Grote ratelaar juli 2016

Terugblik op het JubileumBoeken, boeken, boeken

Beleef de natuur!

Grote ratelaarCONTACTBLAD IVN GOOI & KNNV GOOI

juli 2016

Grote Ratelaar IVN GOOI & KNNV GOOI

Over KNNV

De KNNV is de landelijke verenigingvoor veldbiologie, voor actieve natuurliefhebbers en -beschermers. Voormensen die graag meer over de natuur,planten en dieren willen weten enervan genieten.KNNV-leden organiseren natuurexcursies, inventarisaties, lezingen en cursussen en wandelen, fietsen en kamperen veel buiten. Want wat is er leukerdan samen met anderen de natuur teontdekken?

Over IVN

IVN werkt aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bijde natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud denatuur dichtbij beleven. We verbindenhen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke themaszoals voeding, gezondheid en energie.Dit doen we met zo'n twintigduizendbetrokken leden en een enorm netwerkvan groene professionals. Dat maaktIVN een unieke partner in duurzaamheid en verantwoord ondernemen.

2

Grote Ratelaar

Grote RatelaarVoorwoordBeste IVN-ers en KNNV-ers, voor u ligt een zeer gevarieerdnummer van de Grote Ratelaar. Dat is n van de grote voordelenvan de samenwerking tussen beide organisaties bij het makenvan dit blad. Ik ben benieuwd of u bij elk artikel 'blindelings' aankunt geven uit welke organisatie het is voortgekomen!De gezamenlijke jubileum-dag van 18 juni is inmiddels alweerachter de rug, en wat een leuke, leerzame en gezellige dag hebbenwe gehad. Ook al zo'n mooi staaltje van de prima samenwerkingtussen beide verenigingen. Hartelijk dank uiteraard voor het jubileum comit, jullie hebben veel werk verzet om dit allemaal terealiseren, complimenten hiervoor.In deze Ratelaar dus een keur aan artikelen, van boekbeschrijvingen tot natuurverbindingen en van krentenboompjes tot een interview met een kersverse natuurgids. En van 'gewoon spitskopje' (wie weet, zonder naar het artikel te kijken, wat dit is?) tot aande column ' poep aan je schoen'. En nog veel meer.We wensen iedereen veel leesplezier en een hele mooie zomer,met heel veel buiten zijn. En maakt u nu de komende maandeniets leuks of iets bijzonders mee, laat het ons dan weten. Wekunnen het dan opnemen in een volgend nummer van de GroteRatelaar. Of heeft u een mooie of bijzondere foto stuur hem daneens naar de website, dan kunnen nog veel meer mensen erplezier aan beleven.Fijne zomer,namens de redactie, Maartje HogenboomDe 1000-soortendag en de jubileumviering op 18 juni zijn eengroot succes geweest. Op de 1000 soortendag werden meer dan1250 soorten gespot, werkelijk een fantastisch resultaat, dat totstand kwam door de inzet van veel vrijwilligers uit de groeneverenigingen in het Gooi en daarbuiten.De jubileumdag was een feest. Hans van Os, kenner van Jac. PThijsse, hield een gloedvolle lezing over deze grote Nederlander.Hij onderstreepte nog eens het belang van samenwerking tussenKNNV en IVN. De middag was gereserveerd voor een scala aanactiviteiten. Over de 1000 soortendag en de jubileumdag, kunt uverderop in dit nummer meer lezen. Het weer zat in ieder gevalmee en ook de natuur liet zich van haar beste kant zien.In dit kwartaal zijn er weer allerlei activiteiten waar aan deelgenomen kan worden. In navolging van de jaarlijks terugkerendeslootjesdag voor kinderen willen we in september, bij voldoendebelangstelling, ook een slootjesdag voor volwassenen organiseren. Het is leuk en leerzaam, dus meldt u zich voor 1 augustus aan.Onder leiding van Peter Wetzels gaan we op de fiets planten bekijken in Amsterdam. Dit keer gaan we richting IJburg, een mooiwoongebied met veel groen.Verder is er nog een insectenexcursieen vergeet ook niet om af en toe eens mee te gaan met de floragroep of met de paddenstoelenwerkgroep. Wij wensen iedereen een mooie zomer toe met veel natuurgenot.namens bestuur KNNV Gooi, Ellie Fluitsma Voorzitter (a.i.)

5 Natuurverbinding de Zwaluwenberg

8 Impressie jubileumdag

11

Een prachtige afstudeerdag

16 1000-Soortendag 2016: Samen erop uit

18 Duurzaamheid zit in onze natuur

20 Baggeren voor mooie laagveennatuur

21 Activiteiten

COLOFONDe Grote Ratelaar is het afdelingsblad van IVNGooi e.o en KNNV Gooi en verschijnt vier maalper jaar.REDACTIE:Willem-Jan HoeffnagelJetse JaarsmaFred JansenJaap van der VlietDRUKKER:Editoo B.V. te ArnhemKOPIJ:[email protected] inzenddata kopij:15 november, 15 februari, 15 mei, 15 augustusDe redactie behoudt zich het recht voor omingezonden artikelen al dan niet te plaatsen,in te korten of aan te passen.

Foto voorblad: groene kikker - Jaap van der VlietFoto achterblad: zomervlinder - Jaap van der Vliet

3juli 2016

Grote Ratelaar IVN GOOI & KNNV GOOI4

Grote Ratelaar

Interview Natuurgids Marjan JonkerAls je in Rotterdam bent geboren, daarna tot je twaalfdejaar in Hellevoetsluis woont, vervolgens in Oud Beijerlandbelandt en dan ook nog eens in Rotterdam gaat wonen, danmag je jezelf wel tot wereldburger in het klein bestempelen,vind ik!Ze volgde met succes de opleiding tot verpleegkundige enging aan het werk, tussen 1999 en 2001 zelfs in Engeland.Weer terug in eigen land, (inmiddels getrouwd) eerst naarBilthoven, later naar De Bilt en nu woont ze (voorlopig) inWijk bij Duurstede. Zo ouders zo dochter dus!Tevreden met Wijk is ze niet. Niet genoeg groen, te weinigbomen en aanverwante. Ze wil naar het bos. Niet te verwarren met s-Hertogenbosch dat moge duidelijk zijn.Marjan is getrouwd met een reclameman. Zoiets vind ikaltijd intrigerend. Wat doet zon man allemaal. Maar helaas,het gaat over haar en niet over hem. Ooit komt mogelijkeen IVN reclamemens op mijn pad en dan horen jullie daarmeer over.Marjan werd ziek en niet een klein beetje. Met een behoorlijke longontsteking belandde ze zelfs negen weken in comaen aan de beademing. Het gevolg was dat ze volledig werdafgekeurd en dus niet meer kon werken. Gelukkig kan zegoed lopen en dat doet ze ook regelmatig met honden vandiverse bekenden.Groen is haar voorkeur en dat zoekt ze altijd op. Op n vanhaar wandelingen ontmoette Marjan een geestverwantedie haar vertelde over het IVN. Nu ruim twee jaar geledenen het was raak. Dat wil ik!Dus met goede moed op zoek naar een gidsencursus en datmoest snel gebeuren. Bingo! Ons Gooi IVN startte op heelkorte termijn en ze mocht meedoen. Zelfs helemaal uitWijk!De studie beviel buitengewoon en onlangs heeft ze haardiploma behaald. Ze mag en gaat gidsen. Met obesitaspatinten uit Heideheuvel gaat ze, met twee medegidsen eenkeer of vier per jaar naar buiten. Heerlijk om te doen.Marjan heeft een eigen faceboek pagina. Dagelijks schrijftze een recept met name over duurzaamheid op facebook(afval? Een duurzaam idee). Wisten jullie dat je van afgekloven klokhuizen een echte limonade kunt maken en vanuienschillen een bouillon kunt trekken?Gaat dat zien! Eh, proeven!Soms gaat ze ook buiten "wild plukken". Even discussie! Ikben daar fel op tegen. Teveel mensen doen dat en bij hetplukken wordt er vaak veel vertrapt en verstoord! Maar ikdoe het maar enkele keren zegt Marjan. Discussie gesloten.Marjan aan het woord: de cursus vond ik geweldig. Mijnwerkstuk gaat over mieren waar ik veel mee heb en naarzoek. Ben daar heel blij mee. Soms ook lachen. Inge vroegons om ideen over bos. Hevig nadenken en niemandnoemde, jawel echt waar, bomen. Toch wel belangrijk ineen bos!Ze hinkt op twee gedachten: de cursus is afgelopen. Dat isjammer, maar ze is ook blij!

Mijn laatste vragen. Wat is het domste wat je ooit gedaanhebt? Snel antwoord. Roken!Hoe verder met IVN? Ik blijf hier en ga ook gidsen. Vanavond(11-04-2016) is de laatste cursusavond. Fred vertelt iets,daarna bespreken we de werkstukken en gaan dan metRobert naar de vleermuizen. Prachtig allemaal!En wie vindt haar welgemeende enthousiasme ookprachtig?Gerrit Jaspers

(foto: Harm Klinkenberg)

5juli 2016


Bron:http://gnr.nl/Actueel/Projecten/Projecten/Natuurverbinding_Hoorneboeg

Panoramafoto ecoduct Zwaluwenberg ter hoogte van de N417 (foto: Jetse Jaarsma)

Natuurverbinding de ZwaluwenbergIn maart van dit jaar is het laatste deel van de natuurverbinding tussen het Hilversums Wasmeer en de Hoorneboegafgerond. De brug over de Utrechtseweg (N417) is inmiddelsin gebruik genomen. De brug sluit aan bij de al eerderaangelegde natuurverbinding over het spoor en de A27.Deze verbinding maakt het mogelijk voor mensen, maartoch vooral voor dieren om de oversteek tussen het Gooien de Utrechtse Heuvelrug op een veilige manier te maken.Deze verbinding op haar beurt maakt weer deel uit van eengroter plan om van de Heuvelrug tussen de Grebbeberg enhet Gooimeer een samenhangend geheel te maken.Dit grote project is een samenwerkingsverband tussen deProvincie Noord-Holland, Rijkswaterstaat, ProRail, GooisNatuurreservaat en de gemeente Hilversum. Het resultaatis een prachtige corridor, maar de weg er naar toe verliepniet altijd even soepel. Het werk rond het laatste deel heeftbijvoorbeeld een tijd stil gelegen omdat er geen geschikte(gebiedseigen) grond beschikbaar was.Wie denkt dat het werk nu klaar is, heeft het heel erg mis.Het GNR heeft nog grootse plannen voor dit gebied. Een deelvan de oude productiebossen wordt omgevormd tot heidevelden, stuifzand en poeltjes. Dit is een ingrijpende klus dieenkele jaren gaat duren. Ongeveer 85 ha aan productieboszal gekapt gaan worden. Het resultaat zal uiteindelijk eenlang lint van heideveldjes tussen de Hoorneboeg en hetHilversums Wasmeer zijn. Via deze verbinding kunnenkleinere dieren zoals libellen, vlinders, salamanders, hagedissen en boommarters zich gemakkelijker verplaatsen enkan uitwisseling met populaties die tot nu toe onbereikbaarwaren, plaatsvinden.De uitvoering van project zal gefaseerd plaatsvinden:Fase 1 begint van september 2016 t/m half maart 2017 enheeft betrekking op deelgebieden Hilversums Wasmeer enZwarte Berg (toeloop Natuurbrug Zwaluwenberg Westzijde).Fase 2 wordt uitgevoerd van september 2017 t/m half maart2018 en heeft betrekking op deelgebied Toeloop Zwaluwenberg Oostzijde.Fase 3 wordt uitgevoerd van september 2018 t/m half maart2019 en heeft betrekking op deelgebied Heideverbinding DeZuid.Al in 2012 is gestart met het monitoren van de dassen indit gebied. Een aantal dieren is van een zender voorzien omhun bewegingen beter in kaart te kunnen krijgen. Dit onderzoek loopt door tot 2020. Er zijn op diverse plaatsendassentunnels aangelegd, zodat de dieren veilig anderedrukke wegen en de spoorlijn kunnen passeren. In 2014 is

ook gestart met het monitoren van andere dieren, zoalsvlinders, hagedissen en hazelwormen. Bij de komendewerkzaamheden zal uiteraard rekening worden gehoudenmet de fauna in het gebied. Zo wordt er in het broedseizoenniet gewerkt en werkt men om bijvoorbeeld dassenburchten of roofvogelnesten heen.Op 21 mei jl. is de natuurbrug over de Utrechtseweg officieel geopend. Tijdens, maar ook al voor de opening heeft hetGNR meer dan 200 reacties ontvangen van omwonenden.Niet alleen maken de omwonenden zich zorgen over desnelheid waarmee n en ander uitgevoerd gaat worden enover de grote hoeveelheid bomen die gekapt gaat worden,maar men is ook ontevreden over het gebrek aan inspraak.Dit was voor het GNR reden, middels een persbericht op 21mei, aan te geven dat er een pas op de plaats gemaakt gaatworden. Het plan wordt nader onder de loep genomen inoverleg met alle betrokkenen, dus niet alleen de bewoners,maar ook de vrijwilligers, Rijkswaterstaat, provinciesNoord-Holland en Utrecht.NBuit een persbericht van 26/05: 'Het plan voor de aanleg vande Natuurverbinding Hoorneboeg is met minimaal een jaar uitgesteld.Dat heeft het dagelijks bestuur van het Goois Natuurreservaat op 26 mei j.l. besloten, vanwegede grote kritiek op hetplan.Het Goois Natuurreservaat wil dat de zorgen van omwonenden goed worden bekeken en dat zeworden betrokken bij detoekomstige nieuwe planvorming van het project.'Maartje Hogenboom

6

Grote Ratelaar

Poep aan je schoen

ColumnDagelijks wandel ik over de heide want mijn hond eist datvan mij. Bij ons op de heide lopen koeien. Zij moetenvooral zorgen dat heide heide blijft! Deze koeien zijn nietvan het type stoere, ruige Schotse Hooglanders maar meervan die bleke Charolais-koeien. Ze schijnen een goedaardige inborst te hebben en dat is handig als honden vrij rondmogen lopen en dat mag op deze heide. Volgens de bordjesmoet je minimaal 25 meter afstand houden van de koeien.Ik wil wel maar die koeien niet! Koeien houden van mensen!Deze kennelijk ook want ze zijn altijd te vinden waarwandelaars en fietsers zijn. Vaak staan ze dicht bij detoegangshekken. Tja, dan kun je twee dingen doen: omlopen, maar dat is natuurlijk voor lafaards, of je kunt gewoondapper het hek openduwen en hopen dat ze je niet op dehorens nemen! Voor zover ik weet, gaat dit altijd goed!Meestal kijken ze je wat sullig aan en gaan vervolgens weerverder met hun dagelijkse bezigheden zoals gras eten.Koeien poepen en niet zon klein beetje ook! Het maakt zedaarbij niet uit waar ze staan. Als ze aandrang krijgen gaatterplekke de staart omhoog en vallen de flatsen als vallendgesteente op de grond. Staan ze op het fietspad? Maakt nietsuit! Klets, kledder, en het fietspad is ter plekke weer voorzien van een nieuwe toplaag! Wandelaars of fietsers hoorik daar zelden over klagen. Zelf heb ik er ook geen probleemmee want je ziet de souvenirs gelukkig al van verre liggenzodat je tijdig je maatregelen kunt nemen. Dat zal waarschijnlijk wel n van de belangrijkste redenen zijn waaromde meeste bezoekers er geen probleem mee hebben. Hondendrollen, daarentegen, liggen vaak verborgen onder watblad, gluiperig te wachten op hun volgende slachtoffer! Wiekent dat gevoel niet: je wandelt ontspannen door het bosover een bebladerd pad en op het moment dat je je almijmerend overgeeft aan mooie gedachten, voel je een netiets te zachte weerstand onder je schoenzool! Je voet glijdtautomatisch nog een paar centimeter door en . nee, he!Jawel hoor! Je schoen is weer voorzien van een gloednieuwezool! Ik ondervond dat onlangs zelf weer eens toen ik evenniet oplette. Wat zal ik doen?, vroeg ik mij af, schichtigom mij heen spiedend of niemand getuige was geweest vanmijn malheur. Doorlopen en hopen dat zand en bladerende zool zullen reinigen? Nou, ijdele hoop dus! Na tienminuten zat ik alsnog op een boomstronk met een paarstokjes het profiel van mijn schoenzool te fatsoeneren. Mijnhond zat tegenover me en keek me blij en vol verwachtingaan. Heb ik een koekje verdiend? Nee, nu. even.niet !!!Rob Le Febre

NatuurcursusPaddenstoelenKluifjeszwam, rodekoolzwam, aardappelbovist, heksenboter, allemaal namen van paddenstoelen die gewoon in het

Gooi te vinden zijn. Maar heeft u enig idee hoe ze eruit zien?De namen verwijzen naar eten, maar zijn deze paddenstoelen ook echt eetbaar? En is een paddenstoel die door dierenwordt gegeten ook eetbaar voor mensen?

Wanneer en waar:twee avonden, t.w. 21 en 28 sept. van 20.00-22.00 uur, locatie Infoschuur GNR, Naarderweg 103, 1217 GL Hilversum.Op 1 oktober 2016 volgt dan nog een excursie. Aanvangstijden startplaats van de excursie volgt later.Aanmelden kan per e-mail: [email protected] kosten voor deze cursus bedragen 25 euro per persoon.

7juli 2016


Om 9 uur kom ik met Inge in een volgepakte auto aan ophet prachtige landgoed De Hoorneboeg. Liesbet is er al.Vandaag is de jubileumdag waar we onze leden in hetzonnetje willen zetten voor alle mooie activiteiten die zeelk jaar weer organiseren. IVN doet dat al 50 jaar, KNNV al100 jaar. Samen hebben we afgesproken dat IVN voor dezedag het voortouw neemt in het jubileumjaar.Christine vertrekt om 9 uur met een groep wandelaarsvanaf Hilversum Sportpark om met een mooie wandelingover de heide op tijd voor de koffie te zijn. Inge en Carolienverwelkomen alle gasten in gepaste kledingstijl. Om 11 uuris het gezellig druk met bijna 90 genodigden.Het IVN-bestuur stelt de leden voor om Gerrit Jaspers enFrank Sikking tot ereleden te benoemen. Beiden warenmedeoprichters van onze afdeling in 1966. De voorzitterspreekt zijn waardering uit voor hun inzet. Verder ontvangen Wil Hegge, Wil Meurs en Marijke van Staveren dankvoor hun inzet gedurende 25 jaar.Hans van Os neemt ons mee in zijn jeugdervaringen. Aande rand van Amsterdam ontdekte hij als kind de spannende natuur in een sloot. Samen met zijn broers wilden zemoeder verrassen toen ze samen de inhoud van de sloot inde badkuip hadden gelegd. Moeder kon dat niet echtwaarderen. Verder vertelde Hans ons over Jac. P.Thijsse enliet ons veel tekeningen zien die in de vele publicaties staan.Voor ons veel herkenning omdat veel plaatjes uit ons mooieGooi kwamen. Hans sprak de hoop uit dat we als IVN enKNNV steeds meer samenwerken. De versnippering van denatuurbescherming doet deze niet goed. Samen kunnen weonze boodschap sterker maken, met name richting de politiek.Na een overheerlijke lunch zijn er zeven workshops. Marian, Philip, Maurits, Angelique,Marjan, Greet, Jenny, Bertusen Frans weten hun deelnemers te boeien met rondleidingen over het landgoed, in de biologische moestuin, over deHoorneboegse Heide met een andere blik, over wat bomenons vertellen, hoe we van gebruikte spullen handige dingenmaken en hoe we in de natuur onze eigen muziek kunnenmaken. Tussen alle onderdelen door en natuurlijk ook tijdens de workshops kan iedereen uitgebreid met elkaarkennismaken, bijpraten en afspraken maken. Deze gezellige dag wordt besloten met een borrel en een hapje begeleiddoor live muziek van Karin van Kooten en Reinier Voet.Rond zes uur vertrekken de laatsten, niet nadat er eenwoord van dank is gesproken aan alle medewerkenden ende mensen van De Hoorneboeg. We kunnen terugkijken opeen zeer geslaagde dag.Fred Jansen {foto's: Jaap van der Vliet)

Een zeer geslaagdejubileumdag

8

Grote Ratelaar 9juli 2016


200 jaar topografieDeze storymap neemt u mee op een reis door 200 jaar topografie en vertelt het verhaal van het ontstaan van topografische kartering in Nederland. Door middel van interactieve kaarten, foto's en teksten leert u hoe kaarten in Nederland zijn gemaakt gedurende de afgelopen 200 jaar.De informatie in deze storymap is gebaseerd op de atlas200jaar kaarten maken in beeld. Deze uitgave komt later in2015 beschikbaar en vertelt in gedrukte vorm het verhaalachter 200 jaar topografie.De storymap 200 jaar topografie is interactief. U kunt metde muis of uw hand elementen aanraken, zoals de kaart ofvideo's. Ook ziet u in de tekst soms hyperlinks, waarmee uaanvullende informatie op kunt halen.Het wordt aanbevolen om de meest recente versie van uwbrowser te gebruiken.Met vriendelijke groet,Martina Evers

Tip 2N.a.v. de contactavond deze winter door de Stichting Arkzijn we gewezen op een hele leuke website:www.dwaalfilm.eu.

Tip 1Via mijn werk (bij Waternet) ben ik geabonneerd op eennieuwsbrief van Esri/ArcGis, de leverancier van het systeem waarmee wij binnen Waternet geografische informatie omzetten in kaarten/kaartlagen. Zie evt:http://www.esri.nl/over-ons/het-verhaal-achter-kaartenAls natuurgids en ook priv, ben ik dol op kaarten, vanvroeger en nu.In verband met 200 jaar topografie heeft Esri een heelmooie storymap beschikbaar gesteld in het publieke domein. Hierbij de link:http://arcg.is/1KyUDiiIk breng deze graag onder jullie aandacht. Het is beslist demoeite waard om kennis van te nemen. De kaarten zijn opeen heel mooie manier interactief te benaderen, met inzoomen (en schuiven en scrollen) kom je in een steeds meergedetailleerde kaartlaag van verschillende kaarten die 200jaar topografie in Nederland bestrijken.

De website wordt helaas niet door Google Chrome ondersteund.Firefox werkt prima.Ella van Dongen

Tip 3Het IVN heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Datdat kan beginnen in de keuken bewijzen deze simpele gerechtjes van keukenafval.Je spaart het milieu en je portemonnee!Lente-ui-recycleSnij als je een lente-uitje gaat snijden van de onderkant1cm af. Plant dit in de volle grond in je tuin. Binnen 2 wekenis er een nieuwe gegroeid.Home made bouillonLaat uienschillen, knoflookschilletjes, onderkantjes vanbleekselderij of prei samen met een laurierblad een uur

pruttelen op laag vuur. Er ontstaat een donkergekleurdevloeistof.Zeef het en doe in een pot.Plaats de pot eventueel in de vriezer (niet te vol doen omknappen te voorkomen).Frisse sla-dressingHeb je een komkommer geschild en geen idee wat je metde schil kunt doen?Doe deze met olijfolie en limoensap in de keukenmachine:je krijgt een heldergroene en frisse dressing.Eet smakelijk!Milieuvriendelijke groet,Juffertje in het Groen

10

Grote Ratelaar

Zaterdag 23 april 2016 was een spannende dag voor 20nieuwe IVN-gidsen. Het was de afstudeerdag, de dag die zezelf hebben voorbereid en waarmee ze voor publiek latenzien wat ze hebben geleerd en wat ze kunnen.Gekozen werd er voor een natuurmarkt waar naast leukeen interessante kraampjes ook gewandeld kon worden meteen gids. Ook de jongsten werden niet vergeten, op devlonders bij de infoschuur was er alle gelegenheid omwaterdiertjes te vangen en van dichtbij te bekijken. Natuurlijk kon de levende have niet ontbreken, zeker met tweeschaapherders onder de afgestudeerden.In de infoschuur was een fraaie diapresentatie te zien overde vele uitstapjes die we tijdens de cursus hebben gemaakt.Voor iedereen was de cursus een ontdekkingstocht in hetGooi, in het bijzonder voor de gidsen die van buiten hetGooi kwamen. Als docententeam bouw je aan een hechtegroep die intensief met elkaar samenwerkt en die zich inde loop van de cursus ontwikkelt tot een groep gidsen diezelfstandig activiteiten van de grond kan krijgen. De afstudeerdag is dan de grande finale. Met recht kan gezegdworden dat ze daarin geslaagd zijn.

Aan het einde van een inspirerende dag hebben de gidsenin een volle Infoschuur hun diploma in ontvangst mogennemen. Elke docent had een persoonlijk woord voor denieuwe gidsen. Heel bijzonder was dat de cursistengroepook voor alle docenten een persoonlijk woord had. Na hetuitwisselen van enkele presentjes over en weer, kondenalle gasten de geslaagden feliciteren.

Prachtige afstudeerdag met veel publiek

impressie afstudeerdag foto's Sander Koopman en dhr. Van Dijk

11juli 2016


Water-color sketches of American plants, Helen Sharp (1888-1910)

Amerikaans krentenboompjeHet was half april toen ik aan dit artikel begon. Ik wist nogniet welke boom of struik ik wilde beschrijven, tot ik langsde Groeve Oostermeent naar Blaricum fietste. Er staat hiereen behoorlijk struweel, dat grotendeels uit Amerikaanskrentenboompje (Amelanchier lamarckii) bestaat. De boompjes waren net in bloei gekomen, werkelijk een schitterendgezicht. Mijn keuze was gemaakt.

BeschrijvingHet krentenboompje is een meerstammige struik, die alshij vrij staat uitgroeit tot een bolvorm. De bloemen van hetkrentenboompje hebben vijf kelkslippen, vijf smalle wittekroonbladen met een iets uitgerande top, 20 meeldradendie iets korter zijn dan de kelk, vijf aan de voet met elkaarvergroeide stijltjes die uitlopen in een vijf-hokkig vruchtbeginsel met n eitje in elk hok. De vrucht lijkt op een bes,maar is eigenlijk een klokhuisvrucht met drie tot vijf zaden.De vruchtjes zijn vroeg in de zomer rijp. Ze zijn dan bolronden donkerviolet van kleur.De jonge bladen, bloemstelen en kelken zijn aanvankelijkviltig behaard, later worden ze kaal. De bladeren zijn eirondtot elliptisch, met een fijngezaagde rand. Aan de voet is hetblad vaak min of meer hartvormig. Dikwijls loopt hetenigszins spits uit. Als de knoppen uitlopen heeft het bladeen diep roodbruine kleur, later wordt het grijsgroen. In deherfst krijgt het blad spectaculaire kleuren van dieproodtot heldergeel.Amerikaans krentenboompje is een plant uit de rozenfamilie, een grote plantenfamilie die wereldwijd meer dan3000 soorten kent. De roosachtigen worden tegenwoordigonderverdeeld in een groot aantal stammen. Het krentenboompje valt in een stam die tegenwoordig Maleae (appel-achtigen) wordt genoemd. De Maleae omvatten ongeveer1/3e van de rozenfamilie. Het zijn allemaal houtachtigegewassen. Bijna allemaal hebben ze 34 chromosomen ofeen veelvoud daarvan. Het krentenboompje heeft er bijvoorbeeld 68. De geslachten zijn binnen de Maleae noggrotendeels ingedeeld op vorm (morfologie). Bekende geslachten zijn Prunus (kersen en pruimen), Malus (appels), Pyrus (peren), Sorbus (lijsterbessen), Crataegus (meidoorns)en Mespilus (mispels).

GeschiedenisToen het Krentenboompje in 1746 vanuit Canada als sierboom in Frankrijk werd ingevoerd, wisten de botanici nietbij welk geslacht deze soort moest worden ingedeeld. Alsnel waren er voor de soort verschillende namen in omloop:Pyrus Botryapium (een perensoort), Crataegus racemosa (eenmeidoorn) en Mespilus canadensis (een mispelsoort). Uiteindelijk werd het krentenboompje in 1789 in een nieuw geslacht geplaatst Amelanchier. Deze naam werd afgeleid vaneen Zuid-frans woord wat mispelstruikje betekent. Deplaatsing in een nieuw geslacht betekent niet dat Amelanchier niet nauw verwant is aan de geslachten waarin het eerder was geplaatst. Er zijn kruisingen bekendtussen Amelanchier en Pyrus, Mespilus, Crataegus en Sorbus,dus met ons soortbegrip neemt het krentenboompje hetniet zo nauw.In de negentiende eeuw werd Amelanchier in ons landgentroduceerd. Op enkele landgoederen in Drenthe enOverijssel werd hij grootschalig aangeplant vanwege desierwaarde. Daarna begint het krentenboompje een gestage opmars. Rond 1870 werden bij Haarlem op verschillendeplaatsen verwilderde exemplaren aangetroffen en ook rondAssen werd de soort gevonden. In de eerste druk vanHeukels schoolflora (1883) is Amelanchier nog niet te vinden,maar in de vijfde druk (1890) zijn twee soorten van hetgeslacht Amelanchier vermeld: de Oostenrijkse rotsmispel

Bloeiwijze Amerikaans krentenboompje Amelanchier lamarckii. (foto:Jetse Jaarsma)

12

Grote Ratelaar

Water-color sketches of American plants, especially New England,Helen Sharp (1888-1910)

(A.vulgaris tegenwoordig A. ovalis), de enige Europese vertegenwoordiger van het geslacht Amelanchier (een struik uithet Zuiden van de Alpen) en de Canadese rotsmispelAmelanchier canadensis. Deze laatste is geen ander dan hetAmerikaans krentenboompje. Zowel de wetenschappelijke als de volksnaam zal door de jaren heen nog diversekeren wijzigen. Canadese rotsmispel werd Krentenboompje. Later werd dit Canadees krentenboompje, weer laterDrents krentenboompje en uiteindelijk Amerikaans krentenboompje.Ons krentenboompje komt oorspronkelijk uit het zuidoosten van Canada. Rond het begin van de twintigste eeuw,stond deze soort in onze flora te boek als A. canadensis. InCanada komt inderdaad A. canadensis voor. Deze soort isechter forser dan ons krentenboompje en heeft kleinerebloemen. Als de knoppen van deze soort uitlopen is hetblad groen. Het gaat hier om een andere (onder)soort. Onskrentenboompje lijkt veel meer op een soort uit het oostenvan de Verenigde Staten A. Laevis. Ook deze naam heeft eentijd in de Nederlandse floras gestaan. Toch zijn er verschillen tussen A. Laevis en ons krentenboompje. Het blad bij A.Laevis is bij het ontluiken prachtig roodbruin, maar andersdan bij ons krentenboompje zijn deze bladeren bij hetontluiken geheel kaal en niet zoals bij ons krentenboompjeviltig behaard. Bovendien ontbreken bij A. Laevis de spectaculaire herfstkleuren. Ons krentenboompje heeft dan ooksinds 1968 een eigen naam gekregen, A. lamarckii. Genoemdnaar een beroemde Franse bioloog die een van de eersteFranse floras heeft geschreven.Merkwaardig genoeg komt A. lamarckii niet meer voor inCanada. De soort is waarschijnlijk door veranderingen inhet landschap en inkruising met andere Amelanchiersoorten verloren gegaan. Met andere woorden. Het Amerikaanskrentenboompje komt alleen nog maar in Europa voor. Erstaat in onze flora nog maar n krentenboompje en dat isA. Lamarckii.Amerikaans krentenboompje komt inmiddels in geheelNederland voor en is volledig ingeburgerd. Tegenwoordigzou het krentenboompje met recht als een invasieve exootkunnen worden aangeduid. De soort voelt zich thuis opvoedselarme zure bodems en heeft een voorkeur voorzonnige en licht beschaduwde plaatsen. Op de pleistocenezandgronden van het Gooi voelt het krentenboompje zichdan ook prima thuis. Het is op diverse plaatsen een geduchte concurrent voor inheemse boomsoorten als berken,vuilboom en lijsterbes. Hij heeft voor zijn verspreiding eenechte succesformule in huis. De besachtige vruchten zijnrijp in de vroege zomer en vormen een welkom maal voorde vele aanwezige vogels. Op menige kapvlakte of ruigtewordt het krentenboompje letterlijk ingevlogen.

Krentenboompje en de mensIn Europa wordt krentenboompje eigenlijk alleen als sierstruik gebruikt. In Noord-Amerika werd het krentenboompje voor allerlei doeleinden gebruikt door diverse indianenvolkeren. De bessen zijn voedzaam en bevatten een hooggehalte aan vitamine b2 en diverse mineralen waaronderijzer en mangaan. De bessen waren ook een vast ingredintin de bereiding van pemmican, een mengsel van dierlijkvet, vlees en kruiden, dat als wintervoedsel diende. Debessen zijn uitstekend geschikt voor het bereiden van jam,sap, wijn en bier. Diverse delen van de plant werden alsgeneesmiddel gebruikt. De bast werd gebruikt voor de behandeling van diarree en voor de bestrijding van darmwormen. Er werd thee van getrokken om bloedingen te voor

komen bij zwangere vrouwen. Afkooksels van twijgenwerden gebruikt voor de bestrijding van verkoudheid, afkooksel van de wortels tegen vastzittende hoest. Diversedelen van de plant werden gebruikt bij de bestrijding vankoorts. Afkooksel van de bessen werd gebruikt tegen oor-en oogontstekingen. Het harde hout van krentenboompjeswerd gebruikt voor de productie van pijlen.Ook speelde de plant een rol in de kalender van diverseindianenstammen en ook bij de eerste blanken die zich inNoord Amerika vestigden. Dit is nog terug te horen in eenpaar volksnamen van krentenboompje in Amerika. JuneBerry spreekt voor zichzelf. De bessen zijn rijp in devroege zomer en werden als voedsel verzameld. Een andere naam van krentenboompje is Shad Bush. Shad is deAmerikaanse benaming voor de Amerikaanse elft (Alosasapidissima), een grote vissoort uit de haringfamilie, die netals de zalm in de paartijd de rivieren op trekt, om kuit teschieten. Dit natuurverschijnsel, valt altijd samen met hetmoment dat het krentenboompje gaat bloeien. De bloei vande krentenboompjes werd voor veel mensen het teken omde visnetten tevoorschijn te halen.Het krentenboompje is misschien een kleine struik. Maarhet heeft zijn naam gegeven aan n van de provincies inCanada. De Cree-indianen noemen krentenboompjesmisaskwatoomina wat wordt uitgesproken als Saskatoon.Dit is een gebied dat ongeveer 15 keer zo groot is als Nederland. Ik eindig het verhaal van deze plant met n van zijnvele namen: strong and manly. Klein maar toch een echtemannetjesputter.

13juli 2016


Boeken als het regentMet regelmaat komen er boeken over de natuur uit. Vergeleken met, zeg maar 20 jaar geleden, is dat verveelvoudigd.Het lijkt wel of iedereen een boek over ons groen met alleswat daar bij hoort, wil maken.Zo nu en dan kies ik er een paar uit omdat ik denk dat udat wel leuk vindt. Wel is die keus moeilijk want de interesses op natuurgebied zijn legio.Mocht u dit oude woord niet kennen dan komt hier eengeheugensteuntje. Tijdens mijn excursies gebruikte ik hetvaak als het over naaldbomen ging.De naalden van een spar, met de s van solo, staan apart.Naalden van een den, met de d van duo zitten met twee ofeen paar meer bij elkaar en de lariksnaalden met de l vanlegio, zitten met veel bij elkaar.Ik heb drie boeken voor u gekozen voor als het regent. Umag ze natuurlijk ook mee naar buiten nemen als de zonschijnt!

De wereld van onze vogels.Is toch wel een opvallend boek. Er staan 107 vogelsoortenvan vijf verschillende groepen in. Allemaal in ons land. Hetbijzondere is ook dat er, behalve een duidelijk verhaal overleefwijze, voorkomen, voedsel enzovoort, ook schitterendefotos bij staan allemaal in ongedwongen poses en absoluutzoals ze zijn. Elke vogel met n of meerdere fotos. Prachtig. Een aanrader voor iedereen die iets met vogels heeft.De wereld van onze vogels. Door Hans - W. Helb met fotosvan Rosl Rssner. ISBN 9789021561448 en prijs 19,99.Alle boeken zijn uitgegeven door Kosmos uitgevers natuur.Veel plezier er mee!Gerrit Jaspers

Diersporen is de eerste. Natuurlijk denkt u directaan lopende dieren en diestaan er allemaal in. Zelfsde bijna twintig soortenmuizen die in ons landleven hebben allemaaleen eigen pootafdruk. Behalve die pootafdrukkenkunt u aan de hand vanvraatsporen en uitwerpselen een dier herkennen.Met dat boek in je handkom je door dierenland.Zelfs een paar vogels eninsecten staan vermelden ook die zijn herkenbaar aan voedsel, mest,braakballen en veren.Diersporengids door Martin Leuser. ISBN 9789021561431. Prijs 16,99.

(On)kruiden herkennen.Als u aan onkruid denktgaat dat vaak over vervelend gras tussen de stenen, zevenblad wat maarniet dood te krijgen is enbrandnetels die zo vervelend jeuken. Maar erstaan in dit boek 146 wildeplanten die ik bepaaldniet allemaal als onkruidwil bestempelen. Eigenlijk vind ik dat onkruidniet bestaat. Het zijn allemaal wilde planten diewij ergens niet willenhebben!Het neemt niet weg datdie 146 wilde planten inhet boek leuk zijn. Metgoede beschrijvingen vankiem tot dood en met duidelijke fotos.(On)kruiden herkennen (de haakjes heb ik bedacht) doorHenk Glas. ISBN9789021561400. Prijs 19,99.

14

Grote Ratelaar

Insecten in ons werkgebiedGewoon spitskopjeIntroductieVeel sprinkhanen zijn echte zomersoorten. Komen ze inbijvoorbeeld Zuid-Frankrijk veel vroeger in het warmeseizoen in beeld, in Nederland zijn de meeste soorten nietvoor midden juni waar te nemen. Het zijn dus echte zomerdieren. Deze keer bespreken we een soort die wijd verspreidin Nederland voorkomt maar toch door maar weinigmensen wordt opgemerkt. Het is het Gewoon spitskopje(Conocephalus dorsalis), een lid van het Sabelsprinkhanengeslacht. Ze worden ook wel Rietsprinkhaan genoemd,maar in rietlanden komen ze alleen in lage dichtheden voor.HerkenningHet is een vrij kleine sprinkhaan die slank is en groen vankleur. De vrouwtjes zijn 13 tot 16 mm. lang en de mannetjes14 tot 18 mm. Ze hebben een bruine lengtestreep middenover de kop die doorloopt over het achterlijf. Van de zijkantgezien hebben ze een spitse kop. Ze hebben normaal gesproken korte vleugels. Die van het vrouwtje komenhooguit tot de helft van het achterlijf. De vleugels van hetmannetje komen tot tweederde. Er komen langvleugeligeexemplaren voor maar dit is erg zeldzaam. Het hebben vankorte vleugels komt voor in de Duitse naam nl. Kurzflgliche Schwertschrecke. De voorvleugel is bruin getint, deachtervleugel is maar een kort stompje.De legboor van het vrouwtje is vrij lang en gebogen. De cerci(achterlijfaanhangsels) van de mannetjes bezitten eenzijtand op ongeveer 1/3 van de top. Deze zijtand is aan hetuiteinde gebogen.Het geluid is een hoog, minutenlang zoemen dat afgewisseld wordt met een karakteristiek stotteren. Ze zingen bijzonnig weer vanaf ergens in de middag en dit zingen kanbij warm weer tot in de avond doorgaan. Alleen de mannetjes zingen.Sprinkhanen ontwikkelen zich ook nog na uitkomen vande larve. De nimfen vervellen daarom regelmatig. De afgeworpen huidjes zijn echter zeer teer en verdwijnen vaaksnel. Ze worden dan ook maar zelden gevonden. De fotohier toont zon huidje. Gedurende de nimfen stadia bevindtde achtervleugel zich aan de buitenkant en dit is herkenbaar aan het waaiervormige aderpatroon. Bij de vervellingnaar het imago stadium klappen de vleugels om: de voorvleugel met het duidelijke raster patroon komt aan debuitenkant te zitten.WaarnemingDeze soort heeft een ruime verspreiding over Nederland.Het is n van de meest voorkomende soorten in de poldergebieden van ons land. Het voorkomen is schaarser inde zeekleigebieden en op de binnenlandse zandgronden.Voor het Gooi is dit goed te zie op het verspreidingskaartje.Het biotoop bestaat uit moerassen, oeverzones en vochtigegraslanden. Soms zijn ze ook te vinden op drogere plaatsenen dan in vrij dichte en hoge vegetatie. Ze verbergen zichin de dichte vegetatie en zijn bij lage aantallen moeilijk tevinden. Ze verstoppen zich vaak aan de achterkant van eenstengel. De hoge zang maakt ze ook nog eens moeilijkhoorbaar voor mensen op hogere leeftijd.

De volwassen dieren zijn waar te nemen vanaf eind junitot in oktober. De piek ligt in juli en augustus.BiologieDe eieren worden n voor n of in kleine groepen vanvier tot vijf afgezet. Dat gebeurt in bovengrondse stengeldelen meestal van russen en zeggen. De eieren hebben eenhoge vochtigheid nodig. Na n winter komen de eieren,verspreid over een lange periode, uit. Er zijn vijf tot zesnimfen stadia.Het voedsel bestaat uit planten en kleine insecten. Bij deplanten lijkt een voorkeur te bestaan voor knoppen, bloeiwijzen en onrijpe vruchten van russen en zeggen. Van deinsecten worden vaak bladluizen, cicaden, vliegen enrupsen gegeten.Uiteraard staan ze zelf ook weer op het menu van veeldieren. De vijanden zijn vaak spinnen, reptielen en vogels.

BeschermingIn Nederland is het een algemeen voorkomende soort. Tochzijn er wel bedreigingen namelijk de toenemende intensiteit van het gebruik van het biotoop en ontwatering. Ookbiotoop vernietiging is een factor bijvoorbeeld door bebouwing.Deze soort kan door het ontbreken van functionele vleugelsniet vliegen. Verspreiding vindt onder andere plaats doorvervoer van afgebroken stengels van russen en zeggenwaarin zich eieren bevinden. Mogelijk dat het sporadischvoorkomen van langvleugelige exemplaren wel tot verspreiding bijdraagt.Beschermingsmaatregelen zijn niet nodig.Tekst en foto's: Willem-Jan Hoeffnagel

15juli 2016


Na een lange voorbereiding startte op 27 mei om 17:00 uurde 1000 Soortendag in het Gooi. Deze dag werd door deKNNV georganiseerd vanwege het 100 jarig bestaan in 2016.Uiteraard kon deze dag niet een succes worden zonder debijdragen van vele andere verenigingen en individuen. Erwaren vertegenwoordigers van de Vogelwerkgroep hetGooi en Omstreken, IVN Afdeling Gooi en omstreken,Stichting Omgevingseducatie, NJN en vele anderen.Deze dag in 2016 was een vervolg op de 1000 Soortendag in2014. Er werd voor gekozen om dezelfde gebieden te inventariseren in een andere periode van het jaar. De 1000Soortendag in 2014 werd op 17 en 18 augustus gehouden,voor 2016 werd dit 27 en 28 mei. We konden op deze manierook gebruik van de Infoschuur t Gooi als uitvalsbasis.We hadden geluk met het weer. Zowel vrijdagavond alszaterdag waren aangenaam van temperatuur, met regelmatig zon en niet te veel wind. Dit was met name gunstigvoor insecten. De zondag erna waren we weer aardig terugop een weersbeeld van eerder in de week.Op vrijdagavond werd er een start gemaakt met nachtvlinders en er werd ook al ijverig gekeken naar planten envogels. Het aantal soorten nachtvlinders viel een beetjetegen maar men ging toch door tot na 2 uur s ochtends.Ook de techniek liet ons niet in de steek zodat de voortgangvan de hoeveelheid soorten vrijwel direct zichtbaar gemaakt kon worden op het scherm in de Infoschuur. Voordiegenen die ook nu nog de stand willen zien, dat kan via:http://knnvgooi.waarneming.nl/1000_soortendag_gooi.php.Aan het eind van vrijdagavond was de stand 311 ingevoerde soorten. Een fraai aantal maar nog geen 1000.Op zaterdag werd er vroeg van gestart. Wederom vogels,

Activiteiten in de infoschuur (foto: Willem-Jan Hoeffnagel}

maar ook andere soortgroepen werden opgepakt. Voorsommige soortgroepen waren een aantal dagen te voren,voorbereidende maatregelen genomen. Er waren cameravallen geplaatst in het Spanderswoud, potvallen voor kevers en insecten en speciale vochtige kartonnen plankjes met zwart plastic waar slakken onder kruipen. Dat heeftzich in ieder geval bij de kevers en slakken gemanifesteerdin een behoorlijk hoger aantal soorten vergeleken met 2014.

Meikevers waren volop te te zien (foto: Willem-Jan Hoeffnagel)

Slakkenplankje (foto: Willem-Jan Hoeffnagel}

In de loop van de ochtend was de Infoschuur bijna leeg. Demeeste groepen waren in het veld en er kwamen mondjesmaat soorten binnen uit de directe omgeving. Dus niet veelte doen voor de twee vrijwilligers die klaarstonden omsoorten in te voeren. Stand aan het begin van de middag:krap 500. Oh, oh, als dat maar goed gaat. Komt tijd, komtraad. De korstmossenclub arriveerde en we waren direct103 soorten rijker. Ook werden er lange lijsten met planteningeleverd. Toen schoot de stand omhoog.

16

Grote Ratelaar

Tegen 17:00 uur zaten we op zon 950 soorten. Wetende dater nog veel soorten gedetermineerd moesten worden ofgecontroleerd voor zekere determinatie, was er geen twijfelmeer. We gaan die 1000 soorten halen! Na de afsluiting doorde Wethouder van Hilversum Wimar Jaeger ging het invoeren door en om 17:22 verscheen soort nummer 1000 op hetscherm. Een respectabele stand die daarna nog verder opliep. Dat ook de aardbol dit een belangrijke dag vondwaaraan meegewerkt moest worden blijkt wel uit het feitdat exact om 17:01 er een klein regenbuitje startte.

Nadien is er nog veel werk verzet, door soorten te controleren en / of op naam te brengen. Met name bij de slakken,kevers, sieralgen maar ook bij paddenstoelen kwamen ernog vele soorten bij. Er zullen ook nog wel een paar soortenafvallen omdat het bij controle toch om een andere soortblijkt te gaan, die al eerder was ingevoerd. De stand staat

Uitsluipende grote keizerlibel (foto: Willem-Jan Hoeffnagel)

op het moment dat ik dit schrijf op een veilige 1254 soorten.Het was een prachtige dag om ons KNNV jubileum te vieren.Vele mensen hebben bijgedragen, contacten zijn gelegd,kennis is uitgewisseld en dan kom je inderdaad tot zonprachtig resultaat.Willem-Jan Hoeffnagel

17juli 2016


1. Hoe belangrijk vinden jullie duurzaamheid in de activi-teiten van IVN?2. Denken jullie na over duurzaamheidsaspecten (voor-afgaand) bij het organiseren van een activiteit?3. Denken jullie na over duurzaamheidsaspecten bij hetuitvoeren van een activiteit?4. Zijn er activiteiten die duurzaamheid als centraalthema hebben?5. Hebben jullie ondersteuning nodig bij het integrerenvan duurzaamheid?

Duurzaamheid zit in onze natuurVerslag van de ProjectgroepduurzaamheidDe algemene ledenvergadering heeft op 25 februari 2016,deprojectgroep decharge verleend voor haar werkzaamheden. In de afgelopen twee jaar hebben wij: Ella van Dongen,Susan Hakvoort, Michal Grndeman, Liesbet Dirven enKlaske van Dijk, samen met Marijke Vooren (Bestuur) deafdeling opgeschud en opgestookt op het gebied van

Alles wat aandacht krijgt, groeit.We wilden in kaart brengen hoe de afdeling stond (en staat)tegenover de duurzaamheid aan het begin en aan het eindevan het project. Voor zowel de nulmeting (aan het begin)als de effecteting ( aan het einde) zijn we bij elke werkgroepen het bestuur langsgegaan. In een gesprek hebben wegevraagd een score tussen 1 (weinig/geen) en 5 (erg veel) tegeven op vijf vragen met daarbij toelichting.Uit de effectmeting blijkt dat we positieve invloed hebbengehad op de afdeling. Het verschil tussen de nul-metingaan het begin en de effectmeting achteraf laat zien dat debewustwording is gegroeid.

Wat heeft de afdeling al bereikt metduurzaamheid?Het bestuur heeft duurzaamheid omarmd als een wezenlijkonderdeel van de vereniging. Dit is terug te lezen in hetnieuwe beleidsplan 2016-2020. De daarin genoemde actiepunten en suggesties voor de werkgroepen bevatten veelaanknopingspunten om duurzaamheid concreet te maken.Goed nieuws is ook, dat de vereniging nu bankiert bijTriodos, een bank die goed scoort in de duurzame bankwijzer.In de gesprekken met de werkgroepen is het bewustzijnvan duurzaamheid vergroot. We hebben het weerbarstigebegrip duurzaamheid concreet gemaakt. En wat gebeurt erdan?- Er is een duurzame speurtocht ontwikkeld door dewerkgroep Jeugd.- De cursisten van de Natuurgidsencursus hebben circa 700wegwerpbekertjes bespaard door een eigen mok mee tenemen naar de lessen in de infoschuur.- De werkgroep Contacten promoot carpoolen.- We besparen veel papier door meer digitaal te doen. Zowordt bij de natuurgidsencursus bijvoorbeeld nu gebruikgemaakt van Google-drive.- De gidsen bedenken meer werkvormen vanuit hetduurzaamheidsstandpunt.- De werkgroep PR en Verkoop gaat meer duurzame producten aanbieden.- De werkgroep Schaapskooi wil graag bestookt wordenmet duurzaamheidsonderwerpen.- 32 IVN-ers, waaronder ook leden van naburige afdelingen,hebben inmiddels met succes de nascholingscursus Kennismaken met duurzaamheid gevolgd.Samen met enkele andere afdelingen zoals Delft en Mark& Donge, wordt onze afdeling door veel IVN afdelingen alsvoorbeeld gezien hoe je met duurzaamheid aan de slag kangaan.

duurzaamheid.We hadden onszelf ten doel gesteld, datwij, als IVN afdeling Gooi e.o., naast natuur ook duurzaamheid uit moeten dragen in onze activiteiten en daarbij zelfhet goede voorbeeld moeten geven.

Vragen van de effectmeting:

18

Grote Ratelaar

Bron: iStock

Zijn jullie nu van ons af? Wij denken van niet. We gaanaan de slag met de Kennisgroep duurzaamheid. Het is debedoeling dat uit elke werkgroep een lid is betrokken bijdeze kennisgroep duurzaamheid. De kennisgroep gaatzorgen voor toepassingen op het gebied van duurzaamheidvoor de werkgroepen en voor (achtergrond)informatie viade Grote Ratelaar en op de website van de afdeling.Achter de schermen zetten we ons in voor het netwerk deIVN regionale uitwisseling duurzaamheid en we zijn ookvan de partij op het landelijke duurzaamheidsweekend,begin september.

Ten slotte, duurzaamheid is: Voldoende voor iedereen, overal en altijd.Michal Grndeman

NascholingscursusEcologische verbindingen in het GooiDe afgelopen tijd is veel te doen over de ecologische verbindingen in het Gooi. Om een paar te noemen: de nieuwenatuurbrug Laarderhoogt, GNR stelt NatuurverbindingHoorneboeg met minimaal een jaar uit en de bouw van deecopassage Muiderberg.In deze nascholingscursus worden de ecologische verbindingen in onze regio besproken. Niet alleen bespreken wede (dier)soorten die van ecologische verbindingen gebruikmaken en hun habitats. Ook laten we ons licht schijnenover ecologische verbindingen in breder perspectief.Na afloop van de cursus ben je beter in staat:

- De verschillende ecologische verbindingen in het Gooi tebeschrijven naar plaats en functie, waaronder de relatiemet Natuurnetwerk Nederland (vh EHS), Heel de heuvelrugen de droge en natte verbindingen.- Het belang van ecologische verbindingen voor de natuurin de Gooi en Vechtstreek uit te leggen- De nadelen en dilemmas van ecologische verbindingentoe te lichten.- Het ontwerp en werking van ecologische verbindingenuit te leggen aan de hand van de begrippen doelsoortenconcept en habitatkwaliteit van ecosystemen, randvoorwaarden vanuit de dieren - actieradius, dichtheid en zonering.- De organisatorische en planologische aspecten van natuurverbindingen te verwoorden.Met deze cursus ben je als natuurgids weer helemaal bijgepraat.De data van de lessen en excursies zijn:Dinsdag 13 sept 19.30-22.00Zaterdag 17 sept 9.30-12.00Dinsdag 27 sept 19.30-22.00Zaterdag 1 okt 9.30-12.00De lesavonden worden in de Infoschuur gehouden. Deexcursies doen we per fiets, de vertrekplaatsen wordenlater bekendgemaakt.Deelname staat open voor leden van IVN en KNNV met eenIVN natuurgidsendiploma of gelijkwaardige kennis. Voormensen met een natuurgidsendiploma is deelname gratis.Overige deelnemers betalen 30,- voor deze cursus.Schrijf je nu in om verzekerd te zijn van een plekje!Inschrijven kan via: [email protected] oftelefonisch bij Sander Koopman, 035-7723267. Wil je meerweten over deze cursus, neem dan contact op met de cursuscordinator Michal Grndeman via [email protected]: M. Grndeman

19juli 2016


Baggeren voor mooie laagveennatuur"Soms moet je eerst goed opruimen voordat er weer ietsmoois kan ontstaan"aldus Natuurmonumenten in eenNieuwsbrief van 15 september 2015.In september 2015 is een groot baggerproject gestart in deAnkeveense en Tienhovense plassen. Voorafgaande aandeze werkzaamheden, heeft Natuurmonumenten vastgesteld, dat het met de waterplanten, in de Ankeveenseplassen, in het algemeen slecht gesteld is. Uit onderzoek isgebleken dat de dikke sliblaag, op de bodem van de plassen,een slechte en soms toxische omgeving voor waterplantenis. Om dit probleem aan te pakken is aan Tijhuis IngenieursBV, de opdracht gegeven voor het treffen van maatregelenom de natuurwaarden, van deze in Natura 2000 genoemdelaagveengebieden, te verbeteren en zoveel mogelijk teherstellen. De plannen zijn uitgewerkt in een rapportagemet de titel:Voorbereiding kwaliteitsbaggerwerk in de Ankeveense en Tienhovense plassen.In het kader van het Europese Life-Nature restorationprogramma New life for Dutch Fens, heeft Natuurmonumenten subsidie gekregen voor het treffen van herstelmaatregelen in het laagveengebied rond de Tienhovenseen de Ankeveense plassen. In deze beschouwing beperk ikmij in hoofdzaak tot de Ankeveense plassen.In de voorbereiding van het baggerwerk is door Tijhuisingenieurs gezocht naar een zogenaamd optimum. Belangrijkste doelstelling is zoveel mogelijk fosfaat te verwijderen,dit is namelijk de hoofdoorzaak van algenbloei en vertroebeling. Hierbij worden een aantal randvoorwaarden enbeperkingen in acht genomen. Enkele van de randvoorwaarden zijn:De uitvoering wordt over twee jaar verdeeld, het projectmoet uiterlijk 15 maart 2017 zijn afgerond.Beginnende verlandingsvegetaties moeten worden ontzien, dat wil zeggen dat op dergelijke locaties, drie tot vijfmeter vanaf de oever niet mag worden gebaggerd.Niet de gehele plas wordt gebaggerd. Op basis van argumenten wordt vooraf vastgesteld op welke locaties in deplassen het verwijderen van een deel of de gehele baggerlaag het beste resultaat oplevert.Om inzicht te krijgen in de dikte en opbouw van zowel debaggerlaag als de vaste veenbodem , zijn een aantal boringen verricht. De metingen in de Ankeveense plassentoonden aan dat er zeer veel slib is opgehoopt aan dewestzijde van de plas. In Stichts Ankeveen werd een slibdikte van op sommige plekken 1.50 meter gemeten. InHollands Ankeveen werd plaatselijk zelfs 2.50 meter slibaangetroffen. Er is ook komen vast te staan dat op diverseplaatsen juist helemaal geen slib aanwezig is. Er is daarnaast onderzoek gedaan naar de verdeling van fosfaat inde sliblaag en in de onderliggende bodem. Dit om te voorkomen dat na het verwijderen van het slib, de nieuwewaterbodem veel fosfaat gaat naleveren.Bij het opstellen van het bestek is ook gekeken naar debeschikbare depotruimte voor opslag van de te verwijderenhoeveelheid bagger. Er zijn dwarsprofielen gemaakt waarbij de bovenkant van de sliblaag met de vaste veenbodemzijn ingemeten. De metingen zijn in een Digitaal TerreinModel (DTM) verwerkt. Dit maakt het mogelijk de baggerwerkzaamheden met de gewenste nauwkeurigheid uit tevoeren, zonder de onderliggende veenbodem te beschadigen.

Baggerzuiger op Ankeveense plassen (foto: Harm Klinkenberg)

Er is berekend dat uit de Ankeveense plassen circa 180.000kubieke meter baggerspecie verwijderd kan worden. Debaggerspecie uit de Ankeveense plassen wordt verwerkt ineen tweetal bestaande landdepots, in de Heintjesrak- in ende Broekerpolder (Hollands Ankeveen). Als de bestaandekades met 1 meter worden opgehoogd, hebben deze depotseen capaciteit van 85.000 kubieke meter.De inhoud van de depots, is niet voldoende om de vrijkomende baggerspecie te verwerken. Dit wordt ondervangendoor de depots in meerdere baggerrondes te vullen. Uitgaande van een mengverhouding van 4 delen baggerspecieop 6 delen water, kan per vulronde circa 34.000 kubiekemeter baggerspecie in het depot worden verwerkt. De bezinkingssnelheid van de baggerspecie is een belangrijkefactor, met betrekking tot de planning van de baggerrondesen de kwaliteitseisen ten aanzien van het te lozen proceswater. Na bezinking van de baggerspecie is het retourwateruit de depots nog niet helder. Het voldoet nog niet aan degestelde lozingsnorm. Om toch voldoende bezinking terealiseren, wordt het proceswater via bestaande watergangen in de omgeving vanaf de depots teruggeleid naar deplassen. De begroeiing van de sloten fungeert hierbij alsfilter. Hierdoor wordt de bezinkingstijd als het ware verlengd. Na afronding van het baggerproject worden de slotenweer opgeschoond.De baggerwerkzaamheden worden uitgevoerd met behulpvan een zogenaamd auger/wormwiel dat wordt bevestigdaan een baggerzuiger. De gebruikte methode staat borgvoor een minimale vertroebeling van het water. Inmiddelsis de eerste fase van het baggerwerk uitgevoerd. In september 2016 wordt gestart met de tweede fase van het werkDe verwachting is dat door het wegzuigen van het slib dewaterkwaliteit zal verbeteren en de kans op het ontstaanvan een rijke vegetatie aan waterplanten, met bijvoorbeeldkranswieren, krabbenscheer en fonteinkruiden wordt bevorderd. Enige schade is volgens Natuurmonumenten niette voorkomen. Daar staat tegenover dat de verbeterdeomstandigheden zoals helder water en het gegeven datmaar een gering deel van de plas onder handen wordt genomen, uiteindelijk zullen leiden tot een snel herstel vande waterflora en een algemene verbetering. De verwachtingis dat de effecten pas over enige jaren meetbaar zullen zijn.Harm Klinkenberg

20

Grote Ratelaar

ActiviteitenDe interne activiteiten van IVN en KNNV zijn over en weer toegankelijk voor leden en donateurs van beide verenigingen. Zeworden ondermeer aangekondigd in het contactorgaan van beideverenigingen De Grote Ratelaar en op de websites van IVN enKNNV. Introducs zijn van harte welkom.Juli en augustusIn de maanden juli en augustus zijn er geen contactavonden. Wel enige mooie excursies.PaddenstoelenwerkgroepBegin september gaat de paddenstoelenwerkgroep weervan start. Degenen die zich vorig jaar hebben opgegevenkrijgen vanzelf bericht. Houd dus de mail in de gaten! Hebje zin om dit najaar met de werkgroep mee te doen, geef jedan op en stuur een mailtje naar Ellie Fluitsma: [email protected] activiteiten van de floragroep worden door IVN georganiseerd. Voor de excursies van deze werkgroep kan je jeopgeven bij Christine Tamminga,e-mailadres: [email protected] excursies vinden vanaf 10 juli om de week plaats. Zeworden per mail aangekondigd en beginnen om 10.00 uur.Mocht een excursie niet doorgaan, wordt deze per mailafgezegd. De floragroep-excursies kan je ook op de websites van KNNV en IVN vinden.Laarder WasmeerElke maand is er de mogelijkheid om met IVN-gidsen in ditfraaie natuurgebied binnen de hekken te lopen. Na de sanering en herinrichting van het hele gebied ontwikkelt denatuur zich in hoog tempo, met bijzondere verrassingen.Publieksexcursie iedere 3e zondag van de maand. Start om10.00 uur vanaf de parkeerplaats bij t Bluk.SchaapskooiBij de schaapskooi op de Tafelbergheide in Blaricum gevenIVN-gidsen voorlichting en verzorgen presentaties over eenspeciaal thema, iedere twee maanden een ander.Iedere zondag van 14.00 tot 16.00 uur.Floragroep excursie, Zondag 10 juli 2016: Gijzenveen/CruysbergenVerzamelen: Meentweg Bussum tussen Het Spiegel en de Hilversumse Meent.IVN/KNNV-ledenexcursieZondag 17 juli 2016: Insectenexcursie bij Zanderij Cruysbergeno.l.v. Willem-Jan Hoeffnagel.We gaan wandelen in Zanderij Cruysbergen en kijken danvoornamelijk naar insecten. Bij goed weer hopen we bijzondere libellen tegen te komen en verder vlinders ensprinkhanen, maar dat weet je nooit vooraf. Verder zijn erandere interessante waarnemingen mogelijk, zoals bijvoorbeeld groene specht, ijsvogel of ringslang.Vertrekpunt: het voormalige Mobcomplex. De ingang is tussen denummers 80 en 82A aan de Nieuwe 's-Gravelandseweg in Bussum. Vertrektijd: 13.00 uur.

PublieksexcursieZondag 17 juli 2016: Laarder WasmeerIVN/KNNV-ledenexcursieZondag 24 juli: Wild en Groen in Amsterdam o.l.v. Peter Wetzels.Organisatie: werkgroep Contacten IVN / KNNV en de floragroep.Onze gids Peter Wetzels, cordinator Groot-Amsterdamvan Floron, gaat een prachtig fietsrondje met ons doen:Oostelijke eilanden, stukje IJburg, Schellingwoude en deNieuwendammerdijk in Amsterdam-Noord. Bij elkaar ongeveer 24 km.Neem zo mogelijk je eigen fiets mee, bijvoorbeeld per trein,of regel een OV-fiets bij Amsterdam Centraal Oost (Stationsplein 12) of Amsterdam Centraal West (Stationsplein47a). De verhuur is op zondag geopend van 9.00 tot 00.00uur. Houd er rekening mee dat huren tijd kost. Kijk zo nodigonder ov-fiets hoe en waar je een fiets kunt huren. Je moeteen abonnement hebben ( 10,- per jaar) om een fiets tekunnen huren, maar dat is zo via internet te regelen.Gedetailleerde informatie stuurt Peter altijd kort van tevoren toe. Niets is veranderlijker dan de natuur en dat geldtzeker voor de stadse natuur die zeer dynamisch is. Plotseling zie je een nieuwe soort of heeft de plantsoenendienstalles weg geborsteld. Geef door aan [email protected] of bel 0630825198, dat je die informatie van te vorenwilt hebben. Dan krijg je een zo vers mogelijke plantenlijsten misschien zelfs een kaartje met de te verwachtenvindplaatsen.Vertrektijd: 10.30 uur bij Amsterdam Centraal, IJ-zijde bij hetoostelijke viaduct, t.o. De Ruijterkade 106.Floragroep excursieZondag 7 augustus 2016: De Snip/Natuurbrug.Verzamelen: Bistro Robert aan de Bussumergrindweg.PublieksexcursieZondag 21 augustus 2016: lange wandeling.Zin in een lange wandeling over de heidegebieden tussenBussum, Hilversum en Huizen? We verzamelen bij Bussum-Zuid en gaan dan met de bus naar Huizen. De wandeling staat in het teken van natuurverbindingen. We startenop de Tafelbergheide en vervolgen onze weg over Natuurbrug Laarderhoogt en de prachtige Wester- en Bussumerheide. Over Natuurbrug Zanderij Crailoo lopen we viaSpanderswoud en Franse Kampheide naar Bussum-Zuid.Vergeet vooral niet om onderweg fotos te maken die laterde IVN-website kunnen sieren. De wandeling duurt ongeveer 5 uur en is ruim 14 km lang.Aanmelden bij [email protected]: 10.30 uur, bushalte bij station Bussum-Zuid(OV-kaart meenemen).Floragroep excursieZondag 21 augustus 2016: Stichtse Brug/Voorland,met o.a.parnassia.Verzamelen: parkeerplaats aan het einde van de Stichtseweg/Deltazijde.PublieksexcursieZondag 21 augustus 2016: Laarder Wasmeer.

21juli 2016


IVN/KNNV-ledenexcursieZondag 28 augustus: Excursie landschap lezen van Laegieskamp tot en met de Franse Kamp, o.l.v. Theo van Mens en EllieFluitsma, floristisch ondersteund door Jetse Jaarsma.Meestal richten wij ons in onze hobby op planten, mossenen het dierenleven. Dat doen we nu ook, maar dan vanuitde invalshoek samenhang. Hoe zit een landschap in elkaarwat begroeiing betreft? Planten en mossen groeien natuurlijk niet willekeurig door elkaar maar vormen plantengemeenschappen en rompgemeenschappen. Deze wordenbeschreven in de Veldgids plantengemeenschappen vanNederland (ISBN9789050113090) die we bij deze excursiezullen gebruiken, met de floristische inbreng van Jetse.Zonder plantenkennis kom je nergens, dus neem ook jeeigen floras mee. We gaan op jacht naar kensoorten diebepalen om welke plantengemeenschap het gaat. We gaanvrij oppervlakkig het landschap door, vandaar de veelheidvan beoogde terreinen. Het kan zijn dat we ons beperkentot minder, maar we zullen wel zien.Aanvang 10.00 uur, Laegieskamp, parkeerterrein bij de Bussumse voetbalclub (BFC) aan de Meerweg 68, 1405 BD te Bussum.PublieksexcursieZaterdag 3 september 2016: vleermuizen.Onze traditionele vleermuiswandeling begint dit keer meteen lezing in de GNR-Infoschuur over deze behendigenachtelijke vliegers. Als het een uur later donker begint teworden is het tijd om naar buiten te gaan, op zoek naarvleermuizen. Met behulp van de batdetector laat de gids uhet verschil horen tussen dwergvleermuis, rosse vleermuisen meervleermuis.Aanvang: 20.00 uur bij de Infoschuur van het Goois Natuurreservaat, Naarderweg 103, 1217 GL Hilversum.Floragroep excursieZondag 4 september 2016: Groeve Oostermeent met o.a. klokjesgentiaan.Verzamelen: parkeerplaats Groeve Oostermeent aan de Blaricummerweg.Scharrelkids IVNWoensdag 7 september 2016: scharrelkids.Scharrelkids ontdekkingstocht voor kinderen van 4 -10jaar. Een spannende speurtocht met mooie verhalen.Aanmelden is niet nodig.Vertrekpunt: 13.30 uur van het terrein vanSpeeltuinverenigingHet Erfgooierskwartier.Erfgooiersstraat 92A, 1222 BK Hilversum.Publieksexcursie Zondag 18 september 2016: Laarder Wasmeer.Contactavond/Lezing Maandag 19 september 2016: het zeer gevarieerde landschap vant Gooi en de Vechtstreek.Spreker Lia Vriend is geograaf die zich gespecialiseerd heeft in deveranderende Noord-Hollandse Landschappen.Landschappelijk gezien denk je bij t Gooi vooralaan sterkverstedelijkte stuwwallen afgewisseld met bos en heide. Bijde Vecht denk je aan een vriendelijke rivier die slingerenddoor het landschap gaat, met aan de oevers bijzonderebuitenhuizen met prachtige tuinen.

Dit gebied in het zuidoosten van Noord-Holland is echterveel meer. Hier ligt ook een uitgestrekt open veenweidegebied met plassen en meren. Verder het bijzondere s Graveland, de overgangszone tussen het veen van Ankeveenen het zand van de stuwwal. Deze laatste twee landschappen zijn prachtige voorbeelden van hoe de mens het karakter van een landschap bepaalt.Dwars door de regio loopt een deel van de Hollandse waterlinie en de Stelling van Amsterdam, die elk een eigenstempel op het gebied drukken.Al met al een indrukwekkende variatie aan landschappenin een klein gebied waar over de ontstaansgeschiedenisveel valt te vertellen. Dit zal Lia Vriend doen aan de handvan kaarten en landschapsfotos.Locatie: Infoschuur t Gooi, Naarderweg 103a, Hilversum. Aanvang: 19.45 uur.Cursus PaddenstoelenWoensdag 21 en 28 september 2016.Korte natuurcursus paddenstoelen, bestaande uit tweeavonden en een ochtendexcursie.In twee avonden krijgt u van alles te horen over de leefwijze en het herkennen van paddenstoelen, tijdens de excursie kunt u uw nieuw verworven kennis in de praktijkbrengen.Aanmelden per e-mail: [email protected] kunt u ook voor vragen over deze cursus terecht.Kosten 15 per persoon, overmaken op NL90 TRIO 03910839 88 t.n.v. IVN Gooi te Bussum.Locatie: Infoschuur t Gooi, Naarderweg 103a, Hilversum.Aanvang 19.30 uur.Excursie zaterdag 1 oktober 10.00 uur, vertrekpunt nader af tespreken.IVN/KNNV ledenexcursieZondag 25 september 2016: slootjesdag voor volwassenen o.l.v.Koos Meesters.We gaan weer eens kijken wat er in waterdruppeltjes leeft.Maar ook naar wat we verder in en op het water aantreffen.Eerst verzamelen we monsters in zoveel mogelijk biotopen rondom de Infoschuur. Vervolgens kijken we in deInfoschuur, wat we gevonden hebben. Ook met de (preparatie)microscoop.We verwachten een feest van biodiversiteit. Neem ookeigen boekjes en eventueel vangmateriaal (netjes, potjes)mee. We hebben een optie genomen op de Infoschuur, maardan moet er wel voldoende belangstelling zijn. Geef je voor1 augustus op bij [email protected] of bel0630825198.Locatie: Infoschuur t Gooi, Naarderweg 103a te Hilversum.Aanvang: 13.00 uur!PublieksexcursieZondag 25 september 2016: paddenstoelen.De jaarlijkse paddenstoelenwandeling. Paddenstoelenhebben altijd tot de verbeelding gesproken. Voor hetgrootste deel bevinden ze zich onder de grond. Als deomstandigheden gunstig zijn, komt het vruchtlichaamplotseling tevoorschijn. Sommige zijn giftig. Niet voor nietsworden ze kinderen der duisternis genoemd. Samen metnatuurgidsen gaat u naar ze op zoek.Vertrekpunt: 13.30 uur van parkeerplaats camping De FranscheKamp aan de Franse Kampweg.Floragroep excursieZondag 2 oktober 2016: Bantam, paddenstoelen.Verzamelen: Bantam, ingang Franse Kampweg.

22

Grote Ratelaar 23juli 2016

INDIEN ONBESTELBAAR: POLLUXSTRAAT 18

1223 GB HILVERSUM

Grote ratelaar juli 2016

Documents

Transcript of Grote ratelaar juli 2016