Hartchirurgie

2

Hartchirurgie

© AZ DeltaDeze uitgave mag in zijn geheel noch gedeeltelijk worden gekopieerd, of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

1. Wat breng ik mee? 282. Voor de operatie 32. Soorten operaties 63. Het verblijf op intensieve zorg 144. Na de operatie op de verpleegafdeling 175. Revalidatie na de operatie 206. Goede levensgewoonten 227. Seksualiteit 288. De dienst spirituele zorg 259. Uw vertrek uit het ziekenhuis 25

Inhoud

3

Hartchirurgie

Beste patiënt

In overleg met uw arts hebt u beslist een hartoperatie te ondergaan. Waarschijnlijk zit u met heel wat vragen hierover. Veel antwoorden vindt u in deze brochure.Hebt u nog vragen? Stel ze gerust bij opname aan de verantwoordelijke verpleegkundige of de hartchirurg.

We wensen u een goed herstel.

Namens het team hartchirurgie

Dr. Erik de WormDr. Pascal Schroeyers

1. Wat breng ik mee?

• Bloedgroepkaart, medicatie, ademhalingsstoestel• Telefoonnummer van twee contactpersonen• Toiletgerief (washandjes, handdoeken, zeep, haarborstel,

tandenborstel, tandpasta, scheerapparaat)• Slaapkledij, ondergoed en kamerjas• Platte gesloten schoenen of pantoffels• Als u daarover beschikt: antiflebitiskousen/steunkousen• Hulpmiddelen die u thuis ook gebruikt: bril (geen lenzen),

hoorapparaat, krukken, wandelstok, looprek• Breng geen waardevolle voorwerpen mee!

2. Voor de operatieHierna volgt een overzicht over wat nog zal gebeuren voor de operatie en waar u rekening mee moet houden.We behandelen achtereenvolgens een aantal psychosociale, verpleegkundige en kinesitherapeutische aspecten.

4

Hartchirurgie

2.1 Psychosociale aspecten

Het is normaal dat u zich voor de operatie zorgen maakt en u niet helemaal op uw gemak voelt. Het is zinvol hierover te praten met uw partner, uw arts, de verpleegkundige, een medewerker van de sociale dienst en/of de dienst spirituele zorg. Immers een hartoperatie is niet alledaags.

Als u zich angstig voelt, kan erover praten rust brengen en duidelijkheid geven. Dit geldt trouwens ook voor de familie.

Weet dat een professioneel en geroutineerd team ter beschikking staat om uw behandeling en verblijf zo vlot mogelijk te laten verlopen.

Voor de sociale dienst is het van belang dat u, wanneer u bij het verlaten van het ziekenhuis hulp (bv. poetshulp, familiale hulp) zou nodig hebben, dit nu al meldt aan de hoofdverpleegkundige. De thuiszorg dient immers een tijdje vooraf aangevraagd te worden om dit vlot te laten aansluiten op uw vertrek uit het ziekenhuis.

Als u na uw verblijf in het ziekenhuis naar een hersteloord van het ziekenfonds wenst te gaan, meldt dit best ook zo snel mogelijk, zodat de aanvragen tijdig kunnen gebeuren. Uw partner kan u steeds vergezellen bij een verblijf in een hersteloord.

2.2 Verpleegkundige aspecten

U wordt de dag vóór de geplande operatiedag opgenomen tegen 11 uur, u hoeft niet nuchter te zijn.  Er zullen die dag nog een aantal onderzoeken en voorbereidingen gebeuren in functie van uw operatie.

Breng zeker uw medicatie en eventueel uw ademhalingstoestel mee.

Waardevolle voorwerpen laat u thuis of geeft u terug mee naar

5

Hartchirurgie

huis. Er is een kluisje aanwezig in de kamer, daar kunt u kleine voorwerpen zoals een portefeuille, gsm, juwelen en tablet in leggen.

Volgende onderzoeken gebeuren voor de operatie

• Een elektrocardiogram• Een bloedafname• Eventueel, indien dit nog niet gebeurd is een onderzoek van

de halsslagaders om eventuele vernauwingen op te sporen• Een longfunctie• Een foto van uw longen, dit om eventuele infecties op te

sporen• Het opmeten van uw beenlengte om de maat te bepalen van

de kousen die u na de operatie moet dragen

Er wordt informatie gevraagd omtrent uw ziektegeschiedenis, bloedgroep, dieet, medicatie, allergieën…Alle informatie die u belangrijk acht in het kader van uw opname kunt u melden.Indien u wenst dat een verpleegkundige van de intensieve zorg langskomt, kunt u dit aanvragen bij de hoofdverpleegkundige.

Voorbereiding dag voor de operatie

• Het scheren van de benen, armen, borst, buik en liesplooien.• Eventueel een lavement.• U wordt gevraagd of u hulp nodig hebt om u te wassen met

een speciale zeep.• U krijgt een middagmaal en avondmaal.• De anesthesist kom langs met uitleg over de verdoving

tijdens de ingreep.• De hartchirurg komt nog even langs om te horen of er nog

vragen zijn.• Veelal kunt u dan al vernemen wanneer uw operatie zal

plaatsvinden.

 Hou er rekening mee dat uw operatie door een spoedgeval kan worden uitgesteld

6

Hartchirurgie

• Vanaf middernacht moet u nuchter blijven (niet eten en niet drinken).

• Op de dag van de operatie mag u nog een half glas water drinken bij het nemen van de afgesproken ochtendmedicatie.

• Zorg ervoor dat u ringen, oorbellen, contactlenzen, kunstgebit verwijderd hebt.

• Ga nog naar het toilet.• Afhankelijk van het uur van de operatie krijgt u vooraf nog

medicatie die u laat smelten onder de tong en waardoor u zich wat suf zal voelen. U moet nu in bed blijven.

• De medewerkers van het patiëntentenvervoer brengen u naar de operatiezaal, samen met de verpleegkundige.

2.3 Kinesitherapeutische aspecten

Vóór de operatie komt de kinesist, gespecialiseerd in hartrevalidatie, de verschillende ademhalingstechnieken aanleren. Tevens krijgt u uitleg over het verloop van de hartrevalidatie.Aarzel niet om uitleg te vragen. Hij/zij zal u, tot uw vertrek uit het ziekenhuis, begeleiden.

Graag gaan wij hier verder op in onder punt 5. Revalidatie na de operatie.

2. Soorten operatiesAlle soorten hartoperaties uitleggen is niet mogelijk . Wij zullen het hier hebben over de BYPASS of overbruggingsoperatie en de KLEPoperatie.

Kort toch even wat uitleg over de opbouw en de werking van het hart.

Het hart is een holle spier die bloed rond pompt doorheen het lichaam. Om het bloed in de juiste richting te laten vloeien zijn er kleppen aanwezig.

7

Hartchirurgie

 Het hart bestaat uit 2 voorkamers en 2 kamers. De voorkamers trekken eerst samen, daarna volgen de kamers. Het spreekt voor zich, dat het hart zelf ook bloed nodig heeft om deze arbeid te verrichten. Dit bloed wordt voorzien door de kransslagaders die op het hart liggen. Nu kunnen er ter hoogte van de kleppen en de kransslagaders ziektes ontstaan.

8

Hartchirurgie

  FIG  Het hart

9

Hartchirurgie

De beschrijving van de ingrepen en de risico’s dienen als informatie vóór de ingreep. Nadat u dit gelezen hebt, vragen we u een formulier “informed consent” (akkoord na geïnformeerd te zijn) te ondertekenen om uw akkoord te geven voor de operatie. Zonder uw schriftelijk akkoord kunt u niet worden geopereerd.

2.1 Ziekte van de kransslagader en coronaire overbruggingsoperatie

Het gaat hier voornamelijk om vernauwing van de kransslagader door atherosclerose of ‘aderverkalking’.Er zijn een hele reeks van risicofactoren die het ontstaan van aderverkalking in de hand werken.Aan sommige risicofactoren kan er niets worden gedaan zoals de leeftijd, het geslacht en erfelijkheid.Enkele belangrijke risicofactoren die wel kunnen worden aangepakt zijn roken, verhoogd cholesterolgehalte, overgewicht, suikerziekte, verhoogde bloeddruk en onvoldoende lichaamsbeweging.Door uw levensgewoonten aan te passen kunt u dus zelf helpen voorkomen dat er aderverkalking optreedt. (meer info verder in deze brochure)

De bypass- of overbruggingsoperatie houdt in dat er een brug gemaakt wordt van de aorta tot voorbij de vernauwing.Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de ‘arteria Mammaria Interna’. Dit zijn 2 slagaders links en rechts naast het borstbeen.Deze weerstaan goed aan verkalking, tot meer dan 90 % gedurende 10 jaar. Nadeel is dat er maar 2 zijn en hun lengte beperkt is.Eveneens worden oppervlakkige aders uit het been genomen. De diepe beenaders die voorheen 90% van het werk verzetten, doen dit nu voor 100%.Ten slotte zullen we in sommige gevallen de polsslagader

10

Hartchirurgie

(arteria radialis) uit de arm nemen als de bloedtoevoer van de hand hierdoor niet bedreigd wordt.

Zoals u verder zult zien bij punt 2.4 werden overbruggingen voornamelijk gedaan met behulp van de hartlongmachine die tijdelijk de hart- en longfunctie overneemt tijdens het stilleggen van het hart.Sinds een achttal jaar is, dankzij de evolutie van de techniek, het gebruik van deze machine maximaal teruggedrongen bij overbruggingsoperaties. Hier wordt het hart vaak niet meer stilgelegd. Het blijft tijdens de ingreep kloppen en door het gebruik van verschillende instrumenten wordt de te overbruggen kransslagader stilgelegd. Deze ingreep wordt OPCAB genoemd, afkorting van ‘off pump coronary artery bypass’.De voordelen van deze techniek bestaan er in dat de nadelen van de hartlongmachine wegvallen. Soms moet de machine wel aangesloten worden als het hart te onregelmatig begint te kloppen of als de bloeddruk gevaarlijk laag wordt. Dit is echter eerder zeldzaam.

Ten slotte wordt in zeldzame gevallen het borstbeen niet geopend, maar wordt het hart benaderd via een mini-thoracotomie (MIDCAB) (tussen de ribben). Dit kan alleen als er maar één overbrugging nodig is. Indien deze techniek mogelijk is wordt u er over ingelicht. Deze ingreep heeft zijn eigen risico’s.

2.2 Ziektes van de kleppen en klepoperatie

VernauwingenDe klep laat te weinig bloed door.

LekDe klep sluit niet goed en laat bloed terugvloeien. Het gaat meestal om een lek ter hoogte van de aortaklep (klep tussen de linkerkamer en de grote lichaamsslagader of aorta) of een lek ter hoogte van de Mitralisklep (klep tussen linkervoorkamer en kamer).

11

Hartchirurgie

Minder voorkomend zijn lekken ter hoogte van de Tricuspedalisklep (klep tussen rechtervoorkamer en kamer) en het meestal aangeboren lek ter hoogte van de Pulmonalisklep (klep tussen rechterkamer en longslagader).

Defecte kleppen worden meestal vervangen door prothesen. Hieronder volgt een overzicht van de prothesen met hun voor- en nadelen.

 Weefselklep(Bioprothese)

Metaalklep(Mechanisch)

 Voordeel geen ontstollings-medicatie meer nodig na 6 maand.

gaat levenslang mee

 Nadeel  10% moet na 12 jaar vervangen worden

 noodzakelijk om levenslag ontstol-lingsmedicatie te nemen (verhoogt risico op bloedin-gen ter hoogte van de hersenen)

Een lek ter hoogte van de Mitralisklep kan in de meeste gevallen hersteld worden. In sommige gevallen kan ook een lek ter hoogte van de aortaklep hersteld worden. Dit kan enkel definitief beslist worden tijdens de operatie. Een herstelde klep kan terug lekken en dient dan toch vervangen te worden.Het kan voorkomen dat er tijdens de operatie producten moeten gebruikt worden die noodzakelijk zijn voor de operatie maar niet worden terugbetaald.  Voor meer informatie kan u terecht bij de dienst facturatie van het ziekenhuis of factuur@azdelta.be.

2.3 Andere operaties

Het betreft o.a. operaties van een aneurysma op de hartspier. Een aneurysma is een litteken van een infarct dat als een

12

Hartchirurgie

ballon is uitgezet. Dit litteken wordt weggenomen en de opening wordt gesloten. De aangeboren hartgebreken worden tegenwoordig steeds vroeger geopereerd.Op de operaties voor ritmestoornissen gaan we niet dieper in.

2.4 Risico’s van de operatie

Bij een hartoperatie wordt soms nog de hartlongmachine gebruikt. Deze neemt de functie van het hart en de longen over. Zo kan het hart stilgelegd en geopereerd worden.

Er zijn, zoals bij elke operatie, ook een aantal risico’s.

• Beschadiging van zenuwen en bloedvaten zijn door moderne technieken zeldzaam geworden.

• Eventuele infecties van de beenwonden kunnen lokaal verzorgd worden.

• Infectie van het borstbeen komt zeer zelden voor.• Door het gebruik van de hartlongmachine wordt de

weerstand tegen besmetting verminderd. Hierdoor kunnen wondinfecties ontstaan. We proberen dit te voorkomen door: - controle van het gebit op cariës (enkel bij patiënten voor klepoperatie) - een staaltje van de wonde te nemen - preventieve antibiotica.

• Een embolie kan ontstaan doordat een bloedstolsel, een weefselklonter of lucht vanuit het hart of de hartlongmachine naar de hersenen gaat. Dit is zeer zeldzaam.

• Door de zware ontstollingsmedicatie die tijdens de operatie gebruikt wordt zijn er in de uren nadien verhoogde risico’s op een bloeding die een tweede ingreep om de bloeding te stoppen noodzakelijk kunnen maken. Deze tweede ingreep heet revisie. Deze is voor de patiënt bijna zonder risico’s. Dankzij de moderne technieken en de gebruikte medicatie hebben in ons centrum slechts 0.5 tot 1 % van de geplande operaties een revisie nodig.

• Bijna elke patiënt heeft na de operatie een snelle of onregelmatige pols. Dit is normaal en zal onder medicatie

13

Hartchirurgie

bijna altijd verdwijnen. Wel dient voor elke patiënt gezocht te worden naar het juiste geneesmiddel en de exacte dosis. Na de operatie heeft u een toestel dat constant uw hartritme registreert. Via deze zender wordt uw hartritme gevolgd op een centrale monitor in het bureau van de hoofdverpleegkundige om eventuele onregelmatigheden vlug op te sporen.

•  In zeldzame gevallen kan het borstbeen lossen door overmatig hoesten zonder ondersteunen van het borstbeen. Een refixatie onder een korte verdoving is dan nodig. Om deze loslating te vermijden zal de kinesistademhalings- en hoesttechnieken aanleren. Als u toch veel pijn hebt bij het hoesten, kunt u gebruik maken van een speciale ondersteunende band, de ‘Sterna Safe’ (zie fig. 2). Uitleg over het juiste gebruik hiervan krijgt u tijdens uw opname van de kinesisten.

 

FIG. Sterna Safe•  Andere zeldzame risico’s: herseninfarct, hartinfarct,

infecties van andere organen (blaas, nieren, longen), hartfalen, ademnood, pacemaker afhankelijkheid, verwardheid, middenrifverlamming.

• In enkele gevallen kan er wondvocht naast de long ontstaan. Als dat over een grote hoeveelheid gaat, wordt een punctie gedaan en wordt het vocht weggezogen.

Wat kunt u zelf doen om risico’s te verminderen?

• Als men u uw voorgeschiedenis vraagt, geef dan alle ziekten, ongevallen, allergieën en operaties door. Dit

14

Hartchirurgie

leert ons zeer veel over uw lichaam, zodat we de juiste specifieke behandeling voor u kunnen bepalen. Ieder mens is verschillend. Vergelijk uzelf nooit met andere patiënten, zelfs niet bij gelijkaardige operaties. Ieder mens heeft zijn eigen ziekte en zijn eigen reacties op operatie, medicatie, enz…

• Als u regelmatig slaappillen, pijnstillers of andere medicamenten neemt, geef dit door aan de verpleegkundige of de arts.

• Het gebruik van aspirine (bv. Asaflow®, CardioAspirine®) moet niet gestopt worden.

• Het stoppen van volgende medicatie gebeurt in overleg met de chirurg: Plavix®, Clopidogrel®, Brilique®, Efient®, Pradaxa®, Xarelto®, Eliquis®, Lixiana®, Marcoumar®, Marevan®.

• Neem niet op eigen initiatief geneesmiddelen in tijdens de opname.

• Als u vóór de operatie pijn hebt in de borstkas (angor), verwittig altijd en onmiddellijk de verpleegkundige. Een elektrocardiogram wordt steeds afgenomen. Dit laat de chirurg toe te weten welke het meest bedreigde gebied is op het hart. Tijdens de operatie wordt daarvoor eerst gezorgd.

Laat u niet afschrikken door de risico’s, ze zijn zeer zeldzaam en in veel opzichten te vermijden als u meewerkt zoals gevraagd.

3. Het verblijf op intensieve zorgNa de operatie wordt u overgebracht naar de afdeling intensieve zorg. U zal langzaam ontwaken. Schrik niet wanneer u al de apparaten rondom u hoort en ziet zoals een beademingstoestel, een monitor voor het bewaken van uw hartritme, bloeddruk, lichaamstemperatuur, diverse pompen…Na de operatie ademt u nog niet zelfstandig. Een beademingstoestel doet dit voor u. Via een buisje in uw keel wordt lucht in uw longen geblazen.Tijdens de aanwezigheid van het beademingsbuisje wordt

15

Hartchirurgie

uw bewegingsvrijheid beperkt, dit om te voorkomen dat u dit onbewust uittrekt. Men gebruikt hiervoor polsbandjes die we aan de bedrand bevestigen (schrik niet: dit is een maatregel die wij nemen voor uw welzijn en dit gebeurt steeds volgens het fixatiebeleid van het ziekenhuis).

Gedurende de beademing kunt u niet spreken. Zodra u goed wakker bent en u zelf kunt ademen wordt het buisje verwijderd en kunt u weer praten.Verder heeft u een katheter in de hals en in de lies, een maagsonde langs uw neus en een blaassonde.

Gedurende uw verblijf staat er een verpleegkundige, opgeleid in de intensieve zorg, in voor de verzorging. U wordt op intensieve zorg continu opgevolgd. Daarvoor bent u verbonden met een monitor. De gegevens op de monitor zijn zichtbaar voor de verpleegkundigen op verschillende schermen en op de centrale verpleegpost. De medische opvolging en coördinatie gebeurt door artsen gespecialiseerd in intensieve zorg (intensivist) en dit in overleg met de verwijzende arts (bv. chirurg).

De monitor, de pompen en alle andere toestellen geven regelmatig een geluidssignaal om de verpleging ergens van op de hoogte te brengen. Niet alle alarmen zijn ernstig, wees niet ongerust. De verpleegkundigen kennen de verschillende signalen en kunnen hierop gepast reageren.

Bezoek op intensieve zorg

Om uw rust te garanderen en om de vele zorgen, behandelingen en onderzoeken te laten gebeuren, zijn er beperkte bezoekuren:

15 uur - 15.30 uur19.00 uur - 19.45 uur

Er is alleen bezoek toegestaan van naaste familieleden of mantelzorgers.

16

Hartchirurgie

Op de bezoektijden neemt de bezoeker plaats in de wachtzaal, tot een van onze verpleegkundigen u binnenlaat.Door onvoorziene omstandigheden kan het bezoekuur soms wat later beginnen, daar houden we dan uiteraard rekening mee in de duur van het bezoek.Om het bezoek zo comfortabel en rustig mogelijk te houden kan de patiënt maximaal 2 personen ontvangen. Wilt u toch met meer komen dan kunt u afspreken om af te wisselen. Het afwisselen gebeurt in de wachtzaal, om de rust op de afdeling te behouden.Ook kinderen zijn welkom op bezoek, maar wel na voorafgaand overleg met de verpleegkundige. Baby’s en peuters zijn vrij kwetsbaar en kunnen daarom niet mee op bezoek komen.Om hygiënische redenen mag u geen bloemen of planten meebrengen.

Tijdens het bezoekuur kunt u voor informatie terecht bij de verpleegkundige die uw familielid verzorgt. Deze verpleegkundige kan voor u ook een afspraak regelen met de artsen.

Als u wordt geopereerd in de voormiddag, kan uw familie telefonisch contact opnemen met de afdeling intensieve zorg op het nummer 051 23 71 01, het best rond 13 uur.Als de operatie in de namiddag plaatsvindt, kan de familie het best contact opnemen met de dienst rond 18 uur.

Het is aangewezen dat slechts één familielid contactpersoon is.

In geval uw toestand kritiek wordt, zal de anesthesist uw directe familie opbellen en op de hoogte brengen. De verdere uitleg zal worden gegeven door de chirurg.

Toegang tot de dienst

De dienst is het gemakkelijkst te bereiken via de Rode-Kruisstraat, gelegen aan de achterkant van het ziekenhuis. Wanneer u vanuit het ziekenhuis naar de dienst wilt komen,

17

Hartchirurgie

neemt u de blauwe lift aan het onthaal tot niveau -1. Daarna volgt u de witte lijn langs het restaurant tot aan de dienst intensieve zorg 1. U verlaat hierbij eventjes het ziekenhuis en komt via een overdekt pad aan de wachtzaal van de dienst.

Nog vragen?

Hebt u nog vragen, spreek dan gerust de verpleegkundige aan. Zij maken uw bezoek en het verblijf van uw familielid graag zo aangenaam mogelijk.

4. Na de operatie op de verpleegafdelingNa het verblijf op intensieve zorg verhuist u naar de verpleegafdeling hartchirurgie.Ook hier staan verpleegkundigen klaar om u te helpen waar nodig.

Misschien hebt u nog een infuus, een maagsonde, een blaassonde of een thoraxdrain. U hebt ook nog 2 buisjes met pacemakerdraden op uw borst. Ze laten toe in te grijpen bij eventuele ritmestoornissen door middel van een pacemaker. Maak u echter geen zorgen, de verpleegkundigen zijn hierin geroutineerd.U krijgt ook een bakje met elektroden. U kunt hiermee rondwandelen in de gang. Hierdoor zien wij uw hartritme en curve op onze computer.

U mag de eerste dag niet alleen naar het toilet gaan.

Het maken van winden is een signaal dat uw darmen weer ontwaken. Vanaf deze dag mag u lichte voeding innemen. De dag erop mag u normaal eten. Het belang van gezonde voeding wordt verder in deze brochure toegelicht.

Zo vlug mogelijk na de operatie helpen de verpleegkundigen u

18

Hartchirurgie

om op te zitten in de zetel.De vierde dag na de operatie mag u eventueel zelf uw gezicht en handen wassen.We controleren dagelijks uw gewicht. Uw bloeddruk, temperatuur en uw polsslag worden regelmatig gevolgd. Minstens twee keer per dag vragen we of u pijn hebt.Het wondverband wordt dagelijks nagezien en indien nodig ververst.Uw infuus wordt nu meestal verwijderd. U mag opzitten in de mate van het mogelijke. Bij eventuele gevoelens van onwel zijn, pijn of hartkloppingen dient u steeds de verpleegkundige te verwittigen.

Bezoekuren

In het kader van een goed herstel is het van belang dat het bezoek zich strikt houdt aan de bezoekuren, dit tussen 14 uur en 20 uur en liefst niet langer dan één uur.

Het is aangewezen het bezoek van kinderen te beperken. Er zal nog regelmatig een bloedname en RX (een foto van de borstkas) genomen worden.

De dag voor uw vertrek uit het ziekenhuis zullen de pacemakerdraden verwijderd worden. Na de verwijdering moet u een half uur in bed blijven liggen om een bloeding te voorkomen.U bent klaar om weer naar huis te gaan als er geen problemen zijn en als de kinesist de nodige proeven afgenomen heeft. De meeste patiënten verlaten het ziekenhuis de 8ste dag en dit om 14 uur.Wanneer u een transfer naar een ander ziekenhuis wenst is dit mogelijk.  Dit gebeurt altijd in samenspraak met uw hartspecialist.  U wordt dan met een ambulance naar het andere ziekenhuis overgebracht.  Hiervoor wordt wel een meerkost aangerekend.

Voor vragen over de kosten van de ingreep en andere kan u terecht bij factuur@azdelta.be.

19

Hartchirurgie

Adviezen voor een goed herstel

Longen:• Oefen met uw zuigtoestel: 10x per uur (5x2)• Rechtop zitten is beter dan plat liggen• Probeer te huffen ipv te hoesten

Wonde:• Slaap of lig niet op uw zijde (tenzij met toestemming van

de chirurg)• Gebruik uw steunverband (Sterna Safe) bij hoesten of niezen

én bij het gaan liggen en opstaan.• Let er op om beide armen tegelijk te bewegen (dus niet een

arm wel en een arm niet)

Tips:• Drink voldoende: 1 liter water extra per dag• Minder in bed, kom méér in beweging

Gebrek aan eetlust en slaapproblemen zijn normaal tijdens de eerste periode op kamer. Desgewenst kunt u aan de verpleegkundige slaapmedicatie vragen.

De pijn ter hoogte van de borstkas, de schouders en het geopereerde been blijft enige tijd duren. Eventueel kunt u een pijnstiller vragen.

Uw Mediven-Trombexinkousen dient u 3 weken te dragen (zie fig. 3); als u last hebt van gezwollen voeten langer. ‘s Nachts mogen ze uit, u trekt ze weer aan vóór het opstaan.

Vergelijk uzelf niet met andere patiënten. Zoals bij andere operaties herstelt de ene persoon sneller dan de andere.

Alle medicatie wordt u door de verpleegkundige bezorgd. Neem ze STRIKT in en neem geen geneesmiddelen of andere middelen op eigen initiatief!.

20

Hartchirurgie

Bij het verlaten van het ziekenhuis zult u zich nog wat zwak of moe voelen. Dit is vaak het gevolg van bloedarmoede na de operatie. Als de bloedarmoede te groot is, krijgt u vreemd bloed toegediend voor u het ziekenhuis verlaat. Verdraagt u de bloedarmoede goed, wordt veelal niets bijzonders gedaan. U zult zelf weer bloed aanmaken; u neemt hiervoor een ijzerpreparaat (Biofer®).

  FIG. antiflebitis kousen

5. Revalidatie na de operatieNa de operatie wordt snel duidelijk dat revalidatie zeer belangrijk is.Een goede medewerking is bepalend voor de toestand waarin u naar huis gaat.

Tijdens het verblijf in het ziekenhuis bestaat de revalidatie uit ademhalingsoefeningen om de toegenomen slijmen goed te kunnen ophoesten. Er worden ook oefeningen met de benen uitgevoerd, als eerste belasting voor de hartspier en

21

Hartchirurgie

op de circulatie in de benen te bevorderen. Dit helpt ook bloedklonters in de aders van de benen voorkomen.

Vanaf de eerste dag op de verpleegafdeling worden er oefeningen gedaan. Deze oefeningen bestaan uit bewegingen met de armen en de benen, ademhalingsoefeningen, fietsen op het Motomedtoestel (zie fig. 4) en wandelen in de gang. Dit alles aangepast aan de mogelijkheden van de patiënt.De intensiteit van alle oefeningen wordt geleidelijk opgedreven. Later volgt het trappenlopen en fietsen op de hometrainer. Deze oefeningen worden met de dag zwaarder door de tijdsduur te verlengen of het aantal trappen te vermeerderen.Tijdens de oefeningen wordt uw hartritme nauwlettend gevolgd.

De laatste dag van uw ziekenhuisverblijf maken we een evaluatie van uw toestand en geven we een brief met informatie voor uw kinesist thuis mee. Zo kunnen uw oefeningen verder opgevolgd worden. Het is goed thuis verder te wandelen. De wandelafstand mag geleidelijk opgedreven worden. Vraag hierover inlichtingen aan uw kinesist.Met de kinesist zult u thuis allerhande gymnastiek oefeningen mogen uitvoeren. Hij zal ook een fietsprogramma uitwerken. Trappen op- en afgaan behoort ook tot het oefenprogramma.Al deze oefeningen worden langzaam zwaarder gemaakt, zodat u op het einde zal voelen dat u al veel meer aankan.De kinesist zal tijdens het oefenen regelmatig uw hartslag meten en tussendoor ook uw bloeddruk.Als u nog last hebt van fluimen bij het verlaten van het ziekenhuis dan zal de kinesist ook daarop werken met gebruik van de aangeleerde ademhalingsoefeningen.

Een viertal weken na uw vertrek uit het ziekenhuis, kunt u met de toestemming van de hartspecialist kiezen voor een meer intensieve oefentherapie in het centrum voor hartrevalidatie van ons ziekenhuis. Onder begeleiding van een multidisciplinair team volgt u een programma van 14 weken.

22

Hartchirurgie

Dit gebeurt op een veilige manier en met gespecialiseerde medewerkers. Zo kunt u sneller uw vroeger inspanningsniveau bereiken en de normale activiteiten hervatten.Het kan ook een belangrijke psychologische steun betekenen voor sommige mensen.Het centrum is gevestigd in de Westlaan 58-60 is telefonisch te bereiken via nummer 051 23.77.23 of op cr@azdelta.be.

Bekijk ook onze website op www.azdelta.be

FIG.: Motomed

6. Goede levensgewoontenOm te vermijden dat zich in de toekomst opnieuw vernauwingen van uw kransslagaders voordoen, is het van belang dat u probeert een aantal goede levensgewoonten aan te

23

Hartchirurgie

leren.

Voeding

Een goede voeding hangt af van alle voedingsmiddelen samen. Kiezen voor een gezonde voeding betekent dat u meewerkt, opdat alles in uw lichaam zo goed mogelijk verloopt. Hoe beter de kwaliteit van de voeding, hoe meer kans op gezondheid, energie en weerstand.

Wetenschappers bevestigen al jaren dat leven en eten zoals de zuiderlingen bijdragen tot een risicovermindering van hart- en vaatziekten. Een gezonde mediterrane voeding is een voeding vol vezels, vitaminen, koolhydraten en een minimum aan verzadigde vetzuren, wat in combinatie met een rustige levensstijl resulteert in een gezond leven. (zie fig. 5)

Voedingstips• Eet gevarieerd.• Eet veel groenten, fruit en volkorengraanproducten.• Matig het gebruik van vlees, vet, suiker en zout.• Drink veel water en magere melk- en soyaproducten.• Eet regelmatig; drie maal per dag en sla geen maaltijd over.

Na uw operatie krijgt u een bezoek van een diëtist(e) die elk van deze punten uitgebreid met u zal bespreken. Ook als u thuis bent kunt u met ons contact opnemen.

Alcohol

Een matig alcoholgebruik d.w.z. maximum 2 consumpties per dag is toegelaten. Bij overgewicht is alcohol echter best te vermijden.

Roken

Roken verhoogt de kans op aandoeningen van het hart en de bloedvaten.Hierdoor wordt aderverkalking in de hand gewerkt evenals de

24

Hartchirurgie

klontering van de bloedplaatjes. Roken veroorzaakt nog tal van andere aandoeningen, maar dit zou ons te ver leiden. Daarom: stop nu met roken!! Het is nooit te laat om te stoppen met roken. Lukt het u niet, bespreek het dan met de tabakoloog van het ziekenhuis of met uw huisarts: we kunnen u daarbij helpen.

Lichaamsbeweging

Het is aangewezen om zelf nog regelmatig aan lichaamsbeweging te doen onder de vorm van recreatieve sport. Dit in combinatie met gezonde voeding en niet roken.Kies voor activiteiten die langere perioden kunnen worden volgehouden zonder in ademnood te geraken. Dit wil zeggen dat u nog moet kunnen praten tijdens de activiteit. Een gouden raad: doe minstens 3x/week 30 tot 45 min aan lichaamsbeweging.Ideale activiteiten zijn: wandelen, zwemmen, joggen, fietsen, golf.Al deze activiteiten hebben een beschermende werking op de ontwikkeling van atherosclerose en hoge bloeddruk. Bovendien is dit goed voor uw zelfvertrouwen.

Als u tijdens deze activiteiten iets ongewoons voelt of u bent ongerust tijdens de lichaamsbeweging, neem dan contact op met uw arts.Indien met dit alles rekening gehouden wordt, kan iedereen aan lichaamsbeweging doen, aangepast aan zijn mogelijkheden.

7. SeksualiteitEen hartoperatie houdt geenszins in dat uw seksueel leven definitief op nul staat. Wel houdt u best rekening met een aantal zaken. We geven u de raad u de eerste 10 dagen te onthouden van seksueel contact. Gun uw lichaam de tijd voldoende te revalideren en geef het borstbeen de tijd om te genezen.Na deze tijd is uw fysiek kunnen vooral bepalend voor het

25

Hartchirurgie

toestaan van seksueel verkeer. Als u zonder problemen 2 verdiepingen de trap op kan, is in principe alles toegestaan.Hebt u nog vragen, stel ze gerust aan uw arts of de sociaal verpleegkundige.

8. De dienst spirituele zorgEen opname in een ziekenhuis brengt voor een mens mee dat allerlei bedenkingen en zinvragen mee. Vragen zoals: waarom ik? wat nu?Gevoelens van onzekerheid, opstandigheid, schuld, onmacht, eenzaamheid… maar ook gevoelens van ongekende vreugde en dankbaarheid. Dit zijn normale, belangrijke en fijnmenselijke aandachtsprikkels.

U hoeft deze niet te verdringen. De mens wordt immers niet alleen door medische benadering geholpen. Een mens is meer dan het lichaam. In de algemene informatiebrochure van het ziekenhuis, vindt u concrete info over de dienst spirituele zorg van het ziekenhuis. Wij staan open voor alle levens overtuigingen. Iedere verpleegkundige zal graag de door u verlangde levensbeschouwelijke medewerker verwittigen.

9. Uw vertrek uit het ziekenhuisBij uw vertrek uit het ziekenhuis gelden de eerste 6 weken volgende regels

• Bij uw vertrek uit het ziekenhuis, om 14 uur, krijgt u een brief mee voor de huisarts. U neemt het best zo snel mogelijk contact op met uw huisarts zodat hij uw toestand kan opvolgen mocht er na de operatie toch een probleem optreden. Een voorschrift voor medicatie dient u aan uw huisarts te vragen.

• U volgt ademhaling- en mobilisatieoefeningen bij een

26

Hartchirurgie

bevoegd kinesist gedurende 6 weken. Hiervoor krijgt u een attest bij ontslag. Dit attest voor de kinesist geeft u recht op een verhoogde terugbetaling voor 30 sessies.

• Bij ontslag leggen wij voor u een controleraadpleging vast bij uw hartspecialist (deze wordt gepland ongeveer drie weken na uw vertrek uit het ziekenhuis) en bij uw hartchirurg (ongeveer zes weken na uw vertrek uit het ziekenhuis). Deze afspraken vindt u terug op het afsprakenkaartje dat u meekrijgt samen met de ontslagbrief voor de huisarts. Let wel: wordt u overgebracht naar een ander ziekenhuis voor verdere revalidatie dan sturen wij het attest voor de kinesist en het afsprakenkaartje op naar uw thuisadres (om het verlies tijdens de overbrenging naar het ander ziekenhuis te vermijden).

• Om uw borstbeen te laten genezen is het gedurende 4 weken verboden een gewicht van meer dan 5 kg te tillen.

• Om juridische redenen is het verboden zelf een wagen te besturen gedurende vier weken. De autogordel is wel verplicht.

• Het nemen van een douche, gedurende de eerste drie weken, is toegestaan. Nadien, tenzij tegen advies van de huisarts, mag u terug een bad nemen.

• Verwijderen van de hechtingen * Thorax (groen) na 10 dagen, bij diabetespatienten na 12 dagen, Hechtingen ter hoogte van de wonde op het borstbeen of of de beenwonde (resorbeerbaar) * Knoopjes afknippen na 10 dagen, bij diabetespatienten na 12 dagen.

Probeer volgende raadgevingen zoveel mogelijk op te volgen:

• dieet volgens voorschrift• volledig rookverbod

27

Hartchirurgie

• 1 tot 1.5 liter extra drinken, liefst mineraal water.• antiflebitiskousen dragen gedurende drie weken, behalve ’s

nachts. U dient de kousen dan terug aan te trekken voor het opstaan.

• op de zijde slapen mag na goedkeuring van de chirurg die u dit meedeelt voor uw vertrek.

• dagelijks wandelen en dit geleidelijk opdrijven in duur en tempo (tot 4 tot 5 kilometer).

• fietsen op een hometrainer. Fietsen op straat mag na vier weken.

• het dragen van een Hearthugger® tot drie weken na de ingreep, tenzij uw arts het u anders adviseert.

In principe kunt u na 3 maanden weer aan het werk. Dit zal trouwens heel wat beter gaan dan vóór uw operatie daar de bloedvoorziening of de pompfunctie van uw hart verbeterd is.

Sinds enige tijd bestaat er zowel voor loontrekkenden als voor zelfstandigen een systeem van progressieve tewerkstelling. Dit houdt in dat u bijvoorbeeld na 3 maanden weer deeltijds kunt werken en voor het overige een ziektevergoeding blijft genieten. Neem hiervoor contact op met de adviserend arts van uw ziekenfonds en met uw werkgever.

Hebt u zeer zwaar werk dan bespreekt u werkhervatting best met uw werkgever en eventueel uw huisarts.

Bij problemen kunt u steeds contact opnemen met:•  het secretariaat hartchirurgie 051 23 70 79 of• de afdeling hartziekten 051 23 73 70.

AZ Delta Rode-Kruisstraat 20, 8800 Roeselare t 051 23 71 11 e info@azdelta.be w www.azdelta.be0520 2187-NL 06-09-2018

ContactSecretariaat hartchirurgiet 051 23 70 79

Verpleegafdeling hartchir-urgiet 051 23 73 70

Intensieve zorg 1t 051 23 71 01

Onthaal campus Wilgen-straatt 051 23 71 11

Sociale dienstt 051 23 38 53

Hartrevalidatiet 051 23 77 23

Diëtistent 051 23 77 11

Noodnummert 112

www.azdelta.be

Bron: dienst hartchirurgie16 juli 2018

ArtsenDr. Erik de WormDr. Pascal Schroeyers