nr. 02 - simmer 2010gratis en fergees

FREONSKIP!

een onzichtbare handicap

dySlExIE

sechtjin bôlen yn ’e wike

IN gRutgESIN

Tresoar is net fan juster!In soad, in hiel soad heechweardige ynformaasje. Foar eltsenien is

dy beskikber en yn Tresoar kinne jo dêr by komme, of as it om

boeken giet: dy liene. Wa’t wat witte wol oer kultuer, skiednis,

of literatuer út Fryslân, mar ek fan dêrbûten, komt nei Tresoar.

Wy binne eins hiel unyk: museum, argyf en biblioteek tagelyk.

Fansels mei in protte histoaryske boeken, fan ûnder oare: it Hof

fan Friesland en de Universiteit fan Frjentsjer, mar ek nijsgjirrige

argiven, foto’s en portretten. Sa hawwe wy bygelyks alle argiven

fan Koopmans Meelfabrieken, folslein mei alle ferpakkings.

Mar ek alles op it mêd fan de Fryske literatuer, lykas grutte

brievesamlingen en hânskriften fan skriuwers. It ferline, hjoed

en de takomst fine jo by Tresoar, sawol fysyk as firtueel.

komme jo ris om te sjen?

Boterhoek 1, Postbus 2637, 8901 AC Ljouwert/LeeuwardenTelefoan (058) 789 07 89, Faks (058) 789 07 77E-mail info@tresoar.nl, Website www.tresoar.nl

Fr ysk Histoar ysk

en Letterkundich

Sintrum

iepeningstiden

Moandeis

13.00 - 17.00 oere

Tiisdeis

09.00 - 21.00 oere*

Woansdeis

09.00 - 17.00 oere

Tongersdeis

09.00 - 17.00 oere

Freeds

09.00 - 17.00 oere

Sneons

09.00 - 13.00 oere*

*) De iepenstelling op tiisdeitejûns en sneontemoarns ferfalt yn ’e moannen july en augustus.

De stúdzjeseal foar de Buma-/Fukskolleksje is allinne middeis fan 14.00 oant 17.00 oere iepen.

Tresoar is op 1 septimber 2002 ûntstien troch in fúzje fanProvinsjale en Bumabiblioteek fan FryslânFrysk Letterkundich Museum en DokumintaasjesintrumRijksarchief in Friesland

3

‘Denise is een vrolijk, pienter en druk meisje. Het is ontzettend leuk om met haar te spelen. Als ik thuiskom van mijn werk kruip ik vaak over de vloer achter haar aan, dan schatert ze het uit. Ik ben echt een papa voor de leuke dingen. Denise gaat voor alles. Ze is soms ook wel een klein boefje. Toen Tjitske een keer aan het dweilen was, zag ze de emmer water staan en die moest natuurlijk om. Ze vond het heerlijk om lekker in het water te spetteren. Het wordt steeds leuker nu ze wat ouder wordt, ze begrijpt ook steeds meer. Als ik ’s avonds niet hoef te sporten, breng ik haar naar bed. Een halfuur voor het slapengaan houden we het rustig, geen tv en geen wilde spelletjes. We lezen Denise ook elke avond voor. Na een verhaaltje van Nijntje of Woezel en Pip valt ze altijd heerlijk in slaap.’

Heit syn famke

Foar it folgjende nûmer binne wy op siik nei in Heit of Mem dy’t fanatyk is yn in bepaalde sport. Bisto heit of mem èn sportyf? Stjoer dan in foto op fan dysels mei in koart ferhaaltsje derby nei ynfo@heitenmem.nl.

namme: Jelke Koops (24)

Wenplak: Drachten

Berop: Supermerk-meiwurker

Hobbys: fuotbal

Relaasje: 8 jier tegearre mei Tjitske

Heit fan: Denise (1)

4

Simmer!Ciska Noordmans

Simmer yn Fryslân! Einliks is it safier! De bern dûnsje wer bûten op de trampoline en de supersoakers kinne aanst wer fold wurde mei it lije wetter út de swimbadsjes yn ’e tún. Soan Netithon hat ek sin oan ’e sinne. Hy fûn de winter fierstente kâld. ‘Lekker bootje varen mem’, seit er; syn fiertaal is Nederlânsk wurden. Dochter Maite wol graach bûten wer nei de hynders: ‘sirkusacts oefenje’. Har nije hobby is om op hynders te stean. ‘Soe in handstand ek kinne’, frege sy har lêstendeis ôf. It griist my oan mar manmoedich sis ik: ‘Fansels, besykje mar!’ It wurde plattelânsbern dy’t de romte om har hinne fanselssprekkend fine. It is mar wêr’tsto mei opgroeist, dat is ‘gewoan’. Maite is hjir grut wurden en wit hoe’t it sit mei de blommen en de bijkes. Doe’t ik ferline jier mei Netithon yn ’e supermerk in moai swier frommeske tsjinkaam, sei ik tsjin him: ‘Sy hat in lyts babytsje yn ’e búk’. Hy seach my oan mei grutte eagen mar moast doe ferskriklik laitsje: ‘Hap, hap, opiten mem?’ It wurdt maaitiid, simmertiid. In nij begjin!

By Maria van der Meer begjint de simmer goed; sy wurdt op ’e nij mem. Op side 22 stiet se mei in dikke búk. Sjoch op www.heitenmem.nl hoe’t it no mei har giet. It is ek folop simmer op it bedriuw fan de famylje Holtrop. By harren op de buorkerij kinst hearlik krûpe mei de kij! En dan is it fansels ek hast tiid foar de simmerkampen. Wêr kinne de bern dit jier allegear hinne? Blêdzje gau fierder en besjoch de fleurige freonskipfoto’s, de flip-flap-flinters, de grappige bernepraatsjes, en lês de artikels oer û.o. dysleksy, it kombinearjen fan bern en in baan en oer hoe mei ûndogenske bern om te gean.

Dyn reaksjes kinst kwyt op heitenmem.nl of op http://heitenmem-hyves.hyves.nl.

Dieuwke Posthumus (28) is redakteur fan Heit en Mem en webredakteur fan de website heitenmem.nl. Se sil septimber dit jier trouwe.

Ciska Noordmans is redakteur fan Heit en Mem. Se is troud en is mem fan twa moaie bern, Maite (9) en Netithon (5).

Wolle jo it tydskrift Heit en Mem tenei thús stjoerd krije?

Folje dan dizze bon yn en stjoer him nei ús op.

Foar € 10,- (€ 15,- foar abonnees yn it bûtenlân) krije jo 4

nûmers fan it tydskrift Heit en Mem tastjoerd. Wurde jo

healwei it jier abonnee, dan betelje jo allinne de nûmers dy’t

dat jier noch ferskine (€ 2,50 it tydskrift).

Wy kinne it jild pas ôfskriuwe as jo dêr tastimming foar

jûn hawwe. It abonnemint wurdt troch ús as akseptearre

beskôge nei ûntfangst fan dit formulier en bliuwt jildich

oant opsizzing fan jo kant. Troch it te ûndertekenjen

ferklearje jo ek akkoart te gean mei de ôfskriuwing.

Dit formulier graach folslein ynfolje en weromstjoere nei ús antwurdnûmer.

In postsegel is net nedich. Wy winskje jo alfêst in protte lêswille ta.

Afûk / Antwurdnûmer 5003 / 8900 VB Ljouwert

Machtiging (oant it wer opsein wurdt)

Hjirby machtigje ik de Afûk om dit jier € 5,00 fan myn rekken ôf te skriuwen foar

ferstjoers- en administraasjekosten fan twa Heit en Mem tydskriften. It abonnemint

wurdt oan de ein fan it jier automatysk ferlinge en omsetten nei in machtiging foar

€ 10,- foar de fjouwer tydskriften yn 2011.

Namme rekkenhâlder:

Adres:

Postkoade en wenplak:

E-mailadres:

(Post)banknûmer:

Datum:

Hântekening:

Abonnemint op Heit en Mem

5

yNhâld03 Heit syn famke04 Kollum Ciska Noordmans06 Heit en Mem Post08 Dysleksy11 Swier & Swiet12 Simmerkampen 14 Kollum Jaap Mulder15 Utstapkes17 Flinters18 Kollum Christine Magour 19 Bern en in baan21 Berneboeken 22 Yn ferwachting24 Aly en Rients verloren hun zoontje 26 Bernepraatsjes27 Heit en mem boeken28 Laitsjend nei de toskedokter 33 Twatalige berne-opfang 36 Kollum Antine Zijlstra37 Bern38 NoflikkrûpemeiFryskekij40 In grut gesin 42 Kollum Tjalling de Vries43 Heit44 En no lústerje!46 Foto’s freonskip47 Beppe har pop

nr. 02

Kolofon

redaksje: Ciska Noordmans en Dieuwke Posthumus

haadredakteur: Ernst Bruinsma

meiwurkers: : Maaike Kuipers, Christine Magour, Aukje Mulder, Jaap Mulder, Ciska Noordmans, Arjanne Nijp, Dieuwke Posthumus, Marijke Roskam, Marrit de Schiffart, Froukje Sijtsma, Tjalling de Vries, Nynke van der Zee en Antine Zijlstra

korreksje: Ytsje Steen-Buwalda, Nynke Beetstra, Mirjam Vellinga

Advertinsje-eksploitaasje:Breuker Telemarketing & Meer Tel.: 0515 - 41 21 11www.breuker.nlWolle jo advertearje yn Heit en Mem, nim dan kontakt op mei info@breuker.nl

distribúsje:Heit en Mem wurdt fergees ferspraat yn in oplage fan 40.000 eksimplaren. Der wurdt wurke neffens in redaksjestatútdatboarchstietfoardeûnofhinklikheidfan de redaksje.

DizzeHeitenMemisittwaddenûmerdatyn2010ferskynt fan dizze rige. Heit en Mem is in meartalich tydskrift en spesifyk rjochte op âlders mei bern yn Fryslân. Heit en Mem is fergees te krijen by boekhannels, bibleteken, gemeentehuzen en yn oare iepenbiere romten. Sjoch foar de ferspriedingslist op www.heitenmem.nl. Jo kinne ek in abonnemint op it blêdnimme.Foar€10,-wurdejo4nûmerstastjoerd.Nim foar mear ynformaasje kontakt op mei ynfo@afuk.nl

ISSN: 1878-4437

Heit en Mem hat in eigen webside! Sjoch gau op www.heitenmem.nl

UtjûnmeistipefandeprovinsjeFryslân.

redaksje-adres/ útjouwer:AfûkPostbus 538900 AB Ljouwertwww.afuk.nle-mail: ynfo@afuk.nl / ynfo@heitenmem.nltel.: 058 - 234 30 70

Printwurk:Telenga Drukkerij BVwww.telenga.nlinfo@telenga.nltel.: 0517 - 38 09 80

Foarmjouwer:BW H ontwerperswww.bwhontwerpers.nlinfo@bwhontwerpers.nltel.: 058 - 213 35 43

Fotografy:Het Hoge Noordenwww.hogenoorden.nlinfo@hogenoorden.nltel.: 058 - 215 79 66

Linus Harms (cover, side 3, 22 en 47)www.linusharms.nlinfo@linusharms.nltel.: 06 - 17 14 87 63

yllustraasjes:Andrea Kruis (side 9, 26 en 45)andrea.kruis@orange.fr

6

hEIt & mEm POStYn septimber komt it folgjende nûmer fan Heit & Mem út.Wolsto wat oan ús kwyt? In bysûnder ferhaal, in moaie foto, in goeie tip of gewoan dyn miening ergens oer? Mail it ús of stjoer it op! ynfo@heitenmem.nlHeit & Mem Postbus 53 8900 AB Ljouwert.

Op een niet nader te noemen website ben ik er tot mijn grote schrik achter gekomen dat ik mij naast fit, onoverwinnelijk en verwonderd ook een sexy zwangere kan voelen. Volgens de makers van deze site is dit onder andere te realiseren door mooi ondergoed te dragen, je huid goed te verzorgen en smaakvolle naaktfoto’s van jezelf en je buik te maken. Een zoekopdracht “zwanger en sexy” op Google levert in 0,08 seconden 223.000 resultaten op.Ik bevind mij momenteel in mijn 38ste zwangerschapsweek en zag mijzelf genoodzaakt op zoek te gaan naar mijn finest hour als sexy zwangere. Dit leverde in 13,5 minuten niets op. Wat wel door mijn hoofd spookt, is de oudemannenzweetlucht die mijn oksels produceren, het falen van mijn bekkenbodemspier tijdens

een niesaanval, een klant die mij erop attendeerde dat ik resten van braaksel op mijn mouw en kraag had en, last but not least, het moment dat het fysiek niet meer mogelijk bleek mijn eigen benen te scheren.Ondanks het totale gebrek aan een sexy gevoel, wat hiervan de betekenis en waarde ook moge zijn, ben ik dolgelukkig. Ik heb in de 38 weken die achter mij liggen kennis mogen maken met een uitgebreide versie van mezelf: “de zwangere”, en wat voor mij telt, is dat ik dit heb mogen delen met een geweldige man en het mooiste kind van de wereld. En dat zonder rode, met kant aangezette meegroeibeha en luxe bodyspray voor een gebruind decolleté met glittereffect.

Eva Sack

De sexy zwangere

OP De COver

Op de Cover steane Wouter van ’t Blik en Karin van Huizen. Se binne tsien jier en sitte beide op de Burgemeester Thalenschool yn Akkrum. Wêr’t Wouter is, dêr is Karin ek, se binne al bêste freonen fan groep 1 ôf. Nee, net fereale, mar wol alderbêste freonen, se fertelle elkoar alles en belibje in soad tegearre. Wouter en Karin fertelle: ‘Wy meitsje faak hutten yn de hûnekoai. Dan lizze wy dêr kleden en kessens yn. Op in dei gongen wy stikem snoepkes pakken om se op te iten yn ús hut. Mar doe betrapen se ús, want se fûnen de snoeppapierkes yn ús hut. Dat wie wol spitich.’ Se geane altyd mei har twaen nei skoalle, mar sitte ek beide op bugelles, follybal en keatsen. Se boartsje in soad bûten; in beamhut bouwe of op de ‘éénwieler’ fytse. Echt bêste freonen!

Wouter en Karin hawwe dizze foto opstjoerd foar de fotowedstriid ‘freonskip’. Neist dat se útsocht binne foar in fotoshoot hienen se ek noch de measte stimmen (298). Mear foto’s fan echte freonskippen steane op side 46.

Wat een geweldige website hebben jullie! Ik ben een mem van 4 kids, 2 famkes van 11 en 9 jaar, een jonkje van 2 en ús lytse famke van net 1 jaar. (zie foto)Wij wonen alweer bijna 8 jaar in Nieuw-Zeeland en praten nog steeds Frysk met de bern. Ik wilde even laten weten dat ik jullie website erg op prijs stel!!

Groeten uit (warm) Nieuw-ZeelandJanke, Boele, Amanda, Laura, Mitchell en Tamara de Vries

De grOetNIS út NIj-SeeLâN

7

Fynsto dat dyn soan, dochter, beppesizzer, omkesizzer, buorjonkje of buorfamke ek de moaiste poppe fan de wrâld is? Gean dan nei heitenmem.nl, upload de foto en lit dyn hiele famylje en kunde stimme op dyn poppe! En wa wit, stiet dyn foto dan as poppe fan de moanne op heitenmem.nl en krijsto it nijste Fryske berneboek tastjoerd!

Ruben van der Meer

(7 moanne) út Burgum

Simone Born

(8 moanne) út Stiens

Jesper Pepijn

(6 wike) út Feanwâlden

apRil

PoPPe fan De moanne!

maaRtfeBReWaRis

De BerNekeAMerDit is de kamer van Sarah. Toen ze een grote zus werd, moest ze plaats maken voor haar broertje door een kamertje op te schuiven. Als meisje van bijna 2 ben je toch écht te groot voor een babykamer! Op zolder werd een wand geplaatst om een kamertje te creëren en als ingang werd er een oude paneeldeur gebruikt uit onze vorige oude woning. De panelen heb ik beschilderd met schoolbordverf zodat Sarah haar eigen deur kan versieren. Dit doet ze dan ook graag! Het bloemetje op het eigengemaakte gordijn is gepunnikt door een vriendin.De kast is gemaakt door pappa. De deur hiervan was ooit van een kledingkast van mamma waar nu weer nieuw leven in is geblazen. Het bedje komt uit de kringloopwinkel en dat hebben we eigenwijs rood gemaakt. En de blokjessprei is een handwerkje van oerbeppe! Zo is het langzaamaan een lief en persoonlijk peuterkamertje geworden. Tijdens het klussen was Sarah er vaak bij. Ze liep dan wat om ons heen en hielp ons op haar manier. Toen ze er dan eindelijk mocht slapen was dit geen probleem maar een feest! Albertine Hoogeveen uit Heerenveen

Bisto ek sa grutsk op de bernekeamer? Mail in foto mei ferhaaltsje nei ynfo@heitenmem.nl

Dit is ús dochter Marinke. De gynekologen foarspelden dat se wol njoggen pûn weagje soe, mar se wie mar seis en in heal pûn! Lâns dizze wei wol ik graach myn âlders en skoanâlders betankje foar alle help en oppas doe’t ik swanger wie en ûnder myn kreamtiid. Dankewol!

Wiebrand, Selie, Dennis en Marinke.

Tank!

Aukje Mulder

Een onzichtbare handicap

8

9

Greetje Kwik en haar man hadden al snel het gevoel dat hun zoontje Evert Jesse (nu 11) zich anders ontwikkelde dan zijn drie jaar oudere zus. Vooral het leren praten ging moeizaam. ‘Aan zijn kennis van woorden lag het niet, maar hij sprak slordig. Toen hij vier was, gingen we met hem naar een logopediste en dankzij haar hulp werd het spreken duidelijker. Op school had hij moeite met leren schrijven’, vertelt Greetje.

Evert Jesse kreeg extra begeleiding bij lezen en schrijven maar raakte toch steeds verder achterop bij zijn klasgenoten. ‘We oefenden thuis ook met hem. Maar lezen interesseerde hem niet. Logisch, want het kostte hem veel energie. We merkten dat Evert Jesse niet meer lekker in zijn vel zat. Hij kreeg een kort lontje en op school was hij brutaal. Toen de school vorig jaar voorstelde om hem te laten testen, konden we alleen maar zeggen: ja, graag.’

ConcentrerenUit de test bleek dat Evert Jesse een zware vorm van dyslexie heeft. Veel dingen vielen op hun plek: de moeite met concentreren omdat hij al snel het overzicht kwijtraakte bij geschreven opdrachten. Het vastlopen in rekenen door de inleidende verhaaltjes bij de sommen. En omdat hij niet mee kon komen met de andere kinderen, had Evert Jesse last van faalangst.

‘Toen we hem uitlegden wat er aan de hand was, vond hij het natuurlijk heel vervelend, je wilt als kind niet anders zijn dan de rest. Maar we konden hem ook vertellen dat hij er echt niks aan kan doen. Daarna was de

druk van de ketel. Zijn gedrag veranderde 180 graden en hij kreeg het plezier in school terug. Hij weet dat hij extra energie in het lezen moet stoppen en hij is iets vooruitgegaan. Toch ligt zijn niveau nog steeds twee jaar onder dat van zijn groep. Hij zal altijd problemen met taal blijven houden. Maar dat hij weer goed in zijn vel zit, is ons veel waard.’

HersenenElse van der Greft is Intern Begeleider op ’t Holdersnest in Harkema, de school van Evert Jesse. ‘Dyslexie heeft te maken met de verwerking van taal in de hersenen. Bij dyslecten werken de linker- en rechterhelft niet goed samen. Meestal komen de eerste problemen in groep 3 aan het licht, bij het lezen en schrijven van letters en woordjes. Dyslectische kinderen struikelen over combinaties van letters en woorden, vooral als ze niet in een logisch verband staan.

Als je denkt dat er iets aan de hand is, kan een testje met onzinwoorden al aanwijzingen geven. Een kind zonder dyslectische problemen kan onzinwoorden als ‘brool’, ‘vakel’ of ‘stiezen’ gewoon lezen – een dyslectisch kind kan dat niet. Qua spelling is de Nederlandse taal heel

moeilijk. Wanneer een lange ij en wanneer een korte? Au of ou, v of f ... Een dyslectische leerling heeft moeite met automatiseren en zal dit soort dingen dus steeds weer fout doen. Drammen heeft geen zin. Voor een dyslect blijft taal een chaos.’

TestOp veel scholen ligt tegenwoordig een dyslexie-protocol, weet Else. ‘Er kan extra hulp gegeven worden en er wordt een speciaal dossier bijgehouden. Als je alles uit de kast hebt gehaald en de problemen blijven bestaan, kan een test worden aangevraagd bij het Cedin, een organisatie voor educatieve dienstverlening. Met een officiële dyslexie-verklaring krijgt een kind extra tijd bij toetsen of via de computer voorgelezen opdrachten. Dit is belangrijk omdat een dyslectische leerling meestal concentratieproblemen heeft. Het lezen van een paar opdrachten kan hem al zó vermoeien, dat de rest van de stof niet meer binnenkomt.’Dyslexie gaat nooit over, zegt Else. ‘Dus ook op het voortgezet onderwijs is extra aandacht vereist. Helaas is ons onderwijs (nog) niet op dyslecten ingericht, want veel materiaal wordt op schrift aangeboden. Gelukkig hebben dyslectische mensen vaak andere talenten. Einstein was dyslect, evenals Jan des Bouvrie, om maar een paar voorbeelden te noemen. Met creativiteit is veel te compenseren. Ik adviseer ouders dan ook altijd om bij hun kind in te zetten op zijn andere talenten.’

Kinderen en volwassenen met dyslexie hebben problemen met lezen en schrijven. Dat is lastig in deze moderne wereld waarin veel draait om geschreven taal. Scholen zijn tegenwoordig steeds alerter, maar ondanks extra begeleiding blijft dyslexie als onzichtbare handicap aanwezig. ‘Taal blijft chaos voor deze kinderen. Het is belangrijk om energie te steken in de andere talenten die een kind heeft.’

Belast deze kinderen niet te zwaar want school vergt al zoveel van hun energie.

Sjoch foar de tips fan Else van der Greft op www.heitenmem.nl

BABY MARKT

Wij hebben alles voor uw baby en babykamer!Altijd zeer scherpe aanbiedingen.

Br. De Wittestraat1a BLAUWHUIS 0515-579526 – 06-20158671WWW.BABYSNUFFELMARKT.NL

Speciaal voor de Heit en Mem lezers een kinderstoel aanbieding!

Kubusstoel zwart van € 99.00 voor € 39.00

Meegroeistoel blank gelakt € 119.00 voor € 69.00

Kijk op onze site voor nog meer koopjes of kom gezellig langs in Blauwhuis!

Jouw coach rondom de kraamtijd

Isis kraamzorg was voorheen:

T 088 512 2000 • www.isiskraamzorg.nl

Kwalitatyf goed ûnderwiis is fan grut belang. It ûnderwiisûndersyk fan de Fryske Akademy spilet in wichtige rol by it yn kaart bringen en ferbetterjen fan dy kwaliteit.

wittenskiplik sintrum fan Fryslân

www.fryske-akademy.nl | fa@fryske-akademy.nlDoelestrjitte 8 | Ljouwert | tel. (058) 213 14 14

op wa’t wy binnegrutsk

berne-opfang • pjutteboartersplakken • bûtenskoalse-opfang • gastâlderopfang

By Sisa wurkje 210 fêste en 220 frijwillige liedsters. Wykliks meitsje 5000 bern gebrûk fan de ferskate foarmen fan ús opfang. Hjirmei is Sisa in grutte oanbieder fan berne-opfang yn Fryslân. Mar grut wêze fine wy net it wichtichste: de goede dingen dwaan en grutsk sjen kinne nei it opgroeien fan alle bern dy’t oan ús soarch tabetroud binne, dêr giet it om.

Sjoch foar it oanbod fan Sisa op: www.sisa.nu

Sisa-100x133.indd 1 7-1-10 14:53

11

De populêrste Fryske jongesnammen yn 2009 wienen û.o. Jesse, Thymen, Jens, Jelle en Sander. Foar de famkes wienen û.o. Sanne, Femke, Anna, Fenna en Meike populêr. Op www.heitenmem.nl steane mear Fryske foarnammen, mei de betsjutting derby.

weeTje:

It is hearlik krûpen mei dizze leave sêfte krûperkes!Se binne der yn it rôs, grien en blau. Foar € 8,95 te keap yn de Fryske boek- en taalwinkel fan de Afûk of online te bestellen fia http://boekwinkel.afuk.nlWolst leaver in krûperke mei in eigen tekst, mei bygelyks de namme fan de poppe?Surf dan nei www.creamira.nl

Lekker krûPe!

SwIER&SwIEt

Hoi, fûgels! - Hoi, Poes! - Hoi, Stip! Dit lytse boekje kin moai oan de buggy hingje. Altyd wille ûnderweis! Te bestellen foar € 4,95 by http://boekwinkel.afuk.nl of freegje dernei yn jo boekhannel!

Wat zijn ze leuk, deze ‘Barchjes’ op een geboortetegel. De geboortetegels worden in Menaldum ambachtelijk gevormd, gesneden, gestempeld en van een datum voorzien. Je kunt ook een geboortekaartje op een tegel laten zetten. De tegels zijn 13 x 13 cm en vanaf € 10,- te bestellen bij www.spreuktegel.nl

Hoi, sTiP!

geboorTeTegeL

Wie wil nu niet een stoere houten loopfiets met aan twee kanten zijn of haar eigen naam erop! Deze fiets heeft een brede stabiele wielbasis, waardoor de kleintjes bijna niet kunnen omvallen. De loopfiets met bel en vrolijke rode franjes aan het stuur, is al geschikt voor kinderen vanaf 1 jaar. De verkoopprijs is v.a. € 39,95.Kijk voor meer informatie over deze fietsjes op www.hummeltjeskraamkado.nl

fieTs meT eigen naam

De measte lytskes kinne hearlik by mem op skurte sitte, mar altyd moatte se mem har kettinkje ûndersykje. It merk Dushi hat dêr wat op betocht: in ketting dêr’t bern mei boartsje meie! Dizze fleurige ketting mei sêfte stoffen is in rinkelbel, in knisper, in sieraad en boartersguod yn ien kear. Te bestellen foar € 17,95 by www.suusensa.nl.

in keTTing om mei Te boarTsjen

12

Sliepsekken en rêchpûden ploffe yn de hoeke fan it terras. In gitaartas wurdt foarsichtich delset. Tsien jongeren sykje in plak. Wytze hat de put derút. Aaltsje is heas. Gineke hat lytse eachjes. ‘Mar it wie hiel gesellich’, fertelt Wytze, wylst syn lange hier ’m yn it gesicht waait. ‘Op sa’n wykein betinke we spultsjes foar elkoar en teste we fuortendaliks oft se leuk binne. Dan witte we wat we yn de simmer mei de bern dwaan kinne.’ Gineke: ‘En we dogge oan teambuilding fansels. Der binne trije ferskate kampen en we moatte sa’n wike goed mei elkoar gearwurkje kinne. En dat is dreech, haha.’ In blik ûnder de tafel seit genôch. Joggingbroeken, sneakers... der wurdt hiel wat ôfsport op sa’n kamp. Mar dat sil dochs net it ienichste wêze wêrom at

Skylge alle simmers trije kear folstreamt mei Simmerkamp-besikers. Lis dy ferslaving ris op tafel, wat makket foar jimme dit kamp sa bysûnder?

Freonen meitsje Willem Aukes (24 jier)‘It moaiste oan dy alve simmerkampen dy’t ik meimakke ha? De ein, at de jonges en famkes wer nei hûs ta geane. Dat klinkt hiel frjemd, mar ast sjochst hoe’t guon bern gûle moatte omdat se it sa spitich fine dat se elkoar pas takom jier wer sjogge... Dat is werklik hiel bysûnder. Wy steane sels bytiden ek mei de triennen yn de eagen op de boat. De earste dei is eltsenien frjemd foar elkoar, de bern kenne elkoar net. Nei in wike ha se nije freonen makke en kriget

de lieding dikke tuten omdat se it sa gesellich hân ha. Dat is super.’

Gineke Jelsma (21 jier)‘We hiene ris in hiel bleu famke mei. Se wie sa ûnwennich, se moast hieltiid gûle. Dan praat ik in skoft mei sa’n bern en besykje ik har op har gemak te stellen. In skoftke letter sjochst se oer de gong draven en hat se de measte wille mei de oare bern. Dat fyn ik leuk,

De simmerkampen fan de Fryske Folkshegeskoalle besteane al 62 jier! Hoe komt it dochs dat de basic fakânsje mei inkeld spultsjes, ûnbekende bern, bekers poeiermolke en in eilân mei sân en bosk as yngrediïnten sa oanslacht? In lytse sessy mei de lieders leit bleat hoe djip at de simmerkampferslaving sit... Lokaasje? De haven fan Harns. Tiid? Sneintemiddei, nei in lang wykein teambuilding op Skylge.

frysk & ferslaavjend

simmerkampen skylge

Marijke Roskam

Hearlik sûnder sjêne in wike lang yn treningsbroek oer in eilân drave!

13

dat se it dochs nei harren sin ha en dy fuortendaliks fertrouwe.’

Ineke de Ruiter (22 jier)‘Ja, of dat se sizze: Doech mem, oant takom jier. Dêr bedoele se my dan mei. Ik bin bêst wol string, mar dat fine de bern wol noflik. Dus neame se my mem haha. Och, ik kin it wol wurdearje at se my sa sjogge.’

Gekjeie Aaltsje de Boer (16 jier)‘As bern gie ik al mei op kamp. Yn in wike tiid ûntstiet der sa’n leuke sfear, it is in bytsje de sport tusken de lieders en de bern om elkoar foar de gek te hâlden. Dêrtroch wurde de bern meielkoar in hechte groep en ha se in bulte wille.

En wy ek, haha! Ik fyn it moai dat ik no sels lieding jaan kin, foar my binne de simmerkampen spesjaal.’

Pier Reitsma (21 jier)‘It wurkjen mei bern dy’t it nei it sin ha, dat jout my sa’n foldwaning. It is echt myn driuwfear om hieltiid wer mei te gean. Dit wurdt myn fjirde kear, mar ik krij gjin genôch fan rûntsjes draven yn it fjouwerkante bosk. Wat dat is? Wy ha by de Folkshegeskoalle in stik bosk en dat is fjouwerkant, haha. Simpel ouwehoere, flauwe grappen meitsje, lekker bewege, in bytsje falsk spylje lykas de bern... Hearlik!’

Sanne Achenbach (19 jier)‘Foar my is it simmerkamp in wike

lang sûnder sjêne yn treningsbroek oer in eilân drave, haha. Dat is dochs geweldich? Strategyske spultsjes, bûnte jûn... De bern fine it leuk, mar ik ha sels ek in bulte lol.’

Frysk aktyf Wytze de Groot (24 jier) ‘Eartiids wiene de simmerkampen bedoeld as kursus Frysk, dan krigen de bern echt les. Dat is al lang net mear sa. It ienichste dat wy de bern leare wolle is hoe’t se in gesellige wike ha kinne. Mar dat bart wol folslein yn it Frysk. De lieding praat Frysk, de oanwizings by de spultsjes binne yn it Frysk... It bliuwt moai om dy taal te brûken en de bern begripe it allegearre wol. Ferskuorrend Frysk, op in leuke wize.’

In wike lang mei leeftiidsgenoaten trochbringe op it eilân Skylge, dat fine bern geweldich. Speurtocht yn ’t bosk, maffe ferhalen fertelle, kampfjoer op it strân, libben stratego yn de dunen, moppen taapje, lol meitsje, de jonges tsjin de famkes, dinne-appel-race, gekjeie, sjips ite op bêd, de lieding wekker hâlde (ast net pakt wurdst teminsten), kletse, kete en fansels de bûnte jûn. Op de Folkshegeskoalle fan Skylge binne fan ’t simmer wer trije kampen. In entûsjaste ploech lieders makket der in gesellige wike fan. Nijsgjirrich? Sjoch op www.folkshegeskoalle.nl/simmerkampen.html

Foar bern fan 5 jier en âlder (oant 19 jier) wurde der rûnom fakânsjes organisearre. Op de webside www.heitenmem.nl fynst guon oanbieders dy’t yn Fryslân en yn it bûtenlân leuke reizen oanbiede.

14

DOLKOf ik wel een souvenirtje mee wil brengen, vraagt de oudste als ik voor een weekje naar Marokko vertrek. En dan echt iets héél bijzonders? Ik beloof het. Maar het is een rondreis met een bus en met mensen enzo, dus de gelegenheid doet zich pas voor als wij eindigen in Marrakesh. Door de kleine straatjes van de souk, tussen al de handel nu op zoek naar iets voor eentje van tien en een van acht. Dat valt nog niet mee: potjes, schaaltjes, ringetjes, oorbellen, tassen en zijden sjaals genoeg, maar jongensdingen? Overal ter wereld hetzelfde.En dan dat afdingen... Ik kan het niet goed. Een raar mechanisme toch ook? Je vraagt met een lach veel te veel, de ander reageert verbaasd en biedt vervolgens beschamend weinig, waardoor de eerste zwaar beledigd roept dat het handgemaakt is en dat hij vrouw en kinderen heeft. En zo kom je dan uiteindelijk zo’n zeventig procent lager uit?!Ik koop tenslotte een echt Touareg-nep-pistool. ‘Very cheap’, knikt de man lachend na het handjeklap. Achter mij zegt een landgenoot nu grinnikend: ‘U bent een voorbeeldige toerist.’ Zie je wel: tóch te veel betaald! Ik wou té graag. Ik neem me voor dat niet meer te laten gebeuren. Dan zie ik een mand met dolken. Maar de prijs is waanzinnig. En ik volhard, maar de man ook, dus rest mij niets anders dan weg te lopen, principieel. Kom zeg! Deze jongen betaalt niet meer dan nodig is. Wel jammer. Maar uiteindelijk koop ik ergens een grote houten slang. Ook leuk.Die avond belt de oudste even. Hoe het gaat en vooral of ik al iets gekocht heb... En dan zegt hij: ‘Hebben ze daar ook van die mooie, kromme dolken? Die zou ik wel willen.’ Mijn klomp breekt. En mijn vaderhart. Ik heb misschien morgenochtend nog?Maar nee, het schema is strak en voor ik het weet zit ik in het vliegtuig. En als ik na een treinreis het station uit loop, regent het. Hard en gemeen. Ik ga het centrum door en sla een dwarsstraat in, snel een steegje door waar ik nog nooit geweest ben. En dan geloof ik mijn ogen niet. Daar zit een klein winkeltje en op de ruit staat in sierlijke letters: ‘Marokko’. Mijn slapen bonzen. Binnen is het Marrakesh in het klein: potjes, schaaltjes, ringetjes, oorbellen, tassen en zijden sjaals genoeg... Ik begin het ergste te vrezen. Maar ergens in een duister hoekje tenslotte ligt een dolk. Eéntje! Veel groter en mooier nog. Ik loop juichend naar de kassa en betaal. Gewoon, de prijs die erop staat. Duidelijk. Tien keer meer dan gisteren. Maar mij hoor je niet: ik ben als mijn kind zo blij.

jaap Mulder (1959) is kabaretier, komponist en toetsenist fan de band Seven Day Hunt én heit. Hy hat twa soannen, Sieger (11) en jorrit (8).

15

Oan ‘e Kale Weg boppe it doarp De Pein/Opende, op de grins fan Fryslân en Grins, is de start fan ‘’t Blôde Fuottenpaad’. De skuon yn ‘e rêchtas en dan lekker om dy hinne sjen, de noas yn ‘e loft en de earen iepen. Rinne oer it sân, rûke oan it gêrs en mei de fuotten yn it wetter bongelje. Fia in kuierke fan 2,5 kilometer oer de Fryske Dyk en de Kale Weg komst wer by it begjin. It paad is altyd iepen en fergees! Sjoch op www.blotevoetenpad.nl

Trek je scHoenen uiT voor HeT bLoTe voeTenPaD

Yn Reahel/Rohel kinst fan ein juny ôf dwale troch de hege maisplanten. Wa is as earste werom en wa hat de measte opdrachten fûn? Fan 10 jier ôf kinne bern allinne it paad werom fine. Fynt heit of mem it spannend, gean dan gau werom nei de pleats. Dêr is de buorkerij noch yn bedriuw en kinst by de hintsjes sjen en de kealtsjes aaie. Sjoch op www.maisdoolhoffriesland.nl

DoLen Door HeT mais

útStAPKES

Hasto in autoriidbewiis? Dan kinst foar in wykein of langer (!) yn Dearsum in trekker mei in pipowein hiere. De wein is hiel gesellich ynrjochte mei in bedstee, in keuken en noflike banken foar in húshâlding mei twa bern. Dyn bern kinne op it spatboerd fan ‘e trekker sitte op in bobike (yn ‘e riem fansels!) wylst heit of mem lekker oan it tuffen is op ‘e B-dykjes fan Fryslân. Slowly slowly, maksimum snelheid 20 km it oere. We love life! Sjoch foar mear ynfo www.woonwagenvakantie.nl

oPsTaP mei De PiPowein

Mjit de djipte fan it wetter, en sjoch ris troch dyn kiker wat der allegearre yn de petgatten fan Earnewâld swimt. Wat tinkst, is it wetter helder genôch foar de otters om te oerlibjen? Kinst mei in Kanadeeske kano of in flústerboat fare mei in GPS of in routekaart. Doch mei dyn bern de opdrachten út de ottersurvivaltûne en genietsje mei syn allen fan Fryslân. Foar mear ynformaasje sjoch op: www.hollema.nl

sPeuren naar oTTe

Elk jier dûnsje sjonge en akteare bern fan de basisskoallen út Littenseradiel har it fjoer út ‘e sloffen foar it Berne-Iepenloftspul yn Easterwierrum. De repetysje sette yn febrewaris al út ein foar de foarstellings yn juny. De foarstellings binne in feest om te sjen foar grut en lyts (fan sa’n 5 jier ôf)! De jûnsfoarstelling is hielendal spannend en mearke-achtich! Sjoch op www.berneiepenloftspul.nl

PeTer Pan

NACHTBRAKERS

a l l e s , m a a r d a n o o ka l l e s o v e r u i l e n

2 0 m a a r t t / m 1 9 s e p t e m b e r 2 0 1 0

n a t u u r m u s e u m f r y s l a n . n l

Iedere bezoeker krijgt uitleg in de Planetariumkamer!

Openingstijdenhet gehele jaar: dinsdag t.m. zaterdag 10.00 – 17.00 uurzondag 13.00 – 17.00 uur tussen 1 april en 31 oktober ook: maandag 13.00 - 17.00 uur

Het oudst werkende planetarium ter wereld!

FlinTerTúnHasto in flinter wolris goed besjoen? En witsto hokker planten yn jim tún oft in hearlik hapke binne foar de pauwe-each en de sitroenflinter? Yn túnsintra kinst pûdsjes mei blommesied keapje dêr’t moaie flinters op ôfkomme. Lekker mei dyn soan of dochter yn ’e swarte ierde omdolle. Tips, trúks en mear ynfo op: www.vlinderskijken.nl

flinteRs

Flip flap flinterkedûnset yn ’e lofttutet alle blomkesrêst dan wer in skoft

17

Wolsto dit ferske of in oare tekst op de muorre yn de keamer fan dyn lytse skat ha, sjoch dan op www.debijzaak.com. Kinst fansels ek in pear rigels op dyn eigen kleankast plakke!

Dreame mei FlinTerSYn Dokkum fleane kleurige flinters oer de bernebêden. Dit dekbêdoertrek fan katoen hat in brede ynstopstrook. Lekker koese! Sjoch op www.droomlinnen.nl

VlinDerpuzzel 4+Deze puzzel bestaat uit 4 puzzels, oplopend in moeilijkheidsgraad. Door de puzzels te maken zie je de ontwikkeling van ei tot vlinder. De puzzel stimuleert de cognitieve en de motorische ontwikkeling. Belangstelling? Surf naar www.spelendwijzer.nl en vul de actiecode ‘heitenmem’ in, tot 12 augustus ontvang je € 5 korting op de puzzel!

FlinTer op De FlierIn fleurich flierkleed foar op de bernekeamer. De ôfmjitting is 90 sm x 130 sm en hy is der yn it grien, oranje en rôs. It kleed is foar € 74,95 te bestellen fia www.kadoinhuis.nl

WiSTo DaT... • flinters waarmte nedich hawwe om te fleanen?• se dêrom faak simmers yn ’e sinne sitte te rêsten?• de grutste flinter wol 30 sm grut is?• dat de Atlasflinter is?• de measte flinters net âlder wurde as 2 jier?• se soms mar in pear wiken âld wurde?• je flinters net oanreitsje meie?• de skubben fan de flinterfleugels sa tear binne

dat se troch oanreitsjen stikken gean kinne en de flinters dan soms net mear fleane kinne?

18

Gek bin’k op ze. En bloeties van kiender bin et. Tuurlik. Ik bin ok et liefste de hiele dag bi’j heur. Mit ze speulen, ankroepen, veurlezen, fietsen leren, eten in monties stoppen (en daor uuthaelen wat as d’r juust niet in heurt)… Daor bi’j’ toch mem veur, now. En nao et bedderitueel, da’k om een uurtien of zesse opstart, mis ik heur om vuuf over zeuven al. A’k weer beneden bin, tot de enkels in et speulgoed en koek- en broodkrummels stao, de sokken nat, omda’k de ommegooide beker melk te laete opmarkte, roem ik de hiele bende mit alle liefde op. De eterstaofel ofroemen kan dommiet ok nog wel. En as ze om een ure of negen opholen mit zingen, uutplast binnen, niet meer om waeter roepen, alle knuffelbeesten bi’j heur in bedde hebben, niet meer bange binnen, eindelik weten wanneer ze jaorig binnen en verzekerd binnen dat pake toch echt dood is, is et zoo stille in huus… En dan bekroept me dat gevuul… morgen moe’k warken. Morgen moe’k et schip verlaoten en an een aandere kaptein toevertrouwen. Wat zal de dag van morgen brengen? Ik hebbe d’r

now al zin an. Morgen bin’k even gien mem. Hoe’k niet de hele dag mit doekies, al dan niet nat, henne en weer te vliegen van kienderneuze naor anrecht naor keukentaofel naor wc om plakhaanties en zoks of te vegen. Morgen was ik et bloed onder mien naegels vot, kam ik de haoren en maek ik me op. Nao et morgenbrochien krieg ik een mooi settien uut de ‘niet-veur-mama’s-kaaste’ en bewonder et rissultaot van de metamorfose in de spiegel – de onderkaante is matglas deur feguurties van kienderhaanties – mar a’k op et bedde staon gao, kan ik et plaetien wel kompleet maeken. Ja, heur, et is Christine. Nao een sprintien de trappe of – wel eerst de schoenen naor beneden gooid, eerlik is eerlik, ie breken de enkels aj’ dat op hakken doen – krigt iederiene een leste kroep en tuut. Ik krieg de autosleutels van de plaanke en trek de deure aachter me dichte. Gao weer naor binnen, pak et middageten van et anrecht en geef iederiene nog een alder- alderleste tuut. Nog even een schone bloes an en dan is et ècht zo veer. Mem het vandaege een daggien vri’j.

Christine MagourBin ik ontaord?

19

Wy fregen it Jolanda Wicherson, karriêre-begeliedster by Career & Kids. “We menen wel dat we zo geëmancipeerd zijn, maar nog altijd nemen de meeste moeders het grootste deel van de zorg op zich. Het valt absoluut niet altijd mee om met zo weinig mogelijk stress en zo veel mogelijk plezier je werk en gezin te combineren.”

Wat kin Career & Kids betsjutte foar in wurkjende mem?“Samen met (landelijk) ongeveer negentig coaches helpen wij moeders en ook steeds meer vaders die op zoek zijn naar de juiste balans. Wij helpen werkende moeders alle ballen in de lucht te houden, maar ook moeders die in de toekomst weer aan het werk willen of moeten. De eerste bal staat voor wie jezelf bent. Hoe zit je in je vel? Hoe goed zorg je voor jezelf en in hoeverre ben je bereid te veranderen? Als je de eer-ste bal goed in de lucht kunt houden, komt de tweede bal erbij, die staat voor je kinde-ren. Daarna komt de derde bal, je werk.”

Hast ek tips om mear tiid te kreëarjen?“Wat de meeste moeders vergeten, is dat zijzelf degenen zijn die bepalen hoe ze met hun eigen tijd omgaan. Ze worden vaak

Dieuwke Posthumus

geleefd en trekken ook veel te veel werk naar zich toe. Loslaten speelt daarbij een grote rol. Kijk eens samen naar de taakver-deling thuis. Hou ook eens een week bij wat je doet. Wat heeft je energie gekost en wat heeft je energie opgeleverd? Hoe kan ik veranderingen aanbrengen?”

moarns is it meastal ek hektysk. Bern yn de klean, bern oan tafel, sporttas klea-rsykje, de bern moatte op ’e tiid op sko-alle wêze en mem op ’e tiid op it wurk. “Het scheelt je een hoop stress als je goed voorbereid bent. Je kunt bijvoorbeeld ‘s avonds de ontbijttafel al dekken, de sporttas klaarzetten en de kleding voor de kinderen klaarleggen. Je kunt de kinderen ‘s avonds ook laten douchen. Dat scheelt ‘s morgens weer een hoop tijd. Het is ook handig om ’s morgens zelf wat eerder op te staan zodat je al aangekleed bent voordat je de kinderen wekt. Zo heb je alle aan-dacht voor de kinderen wanneer zij zich klaar moeten maken voor de dag.”

mar somtiden rint net alles neffens planning. Wat as je bern siik is? “Het is een kwestie van voorbereid zijn op calamiteiten. Je kind een griepje? Hou

standaard een lijstje met telefoonnum-mers van mensen bij je telefoon die je kunt bellen voor oppas. Ook kun je afspraken maken met andere moeders in je woon-plaats. Als jij dit voor mij doet, doe ik dit voor jou. Het druk hebben hoeft geen pro-bleem te zijn, maar stress is voor niemand goed.”

Hieltyd mear froulju wurkje thús. is dat in goede oplossing foar in wurkjende mem?“Wanneer je thuis werkt is het aan te raden om goede afspraken te maken met jezelf. Over bijvoorbeeld wanneer je de mail mag checken. En wanneer je tijd maakt voor je kinderen, focus je dan ook echt op je kinderen en probeer er volop van te genieten.”

Sjoch op www.heitenmem.nl foar mear tips en advys oer it kombinearjen fan bern en in baan.

Memmen, mar ek heiten dy’t in baan hawwe of in baan sykje, kinne terjochte by Career & Kids. Se sitte ek yn Fryslân! Sjoch op www.careerenkids.nl foar mear ynformaasje.

BeRn en in BaanFroulju hâlde hieltyd minder faak op mei wurkjen as se bern krije. Se binne sels begûn mei mear te wurkjen yn de ôfrûne tsien jier. Se wurkje, fersoargje de bern én besykje der ek noch in sosjaal libben op nei te hâlden. Hoe krije se dat foarelkoar sûnder der oerspand by del te fallen?

www.frieslandpost.nl/heitenmemAanmelden via internet? Ga naar de speciale pagina:

Friesland Post is hét magazine vol boeiende

reportages, foto’s, verhalen over het heerlijke

(buiten)leven in het heitelân en interessante

artikelen over bijzondere Friezen.

Het abonnement stopt automatisch na 6 maanden.

Speciale aanbieding voor heit en mem!Ontvang 6 edities voor 17,-

JA

(Bij automatische incasso slechts 15,-)

Ik wil graag profiteren van de ‘heit en mem aanbieding’ en neem een proefabonnement van 6 maanden.

Ik betaal via incasso/ 15,00 accept-giro/ 17,00

Stuur deze bon (of een kopie hiervan) zonder postzegel naar Friesland Post, Antwoordnummer 100, 8600 VB Sneek

Uw gegevens

Naam

Postcode

E-mail

Adres

Plaats

Telefoon

Ik machtig Friesland Post om éénmalig het verschuldigde bedrag af te schrijven van (Post)bankrekeningnummer:

Ik wil graag profiteren van de ‘heit en mem aanbieding’ en neem

Friesland Post is hét magazine vol boeiende

reportages, foto’s, verhalen over het heerlijke

(buiten)leven in het heitelân en interessante

17,-

Ik wil graag profiteren van de ‘heit en mem aanbieding’ en neem

reportages, foto’s, verhalen over het heerlijke

(buiten)leven in het heitelân en interessante

17,-

reportages, foto’s, verhalen over het heerlijke

(buiten)leven in het heitelân en interessante

6 edities

voor slechts

17,-(15,- op basis van

autom. incasso)

21

BERNEBOEKEN

Krekt ferskynd: Hoi Stip – buggyboekje Stip is ûnderwilens yn mear as 60 talen útbrocht, ek yn gebaretaal en brailleAuteur en yllustrator: Eric Hill

Brent sliept net sûnder boek Brent Brink (3) wurdt meastentiids jûns foarlêzen, foar’t hy sliepen giet. Earst toskepoetse, de pyama oan, ûnder de tekkens en dan in ferhaaltsje. Brent hat in soad favoriten yn syn boekekast stean - hy hat boppe sels in plankje dêr’t al syn boeken in plakje op krigen ha. Hy hâldt fan de Tomke-fjouwerkantsjes, de Jentsjeboekjes, Winnie de Pooh, Sneeuwwitje, Fan de lytse mol, dy’t witte wol wa’t him op ’e kop skiten hat en ek fan Stip. ‘It lûdeboek fan Stip is fansels ek prachtich!’ seit mem Rolien van der Wal. ‘Elke jûn mei hy sels in boekje útsykje.’ Heit Sander: ‘Alle boekjes lêze wy yn it Frysk foar, ek de Nederlânske. De measten ken Brent al út de holle. As wy dan in wurd “ferjitte” is Brent der rap by om de tekst mei it fergetten wurd oan te foljen.’ As it boek út is, mei it ljocht noch eefkes oanbliuwe en lêst Brent it boekje sels nochris. ‘Stip belibbet dan hiele aventoeren,’ fertelt Rolien, ‘meastentiids giet er oan it wurk, krekt as syn heit.’ Sander: ‘Brent falt hast altyd yn ’e sliep mei it boekje iepen op de lêste side. In boekje foar it sliepen gean slaan wy noait oer, want sûnder in boek sliept Brent net.

De boekjes fan Stip binne hiel geskikt foar pjutten.

Stip hat syn jierdei! En dêrom is it feest. Download fia www.heitenmem.nl de kleurplaat fan Stip. Lit dyn pjut kleure en plakke en wa wit wint hy of sy ien fan de moaie prizen. Ynleverje foar 19 july!

Tomke nei de toskedokterGearTSje Douma, aFûKTomke moat nei de toskedokter. Hy giet yn ’e grutte stoel sitten en dan... sjoch mar gau!

De Traveliers - in flitsend hûntsjeanny De jonG, aFûKIn nij boek yn de searje ‘De Traveliers’. De famylje Trave-lier reizget de wrâld oer. Mei troch it wurk fan heit foar alderhande projekten yn it bûtenlân komme Hidde en Fardau op plakken dêr’t it aventoer om ’e hoeke leit.

€ 6,50

2+

€ 13,95

10+

Het verhaal van de olifant en de goochelaarKaTe DiCamillo, QueriDo KinDerBoeKOp een dag verschijnt een waarzegster op het marktplein van het stadje Baltese. Peter gaat naar haar toe om de vraag te stellen die hem sinds jaren bezighoudt: leeft zijn zusje nog? En als ze nog leeft, waar kan hij haar dan vinden? De waarzegster geeft een geheimzinnig antwoord: ‘De olifant, je moet de olifant volgen.’ En dat is nog maar het begin van een reeks wonderbaarlijke gebeurtenissen.

€ 13,95

7+

it grutte oankrûpersboekGuiDo Van GeneCHTen, aFûKIt grutte oankrûpersboek stiet fol mei krûpkes: hearlik sachte, lekker stadige, wylde, foarsichtige en noch folle mear ...

€ 9,95

1+

SalsafamkeHanneKe De jonG, FrieSe perS BoeKerijHanneke de Jong, bekend fan “De lêste brief” en “Sterke skouders” skreau mei “Salsafamke” in tige oertsjûgend boek foar de jongerein fan tolve jier en âlder. Dit boek wûn dit jier de Simke Kloosterman priis.

€ 15,00

12+

22

nammeMaria van der Meer (26)

WenplakReduzum

Relaasje2 ½ jier tegearre mei Remco (27)

Maria is eigner fan fryskememkes.hyves.nl

Maria is no 38 wiken en 1 dei yn ferwachting fan har twadde berntsje.

23

‘Ik bin al mem fan Sem (3 ½). In prachtich jonkje dy’t tinkt dat er lyk as my yn ferwachting is. Mar net fan ien, mar fan twa berntsjes. In jonkje en in famke. Dat hy aanst in suske krijt, ha wy him net ferteld, hy mient dat it in jonkje wurdt. Want hy fynt jonkjes leuker om mei te boartsjen. Hy is wol in soad mei myn swangerskip dwaande. Hy hat no al sin om aanst de poppe iten te jaan en yn bad te dwaan. Ek boartet er faak mei de duplo en dan moatte alle popkes yn de plysje-auto nei de ferloskundige ta. Moai om te sjen.’

miskream‘Foarich jier ha ik nei sân wike in miskream hân. Gelokkich wie ik al gau wer yn ferwachting. Doe’t ik by in freondinne op besite wie sei se tsjin my: “Wat sitsto hieltyd te laitsjen”. Ja, doe moast ik it wol fertelle. In kunde fan ús hie oan myn rinnen sjoen dat ik yn ferwachting wie. Doe wist ik it sels noch net, mar se hie wol gelyk. Om’t wy sa bliid wienen, hawwe wy it de measten rom foar de 12 wiken ferteld. Fansels wie ik earst wol hiel bang dat it wer ferkeard gean soe. Ik ha noch ekstra fitaminen ynnommen, mei de hope dat it miskien helpe soe. En stikem tocht ik by mysels, it kin my dochs net in twadde kear oerkomme? Gelokkich is de poppe sitten bleaun. De swangerskip begong spitigernôch mei in soad stress en spanning, om’t ik te hearren kriich dat myn kontrakt net ferlingd wurde soe. Myn freon hat ek noch gjin baan om’t er krekt ôfstudearre is. Dus ik ha in soad oer ús takomst ynsitten. Ek ha ik mear lêst fan myn reuma hân as oars. En dan

ha ik it noch net oer myn emoasjes hân, dat is ek echt in drama. Myn mannen thús ha it net altyd like maklik mei my. Mar wat de lichaamlike klachten fierder oanbelangje, giet it no goed hear. Fergelike mei myn earste swangerskip is dit in makje.’

Berne op snein‘Ik bin sels nei 42 wike op in snein berne mei in keizersneed. Myn soan tafallich ek. Fansels hoopje ik dat ús dochter op natuerlike wize berne wurde sil en dat it net 42 wiken sitten bliuwt. Mar wer op in snein soe wol leuk wêze. Ik ha fierder net op swangerskipsgymnastyk of sa sitten, mei myn earste swangerskip ek net. Ik ha allinne in pear fan dy tydskriften lêzen. It bern moat der út en it komt der ek wol út. Hoe? Dat sjogge wy dan wol wer. Ik probearje wol wer boarstfieding te jaan. Foarige kear is dat mar seis wike lang slagge. As it no wer net slagget, sil ik der wol op ’e tiid help by freegje.’

‘ myn mannen tHús Ha it net altyd like maklik mei my’

Wolst witte hoe’t de befalling gie en hoe’t de poppe derút

sjocht? Gean nei www.heitenmem.nl foar it ferfolchferhaal!

Bisto yn ferwachting en wolst ek meidwaan oan dizze

rubryk? Mail in foto fan dysels, mei in koart ferhaaltsje nei

ynfo@heitenmem.nl.

24

Aukje Mulder

Een kamer vol speelgoed, kindertekeningen en boekjes. Yfke van bijna anderhalf schar-relt er met een stralende lach tussendoor. Aan de muur hangt haar foto, naast de por-tretten van haar broers. Een van de jongens leeft niet meer. Thymen werd niet ouder dan drie weken en twee dagen… Naast een brandend kaarsje staat zijn kleine urn op een speciaal plankje in de keuken. Want Thymen hoort hier thuis, bij het gezin.

In 2006 raakte Aly zwanger van haar vierde kind. Alles ging goed, tot de achtste week, waarin haar jongste zoontje de ‘vijfde ziekte’ kreeg en Aly zelf ook verschijnselen vertoonde. Vanaf dat moment werd Aly goed in de gaten gehouden. Echo’s in het MCL in Leeuwarden en in het UMCG in

Groningen toonden de eerste zes maanden geen afwijkingen aan.

Hartafwijkingen‘Op een echo die met 25 weken en 5 dagen werd gemaakt, was te zien dat er vocht in de buik van de baby zat. Na uitgebreid onderzoek in Groningen kregen we te horen dat ons kindje hartafwijkingen had die niet met het leven verenigbaar waren. “We wachten tot hij in jouw buik overlijdt”, werd er gezegd. Onze wereld stortte in’, vertelt Aly.

‘Ik was in mijn hoofd al met de uitvaart bezig. Tot Rients zei: “Hij schopt en beweegt nog. Geniet ervan zolang je kunt. Je doet hem geen recht door hem alleen jouw

verdriet mee te geven. Probeer hem je blijd-schap te laten voelen.” Hij had gelijk. En terwijl de artsen hadden verwacht dat de baby het eind van het jaar niet zou halen, bleef hij leven. Wanhoop, woede en frus-tratie kwamen in die weken naar boven. Hoop kreeg op een gegeven moment de overhand.’

‘Het werd kerst, we zetten een kerstboom in de kamer – dit moest hij nog meemaken. Met oud en nieuw staken we vuurwerk af en speciale vuurpijlen voor hem. Want hij was er nog steeds, hij werd steeds krach-tiger in zijn bewegingen. December werd januari. De artsen snapten het niet. Het was wonderbaarlijk dat hij nog leefde.’

Second opinionVoor een second opinion gingen Aly en Rients naar het Erasmus MC in Rotterdam. ‘Daar werd ons gezegd: “Wij geven u geen hoop, maar we ontnemen het u ook niet.” Net weer thuis in Leeuwarden kreeg

Thymen hoort thuis, bij ons gezin.

‘ thymen heeft ons zoveel goeds gebracht’

Aly en Rients verloren hun zoontje, maar:

Er is niets ergers dan je kind verliezen. Aly en Rients van Joolen uit Leeuwarden weten er alles van. ‘Toch hebben we de periode rond zijn dood niet als één groot drama ervaren. Thymen heeft ons bewuster gemaakt van het feit dat het leven kostbaar is. We genieten nu meer van het hier en nu.’

25

ik weeën en werd ik hals over kop naar Groningen gebracht. Na een zwangerschap van 34 weken werd op 7 februari 2007 onze Thymen in het UMCG geboren.’ Ze laat een foto zien van een klein jongetje, gekoppeld aan slangetjes, in de armen van twee lachende ouders. ‘Ja, we lachen. Want we waren zó blij met hem.’

‘In Groningen gaven ze hem geen enkele kans, maar in het Sophia Kinderziekenhuis te Rotterdam wilden ze hem ook onder- zoeken. Met een helikopter werd Thymen overgevlogen. Hij had verscheidene hartafwijkingen, maar als zijn linkerhart-kamer spontaan iets zou krimpen, was een operatie mogelijk.’ Aly nam haar intrek in het Ronald McDonald Huis. Rients, die net een eigen taxatie- en makelaarskantoor had opgestart, kwam regelmatig over. De drie jongens thuis werden vooral opgevangen door pake en beppe en lieve buren.

Kostbaar‘De drie weken en twee dagen die volg-den werden voor mij heel kostbaar’, zegt Aly. ‘Er was immers gezegd dat hij in mijn buik zou overlijden en nu had ik hem elke dag in mijn armen. Ik kon Thymen mijn moedermelk geven, ik kon hem in zijn ogen

kijken en zelf zijn luiers verschonen.’ Voor Rients waren deze weken hectisch. ‘Was ik aan het werk, dan dacht ik aan Thymen en Aly. Was ik in Rotterdam, dan zat de zaak me in het achterhoofd. ’s Nachts had ik de jongens, die niet konden slapen. Ik leefde op de automatische piloot. Het deed me goed dat ik tijdens mijn werk bij veel mensen een luisterend oor vond.’

‘Uiteindelijk vertelden de artsen dat ze Thy-men niet zouden opereren omdat ze, net als wij, hem kwaliteit van leven wilden geven. Ze zouden hem hoogstens een leven als kas-plantje kunnen bieden. Ik zag het voor me. Thymen in een zuurstoftent terwijl ik zou voetballen met de jongens in de tuin? Dat nooit.’ Aly: ‘Bij mij ging toen ook de knop om en kon ik hem loslaten. Ik voelde ook dit als een vorm van onvoorwaardelijke liefde.

Het gekke was: op dat moment zakten ook ineens Thymens bloedwaarden – die tot dat moment goed waren. Net alsof Thymen wist: ze laten me nu gaan. Hij stierf in onze armen, met een vredige trek op zijn gezicht.’

GevoelAchteraf zegt Aly: ‘Die periode in Rotter-dam is voor mij nodig geweest om hem los te laten. Om me voor te bereiden op zijn overlijden. We zijn dus dankbaar voor die extra tijd, blij dat we naar ons gevoel hebben geluisterd en een second opinion hebben gevraagd. Verdriet heb je en houd je, maar Thymen, onze kleine vechter, heeft ons dingen laten zien die we daarvoor niet zagen: geniet van het hier en nu. Probeer je dromen waar te maken. We zouden Thy-men tekortdoen, als we zielig in een hoekje gingen zitten. Hij heeft ons zoveel goeds gebracht.’

In 2008 was Aly opnieuw zwanger, met als uitgerekende datum 2 maart 2009. ‘Dit kon geen toeval zijn want het was, twee jaar eerder, de overlijdensdag van Thymen! Op 15 februari 2009 beviel ik van een gezonde dochter. Wat een wonder! Onze Thymen is als rups in zijn cocon gekropen en onze Yfke is er als vlinder uitgevlogen.’

Thymen heeft ons bewuster gemaakt van het feit dat leven kostbaar is.

26

KraanhulpDoe’t ik ús dochter Brechtsje krych, kaam der fansels ek in kreamhelp. Us dochter Marije (5) hie ris oer it wurdsje ‘kraamhulp’ neitocht en kaam doe samar ûnder iten mei har konklúzje. ’Mem ik wit werom in kraa(N)mhulp in kraa(N)mhulp hyt, want dy takelt by mem de baby derút!’

Meneertje ingewikkeldHet is winter. We rijden met de auto een fietser voorbij. De man heeft het koud en is flink ingepakt. De sjaal bedekt zijn hele gezicht. Opeens roept Ewoud (3): ’Kijk mama! Meneertje ingewikkeld!’

Even kleuren!Femke (3) was helemaal in de wolken toen haar tante ging trouwen. Zij mocht de ringen geven en bij het zetten van de handtekening mocht ze er bij blijven staan. Waarop ze zegt: ’Mama, ze willen nog even kleuren!’

poatstappenDitmer (4) leit noch efkes bij mem op bêd, as er seit: ’Stil ris, ik hear poatstappen!’ Mem wol him ferbetterje en seit: ’Bedoelst net fuotstappen?’ ’Nee hear’, seit Ditmer, ’in poes hat toch poaten?’

Wekker mei pietJens (3,5) en mem hawwe in petear oer wekker wurden en de wekkerradio. Beppe komt der ek by en Jens fertelt beppe entûsjast: “Beppe, mem hat in wekker mei Piet Paulusma derop!”

Hiel moeilikJens (3,5) is in protte op it iis. Hy kin ek al aardich ride. Jûns oan tafel prate wy deroer en dan is Jens hiel stellich: ’Reedriden is maklik, mar schaatsen is hiel moeilik.’

BERNEPRAAtSjESHat dyn bern ek fan dy útsûnderlike útspraken? Mail se gau nei ynfo@heitenmem.nl.

AutomutsBram (3) is by pake en beppe doe’t er foar it earst in autoped stean seach. Doe’t wy him foarstelden om efkes op de autoped te riden, die er dat graach. Hy krych der mar net genôch fan. Doe’t er werom wie, sei er: ’No gean ik wer op de automuts fuort hear beppe!’

EarkeOm ‘handsfree’ te beljen yn ‘e auto, haw ik in lyts koptelefoantsje dat ik yn ‘e tillefoan doch. Sels neam ik dat ding ‘in earke’. Op in dei wie ik myn ‘earke’ kwyt. Ik wie drok oan it sykjen doe’t myn soantsje Teake (5) frege wat ik socht. Ik sei tsjin him dat ik myn earke socht. Hy seach my ferbjustere oan en sei doe hiel serieus: ’dy sit oan mem har holle!’

27

hEIt EN mEm BOEKENluisteren naar kinderenTHomaS GorDon, KoSmoS uiTGeVerSLuisteren naar kinderen is een boek over opvoeden volgens de Gordonmethode. Deze methode gaat uit van gelijkwaardigheid in relaties, zodat iedereen zichzelf kan zijn en zijn verantwoordelijkheid neemt, rekening houdend met de ander. In opvoedingsrelaties betekent dit dat de opvoeder het kind in zijn waarde laat en respectvol benadert. De methode wordt in vakkringen revolutionair genoemd, omdat deze erin slaagt de oude tegenstelling te doorbreken tussen het gezag van de ou-ders en de vrijheid en zelfstandigheid die het kind eist.

Huize Het GrasTeiGeTje & WoelraT, uiTGeVerij BalanSNet als Teigetje blijkt Woelrat een fervent fotograaf. Zij maken duizenden foto’s van Gerard Reve, van zijn omgeving en van zijn brieven en documenten. Van deze unieke, nooit eerder getoonde collectie staan in dit boek eenenveertig indringende foto’s die het leven van de schrijver in Greonterp belichten.

Fan roazen en framboazewyn

‘Dit boek is it ferhaal fan in tún’, fertelt Aly van der Mark, auteur fan dit allerearste túnboek yn it Frysk. ‘It is in samling fan skiednis, kollums en resepten.’ It is in bysûnder boekwurk wurden. De skiednis dy’t troch it boek hinne struid is, beskriuwt de histoarje fan de famylje Vlaskamp, de foarfaars fan Ids Westra, Aly van der Mark har man. ‘It docht bliken dat Gerrit Vlaskamp fan 1861 ôf de architekt is fan in protte tunen yn Fryslân en fier dêrbûten. Tunen dy’t earder taskreaun binne oan de bekende túnarchitekten Roodbaard of Copijn blike no fan Gerrit Vlaskamp te wêzen. It is hast net te leauwen, wat in skiednis oft nei boppen driuwen komt.’ It ferhaal fan de famylje is sa ynteressant dat it frou Van der Mark en har man hielendal yn de besnijing hat. Mar yn it boekwurk stiet mear... der steane kollums yn, moaie observaasjes fan wat der yn de tún fan Aly van der Mark en har man bard is. Op it plak dêr’t sy wenje wie foarhinne in kwekerij. Dy hat no plak makke foar in geweldige tún. ‘Sjoch, hjir stie ús hinnehok. De hinnen en loopeinen binne hiel fertrietlik oan har ein kommen om’t de foks sa’n lekker hapke net rinne litte koe’, fertelt frou Van der Mark. Mar der binne ek ferhalen oer prachtige roazen en dahlia’s, oer beltsjeblommen en geraniums. Blommen mei nammen as mearkes, lykas de roas Constance Spry en Madame Alfred Carrière. En in klyster dy’t de earste noaten fan it Frysk Folksliet sjongt? ‘It boek is hiel aardich foar elkenien, mar ik ferwachtsje dat foaral froulju it lêze sille. Ut ûndersyk docht bliken dat it meast froulju binne dy’t lêze en yn de tún omdolle.’ Dy froulju, èn manlju dy’t it boek lêze, wurde ek noch traktearre op hearlike resepten, trúks en tips oer blommen en planten, beestjes en aardichheden út de tún fan Aly van der Mark, har man en de foarfaars. Ek de prachtige foto’s binne troch frou Van der Mark sels makke. In lust om te lêzen!

€ 19,95

€ 19,95

megamamalorraine THomaS, KoSmoS uiTGeVerSMoeders willen het liefst een rolmodel zijn voor hun kinderen en echt een verschil maken in hun leven. In Me-gamama laat Lorraine Thomas zien dat deze droom voor elke moeder werkelijkheid kan zijn. Met haar programma kunnen moeders hun opvoeddeskundigheid ontwikkelen door dagelijkse oefeningen met direct resultaat. Een on-misbaar boek voor zowel drukke thuisblijf- als werkende moeders! Anouk Smulders schreef het voorwoord.

€ 17,95

€ 20,00

De Hobbitj.r.r. TolKien, uiTGeVerij eliKSerDit klassike ‘berneboek foar folwoeksenen’ is de pro-looch op The Lord of the Rings, de ferneamde trilogy dy’t de ôfrûne jierren sa bot yn de belangstelling stien hat. De Hobbit, skreaun yn 1937, wie it earste echte fantasy-boek dat it grutte publyk berikke koe. It is yn 2002 ferkeazen ta it wichtichste boek foar de (âldere) jongerein yn de 20e ieu en is oant no ta yn sa likernôch fyftich talen oerset.

Fan roazen en framboazewynaly Van Der marKUtjouwerij AfukPriis: € 18,50

28

29

Nei de toskedokter gean is foar de measte jonge bern net it leukste útsje. Alie en har man Eddy runne tegearre de praktyk oan de Gauke Boelensstrjitte en witte der alles fan. ‘In frjemde dokter dy’t dy yn ’e mûle sjen wol. Dat is bêst spannend’, jout Alie ta. Dochs komme de jongste pasjintsjes by Tosk altyd laitsjend de behannelkeamer yn. Wat is it geheim fan in goeie bernetoskedokter?

aaklike dokterAl hiel jong komme bern foar it earst by Eddy en Alie yn de praktyk. Somtiden sitte se sels noch yn de maksykosy en sjogge nijsgjirrich om har hinne wannear’t heit

of mem yn de stoel leit. Dat past yn de oanpak fan praktyk Tosk om bern al jong wenne te litten oan de toskedokter. ‘Lykas boadskipje of nei de kapper, leare se dat it hiel gewoan is om nei de toskedokter te gean. Al fan jongsôf oan bouwe wy it kontakt op, sadat wy letter gjin frjemde dokters binne.’

It byld fan dy aaklike dokter dy’t klear stiet mei de boar, bestiet noch altyd. ‘Net allinnich by bern trouwens’, seit Alie. ‘ek by de âlders.’ Logysk, as se werom tinkt oan har eigen erfarings mei de skoaltoskedokter. ‘Yn myn tiid kaam der in bus by skoalle. Wannear’t dy de strjitte

Laitsjend nei de toskedokterFleurige toskeboarstels hingje as in keunstwurk oan de muorre. ‘Poetshoek’ stiet der yn grutte letters op. Spesjaal foar de jeugd om tosken te poetsen of de bûgel skjin te meitsjen. Toskedokterspraktyk Tosk yn Drachten sjocht der fleurich út. ‘Dat is ek ús bedoeling’, laket toskedokter Alie Oeloff. ‘Wy dogge der alles oan om it hjir gesellich te meitsjen.’

Nynke van der Zee

(voor)lezen is leuk!

en bij de bibliotheek voor kinderen nog gratis ook

ontdekdebieb.nl

17 thematuinen l winkel ‘Fluitenkruid’ l tuincafé ‘De Uithof’kinderroutes l planten verkoop l rondleiding op afspraak

Open 3 april t/m 9 oktober l maandags gesloten

Botanische Tuin De Kruidhof

Schoolstraat 29B9285 NE Buitenpost(0511) 54 12 53info@dekruidhof.nlwww.dekruidhof.nl

31

ynried, gong der in siddering oer it plein. Ferskriklik wie dat as bern, dy spanning.’ Dat it ek hiel oars kin, bewize de Oeloffs.

Al fan jongsôf oan bouwe wy it kontakt op, sadat wy letter gjin frjemde dokters binne.

memmetaal‘Foar it earst hiel grutsk allinnich yn de stoel, tegearre de toskjes telle of sjen litte hoe goed oftst al poetse kinst. Foar jonge bern kin it prachtich wêze om nei de toskedokter te gean’, fertelt Alie. ‘Slagget it net de kontrôle te dwaan om’t it bern bang is, dan giet it oer. Dat jout neat, dan dogge wy dat de oare kear. Wy meitsje der noait in striid fan. Geduld, oandacht en ynlibbingsfermogen, dêr giet it om.’

‘Goh, wat hasto moaie skuon oan.’ Hoefaak Alie dy sin al net brûkt hat. ‘Mar hy wurket noch altyd’, laket se. ‘Earst efkes gesellich prate, sûnder dat gekke wite mûlkapke.

Ik nim de tiid om út te lizzen wat ik doch. Ik lit sjen hokker apparaatsjes ik brûk. It spegeltsje, it heakje, it stofsûgerke. Yn simpele wurden fertel ik wat ik doch. Myn foardiel is dat ik ek Frysk kin. Troch bern yn har memmetaal oan te sprekken, meitsje ik makliker kontakt.’

Belang fan it molkgebitAs dosint oan it UMCG yn Grins bliuwt Alie op de hichte fan de lêste feroarings yn it fakgebiet fan de toskhielkunde. ‘Yn de tiid dat ik de oplieding die, waard der net folle oandacht skonken oan sosjale en kommunikative feardichheden. Tsjinwurdich wurde de studinten der aktyf yn traind en kinne se der sels foar sakje. It giet no folle mear om hoesto as dokter dyn pasjinten op harren gemak stelle kinst. Kinst neigean hoe’t dit berop feroaret.’

Datselde jildt foar it belang fan in sûn molkgebit. Eartiids wie de algemiene opfetting dat it molkgebit net echt in funksje hie. Wie der wat mis, dan skuorde de toskedokter it der út. ‘Mar wy witte no better’, fertelt Alie. ‘Molktoskjes soargje foar romte, sadat de nije, folwoeksen

tosk plak hat en der maklik trochhinne komme kin. Dat betsjut dat bern like wiis wêze moatte op har molktosken as op it folwoeksen gebit. Wy nimme it molkgebit tsjinwurdich hiel serieus.’

Earst efkes gesellich prate, sûnder dat gekke wite mûlkapke.

alie’s bistetúnAlie pakt de doaze mei boartersguod-bisten. Liuwen, tigers, sjiraffen, de hiele bistetún sit der yn. ‘Oan de ein meie de bern ientsje útsykje. Wy binne begûn mei in stuiterbal, mar dat wie gjin sukses. Dy fleagen hjir dwers troch de praktyk’, gnysket se. De bisten binne de ideale ferfangers. ‘Bern hawwe thús hiele samlingen stean. Dat makket it leuk om eltse kear wer nei ús ta te gean.’ Mar it geheim fan in goeie toskedokter sit him net yn it kadootsje, wit Alie. ’It is hiel simpel. Bern moatte altyd fuort gean mei in goed gefoel. Dan komme se de folgjende kear laitsjend wer binnen.’

Bern moatte altyd fuort gean mei in goed gefoel. Dan komme se de folgjende kear laitsjend wer binnen.

‘ mag ik een stikje Bole?’

Marrit de Schiffart

32

33

‘ mag ik een stikje Bole?’

Meartalichheid befoarderet de talige, de sosjale en de yntellektuele ûntwikkeling fan in bern. Dat is it útgongspunt fan meartalige berne-opfang. Klinkt moai, mar hoe sjocht dat der yn ’e praktyk eins út? Aaltje van der Meulen is klustermanager fan Kinderwoud en liedt ûnder oaren bernedeiferbliuw De Barte yn De Knipe. De foarskoalske opfang fan De Barte is sûnt in pear jier twatalich. Neffens Aaltje is elk entûsjast: ‘Meiwurkers, âlders én bern steane derachter.’

Ook adverteren? Neem dan contact op

met Breuker TeleMarketing & Meer:

0515-412111 - gerda@breuker.nl

35

‘As Mika no net nei my harket, wat foar kleur bekeuring krijt Mika dan?’, freget liedster Henny Mast oan de bern fan bernedeiferbliuw De Barte. ‘Rood!’ ropt Roos (3) lûd en se wiist nei it reade kaartsje dat Henny yn ’e hannen hat. Dy knikt befêstigjend: ‘Ja, want read stiet foar ferkeard en grien foar goed.’ It falt net elkenien op en it sil Roos al hielendal in soarch wêze, mar de attinte harker merkt op dat Roos hjir in fraach dy’t yn it Frysk steld waard, yn it Nederlânsk beäntwurde. As de bern efkes letter oan it kleurjen binne, fertelt Henny dat se hiel entûsjast is oer it twatalige belied fan De Barte. Henny liedt ien fan de twa groepen yn De Knipe tegearre mei de Nederlânsktalige Monica van Zadelhoff. Op dy wize is de taal keppele oan in persoan. ‘Juist dat is heel belangrijk voor de kinderen’, fertelt Monica, ‘de taal moet gescheiden worden aangeboden, want dan halen de kinderen beide talen niet doorelkaar.’

It moast earst wol efkes wenne doe’t De Barte fiif jier lyn begûn mei in twatalich bernedeiferbliuw. Henny en Monica dienen it al in pear jier yn it Nederlânsk en moasten dus oerskeakelje. Foaral de fan hûs út Fryskpratende Henny hie dêr wolris muoite mei. ‘Ik moast no konsekwint Frysk prate, mar as ik my efkes net bewust fan myn taal wie, skeakele ik automatysk oer op it Nederlânsk. Gelokkich wie Monica hiel fanatyk. Sy attindearre my op sokke

mominten altyd op myn taalgebrûk.’ ‘Ja’, ljochtet Monica ta, ‘ik kom uit de Achterhoek, maar ik sta achter dit beleid. Ik vind het heel belangrijk dat kinderen in Nederland de taal of het dialect van hun streek mee krijgen. En dan maakt ‘t niet uit of dat Achterhoeks, Limburgs of Fries is. Alles is even bijzonder en moet bewaard blijven.’

It wurk fan Henny en Monica en har kollega’s hat net om ’e nocht west, want ûndertusken foldogge se oan alle easken dy’t it oerkoepeljende Sintrum Frysktalige Berne-opfang (SFBO) stelt. Want in twatalige berne-opfang binne jo net samar. ‘Neffens klustermanager Aaltje van der Meulen binne der yn teory trije nivo’s fan twatalichheid. ‘As jo dy alle trije trochfierd hawwe, krije jo it offisjele sertifikaat en it buordsje oan ’e muorre.’ It earste nivo hâldt yn dat de liedsters bewust omgeane mei de twa talen. Utgongspunt dêrby is it skieden fan de talen. Aaltje: ‘By ús komt dat ta utering trochdat de iene liedster konsekwint Frysk praat en de oare Nederlânsk.Dat bewust omgean mei de talen is eins al 80% fan it wurk.’ Foar it twadde nivo moat it taalbelied fan de opfang op papier set wurde. Dêrby is it ek fan belang dat materialen lykas ferskes, spultsjes of foarlêsboekjes twatalich oanbean wurde. By it tredde en lêste nivo giet it derom dat jo it belied útdrage nei bûten. ‘As wy bygelyks brieven nei âlders stjoere, dan binne dy twatalich’, leit Aaltje út. Foar elke stap draait in ûnôfhinklike fisitaasjekommisje fan it SFBO in oere mei op ’e groep. Oan de hân fan it ferslach fan dy besite, stelle se fêst oft in stap helle is. Ek nei de offisjele sertifisearring komt de fisitaasjekommisje noch ien kear yn

’e trije jier lâns om te sjen oft de opfang de twatalichheid noch op oarder hat. In fêste begelieder fan it SFBO begeliedt it hiele trajekt en jout fergees advys en ynformaasje. Meiwurkers kinne fia it SFBO ek kursussen Frysk folgje. As stimulâns krije opfang-organisaasjes foar elke helle stap subsydzje fan ’e Provinsje Fryslân.

Giet it dan úteinlik dochs wer om it jild? ‘Nee’, seit Aaltje, ‘dat jild is in moaie bykomstichheid, mar ek sûnder dy stimulâns hienen wy ús oansletten by it twatalige netwurk. Ut ûndersyk docht bliken dat bern dy’t har op jonge leeftyd mear as ien taal eigen meitsje, mear gefoel foar taal ûntwikkelje. Se wurde ‘taliger’ en leare letter ek makliker wer oare talen oan.’ Is dat op De Barte dan ek echt te fernimmen oan de bern? ‘Ja, seker. Op hiel jonge leeftyd helje se de talen noch wolris trochinoar en dan hearre wy sinnen lykas ‘mag ik een stikje bôle?’, mar as de bern in jier as fjouwer binne, giet dat oer en sjochst dat se de talen sels ek skiede. Dan skeakelje se feilleas oer en prate Frysk tsjin Henny en Nederlânsk tsjin Monica.’

Nei de simmerfakânsje slute der noch twa lokaasjes fan Kinderwoud har oan by it twatalige netwurk. Sawol it nije bernedeiferbliuw yn Jobbegea as It Protternêst yn Noardburgum begjinne mei it trajekt fan twatalige opfang.

Ik moast no konsekwint Frysk prate, dêr moast ik efkes oan wenne.

Utgongspunt by twatalige berne-opfang is it skieden fan talen.

3636

Jolt wurdt fjouwer en dat sille wy witte. Hy is der fol fan en hat syn jierdeifeestje al yn meardere farianten tekene en ferteld. Hy hat ynstruksje jûn foar de taart: foar himsels moat der in ierdbeietaart komme en foar Teske, syn suske fan seis, in nútsjetaart (dat is in ‘hazelnootschuimtaart’). Fierder moatte der slingers komme en hopen pakjes: de pirateboat fan Lego, in superheldepak, in ‘brandweerauto’-mei-takel en in nachtsje útfanhûs by tante Tineke. Foar in wurkjende mem betsjut dit hichtepunt in soad ekstra drokte. Want watfoar traktaasjes moatte der komme? Hoe soargje wy derfoar dat heit of mem oeral by wêze kin? Wannear moat Jolt oefenje op de basisskoalle? En ek de administrative rompslomp freget oandacht: opfangkontrakten beëinigje, oanmeldingsformulieren ynfolje. En dat lêste konfrontearret my mei in ûnferwachte dilemma. ‘Moedertaal: …’ stiet der op ien fan de formulieren fan skoalle. Dy fraach liket net sa dreech. Frysk is de taal dêr’t ik grut mei wurden bin en heit trouwens ek. Wy prate thús Frysk, ek mei de bern. Mar no wol it gefal – en nim fan my oan dat dat ta grutte hilariteit liedt – dat ús bern net Frysk mei ús prate. Sy prate Nederlânsk. ‘Hoe kin dat no?’ wurdt ús dan frege. Ik moat it antwurd skuldich bliuwe. Is it de berneopfang, dêr’t mear Nederlânsk as Frysk praat wurdt? Binne it Nederlânsktalige freontsjes, neefkes en nichtsjes? Is it de televyzje, dy’t ek by ús mear oanstiet as dat miskien winsklik is? Dat de lêste in grutte ynfloed hat, doar ik wol te sizzen. Us bern leare meardere talen fan de televyzje: Ingelsk (Dora: hello, thank you), Sineesk (Kai Lan: ni hao, sjè sjè), bistetaal (Diego: A-oeoeoe-a).

En ek op skoalle krije se Ingelsk. Teske har favorite kleur is pink. Dêrneist leart se Japansk, mei heit. Dy hat in iPhone-app wêrmei’t je Japanske tekens en wurden leare kinne (mosji mosji, arigato). As wy bôle-ite puzelje wy op de tekens op de ferpakking fan de ryswafels. Ik tink dat it Sineesk is, mar Teske seit dat it Japansk is. En sy hat gelyk, seit heit.De wrâld fan ús bern is fol talen. It Frysk is dêr mar ien fan. Dat is in grut ferskil mei de wrâld dêr’t ik yn opgroeid bin: it doarp, ‘de’ stêd en twa talen; it Frysk en it Nederlânsk. De globalisearring wurdt sichtber yn ús húshâlden. Ek heit en mem ûntkomme der net oan; heit hat alle dagen in hotline mei Silicon Valley troch allerhanne podcasts en ik jou takom jier kolleezje yn it Ingelsk om’t de master wêryn’t ik lesjou ynternasjonaal giet. ‘Wêr bringt ús dit allegear?’ freegje ik my ôf. ‘Witte we aanst fan alle talen in bytsje, mar kenne we gjinien goed?’ De iepen romte achter ‘Moedertaal’ gappet my oan.‘Heb jij een nieuwe riem gekochelt’, freget Jolt as ik fan it húske kom, de broek noch mar heal ticht. ‘Wat seisto?’ freegje ik. Hy sjocht my oan. ‘Do bedoelst,’ help ik, ‘oft ik in nije riem kocht ha? Kocht fan keapje?’ Hiel even hinget de fraach yn ’e loft, dan sjoch ik de twifel yn syn eagen ferdwinen. ‘Ja,’ seit er obstinaat, ‘dat zeg ik toch! Kochelje is keapje!’ Ik laitsje. Fansels, kochelje is keapje. En wêrom ek net? Salang’t er sa fleksibel en eigenwiis mei taal omgiet, sil er syn paad wol fine. Yn watfoar taal dan ek. Moedertaal: Frysk, folje ik yn. De taal fan heit en mem en it doarp dêr’t er opgroeit. Oft it kloppet? It sil blike.

Antine Zijlstra

Kochelje

37

In echte útkomst foar lytse pjutten; swimklean dy’t de lytskes maksimaal beskermje tsjin UV-straling. De klean sitte lekker en sjogge der ek nochris leuk út. De swimklean binne te krijen foar poppen, lytse bern en ek foar de wat âldere bern, yn de maten 0-3 moanne oant 8-10 jier. Troch de hege nekke en de lange mouwen wurde ek de meast kwetsbere plakken beskerme tsjin de sinne. Ek foar bern mei hûdproblemen te brûken, de klean nimme gjin salve of krêm op. De swimpakjes foar de lytskes oant twa jier binne bygelyks te krijen foar € 37,50. Sjoch op www.splashabout.nl.

uv-beskermjenDe swimkLean!

Wil jij weten hoe je deze zomer de grootste bellen van heel Friesland kunt maken? Kijk op www.heitenmem.nl voor het superbellenblaasrecept!

een suPerbeLLenbLaas

Op zoek naar een tweedehands fietsje voor je kind, een zomerjurkje of een mooie kinderstoel? Op www.juniormarkt.nl vind je tweedehands en nieuwe spullen voor kinderen tot en met 14 jaar. Je kunt natuurlijk ook samen met je kinderen speelgoed en spulletjes verkopen op Juniormarkt.nl. Kinderen leren iets mooi te presenteren en komen erachter dat hun spullen echt geld waard zijn én dat ze met dat geld weer andere dingen kunnen kopen. Zuinig zijn op je spullen heeft dus zeker zin. Het bieden maakt het allemaal extra spannend!

juniormarkT

BERN

HeiTeDei TiPs! Snein 20 juny is it wer heitedei! Tiid om heit ris lekker te ferwennen. Dat hoecht fansels net by moarnsiten op bêd te bliuwen. De bern kinne bygelyks heit syn fyts poetse, heit syn stoel fersiere, mei heit nei de boarterstún of jim geane gesellich mei syn allen te picknicken!

Watfoar boartersguod hie heit? Hoe seach mem har keammerke der eartiids út? Wa wie heit syn earste freondinne en wat makket mem gelokkich? In boekje fol fragen foar heit of mem en in moai oantinken foar letter foar de bern. Foar € 7,50 te bestellen fia http://boekwinkel.afuk.nl of freegje dernei yn jo boekhannel.

HeiT en mem, ferTeL!

38

Noflik krûpe mei Fryske kij

De measte bern hâlde wol fan bisten en geane graach nei diereparken ta. Se krije dêr de kâns om knyntsjes of geitsjes te aaien en iten te jaan of in ritsje te meitsjen op in ponny. In ko blykt foar bern ek in tige geskikt bist om oandacht oan te jaan. Dat klinkt sommige minsken miskien nuver yn ’e earen, mar op de buorkerij fan de famylje Holtrop is it hiel gewoan om mei kij te krûpen. Yn Dolsterhuzen, by de Tsjûkemar, komme regelmjittich minsken del om te ‘koe-knuffelen’. Boerinne Geeske fertelt entûsjast oer dy bysûndere aktiviteit.

Geeske: ‘Wy fine it belangryk om it boerelibben tichter by de minsken te bringen. Sels melke wy hûndertfyftich kij. Troch de minsken rûn te lieden op ús bedriuw, hoopje wy dat se de wearde ynsjogge fan it libben op it plattelân.’ Der komme ferskillende typen minsken del om by ‘Bjusterbaarlik BoerderijRecreatie’ te ko-knuffeljen. Fan groepen bern dy’t in jierdeisfeestje fiere oant ploechjes kollega’s

dy’t in wurkútsje hawwe. ‘Faak binne de minsken wat drok at se op de buorkerij oankomme, want it is fansels wol in bytsje spannend. Om goed ko-knuffelje te kinnen, is it wichtich dat de hollen leech binne. Wy sette dêrom drinken en Fryske oranjekoeke klear foar ús gasten. Sa kinne se earst efkes ta rêst komme, foar’t sy nei de kij ta geane.’ Dêrnei krije alle dielnimmers in blauwe overal en griene learzens oan. In reade bûsdoek om ’e nekke makket it gehiel fleurich ôf. Geeske: ‘Sa wurde de minsken net smoarch yn it lân en boppedat binne de kij wend oan de kleur en de rook fan de overals, dat makket se rêstiger.’

‘Wy begjinne altiten mei de kealtsjes. Dy binne noch lyts en net sa eang om te aaien. Dêrnei binne de pinken oan bar. Sels neam ik dy ek wol de “pubers”, om’t dy jonge bisten hiel nijsgjirrich binne en graach oandacht krije fan minsken. De bolle slaan wy net oer, mar wy meitsje wol goed dúdlik dat it mantsje net om ’e nocht op in

feilich plak stiet. Dan geane wy nei it lân ta foar it echte “ko-knuffeljen”. De minsken moatte hiel stil wêze. Sy stappe feitlik yn de wrâld fan de ko. Om de kij net skrikke te litten, kinst it bêste krûpend op harren ôfgean. In ko fynt it hielendal net slim om aaid te wurden of dat der in mins tsjin har oan lizzen komt. Se fine it just hiel noflik en lizze harren kop sels ek wol te rêsten op ien syn skurte.’

De minsken geane in erfaring riker wer nei hûs ta. Geeske: ‘It blau fan de loft en de overal, it grien fan it gers en de learzens, de bûnte kleuren fan de kij en it hearlike wyntsje dat hjir altiten waait, dat allegear meielkoar leveret in magysk tafriel op. Noflik tsjin in ko oanlizze, wylst dy fredich gers oan it kôgjen is, dêr rekkest as mins folslein ûntspand fan.’

Mear ynformaasje fine jo op www.boerderijrecreatie.nl

39

Froukje Sytsma

40

Marrit de Schiffart

Sechtjin bôlen, tolve pakken molke en trije kilo fleis. Foar Wiepkje Hoogland (46) binne dat hiele gewoane getallen foar de wyklikse boadskippen. Sy en har man Anne (45) hawwe wat wy tsjintwurdich neame ‘in grut gesin’. It gesin Hoogland út Aldemardum bestiet mei seis bern út acht leden. En dat is noch net alles, want ek de twa skoansoannen en de trije oppasbern hearre der hielendal by. Anne: ‘As se allegearre om ’e itenstafel sitte, fiel ik my hiel ryk!’

Gesellich drok! EEN GROOt GEzIN (DE FAMILIE HOOGLAND) VLNR MET DE TAFEL MEE: Benthe, Wybrich, Nienke, Anke, Willie, Jan Sietse, Niels, Karst, heit Anne, mem Wiepkje, Minze en op de tafel Marije en Femke

Marrit de Schiffart

41

In bytsje fan myn apropos stap ik de keamer yn by de famylje Hoogland. Underweis hjirhinne hie ik fisioenen fan in te folle kapstok, boartersguod dêr’t jo oer stroffelje, in waskmasine dy’t de steapel wask net oan kin en de televyzje dy’t mei de folumeknop wiid iepen net ûnderdocht foar de YouTube-filmkes op de kompjûter. Dat byld moat ik lykwols bystelle. En net sa’n bytsje ek. Neat gjin rommel yn ’e keamer en neat gjin leven dêr’t jo net boppe-út komme kinne. It is hjir noflik rêstich, de ôfwask is oan kant en de kofje brún. Alles is ree foar in petear oer it riden en farren fan in grut gesin. Wiepkje gniist as se myn reaksje sjocht: ‘Ik ha op it stuit ien bern boppe lizzen en fierder binne se allegearre nei skoalle of nei it wurk. Boppedat is it hjoed net myn oppasdei, dus de oppasbern binne der ek net.’

Gjin bewuste karIt is net sa dat Anne en Wiepkje altyd al in grut gesin ha woenen, mar trochdat se sels ek út in grutte húshâlding komme, wisten se beide wol wat it ynhâldt. ‘Dochs is it net sa dat wy der bewust foar keazen hawwe’, fertelt Wiepkje. ‘Wy lieten it op ús ôfkomme en binne der no allinnich mar hiel bliid mei dat it sa rûn is.’ De stambeam fan de Hoogland-húshâlding begûn twaentweintich jier lyn mei de earste dochter Willie. Dêrnei kamen Karst (20), Anke (19), Minze (15), Marije (9) en Wybrich

(3). Willie is de hûs al út en wennet op harsels mei Niels. Ek Anke hat al twa jier in freon: Jan Sietse. ‘De beide jonges komme hjir graach en it komt dan ek noch faak foar dat wy mei ús allen om ’e itenstafel sitte’, fertelt Wiepkje. Slagget dat dan? Allegearre tagelyk ite? ‘Ja, dat is in gouden regel hjir yn ’e hûs: om healwei sânen stiet it waarm iten op tafel en dan ite wy mei ús allen. As elk yt wannear’t er wol, wurdt it sa’n “lopend buffet”-gebeuren, dêr hâld ik net fan. Boppedat: it is hjir gjin hotel.’ Komt elk wol oan it wurd ûnder iten? ‘Ik leau dat ik dêr in soarte fan ynstinkt foar ûntwikkele ha. Ik merk oan mysels dat ik yn ’e gaten hâld oft elk syn ferhaal wol dwaan kin. Ik tink dat soks belangryk is. Jo moatte as heit en mem der foar soargje dat gjinien ûndersnijt.’

StruktuerNeffens Wiepkje is der wol struktuer oan te bringen yn in húshâlding as harres. Al moatte jo wol fleksibel wêze, want ‘as jo alles hiel strak dwaan wolle, giet it dochs bryk’. Wiepkje docht de húshâlding sels. De âldere bern helpe har troch harren eigen keamer op te romjen en yn it wykein de tafel ôf te romjen. De waskmasine draait oates en toates yn huize Hoogland. ‘Ik tear de wask yn ús sliepkeamer op en meitsje foar elkenien in steapeltsje. Dy moatte se dêr dan sels wei helje.’ Anne en Wiepkje binne noait te beroerd om de bern earne hinne te bringen of wei te heljen. ‘Geflean heart der no ienkear by. Gelokkich hawwe ús bern harren hobbys yn it doarp, dat skeelt al in soad hinne en wer riden.’ Fernuvere reaksjesHoewol’t de Aldemardumers har situaasje hielendal net frjemd of ekstreem fine, krije

se wol faak fernuvere reaksjes op it tal bern dat se hawwe. Anne: ‘Der binne foaral in soad minsken dy’t tinke dat wy skieden binne en in kombinaasjegesin foarmje. Fierder binne der ek wol minsken dy’t tinke dat Wybrich Willie har dochter is.’ Anne en Wiepkje fine it gjin probleem dat har âldste 22 jier is en de jongste 3. ‘Dat is just wol handich’, is Anne fan miening. ‘Doe’t Wybrich berne waard, koenen de âldste trije har al goed rêde. Wy hoege ek noait oppas te sykjen, want der is altyd wol ien dy’t thúsbliuwe kin.’ Wiepkje: ‘Der sitte yndied nochal wat jierren tusken, mar wy foarmje dochs in ienheid. Sa sil ik noait wer it momint ferjitte dat myn âldste dochter thúskaam út ’e kroech en by my op bêd har kroechferhalen die, wylst ik tagelyk de jongste de flesse joech. Dat is dochs moai?’

Anne heakket dêr op yn troch te sizzen dat hy by de âldste fjouwer in soad mist hat. ‘Ik ha de âldsten eins net grut wurden sjoen, om’t ik sjauffeur bin en troch de wike altyd fuort wie. Dat woe ik mei de lêste twa oars dwaan en dêrom ha ik twa jier lyn op in oare baan sollisitearre. No ryd ik yn ’e regio en kom ik alle jûnen thús. Ik kin mei nei âlderjûnen op skoalle en gean mei de bern nei de speel-o-theek of de iisbaan. Dêr kin ik o sa fan genietsje!’

‘Dat is in gouden regel hjir yn ’e hûs: om healwei sânen stiet it waarm iten op tafel en dan ite wy mei ús allen.’

De âldste is 22 en de jongste 3 jier.

Gesellich drok! Jo moatte as heit en mem der foar soargje dat gjinien ûndersnijt.

Marrit de Schiffart

4242

tjalling de vries (1959) is sinds 1991 algemeen kinderarts in het Medisch Centrum Leeuwarden. Hij is getrouwd en vader van drie kinderen: Fedde (1991), Marga (1995) en Anne (1998).

HuilenDe huisarts belt: of ik dezelfde dag Jesse nog kan ontvangen: hij huilt hartverscheurend, nu al vier weken. Het gaat thuis niet meer.Jesse, 7 weken oud, komt met zijn bleke, vermoeid ogende moeder en zijn vader met wallen onder de ogen. Vanaf zijn derde levensweek huilt hij, eerst een halfuurtje ’s middags en nu van ’s ochtends tot ’s avonds. Niets helpt: andere voeding, verdunde voeding, vaker voeding, laten huilen, venkelthee en allerlei druppels. Teneinde raad is een osteopaat bezocht, ook zonder succes.Moeder kijkt me aan: ‘Hij moet wel iets aan de darmen hebben, dokter. Hij moet wel pijn hebben’. Vader knikt: ‘Jesse krijst zo erg dat iedereen zegt dat hem wel iets moet mankeren. Wij worden er niet goed van. Ik heb overdag mijn werk, dat geeft afleiding. Maar als ik thuiskom huilt hij alleen maar. Ik word er gek van’. Ik onderzoek Jesse op een lichamelijke oorzaak zoals een oorontsteking of een schimmelinfectie in de mond. Met de stethoscoop luister ik naar zijn hart en longen. Ik voel zijn buik en kijk of er een liesbreuk is: alles is normaal. Vervolgens kijk ik alle tenen en vingers na; hij zal niet de eerste zijn bij wie een teen is afgekneld door een haar. Het is niet zo. Gelukkig zijn er geen lichamelijk afwijkingen en dat leg ik aan de ouders uit. Ze zijn er niet blij mee: was er maar iets te vinden waar iets aan gedaan kan worden. Ze kijken me vragend aan. Ik stel voor dat Jesse een paar dagen opgenomen wordt. Dat nemen ze met beide handen aan.Gedurende de opname doen we niets, behalve hem goed verzorgen en een huillijst bijhouden. De ouders krijgen het advies bij te slapen. Jesse huilt nauwelijks, eigenlijk alleen als hij honger heeft of verschoond moet worden. Zo gaat dat vaker met kinderen als Jesse: ze huilen thuis hartverscheurend en als ze in het ziekenhuis liggen, huilen ze nauwelijks. Dat is in ieder geval een bewijs dat er niets lichamelijks aan de hand is. Waarom het dan beter gaat, is niet bekend. Waarschijnlijk wordt een vicieuze cirkel van stress en onrust doorbroken. Jesse gaat na een paar dagen naar huis, hij en zijn ouders zijn bijgekomen. Tien dagen na ontslag komt hij weer: Jesse huilt alleen als er iets aan de hand is. Ook later blijft het goed gaan, hij ontwikkelt zich prima, lacht en keuvelt en de ouders genieten volop van het ouderschap. Ze vinden het niet meer nodig te komen en opgelucht nemen ze afscheid.

43

De kazematten bij Kornwerderzand zijn heel bijzonder om te zien en te laten zien! Geschikt voor kinderen vanaf ongeveer 8 jaar. Hoe leefden de militairen tijdens de Duitse aanval in mei 1940? Wat deden ze in de mitrailleurkazemat en hoe zag de zoeklichtkazemat eruit? De spanning, de angst van het verzet. De kazematten liggen aan de voet van de Afsluitdijk. Voor meer informatie kijk op: www.kazemattenmuseum.nl

By elke skearbeurt wurdt sa’n 65 miligram burdhier fuorthelle. Opteld oer in hiel libben lang is dat goed 1.830 kilo! Gemiddeld stiet in man sa’n 3.350 oeren fan syn libben skearend foar de spegel.

Wiesto earder ek in nachtdraver, in kroechtiger? Guon binne jûns altyd op ’e dyk. Wolst witte oft dat noch sa is, nim dan dyn bûslampe en skyn it heldere tsjuster yn. Der fljocht en dûnset fan alles yn ’e nacht. Gean op nachtflinterjacht mei de Flinterwurkgroep Fryslân! Mear ynformaasje op www.dekruidhof.nl

jongesDreamKinst dy op 3 july yn St. Nyk fergapje oan moaie âlde oldtimers, oppoetst as in spegeltsje. Alde motoaren, trekkers, brommers, bussen, tunede auto’s en in brânwachtsjo. In jongesdream op ’e Heemstrastrjitte fan St. Nyk, fan 10.00 – 16.00 oere.

acHTung! een bunker

Underweis en hast hielendal dyn nocht? Hast driuwend ferlet fan in shot rêst? Gean fan ’e dyk ôf en sykje in fûgelkykhut op! It roppen fan de skries en it dobberjen fan de swannen wurket hiel meditatyf. Kinst alle fûgelkykhutten no yn dyn TomTom programmearje. Kinst op ’e site ek dyn eigen birdspotting fêstlizze. Sjoch op www.vogelkijkhut.nl en lit dy gean!

sHoT or sPoT?

wieT of DroecH skeare

hEIt

nacHTvLinDer of kroegTijger?

44

op De GanGAls onze kinderen echt niet luisteren (na drie keer vragen), of iets doen wat niet door de beugel kan, dan moeten ze 6 minuten op de gang als ze zes jaar zijn en 7 minuten op de gang als ze zeven jaar zijn. Meestal is dat lang genoeg om te kunnen bedenken waarom ze er zitten. Om er zeker van te zijn dat de boodschap is aangekomen, vraag ik altijd nog even na of ze nog weten waarom ze op de trap/gang moesten zitten.Leuk is, dat toen mijn neefje (11) hier was en de jongste van 6 straf kreeg, hij vroeg: waarom moet hij zes minuten op de trap zitten? Dus ik vertelde hem dat je al naar-gelang je leeftijd op de trap moet zitten. Toen zei hij: maar dan moet jij 33 minuten op de gang zitten...! Ja, daarom probeer ik niet stout te doen, was mijn antwoord.Jettie

in De HoeKVroeger moest ik in groep 3 in de hoek. Ik heb het vreselijk gevonden. Ik doe dan ook niet aan strafhoekjes, strafkrukjes of straf-bankjes. Wanneer mijn kinderen niet wil-len luisteren, stuur ik ze naar hun kamer, waar ze rustig tot zichzelf kunnen komen.Brechtsje

aCHTer iT BeHanGWy binne heit en mem fan in eigenwize pjut fan 2,5 jier. As wat net mei of kin, besykje wy dat sa begryplik mooglik út te lizzen. Dêrby fertelle wy ek wêrom’t wat net mei en wat de gefolgen dêr fan binne. Gelokkich liket se in soad te begripen en te ûnthâlden. Fansels siket se har grinzen op. Wy warskôgje meastal twa kear, dêrnei mei se efkes stoom ôfblaze op de gong. Dat wit se en dat fertelle wy har ek as se in warskôging krijt. Yn de gong sitte duorret faak mar even. Se biedt dêrnei har eksku-ses oan en wy lizze nochris út wêrom’t se op de gong stean moast. In berntsje slaan kin absolut net, fyn ik. Wol wol ik dat se my oansjocht en begrypt dat ik har warskôgje. En ek al wolle wy har somtiden wolris achter it bekende behang plakke, wy keure altyd har gedrach ôf en noait harsels. En fansels jouwe wy har kompliminten en moedigje wy har ek in hiel soad oan.Tiny

reSpeCTWaarom zou ik m’n kind de baas moeten blijven? Hier is er sprake van wederzijds respect, niet van machtsverhoudingen omdat ik nou eenmaal ouder en groter ben. Als mijn zoontjes iets doen wat niet mag (omdat het gevaarlijk is, of omdat ze iemand pijn doen o.i.d.), leg ik de reden ervan uit en hoop ik dat ze door de uitleg gaan snappen waarom het niet mag en het daarna om die reden laten. Niet dat ze het niet meer doen omdat ze anders naar de gang kunnen. Daar leren ze toch niks van?Petra, moeder van twee zoontjes van 1 en 2,5 jaar

op De BanKIk haw trije dochters fan 13, 10 en 2. Doe’t myn âldsten noch lyts wienen en net lústerje woenen, sette ik se altyd in skoftsje op ‘e gong en as dat net holp, stjoerde ik se nei boppen ta op bêd. By myn neikommerke fan 2 hoech ik gelokkich noch net folle maatregels te nimmen. Mar as se dan in kear ferfelend is, set ik har in skoftsje op ‘e bank en ta myn fernuvering bliuwt se dan sitten. Se lûkt ek in treurich snútsje. Dat begruttet my dan sa en dan kin ik har wol opfrette!Ida

neT STranGMyn man is folle stranger as ik. Dat is wol lestich, want dêrtroch sitte wy as heit en mem net altyd op ien line. Ik tink dat it der ek sterk fan ôf hinget hoest sels grutbrocht bist. Us heit en mem wienen hielendal net strang, mar mis-kien wienen wy as bern ek wol frij maklik. Fansels ha ik grinzen. At ik lilk wurd, wurd ik ek écht lilk…Afke

Reagearje op dit ûnderwerp? Dat kin op www.heitenmem.nl!

En no lústerje!

45

je kind kan heel goed zelf een oplossing bedenkenHet is aan het eind van de middag, ieder-een is net thuis, moe van een drukke dag op het werk, school of kinderopvang. Je bent in de keuken bezig het avondeten klaar te maken en dan komt je kind vragen om een snoepje. Voor de zoveelste keer. ‘Hou toch op met zeuren!’ roep je uit. Ge-volg: kind boos want het krijgt geen snoep-je, ouder boos want de sfeer is verpest.

Iedere ouder kent dit soort situaties. Hoe kun je hier nu zo mee omgaan, dat de boel niet escaleert? Want iedere ouder wil graag zo weinig mogelijk ruzie, en een goede rela-tie met het kind.

‘Als je had gezegd: ‘Je wilt graag een snoepje hè? En toch krijg je dat nu niet want we gaan zo eten, en dan ben ik bang dat je geen trek meer hebt’, was het waarschijnlijk niet uit de hand gelopen’, zegt gordontrainster Mente Kroon uit Sneek. ‘Je benoemt dan de emotie van het kind, dat weet dat er naar hem geluisterd is en het begrijpt waarom het geen snoepje krijgt.’

Onder de naam Gordontraining Friesland geeft Mente Kroon cursussen voor ouders en andere opvoeders, volgens de visie van Thomas Gordon. Die draait om goed kijken en luisteren naar het kind, en duidelijk com-municeren. ‘Ouders doen het van nature goed, ze willen het beste voor hun kind. De cursus geeft ze handvaten om er net even anders mee om te gaan.’Een van de belangrijkste handvaten is het actief luisteren. ‘Als je kind boos uit school komt kun je, door het benoemen van de emotie, ‘Ik zie dat je boos bent’, de boos-heid laten zakken. Het kind krijgt dan weer ruimte in zijn hoofd om zelf na te denken. Misschien is er wel van alles gebeurd tijdens de dag. Daar kun je het dan rustig over heb-ben, in plaats van dat je zelf ook geïrriteerd raakt door de boosheid. Kinderen zijn heel vaak zelf in staat een oplossing voor het probleem te bedenken.’

Arjanne Nijp

Het kan ook zijn dat je als ouder een probleem hebt met het gedrag van je kind. Ga dan na waarom dat zo is en leg dat uit aan je kind. Meestal is boosheid namelijk maar het topje van de ijsberg, weet Mente Kroon. ‘Daarvoor heb je vaak allemaal andere gevoelens. Bijvoorbeeld angst of ongerustheid. Als je ze dat uitlegt, begrijpen ze dat bijna altijd.’ Ze noemt een voorbeeld uit haar eigen gezin:‘Ik ging wandelen met onze kinderen. De jongste lag toen nog in de kinderwagen en onze tweeling mocht op hun fietsjes. Op

de terugweg naar huis gingen ze er samen ineens vandoor. Ik kon er niet zo snel achteraan, dus ik was ontzettend ongerust en bang dat hen iets zou overkomen. Toen we thuiskwamen heb ik gezegd: ‘Wat ben ik blij dat ik jullie zie! Als jullie zó wegfietsen maak ik me grote zorgen of jullie wel heel thuiskomen, want ik kan jullie lopend niet bijhouden en ik kan niet zien of het fietsen goed gaat.’ Even was het stil en toen was het antwoord: ‘We zullen het nooit meer doen mam.’ En het is ook nooit weer gebeurd.’

Reagearje op dit ûnderwerp? Dat kin op www.heitenmem.nl! leestip: Luisteren naar kinderen - thomas Gordon

46

fReonskip! Der binne in hiel soad moaie ‘freonskipfoto’s’ ynstjoerd, dy’t te sjen binne op www.heitenmem.nl. De foto’s mei de measte stimmen ha in plakje fertsjinne yn Heit en Mem.

‘Elianne is in hiel beweechlik, leaf en maklik famke mei karakter. Se hjit folút Elianne Djieuwke Emmy, ferneamd nei har beide beppes en dat wie foar ús in hiele ferrassing. Elianne en ik ha in bysûndere bân mei elkoar, omdat har heit en mem - ús âldste dochter en har man - fan de twadde moanne fan de swangerskip oant de befalling ta by ús wenne ha. Dat wie omdat de mem fan Elianne lêst hie fan Hyperemesis Gravidarum. Dat hâldt yn dat se altyd oerdiedich mislik wie en spuie moast. Fan de tsiende wike ôf oant in dei nei de befalling hat se op bêd lein en sondefieding krigen. Somtiden mocht se fan de sondefieding ôf, mar dan moast se al gau wer nei it sikehûs omdat se it iten en drinken der wer net yn hâlde koe. Earst moast de sonde yn de mage, dêrnei yn de terms, sa hoegde se sels net mear te iten en te drinken. De dokters hienen dat noch nea sa slim meimakke. It wie net maklik om myn dochter sa lijen te sjen. It wie in drege tiid mar gelokkich kin ik no folop genietsje fan myn prachtige beppesizzer, en pake fansels ek! Wy fûnen it hiel bysûnder dat Elianne nei sa’n drege swangerskip op in natuerlike wize berne is. Elianne fynt, lykas Inez (2,5), myn oare beppesizzer, it hobbelhynder dat pake eartiids makke hat geweldich. Foaral as beppe har wat hinne en wer beweecht. Ja, it is echt prachtich om beppe te wêzen!’

Wolsto reagearje op dit artikel? Dat kin op www.heitenmem.nl

Beppe HaR pop

namme: Djieuwke Huismans-

Elsenga (54) en Elianne Sijpkes (1)

Wenplak: Frjentsjer

Hobbys: mei de hûn te rinnen,

foto’s meitsje en genietsje fan

myn beppesizzers

Relaasje: al 35 jier troud mei

Freark Huismans

Bisto pake of beppe en

wolsto ek meidwaan oan dizze

rubryk? Stjoer dan in foto op

fan dysels mei dyn pake- of

beppesizzer (oant 12 jier) nei

ynfo@heitenmem.nl.

47

In kreampakket no foar € 22,50!

(Normale winkelwearde € 31,85)

Wat sit der yn?

In slabbe mei de tekst: lytse protter*

In tutpopke mei de tekst: krûperke*

In Fryske sobber mei de tekst: ik hâld fan mem*

In buggyboekje: Hoi, Stip!

In kreamboekje: Myn kreambesite*

* jo kinne frij kieze út ús assortimint

Heit en Mem, fertel!

Kadootsjes foar de lytse poppe!

Neist Pake, fertel! en Beppe, fertel! binne der no ek

Heit, fertel! en Mem, fertel!

Yn de twa boekjes steane allegear fragen foar heit of mem.

Bygelyks: Watfoar boartersguod hie heit? Wa wie heit syn

earste freondinne en wat makket heit gelokkich? of Wa wie

mem har bêste freondinne? Wannear kaam mem ús heit

tsjin? Freegje der nei yn jo boekhannel of bestel se online

fia http://boekwinkel.afuk.nl.

€ 7,50

€ 22,50

Tsjin ynlevering fan dizze bon is it kreampakket foar € 22,50 ôf te heljen by de Afûk-winkel, Bûterhoeke 3, Ljouwert.

Namme :

Adres :

Postkoade en wenplak :

E-mail :

Ja, ik wol graach op ’e hichte hâlden wurde fan al it nijs fan HeitenMem.nl en de Afûk.

De oanbieding is jildich oant en mei 31 augustus 2010.