ voldoen. Zo dient een eigen bijdrage van ca. 100 dirham betaald te worden.

Mocht dat een probleem opleveren, dan kunnen andere vrouwen helpen. De vrouw moet in de buurt wonen, de traditionele manier van arganolie winnen beheersen en deelnemen aan onderwijsprojecten. Zij zijn dan ook echter verzekerd van een vast loon en volledig loon bij ziekte. Winning van het ‘Marokkaanse goud’ de arganolie

De procedure wat betreft de oliewinning is sinds eeuwen in de handen van de Berbervrouwen en nog steeds

hetzelfde. De olie wordt niet alleen op deze oude traditionele wijze gewonnen maar ook met moderne apparatuur. Ik beperk mij echter tot het beschrijven van de traditionele manier.

Na het rijpen van de vruchten wachten de vrouwen tot deze uit de boom vallen, daar het plukken ervan onmogelijk is door de doornen van de boom. Wie wel zelf van de vruchten kunnen genieten zijn de geiten, zij klimmen in de boom en eten het vruchtvlees.

Het vruchtvlees, dat niet voor menselijke consumptie geschikt is, en de schil worden allereerst door de vrouwen verwijderd en daarna gebruikt als brandstof.

Met een voor de eigen hand gevonden en geschikte steen wordt daarna de noot kapotgeslagen en komen de 1 – 3 zaden tevoorschijn, waaruit de olie uiteindelijk geperst zal worden. De zaden, ook wel amandelen genoemd, worden licht geroosterd en daarna gedroogd.

Amandelen ‘bevrijden’ en roosteren

Verzamelen van de vruchten en ontdoen van schil en vruchtvlees

Pagina 12

Vervolgens worden de zaden met een traditionele stenen molen tot een brij vermalen. Na het vermalen wordt beetje bij beetje gekookt water toegevoegd, die als het ware de olie uit de cellen perst en zijn plaats inneemt.

Amandelen vermalen De brij kneden en water toevoegen

Vervolgens wordt deze brij tot een soort deeg gevormd, die met de hand uitgeknepen wordt zodat de olie eruit vloeit.

Deeg uitknijpen, zodat olie vrijkomt en er op fles afgevuld kan worden

De olie die uit geroosterde zaden wordt geperst is geschikt voor culinaire doeleinden. Voor cosmetische doeleinden worden de zaden niet geroosterd!

De verdiensten voor 1 liter olie zijn voor een coöperatie volgens een film op YouTube ongeveer 130 dirham (13 euro). 20 Dirham gaan naar de UCFA, 15 naar de coöperatie en 95 dirham naar de vrouwen zelf (gegevens 2007).

Volgens een rapport van de NCCR trade regulation uit 2009, biedt de UCFA de arganolie onder de naam

Tissaliwine voor €20 per liter op de binnenlandse markt aan.

In toeristische verslagen over Marokko stonden volgende prijzen uit 2010 vermeld:

Culinaire olie – 250 ml. 200 Dirham, ca. €18,- Cosmetische olie – 250 ml. 150 Dirham, ca. €13,50 Inhoudsstoffen

Arganolie bestaat voor 99% uit glyceriden, waarvan de triglyceriden zo’n 95% bedragen. Onderstaand een klein overzichtje ter vergelijking met andere oliën.

Vetzuur Maïskiem olie Olijfolie

Soja olie

Zonne- bloem olie

Pinda olie

Druiven- pit olie

Argan olie

Oliezuur 20-42.2 55-83 17.7-28

14-39.4

35-69 12-28

43-49.1

Linolzuur 34-65.6 3.5-21 49.8-59

48.3-74

12-43 58-78

29.3-36

Stearinezuur <3.3 <5 2-5.4 2.7-6.5

1-4.5 <3.3

4.3-7.2

Palmitinezuur 8.6-16.5 7.5-20 8-13.5 5-7.6 8-14

8.6-16.5

11.5-15

Bron: Therapeutic potential of argan oil – a review uit Journal of Pharmacy and Pharmacology

Dat wil zeggen dat arganolie > 80% onverzadigde vetzuren bevat, namelijk oliezuur als enkelvoudig onverzadigd en linolzuur als meervoudig onverzadigd.

Uit onderzoek blijkt dat er ook alfalinoleenzuur in arganolie aanwezig is, doch niet meer dan 0,5%.

De resterende 1% bestaat uit tocopherolen, phenolen, phytosterolen en triterpene alcoholen.

De tocoferolen, oftewel vitamine E -een belangrijke antioxidant- zijn in hoge mate aanwezig. In vergelijking met olijfolie is de verhouding ca. 620 mg/kg in arganolie en ca. 320 mg/kg in olijfolie.

Wat betreft de sterolen, is er in arganolie een combinatie van spinasterol en de schottenol, aangetroffen (resp. 48% en 42%), die in geen andere plantaardige olie tot dusver is gevonden.

Ook de hoge gehalte aan squaleen wordt van groot belang geacht.

Verder aanwezig: phenolen zoals vanilline-, ferula- en seringenzuur en triterpene alcoholen zoals lupeol, en ook van carotenoïde word vermelding gemaakt.

Pagina 13

In de diverse onderzoeken die ik ben tegengekomen willen nog wel eens verschillende meningen naar voren komen over het wel of niet aanwezig zijn van bepaalde inhoudsstoffen en de verhoudingen ervan. In alle onderzoeken wordt echter het belang van de vetzuren, de spinasterol en schottenol en de tocoferolen als erg belangrijk gezien. Werkzaamheid arganolie

Zoals reeds eerder gezien, wordt arganolie in zowel een culinaire- als cosmetische kwaliteit op de markt gebracht, waarbij de culinaire variant zijn overheerlijke geur aan het roosteren van de zaden dankt. Voor cosmetisch gebruik worden de zaden dus niet geroosterd!

De onverzadigde vetzuren in de olie, waarvan linolzuur een essentieel vetzuur is (het kan niet door het lichaam zelf worden aangemaakt en moet dus via voedsel ingenomen worden), zijn beide verantwoordelijk voor het verlagen van het LDL-cholesterol. Een te hoog LDL-cholesterol kan mede verantwoordelijk zijn voor hart- en vaatziekten.

Arganolie bevat ook veel tocoferolen oftewel vitamine E. Vitamine E is een antioxidant, dat wil zeggen dat ze de cellen beschermt tegen vrije radicalen.

De samenwerking tussen de vetzuren en de tocoferolen in de olie zou mede debet zijn aan het anti-aging effect van de olie.

ARGANOLIE BEVAT OOK VEEL TOCOFEROLEN OFTEWEL

VITAMINE E. VITAMINE E IS EEN ANTIOXIDANT, DAT WIL

ZEGGEN DAT ZE CELLEN BESCHERMT TEGEN VRIJE

RADICALEN

Schottenol, één van de andere in arganolie aanwezige phytosterolen, zou een anti-tumor effect hebben.

Ditzelfde geldt voor de aanwezige spinasterol. Uit onderzoek zou ook blijken dat spinasterol een effect zou kunnen hebben op neuro-degeneratieve ziektes veroorzaakt door oxidatieve stress (vrije radicalen) en ontstekingen aan zenuwen (in de hersenen).

Aan squaleen, ook een inhoudsstof (phytosterol) van arganolie wordt steeds meer waarde gehecht. Squaleen stimuleert het afweersysteem om sneller antistoffen aan te maken. Het ondergaat een chemische reactie met het water in ons lichaam, zodat uit squaleen zuurstof wordt gevormd. Met andere woorden is squaleen dus ook een antioxidant. Weliswaar maakt ons lichaam het ook zelf

aan, maar door het ouder worden en onder de invloed van het verontreinigde milieu tast het de reserves in ons lichaam aan.

Sommige onderzoeken suggereren dat squaleen zelfs een belangrijker antioxidant voor onze cellen is dan vitamine E en dat het zelfs vitamine E als het ware ´recycled´. Echter

Squaleen wordt ook gezien als de grote boosdoener in de moderne vaccins tegen allerlei ‘griepstammen’. Hieronder een stukje uit het boek van dr. Matsumoto - Vaccine A - The Covert Government Experiment That's Killing Our Soldiers. And Why GI's Are Only The First Victims.

“Wanneer het in het lichaam wordt geïnjecteerd, valt het immuunsysteem het aan als een vijand om te worden verwijderd. Het eten en verteren van squaleen is echter geen probleem. Maar het injecteren ervan wekt het immuunsysteem op het aan te vallen, hetgeen zelfdestructieve kruisreacties in het lichaam teweeg kan brengen tegen hetzelfde molecuul, op die plaatsen waar het van nature in het lichaam voorkomt en waar het een kritieke factor voor de gezondheid van het zenuwstelsel is .

Wanneer zelfdestructie eenmaal begint, stopt het niet, omdat het lichaam het molecuul blijft maken dat het immuunsysteem vraagt, om aan te vallen en vernietigen.

Squaline is daarmee een soort trigger voor een echt biologisch wapen, wat Sovjet-onderzoekers ‘een biologische tijdbom’ noemden.

Samengevat heeft arganolie mogelijkerwijs dus de volgende werkingen:

Antioxidant, cholesterolverlagend, ontstekingsremmend, weefselherstellend, antitumoraal, immuunversterkend, en het bevordert de doorbloeding. Recept

Onderstaand een receptje voor Amlou, een traditioneel gerecht van de Amazighen-vrouwen die sinds eeuwen reeds bewust zijn van de werking van de argan, inwendig zowel als uitwendig.

Men neme:

± 250 gram witte amandelen en roostert deze lichtjes, daarna fijnmalen in keukenmachine

Pagina 14

250 gram (of naar smaak) honig wordt toegevoegd en 1/4 liter culinaire arganolie.

Alle ingrediënten goed door elkaar mengen en in een glazen pot doen. Een paar dagen rusten verhoogt volgens kenners de intensiteit van de smaak. Soms wordt er een mespuntje zout of een beetje kaneel aan toegevoegd. Experimenteren dus maar!

Eten op Marokkaans brood of pannenkoeken! Irene Mosterd

KRUIDEN NA DE ZWANGERSCHAP

Hé hé, kindjes in bed, even tijd om wat te schrijven. Want het leven als moeder van twee kleintjes is best druk! Een tijdje geleden schreef ik over kruiden tijdens de zwangerschap, omdat ik zelf ook zwanger was. Eind vorig jaar is onze tweede dochter gezond op de wereld gekomen. We genieten enorm van onze twee meiden! Nu is het tijd voor een vervolg op het vorige verhaal. In dit artikel lees je over kruiden die helpen bij allerlei dingen waar moeder en kind na de zwangerschap mee te maken kunnen hebben.

Vlak na een geboorte is het lichaam van moeder (weer) in een grote overgang. De hormoonhuishouding verandert drastisch en het lichaam moet herstellen van de geboorte. De baarmoeder krimpt weer naar de oorspronkelijke grootte (auw).

Er zijn een aantal kruiden die hierbij ondersteunen:

Duizendblad werkt bloedstelpend (samentrekkend) en ontkrampend. Het is een aansterkend kruid. Gebruik het als thee bij een overvloedig bloedende baarmoeder. Niet gebruiken tijdens de zwangerschap, maar erna!

Herderstasje is een goed middel voor alle banden en kapsels van de baarmoeder. Het versterkt de baarmoeder. Het kan gebruikt worden vlak na de bevalling. Het werkt licht samentrekkend op de baarmoeder. Na de bevalling kan het samen gebruikt worden met duizendblad om herstel van de baarmoeder te bevorderen. Gebruik het in een thee.

Vrouwenmantel versterkt de vrouwelijke geslachtsorganen en in het bijzonder de baarmoeder.

Het is daarom zeer nuttig ter voorbereiding op een zwangerschap, of als voor- en nazorg bij de bevalling. Het werkt samentrekkend, waardoor het de baarmoeder helpt krimpen na bevalling. Vrouwenmantel stelpt bloedingen sneller.

Dit kruid kan weeën opwekken, dus alleen gebruiken in de laatste 2-3 weken van de zwangerschap en na de bevalling.

Verder is brandnetel een prachtig kruid om aan te sterken en het ijzergehalte te verhogen bij veel bloedverlies. Ook gedroogde abrikozen bevatten veel ijzer.

Als het kindje er eenmaal is, begint het eigenlijk pas allemaal! Aankleden, uitkleden, luiers verschonen, aankleden, (’s nachts) voeden, uitkleden, wassen, aankleden en vooral veel kijken naar dat kleine wezentje. En oh ja, heel veel knuffelen!

Borstvoeding is nog steeds het beste wat je kindje kan krijgen. Ook voor moeder is het handig. Het krimpen van de baarmoeder gaat sneller en het vrijkomen van het hormoon oxytocine werkt pijnstillend en je voelt je er bijna high van!

Soms ontstaan er ontstekingen in de borst. Een groen koolblad kan dan helpen om de ontsteking te remmen. Je legt het gekneusde blad er zo op. Het blad werkt ook bij blauwe plekken en kneuzingen. En het heeft een erg goede pasvorm!

Als je kindje niet goed aangelegd is, kunnen er tepelkloven ontstaan (auw). Een zalf met goudsbloem, kamille en duizendblad helpt dan goed.

De meeste vrouwen hebben genoeg melk, maar als dit niet het geval is, zijn er kruiden die het ‘zog’ stimuleren.

Anijs is een bekende. Vandaar beschuit met (anijs)muisjes! Venkel, karwij en rooibos stimuleren de melkproductie ook.

Sommige kindjes hebben last van reflux. Het maagklepje is dan nog niet voldoende ontwikkeld, waardoor de melk terug de keel instroomt. Het zuur uit de maag is erg pijnlijk voor de baby. Voor de borstvoeding of in de

Pagina 15

fles een beetje Johannesbroodpitmeel doen, zorgt dat de voeding indikt, waardoor het minder makkelijk terugstroomt.

Bij een onrustige baby kan het helpen om een zakje met lavendelbloemetjes bij het bed te hangen. Ruikt lekker kalmerend. Al helpt het meestal beter om baby lekker dichtbij vast te houden .

En dat ga ik ook maar even doen, want die kleine pruts is wakker geworden!

Wil je nog meer weten? Of ben je op zoek naar een leuk onderwerp voor bijvoorbeeld een lezing over kruiden rondom de zwangerschap of andere onderwerpen? Neem gerust contact op!

Hartelijke groet,

Petra Wilbrink www.almaterra.nl

MEER INZICHT IN DE WENSEN VAN GILDELEDEN DOOR MULTIMEDIA ENQUÊTES

De Herborist scoort goed, het forum wordt nog maar weinig gebruikt, de informatie die op Gildedagen wordt verkregen wordt door de gildeleden benut, de onderwerpen uit de nieuwsbrief spreken aan en de website behoeft een nieuw jasje. Dat zijn enkele uitkomsten van de vijf enquêtes, die de commissie Multimedia onlangs heeft gehouden onder de Gildeleden.

De enquêtes hebben een schat aan informatie opgeleverd die het mogelijk maakt om de communicatiemiddelen waarvan het Herboristengilde gebruik maakt, nog meer te professionaliseren en af te stemmen op de wensen van de Gildeleden. Denk hierbij aan De Herborist, het forum, de Gildedagen, de nieuwsbrief en de website. De commissie Multimedia wil dan ook graag van deze gelegenheid gebruik maken om iedereen, die de moeite heeft genomen om deze enquêtes in te vullen, te bedanken. Dit aantal lag per enquête tussen de 11 en 32 deelnemers ofwel tussen de ongeveer 12 % en 34 % van alle leden. Fijn dat we op jullie medewerking mochten rekenen.

Resultaten van de enquêtes

Wat hebben de resultaten van de enquêtes nog meer inzichtelijk gemaakt? Dat laten we graag zien per communicatiemiddel. De percentages die worden vermeld hebben betrekking op het aantal Gildeleden dat

de enquêtes heeft ingevuld. Bij sommige communicatiemiddelen is het aantal deelnemers te gering om echt representatief te zijn voor het hele gilde. Tegelijkertijd geeft het in ieder geval inzicht in wat er bij sommige leden voor ideeën leven.

De Herborist

Maar liefst 91% van de 24 deelnemers is tevreden over de leesbaarheid van De Herborist. Iedereen geeft aan dat de onderwerpen, die aan bod komen goed zijn en 78 % zegt ook echt iets met deze informatie te doen. Wat de leden interessant vinden om te lezen zijn onder andere interviews, tuinbezoeken, succesverhalen, inhoudelijke kruideninformatie en kruidenactiviteiten.

Ook worden er nieuwe ideeën aangedragen om in het blad op te nemen, zoals het vroegere kruidengebruik in Nederland, webwinkels op kruidengebied, mensen achter leuke websites en visie op andere geneeskundige systemen.

Qua verbeterpunten wordt voorgesteld om een printknop aan te brengen en de leesbaarheid op het scherm te vergroten. Tot slot zijn de volgende opmerkingen nog leuk om te vermelden: het is een mooi blad dat gemakkelijk leest, doorgaan zo het is geweldig en een compliment voor de personen die dit allemaal mogelijk maken.

Forum

Niet iedereen maakt gebruik van het forum, wat wellicht verklaart waarom slechts 13 leden deze enquête hebben ingevuld. Hiervan geeft 11% aan de inhoud ervan goed te vinden. Eenzelfde percentage beoordeelt het forum juist als slecht en de meerderheid van 78 % noemt de foruminhoud matig. De deelnemers zouden het volgende willen veranderen aan het forum:

Dat meer mensen deelnemen, waardoor er een levendige uitwisseling ontstaat

Een totaal andere opzet, met meer kleur om onderscheid te maken

Het intro meer uitnodigend maken Meer artikelen zou beter zijn Gildedagen

Slechts 11 leden hebben deze enquête ingevuld. Hiervan vindt bijna iedereen het verloop van de Gildedagen goed. 60 % is van mening dat de bereikbaarheid goed is, de rest beoordeelt deze als

Pagina 16

matig. De sfeer en entourage van de Gildedagen wordt door 70 % als goed benoemd. Alle deelnemers zijn van mening dat de besproken onderwerpen goed zijn. Ook hier is weer creatief meegedacht door enkele leden, die hebben geopperd om Gildedagen bij en met de leden te organiseren, om leden een presentatie te laten geven over hun bedrijf tijdens de Gildedagen en om meer Gildedagen te organiseren. Nieuwsbrief

De inhoud van de nieuwsbrief wordt door 30 van de 32 deelnemers goed bevonden. 6 leden geven aan dat het lettertype groter moet worden en 11 deelnemers zien graag een printknop toegevoegd aan de nieuwsbrief.

27 leden doen iets met de informatie uit de nieuwsbrief en driekwart klikt wel eens door naar de website of andere weblinks. Verder worden er nog enkele suggesties gedaan door de leden:

meer wetenschap toevoegen een nieuwsbrief hoort kort te informeren en dat doet

deze de nieuwsbrief mag wat hipper worden soms is de nieuwsbrief niet helemaal actueel de indeling mag praktischer vorm worden gegeven Website

De enquête over de website maakt duidelijk dat de inhoud hiervan voor de buitenwereld aandacht behoeft. Van de 24 leden geven weliswaar 9 leden aan dat deze goed is, maar daarentegen vermelden 8 respectievelijk 7 deelnemers deze matig en slecht te vinden. Qua inhoud voor de verenigingsleden wordt deze goed bevonden door 50 %, matig door 37,5 % en slecht door 12,5 % van de deelnemende leden. Dezelfde percentages gelden ook voor de opmaak van de website.

Het kunnen vinden van de informatie die wordt gezocht, levert nagenoeg dezelfde uitkomst op, zij het dat het percentage dat dit als slecht beoordeelt hoger is, namelijk 16,7 %. Het taalgebruik op de website wordt door 87 % als goed leesbaar aangemerkt. De onderwerpen op de website spreken weliswaar 71 % van de deelnemers aan, maar opvallend is dan wel dat vervolgens 72 % zegt niets met de onderwerpen te doen.

Onderwerpen die de leden graag terug zien op de website lopen uiteen van een dag uit het leven van een

herborist, een vraag en aanbod rubriek, meer kruidenprofielen en wetenschappelijke informatie, leuke recepten en remedies, duidelijke informatie over het gilde, tot meer algemeen alles wat interessant is voor een herborist.

Volgens de deelnemers laat de actualiteit van de website te wensen over, is deze op dit moment geen bron van inspiratie, mag er meer met foto’s worden gewerkt en dient de website te worden voorzien van een vlot uiterlijk.

Tot zover deze samenvatting van de belangrijkste enquêteresultaten. Wie geïnteresseerd is in de gedetailleerde uitkomsten van de enquête, verwijzen wij graag naar de link hiervoor in de nieuwsbrief van 5 maart 2012.

Wat gaat de commissie Multimedia nu verder doen met deze uitkomsten?

De commissie zal aan het bestuur een voorstel voor een communicatieplan uitbrengen, dat na mogelijke goedkeuring de basis zal vormen van alle in- en externe communicatie waarmee het Herboristengilde te maken heeft. Hierin zullen ook per communicatiemiddel de voorstellen, die door de leden via de enquêtes zijn gedaan, zo veel mogelijk worden opgenomen.

Het is belangrijk dat bovenstaand plan er komt, zodat helder wordt hoe en wat het gilde wil gaan communiceren en waar deze communicatie aan moet voldoen. Vervolgens kan hier dan alle communicatie, inclusief alle communicatiemiddelen, aan getoetst worden.

Als logische vervolgstap wil de commissie tevens gaan bekijken bij wie we, zowel intern als extern, het gilde onder de aandacht willen gaan brengen, op welke manier en met welke middelen. Dit zal worden opgenomen in een marketingplan. Met beide praktische plannen streeft de commissie Multimedia er naar om op een heldere, professionele en vakkundige manier naar buiten te kunnen treden met en meer bekendheid te creëren voor het Herboristengilde.

Zodra er meer bekend is over beide plannen, kunnen jullie dit uiteraard weer lezen in De Herborist. We hopen ook dan weer op jullie inbreng te mogen rekenen. Marga Boutkan

Pagina 17

CANNABIS, GENOT EN GENEZING DERDE EN LAATSTE DEEL

In mijn vorige artikel heb ik de geneeskrachtige werking van Cannabis uitvoerig beschreven. Het bleek een kruid dat bij veel klachten ingezet kan worden. Helaas heeft deze plant ook een minder leuke kant. Bij overmatig gebruik kunnen vervelende bijwerkingen optreden. Deze bijwerkingen zijn vooral te zien bij de zogenaamde “Nederwiet” en zijn voor een deel te wijten aan de huidige kweekmethodes van Nederlandse wiettelers. De lelijke kanten van wiet

De afgelopen decennia heeft veredeling van Nederlandse cannabis er voor gezorgd dat het gehalte aan de werkzame stof THC enorm is gestegen. Het gehalte daaraan ligt nu soms tot twintig keer hoger dan in de jaren ’70. Dat hoge gehalte aan THC zorgt voor een veel intenser effect. Je wordt er dus veel stoneder van. Aan die intense ervaring hangt voor sommigen echter een vervelend prijskaartje.

Uit een Nederlands onderzoek dat over de loop van 6 jaar is gehouden, is gebleken dat mensen die op een leeftijd van 12 jaar of jonger beginnen met blowen, drie keer zoveel kans hebben om op latere leeftijd psychotische klachten te krijgen, zoals het horen van stemmen of het zien van vreemde dingen. Ook is het zo dat hoe meer mensen blowen, hoe hoger de kans dat ze op latere leeftijd in een psychiatrische inrichting opgenomen worden.

De onderzoekers zijn echter voorzichtig in hun conclusies over die laatste uitspraak. Het is nog niet zeker of mensen eerder psychische klachten ontwikkelen door het blowen, of dat mensen met een psychiatrische aandoening eerder gaan blowen. Wel zijn er aanwijsbare risicogroepen: mensen die voor hun twaalfde beginnen met blowen, die meer dan drie joints per week roken, die bepaalde psychiatrische aandoeningen in de familie hebben, of die ernstig traumatische ervaringen hebben gehad.

Ook is het zo dat mensen die vooral Nederlandse wiet gebruiken, veel meer last hebben van psychische klachten dan mensen die vooral buitenlandse hash roken. Buitenlandse hash bevat in verhouding veel meer van de stof cannabidiol. Men denkt dat deze stof juist een gunstig effect zou kunnen hebben op psychische klachten en vooral op psychoses.

Naast de kans op psychotische klachten bestaat er ook

een kans op afhankelijkheid. Men kan wiet gaan gebruiken om problemen te ontvluchten of om de dag door te komen. Dit leidt over het algemeen alleen tot verergering van de bestaande problemen. Stoneded op de bank hangen is nu eenmaal niet zo effectief als het aanpakken van de kwesties waar je mee worstelt.

Lange tijd dacht men dat cannabis alleen psychisch verslavend was. Er zijn echter aanwijzingen dat er ook lichamelijke afhankelijkheid kan ontstaan, zeker bij wiet met een hoog THC-gehalte. Als men na langdurig en intensief wietgebruik stopt, kunnen er ontwenningsverschijnselen optreden zoals stemmingswisselingen, slapeloosheid, vermoeidheid en prikkelbaarheid. Deze houden over het algemeen drie tot vijf weken aan.

De meest bekende bijwerking is de negatieve invloed die cannabis heeft op het korte termijngeheugen. Veel mensen zijn bekend met het beeld van de wazige, vergeetachtige hippie die in films of series wordt aangehaald. Dat zijn vaak overdreven karikaturen, maar feit is wel dat het korte termijngeheugen achteruit kan gaan bij intensief cannabisgebruik. Dit effect verdwijnt echter weer als men stopt met blowen. Slecht bij extreem gebruik zijn de effecten blijvend. Het beleid in Nederland

Nederland heeft nog steeds een liberaal beleid wat wiet betreft. Hoewel in principe de verkoop en het bezit van alle drugs zijn verboden, wordt de verkoop en bezit van cannabis gedoogd.

Verkoop van cannabis in coffeeshops wordt gedoogd, op voorwaarde dat de coffeeshops zich aan regels (de gedoogcriteria) houden. De belangrijkste gedoogcriteria zijn:

Pagina 18

Er mag niet meer dan 5 gram cannabis per persoon per dag worden verkocht.

Coffeeshops mogen geen overlast veroorzaken. Er mogen geen harddrugs worden verkocht. Er mag geen cannabis verkocht worden aan

minderjarigen. Er mag geen reclame voor drugs gemaakt worden.

Verder is het zo dat men tot 5 planten mag bezitten, zolang men geen gebruikt maakt van hulpmiddelen zoals kweeklampen. Ook mag men tot 5 gram cannabis bezitten. Bij bezit van 30 gram of meer, loop je het risico om vervolgd te worden voor handel in drugs.

Op dit moment is de Nederlandse regering aanpassingen aan het doorvoeren in het coffeshopbeleid, door het introduceren van de zogenaamde wietpas. Coffeshops moeten besloten clubs worden, met niet meer dan 2000 leden. Mensen kunnen slechts bij één coffeshop lid worden. Men zal dus slechts wiet kunnen kopen bij de shop waar men lid van is.

Er wordt gezegd dat het nieuwe beleid drugstoeristen zal weren en dat de overlast en criminalieteit die verband houden met coffeshops af zullen nemen. Persoonlijk heb ik hier veel twijfels bij. Veel coffeshops hebben namelijk op dit moment veel meer dan 2000 klanten. Klanten die niet geregistreerd willen staan als wietgebruiker, of slechts incidenteel wiet kopen, worden dus juist het criminele circuit in gejaagd. Voor mensen die voor het eerst wiet willen gebruiken, wordt de drempel om een coffeshop binnen te gaan veel hoger. Ook deze mensen zullen vaker hun wiet bij drugsdealers halen, net zoals toeristen die tóch aan wiet willen komen. Het grote nadeel daarvan is, dat drugsdealers vaak niet alleen cannabis maar ook harddrugs verkopen.

Een van de doelen van coffeeshops was om wietgebruik gescheiden te houden van andere drugs. In mijn ogen wordt dit teniet gedaan door het nieuwe beleid. In

Limburg, Noord-Brabant en Zeeland, waar de wietpas sinds 1 mei ingevoerd is, ziet men nu al een grote toename van straatdealers. Er is sprake van veel onderlinge concurrentie. Gemeentes krijgen dus te maken met dealers die op straat allerlei soorten drugs verkopen en ruzie maken om hun gebied. Ik ben geen beleidsmaker, maar het is mij volstrekt onduidelijk hoe dit bij kan dragen aan het terugdringen van drugsgerelateerde criminaliteit. Medicinale cannabis

Patiënten die lijden aan bepaalde chronische aandoeningen, zoals reuma en chronische pijn, komen in aanmerking voor een recept voor medicinale cannabis. Dat heeft een paar grote voordelen. Ten eerste is het gebruik van mediwiet legaal. Ten tweede wordt de kweek ervan streng gecontroleerd, waardoor de kwaliteit en samenstelling ervan constant blijven. Medicinale wiet bevat gegarandeerd geen pesticiden, zware metalen, bacteriën, schimmels of andere ziekteverwekkers. Ten derde wordt het wietgebruik door een arts gemonitord.

Uitgebreide informatie over medicinale wiet kan men vinden op deze website: https://www.hanzeplein.nl/pages/default.asp?articleid=96738&token=173828@SbcPaiOaTjiNdaQa#Wat is medicinale cannabis?

Een groot deel van die informatie is aan bod gekomen in deel 2 van dit artikel. Conclusie

Cannabis is één van de meest controversiële planten van deze tijd. Het wordt geprezen door de één en verguisd door de ander. Er wordt enorm geïnvesteerd in zowel het kweken als het bestrijden ervan. Voor veel patiënten maakt cannabis het bestaan draaglijk, vele anderen zitten lange gevangenisstraffen uit vanwege cannabisbezit.

Het kan succesvol toegepast worden bij tal van klachten, maar zoals bij veel medicijnen is er kans op bijwerkingen en verslaving, zeker bij langdurig en frequent gebruik van sterke, Nederlandse wiet.

Het is hoe dan ook een erg boeiende plant, die al duizenden jaren lang een toepassing heeft in de kruidengeneeskunde van vele culturen, en het daarom verdient om onder de aandacht gebracht te worden.

Karolina Stachowska

Pagina 19

Bronvermelding:

Jonathon Green – Cannabis Steven Wishnia - Het cannabiskompas, een handboek dat niets onvermeld laat www.thecompassionclub.org

http://en.wikipedia.org/wiki/Anandamide http://en.wikipedia.org/wiki/Cannabis

http://nl.wikipedia.org/wiki/Tetrahydrocannabinol http://nl.wikipedia.org/wiki/Receptor

www.cannabisquest.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/drugs/vraag-en-antwoord/wat-is-het-nederlandse-drugsbeleid.html

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/drugs/documenten-en-publicaties/persberichten/2011/05/27/kabinet-coffeeshop-besloten-club-voor-lokale-markt.html

https://www.hanzeplein.nl/pages/default.asp?articleid=96738&token=173828@SbcPaiOaTjiNdaQa#Wat is medicinale cannabis?

Consroe P, Musty R, Rein J, Tillery W, Pertwee R. - The perceived effects of smoked cannabis on patients with multiple sclerosis - European neurology, 1997

RECEPTEN VAN HARRIËT

Een recept van een plant waar niet zo snel iets mee wordt gedaan. Toch staat hij vrijwel in alle tuinen, en anders groeit hij wel op daken van schuurtjes e.d.

De plant is de huislook, Sempervivum tectorum, heet ook wel huisloof, donderblad, dakenloof.

Het zijn de blaadjes die gebruikt worden. Zowel vers, als in een olie of zalf of thee.

De blaadjes smaken fris-zuur, misschien een beetje wrang. De werking is bijna dezelfde als smalbladige weegbree. De thee wordt wel gebruikt bij de verzachting van maagzweren of te overvloedige menstruatie. Ieder uur 2 à 3 blaadjes gekneusd in wat heet water laten trekken en opdrinken.

Wanneer je een handvol blaadjes kneust en onderzet in een olie en au bain marie verwarmt, ontstaat een olie die gebruikt wordt bij kneuzingen. Voeg eventueel wat bijenwas toe voor een zalf. Deze zou bloedstelpend werken (onderhuids), verkoelen en de pijn verzachten. Doe eventueel een paar druppels EO van lavendel erbij. Rozensiroop

Kunnen we allemaal maken natuurlijk. Een gelijk gewicht aan suiker en water is 5 delen. Dan 1 deel rozenblaadjes en wat citroensap.

Het water koken, de suiker erin oplossen, van het vuur af, helft van de rozenblaadjes erdoor en laten afkoelen.

Dan zeven, aan de kook brengen, weer van het vuur af, laatste helft van de blaadjes erdoor roeren en laten afkoelen. Zeven en wat citroensap erdoor.

De volgende komt uit een boekje, maar is echt heerlijk!

Rozenboter - 2 grote rozen - 250 gr boter naar keuze - 1/8 rode ui - versgemalen peper en zout - rozensiroop (aha, ja, daar was dat recept voor!)

De rozen afspoelen, deppen en blaadjes eraf plukken. Boter romig roeren.

Rozenblaadjes en ui heel fijn snijden en door de boter roeren (keukenmachine mag).

Peper, zout en rozensiroop naar smaak toevoegen en laten opstijven. In balletjes, of rollen in folie.

Er zijn vele variaties mogelijk natuurlijk. Heb je geen zin om rozensiroop te maken of heb je niet zoveel rozen, ga dan naar de Turkse winkel en koop daar voor een paar euro een potje heerlijke jam/siroop. De rozenblaadjes zitten er nog in! (Ook heerlijk over ijs, gebak, bij kaas, enz. enz. !).

Heerlijk op vers gebakken brood.

Ook had ik nog een recept van de buurvrouw, zij komt uit Turkije. Ideaal voor als de rozen nog niet bloeien. Turkse yoghurt

- 750 ml turkse yoghurt ( of yoghurt naar keuze) - 150 gr pijnboompitten - 2 sappige sinaasappels - 2 eetlepels honing - 1 bos basilicum

De pijnboompitten in een koekenpan roosteren tot ze goudbruin zijn, af laten koelen.

Basilicumblaadjes fijnhakken. Dan de pijnboompitjes grof hakken. Sinaasappels persen.

Allen ingrediënten door elkaar roeren.

Eet smakelijk!

Aangezien ik naar Turkije op vakantie ben geweest, staan bij mij de honing en rozen bovenaan mijn eetlijstje!

Groetjes, Harriët van der Putt

Pagina 20

WONDERBOOM NEEM – DEEL 4

Vertaald uit het Duits door Bernhard Liesant en bewerkt door Karolina Stachowska.

Schrijfster: Ellen Norton. Met Medewerking van Kordula Werner Uitgever: Jean Pütz

Het wordt langzamerhand warmer. De temperaturen gaan omhoog en het is vochtig en warm, kortom: dit is de beste gelegenheid voor muggen en ander ongedierte om weer tevoorschijn te komen. Daarom sla ik even een paar bladzijden over en geef ik in dit deel een paar nuttige recepten. In deel 5 ga ik weer verder waar ik in deel 3 ben opgehouden. Uit laboratoriumonderzoek is gebleken dat neemolie een antibacteriële werking vertoont. De olie wordt gebruikt bij het bestrijden van de Staphylococcus aurens, een bacterie die steenpuisten, abcessen en voedselvergiftiging veroorzaakt.

Experimenten wijzen uit dat dat de combinatie van Neemolie en ethanol succesvol is bij het bestrijden van het herpesvirus. Veronica Seher heeft de desinfecterende werking van neem toegepast in het volgende recept, dat zowel in bad als in het huishouden gebruikt kan worden.

Neem zeep:

100 g neembladerentinctuur,

10 ml neemolie,

1 zeep (crèmige badzeep),

50 ml face-tenside,

10 g (1 eetlepel) zout,

5 ml etherische olie van

bijvoorbeeld roos, palmarosa,

lavendel of ceder.

Rasp de zeep fijn en doe het samen met de tinctuur in een pan. Smelt de zeep op een laag vuur en onder regelmatig roeren. Voeg de face-tenside en het zout toe en laat het geheel afkoelen. Voeg de neemolie en de etherische oliën toe zodra het mengsel tot ongeveer 40 C is afgekoeld.

Neem tegen Ongedierte

Neem wordt al lange tijd tegen parasieten ingezet. Het wordt zowel inwendig (in India) als uitwendig gebruikt. Luizen, vlooien en mijten zijn een terugkerend probleem. Op de kleuterschool kunnen deze parasieten een echte

plaag worden. (Persoonlijke opmerking: ik heb in vier gevallen luizen met succes kunnen bestrijden.) Hier een recept voor Neemshampoo:

10 g neembladeren, 10 dr. tea tree-olie, 5 dr. citroen-, pepermunt- of citronellaolie, 100 ml lauwwarm water, 70 ml face-tenside, 3 ml haarquat, 10 g rewoderm HT.

Maal de neembladeren fijn en meng ze met het water. Laat ze drie uur trekken en roer zo vaak mogelijk. Zeef daarna het aftreksel.

Meng de face-tenside met de haarquat en roer het door het neemaftreksel. Voeg hier de rewoderm aan toe en tot slot de etherische oliën. De tea tree heeft een desinfecterende werking, de andere oliën voegen een aangename geur toe. Dierenwelzijn

Haar eigenschap, als bestrijdingsmiddel, worden die Neemzaden zeer gewaardeerd. Omdat onze huisdieren waarschijnlijk meer onder parasieten te leiden hebben dan onze kamerplanten hebben wij een recept samengesteld waarmee je vlooien, luizen en mijten kunt bestrijden. Neemshampoo tegen ongedierte

4 g (2 theelepels) neemzaad (gemalen), 10 dr. tea tree-olie, 100 ml lauwwarm water, 70 ml face-tenside, 3 ml haarquat, 10 ml rewoderm HT.

Meng het gemalen neemzaad, de tea tree-olie en het water. Laat het drie uur staan en roer regelmatig. Zeef het mengsel. Meng de face-tenside met de haarquat en voeg toe aan het mengsel. Voeg als laatste de rewoderm toe. Eventueel kun je nog een paar druppels lavendel- of palmarosa-olie toevoegen. De shampoo kan het beste een dik vloeibare consistentie hebben.

Pagina 21

WAARSCHUWING: BEHANDEL KATTEN NOOIT MET ETHERISCHE OLIËN. HET ZOU

DODELIJK KUNNEN ZIJN.

Opmerking:

‘Neemzaden en –bladeren zijn moeilijk verkrijgbaar. Daarom gebruik ik in crèmes, zalven, rollers en verstuivers alleen Neemolie. De olie is veel zuiniger in gebruik dan de zaden en bladeren. ‘

COLUMN – JOKE TOP - STILLE GETUIGEN

Ik ben verhuisd. Mijn tuin op het volkstuinencomplex is niet meer. Natuurlijk, de plek is er nog, misschien staan mijn planten nog gewoon te bloeien, Driekleurig Viooltje, Kamille, Smalle Weegbree, Mariadistel, Slaapmutsje, Klaproos, Hondsdraf, Zilverschoon, St. Janskruid, Heemst, Griekse Alant en Slangenkruid.

Al die planten zijn er nog en getuigen van wat was, een kruidentuin op een volkstuinencomplex.

Op het complex is een oorlog gaande. De “oude mannen” en iedereen die een volkstuin heeft(gehad) weet wat ik hiermee bedoel, deze mensen zijn boos. Heel erg BOOS. Want de gemeente en het bestuur hebben en zooitje gemaakt van de tuin.

Takkenrillen zijn er gekomen en grasland, dat af en toe maar gemaaid wordt met de vreselijkste onkruiden erin, de gezamenlijke paden worden niet goed onderhouden en, ergste van al, er komen steeds meer tuinders (vaak vrouwen) die niet keurige recht paadjes maken, niet de aardappels in het midden, achterop of voorop de tuin zetten, niet de bonenstokken keurig in het gelid, de spinazie zaaien in militaire orde, niet in een overgeschoten hoek chrysanten zetten voor moeder de vrouw. Steeds meer tuinders komen er die schande spreken van round-up, wat toch een prima goedje is om het onkruid op de paden te bestrijden, tuinders die niet een hele tuin vol mest willen gooien. Ecologisch tuinen noemen die nieuwen dat of permacultuur of wat al die rare termen ook mogen zijn.

Niks is meer zoals het was en hoorde te zijn.

Buitenlanders, daar noem je wat. Ook daarvan zijn er teveel en een deel van hen wil ook al niet meer op de ouderwetse manier tuinieren.

Maar het allerergste is toch een tuin vol onkruid, onkruid waarvan die vrouw dingen maakte die ze op de markt verkocht. Schande. Dat mag niet, dat weet een ieder. Dan is het eind zoek.

Nee, BOOS zijn ze, die mannen, op het bestuur, dat al die nieuwerwetsigheid, die rotzooi goedkeurt, dat bestuur moet weg.

Zo BOOS zijn de mannen dat ze geen goedendag meer zeggen tegen hun buren, als ze tot de “andere” partij behoren; dat als het regent en zij zitten te koffiedrinken in hun huisje, ze zo’n vrouw rustig kletsnat laten worden.

Twee keer werd er een algemene ledenvergadering gehouden, met een externe als voorzitter, om de zaak in de hand te houden. Twee besturen konden gekozen worden, het bestaande bestuur minus de voorzitter of een nieuw bestuur, uitsluitend bestaande uit boze mannen plus de oude voorzitter, die weliswaar reglementair zou aftreden, maar doodleuk opnieuw wilde beginnen, en al afstand gedaan had van alle besluiten waar hij als voorzitter zijn handtekening onder had gezet (ecologisch beheer in opdracht van de gemeente, minder mest, minder maaien om zo het vlinder en insectenleven te bevorderen etc.).

De eerste vergadering staakten de stemmen. De opkomst was hoog, bijna de hele vereniging had gestemd, al dan niet via volmachten die soms onder valse voorwendselen waren verkregen, maar toch rechtsgeldigheid bezaten. De tweede vergadering wonnen ze, de boze mannen met een meerderheid van twee stemmen.

De takkenrillen zijn al weggehaald. En mijn kruidentuin, al die onschuldige kruiden liggen onder zwart plastic, zodat er volgens jaar een ouderwetse tuinder op kan, met rechte paadjes, spinazie hier, bonen daar en aardappels voorop de tuin.

Maar wat ik je brom, opeens zal er naast de aardappel een St. Janskruid opkomen, bij de bonen zullen driekleurige viooltjes staan en ook de kamille zal wel een weg weten. En zoveel ik weet zeker dat smalle weegbree niet in een jaartje uitgeroeid zal zijn. Mijn legoplant blijft! Zo zullen er ook volgend jaar nog stille getuigen zijn van wat voor mij en vele medetuiniers (waarvan sommigen nu boze man zijn geworden) en de vlinders een mooie tuin was.

Pagina 22

HILDEGARD VON BINGEN HAAR ROL ALS GENEESKUNDIG THERAPEUT

Herborist Paul Koedijk is vorig jaar afgestudeerd aan De Sprenk. Zijn scriptie over Hildegard von Bingen zal over vijf delen verspreid in De Herborist verschijnen.

DEEL 2

´VITAE HILDEGARDIS´

1.1 De levensfasen van Hildegard von Bingen

Het eerste deel van ´Vitae Hildegardis´ is verschenen in De Herborist van maart 2012.

Als gevolg van de populariteit van Hildegard groeide het vrouwenklooster op de Disibodenberg uit zijn voegen.

Daarom besloot Hildegard, zoals zij ‘zag en doorkreeg’ in een van haar visioenen, om het klooster op de Disibodenberg te verlaten en een zelfstandig vrouwenklooster te stichten op de Rupertsberg bij Bingen. Dit ging echter niet zonder slag of stoot. Hildegard kreeg in eerste instantie niet de medewerking van de monniken en abt Kuno. Inmiddels had Hildegard namelijk een grote reputatie opgebouwd en de monniken lieten haar niet graag vertrekken. Dat zou

immers een verlies van inkomsten en prestige tot gevolg hebben. Hildegard had namelijk een sterke aantrekkingskracht op jonge, adellijke meisjes die het vruchtgebruik van hun landerijen schonken aan het klooster bij hun intreding.

Uiteindelijk lukte het Hildegard evenwel om, met steun en financiële hulp van de aartsbisschop van Mainz, de paltsgraaf Hermann von Stahleck en de markgravin von Stade, de moeder van zuster Richardis, Hildegards belangrijkste leerling, haar eigen klooster te stichten op de Rupertsberg in Bingen (1150).1 Dit geheel tegen de zin van abt Kuno, maar hij kon met de aartsbisschoppelijke goedkeuring thans geen roet meer in het eten gooien.

Aldus verhuisde magistra Hildegard en haar secretaris, de benedictijner monnik Volmar, samen met twintig nonnen naar de Rupertsberg, alwaar zij een krachtig en autonoom geestelijke leidsvrouwe werd voor haar medezusters en vele anderen buiten haar klooster.2

Kort na de intrek op de Rupertsberg keerden een aantal adellijke nonnen zich tegen de ascetische levensstijl van

1 Hoving e.a. (Baarn 1998) 10.

2 Pot (Kampen 2010) 17.

het nieuwe klooster. Hildegard zag toen in dat een te strenge onthouding te zwaar drukte op het kloosterleven en dat er naast een periode van stilte ook een periode van dialoog moest zijn om enige levendigheid te creëren in de vrouwengemeenschap. Zo zouden de medezusters niet ten prooi vallen aan verveling en het juk van discipline.

De crisis met de adellijke nonnen werd zo bezworen en nadien was de gemeenschap zelfs hechter dan voorheen.3

Na deze crisis kondigde zich er al vlug een tweede aan toen de belangrijkste protégé en medezuster van Hildegard, zuster Richardis, zonder overleg met haar, werd aangesteld als abdis te Birsim (thans Bassum). Hildegard had Richardis reeds vanaf haar jonge jaren onder haar hoede en tussen beiden dames was een zeer hechte relatie ontstaan. Hildegard wilde Richardis niet verliezen en besloot haar aanstelling als abdis te voorkomen. Hoe hecht de relatie tussen Hildegard en Richardis is geweest blijkt het duidelijkst uit Hildegards eigen woorden in haar autobiografische aantekeningen:

Toen ik het boek ‘Scivias’ schreef, was mij een adellijke jonge vrouw, dochter van de bovengenoemde markgravin (von Stade-PJK), in volle liefde toegedaan, zoals Paulus Timotheus. Zij had zich in alle opzichten aan mij gebonden in fijnvoelende vriendschap en in mijn lijden troostte zij mij totdat ik het boek voltooid had.’4

Hildegard weigerde Richardis te verliezen en zij wrong zich dan ook in alle bochten om dit te voorkomen. Ze schreef de ene brief naar de andere om bij invloedrijke personen steun te krijgen. In deze periode kwam haar onzekerheid weer sterk naar boven en viel zij wederom ten prooi aan twijfel en angsten.5

3 Betz (Zoetermeer 1998) 33. 4 Mulder (Amsterdam 1998) 38. 5 Tony Lindijer, De Vita van Hildegard (Hilversum 2000) 91.

Ansichtkaart van klooster Rupertsberg. Tekening uit 1625 naar een ondertussen verdwenen olieverfschilderij. Verzameling Dr. W. Layter, Frankfurt

Pagina 23

Uiteindelijk heeft Richardis genoeg van het getouwtrek en besluit zij de functie van abdis aan te nemen. Hildegard is ontroostbaar. Ze trachtte zelfs steun en rugdekking van paus Eugenius III te verkrijgen.6 Het antwoord van de paus doet Hildegard uiteindelijk inzien dat zij zich te veel heeft laten leiden door haar emoties en persoonlijke gevoelens en dat zij te weinig gehoor heeft gegeven aan haar werkelijke roeping: ‘Het dienen van God’. Vervolgens spreek Hildegard via een brief haar foute handelen naar Richardis uit: ‘Dit is waarin ik, uit liefde voor een edel mens, gefaald heb’.7

Kort naar haar aantreden als abdis in Birsim wordt Richardis ernstig ziek. Zij sterft reeds op 29 oktober 1152. Vermoedelijk heeft mede haar heimwee naar haar voormalige klooster en Hildegard een zodanige impact gehad op Richardis dat haar gezondheid erdoor werd aangetast.

Richardis oudste broer, Hartwig, meldt de dood van zijn zusje per brief aan Hildegard. Hij betuigt diepe spijt en neemt de schuld van de benoeming van Richardis tot abdis op zich. Ook schrijf hij dat er vele getuigen zijn van het verdriet en de tranen van Richardis, omdat zij terug wilde keren naar de Rupertsberg en dat als de dood niet had ingegrepen zij dit ook zeker zou hebben gedaan.

Na de dood van Richardis begint Hildegard aan vier lange predikreizen. Naar eigen zeggen begon ze aan deze reizen, omdat ze werd aangespoord door de vele brieven die ze ontving. Hildegard ging bezocht diverse kloosters die in moeilijkheden waren. Ze wilde de geestelijken aldaar aansporen, de mensen troosten en hen eventueel zelfs oproepen tot bekering. Ook preekte Hildegard in het openbaar in Trier en Keulen, wat veel opzien baarde.

Door haar reizen veranderde ook Hildegard. Zij noteert hierover in haar autobiografische aantekeningen het volgende:

‘Ook reisde ik naar andere kloosters en onderrichte met de woorden die God mij ingaf. Hierbij werd het vat van mijn lichaam gekookt als een oven.8

In haar leven laat Hildegard zien dat zij een boodschap heeft en dat zij graag God en de mens in liefde wil dienen. In dit licht is haar houding ten opzichte van de zogenaamde katharen een ambivalent onderwerp.

6 Betz (Zoetermeer 1998) 33.

7 Mulder (Amsterdam 1998) 44 8 Betz (Zoetermeer 1998) 34.

Volgens diverse auteurs was zij namelijk medeverantwoordelijk voor de zeer gewelddadige vervolging van deze groep mensen door de inquisitie. Bijna 1 miljoen katharen zijn door de Rooms katholieke kerk in de 11e en 12e vermoord, gefolterd, gevierendeeld, levend ingemetseld en vooral verbrand, in naam van Christus.9

Wie waren deze katharen? Katharen leefden in wat nu Zuid-Frankrijk is (destijds Occitanië genoemd) en waren kort samengevat gnostici.

Gnosticisme was tot het Concilie van Nicea in 325 na Christus een geaccepteerde, mystieke stroming binnen de Rooms katholieke kerk. Gnostici verkondigden geen geloof, maar een spirituele traditie waarbij gnosis, zoiets als ‘geweten’, boven elk uiterlijk gezag (b.v. de kerk) verheven is.

Gnostici verkondigden dat volgens Jezus liefde de kernkwaliteit van gnosis is. Verder gingen zij ervan uit dat iedere mens deel is van God (dus niet van God afgescheiden) en ieder mens kan via een innerlijk pad het Christusbewustzijn, het eenheidsbewustzijn, ofwel het goddelijke in zichzelf in herinnering oproepen en ook gaan leven (ook vrouwen!).

Katharen waren verder volledig geweldloos en leefden in liefde en opvallend grote harmonie met elkaar. Hun aantal nam in alle openheid in hoog tempo toe in de 11e eeuw na Christus. De kerk zag hierin een bedreiging, omdat de katharen haar gezag, macht (en monopolie-)positie aantastte.10 Hildegard stond ambivalent tegenover de katharen. Enerzijds achtte zij hen vroom en vol achtenswaardige eenvoud. Anderzijds weten wij ook dat zij op het Domkapittel van Mainz heeft gepredikt:

‘Verdrijf hen… ge kunt voor God niet langer meester en priesters heten, zolang ge hen (katharen) toestaat bij u verblijf te houden!’ 11

Of Hildegard medeverantwoordelijk is voor de vervolging van de katharen is een groot vraagteken. Zij zegt ‘verdrijf hen’ en verdrijven is iets anders dan uitmoorden. Niettemin kiest zij hier duidelijk stelling tégen de katharen. Daar kunnen we evenwel tegenover stellen dat Hildegard zeer waarschijnlijk niet openlijk vóór de katharen en hun leefwijze heeft durven pleiten,

9 Marcel Messing, De weg der Katharen. Dertien zangen van een troubadour (Deventer 1999) 27. 10 Moerland (Den Haag z.j.) 22. 11 Van den Bercken (Deventer 1997) 8.

Pagina 24

als zij dat al zou willen, omdat haar grote beschermheer, Bernard van Clairvaux, een sleutelpositie bekleedde om de katharen te vervolgen en uit te moorden.

Indien ze Bernhard dus zou afvallen kostte haar dat waarschijnlijk zijn bescherming of nog erger, liep zij het risico het verwijt te krijgen dat zij ketters steunde en daarop stond in haar tijd de doodstraf. In ieder geval staat formeel vast dat Hildegard de bloedige vervolging van deze, in liefde levende mensen, wiens leer volgens vele auteurs dichter bij Christus stond dan de leer van de Rooms katholieke kerk, steunde. Deze steun verdient geen bewondering.

In de periode van 1151 – 1158 voltooide Hildegard haar tweede werk: de Physica. Dit boek gaat over geneeskrachtige planten, dieren, en stenen en is later ook wel bekend geworden als Natura hominis, elementorum diversarumque creaturam, of wel: ‘Over de natuur van de mens, de elementen en andere verschillende schepsels’. Het zijn in totaal negen boeken waarvan twee over de planten, twee over metalen en stenen, vier over dieren en één over de elementen. In dezelfde periode schreef zij ook Causae et Curae: ‘Over medische aandoeningen’ en ook wel genoemd Libri simplicis et compositae medicinae12: ‘De eenvoudige en de samengestelde geneeskunde’.

Vanaf 1158 werd Hildegard geveld door een drie jaar durende ziekte. Zij schreef in deze periode niettemin gedeeltelijk haar tweede grote theologische werk, het Liber Vitae Meritorum, het ‘Boek der levensverdienste’, dat in 1163 werd voltooid.

In de periode van 1163 - 1174 schreef Hildegard vervolgens haar derde grote theologische werk: het Liber Divinorum Operum, het ‘Boek van Goddelijke werken’.

Hildegards visionaire werken zijn heden ten dage nog steeds actueel en in trek. Volgens sommige auteurs was zij haar in haar denkwijze haar tijd ver vooruit. We zien in haar werken dat uiteindelijk alles op hetzelfde neer komt. Haar visie was namelijk dat alles samenhangt en voortkomt uit het Ene, het AL, ofwel God. Heel opvallend is haar holistische spiritualiteit, waarin zij uitgaat van de natuur, de mens, de Engelen, de Elementen, de stenen, de planeten en de sterren.13 Alles wordt betrokken in haar beeld van de kosmos.

12 Ib.,16. 13 Pot (Kampen 2010) 20.

Hildegard spreekt in haar Liber Divinorum Operum ook over ‘der Kosmosmensch’ en giet die term ook in een prachtige symbolische tekening. Het zijn dit soort tekeningen in haar drie grote theologische werken waarin op symbolische wijze haar eenheidsfilosofie het sterkst tot uitdrukking komt.

De tekeningen lijken soms verrassend veel op de Tibetaanse mandala’s, bestaande uit concentrische ringen, die eveneens symbool staan voor het ultieme eenheidsbewustzijn, ofwel voor God als Bron van Alles. Delen van Hildegards erfenis zijn dan ook tijdloos.

Naast haar theologische werken laat Hildegard ook een enorme erfenis na van zelf gecomponeerde muziek, die ook thans nog erg geliefd is.

In 1165 koopt Hildegard aan de overkant van de Rijn, tegenover de Rupertsberg, in het plaatsje Eibingen nabij Rüdesheim, een verlaten Augustijner klooster. Hier sticht zij een tweede klooster.

Hildegard stak twee maal per week de Rijn over om haar medezusters in Eibingen te onderwijzen en leiding te geven.14 De restanten van dit klooster zijn totaal verdwenen toen op 4 september 1932, een week na de voltooiing van de restauratie er een grote brand uitbrak die de restanten van het klooster met de oorspronkelijke gerestaureerde kerk met de grond gelijk maakte.

Gelukkig kon men de relikwieën in het gouden schrijn uit 1929 redden. De relikwieën hebben tijdelijk onderdak gevonden bij de abdij St. Hildegard, gebouwd tussen 1900 – 1904.

De stichter van deze abdij is Vorst Karl zu Löwenstein (1834-1921) een van de bekende personen uit het Duitse katholisme rond het jaar 1900. Had zich zelf ten doel gesteld om de traditie van het klooster van Hildegard nieuw leven in te blazen, en hiervoor dus een geheel nieuwe abdij te stichten. De abdij telt 55 zusters tussen de 27 en 95 jaar. Allemaal net als Hildegard Benedictijnen.

14 Betz (Zoetermeer 1998) 35.

Der Kosmoschmens, de mens en zijn plaats in het universum. Liber Divinorum Operum 1,2

Bron: De inspirerende Hildegard, Otto Betz

Pagina 25

Het klooster op de Rupertsberg is in 1632 verwoest tijdens de Dertigjarige Oorlog. De ruïnes werden tot de negentiende eeuw gebruikt als agrarische hofstede (boerderijen). Daarna werden ze gesloopt om plaats te maken voor een spoorweg.15

In 1173 sterft haar trouwe vriend en secretaris Volmar en in 1174 maakt de monnik Godfried, de nieuwe secretaris van Hildegard, een start met het eerste boek van de Vita sanctae Hildegardis virginis, of wel ‘Het leven van de heilige maagd Hildegard’16.

In 1175 ontstond er een innig contact tussen Hildegard en Wibert von Gembloux, een monnik uit de gelijknamige plaats. Twee jaar later, in 1177, besluit Wibert om naar Bingen te komen. Toen Godfried stierf nam Wibert de taak van secretaris over en voltooide hij de levensbeschrijving van Hildegard.

In de laatste periode van haar leven wachtte Hildegard in 1178 nog een beproeving. Ze had een adellijke jongeman, die zich schuldig had gemaakt aan doodslag17 en die zich kort voor zijn dood met de kerk had verzoend, laten begraven op de begraafplaats bij het klooster.

De geestelijke autoriteiten uit Mainz waren er alleen maar van op de hoogte dat hij in heilige grond is begraven en wisten niet dat hij zich met de kerk had verzoend. Zij besloten daarom om het lichaam op te laten graven, want iemand die was geëxcommuniceerd, uit de kerk verstoten, kon niet in gewijde grond blijven liggen.18

Hildegard was niet van plan medewerking te verlenen, op grond waarvan zij werd bedreigd met opsluiting en de klokken niet meer mochten worden geluid. Ook de getijden zouden niet meer gezongen mogen worden. Hildegard was evenwel niet onder de indruk en weigerde om het bevel tot opgraving op te volgen, omdat zij vond dat ze in haar recht stond.

Ze wist haar medezusters te overtuigen om het graf volledig uit te wissen zodat het onvindbaar was om vervolgens naar Mainz af te reizen om de geestelijke autoriteiten te overtuigen. Dit had echter geen succes en ze besloot om de sancties te aanvaarden.

Als laatste redmiddel schreef zij nog een brief aan de bisschop van Mainz die zich op dat moment op het

15 www.landderhildegard.de/staetten/bingen/rupertsberg 16 Lindijer (Hilversum 2000) 103. 17 Pot (Kampen 2010) 19. 18 Betz (Zoetermeer 1998) 35.

derde Lateraanse concilie van Rome bevond. Hildegard kreeg steun van de bisschop en later ook van de aartsbisschop van Keulen, met als gevolg dat het geschil kon worden opgelost.

Inmiddels had Hildegard de voor de Middeleeuwen zeer hoge leeftijd van 82 jaar bereikt. Zij blies haar laatste adem uit op 17 september 1179 op de Rupertsberg en werd daar aldaar bijgezet. Na haar dood groeide het klooster op de Rupertsberg uit tot een waar bedevaartsoord. Het was zelfs zo druk dat de nonnen gestoord werden bij hun koorgezang en de erediensten.

Het verhaal gaat dat aartsbisschop Siegfried II speciaal naar de Rupertsberg afreisde om Hildegard te verbieden om postuum nog wonderen te verrichten alhier.19 Velen wilden haar heilig laten verklaren en diverse ooggetuigen werden gehoord.

Zo staat in haar canonisatie: ‘7.1. Mechtild (uit Rüdesheim) zegt onder ede, dat zij van haar moeder gehoord heeft dat zij blind geboren was; en toen de zalige Hildegard zich voor een bezoek begaf naar het dorp Eibingen, waar zij ook een klooster gesticht had, kwam haar moeder haar tegemoet terwijl zij haar haar dochter aanbeval en de genade van de zalige Hildegard aanriep. Toen zij in de boot stond, besprenkelde de zalige maagd evenwel de ogen van de blinde met Rijnwater (dat zij met haar linkerhand schepte, en met haar rechterhand zegende) en herstelde haar gezichtsvermogen.20

Het volledige protocol werd uiteindelijk naar Rome opgestuurd, maar op onverklaarbare wijze is het verzoek nooit afgerond.

Hoewel Hildegard von Bingen nooit formeel heilig is verklaard, werd zij niettemin wel als een heilige vereerd

19 Betz (Zoetermeer 1998) 36. 20 Lindijer (Hilversum 2000) 152.

Wandschildering met een scène uit het leven van Hildegard von Bingen, Abdij St. Hildegard. Geschilderd door P. Paulus Krebs. Foto: Paulus Koedijk

Pagina 26

en ook dikwijls als heilige afgebeeld (met een halo om het hoofd en dergelijke meer).21

Door de eeuwen heen is Hildegard von Bingen, geboren Jonkvrouwe von Bermersheim, lange tijd in de vergetelheid geraakt. Het waren de Keulse kartuizer monniken die Hildegard weer uit de vergetelheid haalden door voor hun koorgebed op het Concilie van Trente (1545 – 1563) een nieuwe heiligenkalender samen te stellen waarbij zij Hildegard opnamen en haar mystieke werken nieuw leven inbliezen.22 Sindsdien zakte Hildegard niet meer weg in de vergetelheid om bijna 500 jaar later, in onze tijd, zelfs weer tamelijk ‘populair’ te worden.

Diverse hedendaagse auteurs zien haar werk niet zozeer als een leer van de Rooms katholieke kerk, maar geven haar een geheel eigen plaatst met haar holistische kijk op het AL. Juist in het begin van de 21ste eeuw, die gekenmerkt wordt door vele onzekerheden en waarin steeds meer mensen terug willen naar de Bron, vinden velen in Hildegard von Bingen een inspiratiebron.

Hildegard laat in haar werken zien dat wij allen een onderdeel zijn van de kosmos en daarin dus deel zijn van elkaar. En zij wilde deze kennis ook graag dóórgeven. Een van Hildegards uitspraken was dan ook:’Ich soll die Menschen anmahnen, ich soll sie helfen die weg to Gott zurück zu finden’.

Honderden jaren later helpt Hildegard nog steeds met haar universele boodschap, namelijk dat wij God kunnen vinden in ons zelf, dat wil zeggen, in ons hart.

Dáár zit ons Christusbewustzijn en nergens anders, in tegenstelling tot de formele doctrine van de Rooms katholieke kerk die uitgaat van de separatieleer op grond waarvan een mens nooit in staat zou zijn om zelf tot Christusbewustzijn te komen.

Op die mogelijkheid patenteert de Rooms katholieke kerk ten onrechte een eigen exclusief recht, via onder andere de door hen verzonnen zondenleer (waarvoor dan absolutie moet worden afgesmeekt, anders ga je naar de hel) en het concept van de voorwaardelijke Liefde van God. Door de mens weg te houden van de eigen mogelijkheid om God in zichzelf te leren kennen, heeft de Rooms katholieke kerk een van de grootste esoterische misdaden gepleegd tegen de menselijke, spirituele ontwikkeling van de afgelopen tweeduizend jaar.

21 Betz (Zoetermeer 1998) 36. 22 Pot (Kampen 2010) 21.

Hildegard wist niettemin in de kerk van Rome te blijven en tóch een universele leer te verkondigen. Dat verdient, in tegenstelling tot haar houding ten opzichte van de katharen, wél respect en ook bewondering.

‘De visioenen die ik heb, ontvang ik niet in een droomtoestand, niet in een slaap of in vervoering des geestes, niet met de ogen van het lichaam of met de oren van de uiterlijke mens, maar klaar wakker, bij vol bewustzijn en met een heldere geest en met de ogen en de oren van de innerlijke mens…’ 23 De drieheid in de eenheid. De zoon afgebeeld als menselijke vorm omringd door het geel – rood fonkelende vuur van de Heilige geest en tevens staande in en omringd door het zilverwitte licht van de vader. Scivias II,2 Bron: De Vita van Hildegard, Tony Lindijer.

HILDEGARD VON BINGEN OFFICIEEL HEILIG VERKLAARD DOOR DE PAUS

Paus Benedictus heeft de middeleeuwse non en mystica Hildegard van Bingen officieel heilig verklaard. Het Vaticaan bevestigt daarmee de status die ze voor veel gelovigen al had.

In Duitsland werd Hildegard al als heilige vereerd en ook binnen de rest van de Rooms-Katholieke Kerk werd ze vaak als zodanig gezien, bijvoorbeeld door paus Johannes Paulus II. Toch bleef een officiële heiligverklaring tot nu toe uit. De Duitser Benedictus heeft dat nu rechtgezet.

De heiligverklaring verliep in stilte. Normaal is er een speciale mis in de Sint-Pieter, maar Benedictus nam haar gewoon op in de heiligenkalender van de Rooms-Katholieke Kerk. Haar feestdag, 17 september, mag voortaan wereldwijd worden gevierd.

Bron: NOS nieuws 10 mei 2012

23 Van den Bercken (Deventer 1997) 38.

Pagina 27

NATUUR BELEVEN MET AL JE ZINTUIGEN

Op zondag 24 juni 2012 zet Kruidencentrum De Sprenk haar poort open voor een breed publiek met het thema “Kruidenbeleving” .

De Sprenk laat jong en oud op deze dag kruiden beleven op een andere manier dan je gewend bent en zet al je zintuigen op scherp. Ruiken, proeven, voelen en horen. Ga je mee op ontdekkingsreis? Iedereen is van harte welkom.

Je zintuigen maken tijdens “Kruidenbeleving” onder andere kennis met de vele mogelijkheden van kruiden en gezondheidsbevorderende planten.

Je zult versteld staan van de heerlijke geur en werking van bijvoorbeeld een crème van lavendel, smeerwortel of geranium. Puur natuur.

Of proef eens een salade van knopkruid, paardenbloemen en zuring. Fris, gezond en knapperig! Onze koks zorgen voor een zeer bijzondere smaaksensatie.

Dit was het begin van ons persbericht, maar voor de leden van het Herboristengilde zijn er ook nog andere redenen om te komen.

Voor een aantal snuiven aan de geur van vroeger, mensen tegenkomen van het jaar toen. Maar ook de veranderingen zien, het verbouwde bijenhok, de broodoven annex BBQ, de boomhut in de herboristentuin. De nieuwe moestuin van Gidy.

Maar het kan ook zijn om je kennissen mee te nemen naar de plek waar jij je opleiding hebt gevolgd.

En voor andere zal het een eerste kennismaking zijn.

Wat de reden ook is, jullie zijn van harte welkom. Max Niessen

BOEKRECENSIE

Wilde venkel & rabarber En andere culinaire genoegens uit de volkstuin

Caroline Zeevat en Ans Withagen, vierde druk 2009 ISBN 978 90 475 1190 8 € 14,95

Dit leuke en creatieve kookboek is het resultaat van een toevallige ontmoeting in Normandië van Caroline en Ans, de schrijfsters van het boek. Tijdens een vakantie komen ze elkaar tegen op het strand en ontstaat het idee om samen naar kokkels en oesters te zoeken. Ze besluiten vervolgens om de oogst samen te bereiden en op te eten. Dan blijkt dat beiden dol zijn op het zelf verbouwen van groente, fruit en kruiden en om hier allerlei gerechten mee samen te stellen. Ans, die zelf enige jaren bij het bekende Amsterdamse restaurant De Kas heeft gewerkt, bezoekt dan ook na de vakantie de volkstuin van Caroline, die dan al drie jaar materiaal heeft verzameld voor een boek. Zo ontstaat het initiatief voor een gezamenlijke uitgave, die heel praktisch per maand laat zien welke groente, fruit en kruiden er geoogst en verwerkt kunnen worden. Ook worden er op beknopte wijze handige tips gegeven voor het opzetten en onderhouden van een moestuin en vertelt Caroline over haar eigen moestuinervaringen. Heldere foto’s laten vooral de mooie ingrediënten alsmede verrukkelijke gerechten zien als daslookbroodjes, rabarberjam, tomatensaus, kweeperensiroop en herfstframbozentaart. Een verrassend boek dat naar mijn idee niet voor niets in 2007 is genomineerd voor Kookboek van het jaar.

Marga Boutkan

Colofon

Deborah Megens Tel: 020-4283283 deborahmegens@wanadoo.nl

Helen Otting Tel: 0485-540260 info@helenokruiden.nl

Karolina Stachowska karolinastachowska@gmail.com

KOPIJ GRAAG INLEVEREN VÓÓ R 15 SEPTEMBER

Pagina 28

UNIEKE KANS VOOR (LEERLING) HERBORISTEN OP DE BEURS

KERSTCREATIES

Ondanks dat de hagelstenen vrolijk uit de lucht komen vallen, de bliksem ons niet in de steek laat en het zelfs nog zomer moet worden, wil ik het toch nu al graag met jullie over de beurs Kerstcreaties hebben. Deze drukbezochte Kerst- en winterbeurs vindt dit jaar weer plaats vanaf donderdag 8 tot en met zondag 11 november 2012 in de Brabanthallen in Den Bosch.

Kruidencentrum De Sprenk wil hieraan deelnemen met een herboristenplein en ik zal dan ook namens De Sprenk de organisatie en coördinatie hiervan weer op me nemen.

Aangezien het eerstvolgende nummer van De Herborist pas na de zomervakantie uitkomt en een goede voorbereiding tijd kost, doe ik nu alvast een oproep aan eenieder die zin heeft om als standhouder, medestandbemanner of stagiaire hieraan mee te doen.

Dit mag voor alle dagen zijn, maar bijvoorbeeld ook voor één of twee dagen of alleen voor de aankleding en opbouw van het plein. We zijn er trots op dat we tijdens onze vorige deelname in 2010 met maar liefst 18 (leerling-)herboristen het plein hebben ingevuld, en dat maakte dat er voor bezoekers een grote variëteit aan kruidenaanbod te vinden was. De reacties waren dan ook positief en de deelnemende herboristen vonden het tevens leuk om op deze manier met elkaar samen te kunnen werken. De beurs biedt ons allemaal de kans om te laten zien wat herboristen en de kruiden voor de bezoekers kunnen betekenen.

ENGELWORTEL - ANGELICA ARCHANGELICA FOTO’S DEBORAH MEGENS

Daar De Sprenk gratis op de beurs mag staan, zijn er voor niemand standkosten aan verbonden.

Wel stelt de beursorganisatie hieraan een voorwaarde: we mogen niet op grote schaal onze eigen producten verkopen. Dat zou namelijk oneerlijke concurrentie opleveren voor de overige standhouders, die wel moeten betalen. De ervaring leert echter dat er dan, voor degenen met een eigen bedrijf of praktijk, nog steeds voldoende mogelijkheden zijn om hiervoor promotie te maken. Activiteiten die we zoal kunnen aanbieden, zijn: demonstraties met kruiden, siropen, oliën, azijnen, massages, aromatherapie, het laten proeven van zelfbereide kruidenrecepten, kruidentheeën, verzorgende kruidenproducten, kruidenstempels.

Kortom, alle ideeën die met kruiden te maken hebben en waarmee we onze bezoekers kunnen verrassen, informeren en verwennen zijn van harte welkom. Heb je zin om aan de beurs deel te nemen, meld je dan per mail bij mij aan op info@giftsofnature.nl. Vermeld dan wel even met welke invulling je zou willen deelnemen en het telefoonnummer, waarop je bent te bereiken. Ook als je vragen hebt, dan hoor ik het graag per mail. Meer informatie over de beurs is te vinden op: www.kerstcreaties.nl.

Ik kijk er al naar uit om er met elkaar een aantrekkelijk en uitnodigend herboristenplein van te maken. Doen jullie met mij mee?

Marga Boutkan