GRENSOVERSCHRIJDENDE E-COMMERCE IN DE EUROPESE …€¦ · De Commissie-Juncker stelde op 6 mei...

GRENSOVERSCHRIJDENDE E-COMMERCE IN DE EUROPESE

DIGITALE EENGEMAAKTE MARKT

EEN JURIDISCHE ANALYSE VAN HET E-COMMERCE PAKKET EN EEN PRAKTISCHE KIJK OP HET BELGISCHE E-COMMERCE

LANDSCHAP Aantal woorden: 35.143 Karolien Van der Putten Studentennummer: 01302325 Promotor: Prof. dr. Inge Govaere Copromotor: Prof. dr. Leen Goossens Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de richting rechten

Academiejaar: 2017 – 2018

i

VOORWOORD

Met deze masterproef zet ik een punt achter mijn vijfjarige rechtenopleiding aan de Universiteit Gent.

Het schrijven ervan was een leerrijke uitdaging die ik zonder de hulp en steun van enkele personen niet

had kunnen volbrengen.

Eerst en vooral gaat mijn dank uit naar mijn promotor, professor Inge Govaere, voor haar begeleiding

bij deze masterproef en om mij twee jaar lang met raad en daad bij te staan. De lessen Europees recht

en EU Internal Market Law vormden een inspiratiebron voor deze masterproef.

Daarnaast wens ik graag mijn copromotor, Leen Goossens, te bedanken voor haar suggesties en

praktische tips met betrekking tot de uitwerking van mijn masterproef.

Ten slotte gaat ook een woord van dank uit naar mijn familie en vrienden. Ik wil in het bijzonder mijn

ouders en Karel bedanken voor hun onophoudelijke steun.

Karolien Van der Putten

iii

INHOUDSTAFEL

INLEIDING .......................................................................................................................... 1

DEEL I. DE DIGITALE EENGEMAAKTE MARKT IN DE EUROPESE UNIE ...........5

Hoofdstuk 1. De digitale eengemaakte markt ...................................................................................... 5

Afdeling 1. De strategie voor een digitale eengemaakte markt ...................................................................5

Afdeling 2. De digitale revolutie: ontstaan, regulering en de Digitale Agenda voor Europa ........................8

Afdeling 3. Het juridische verband tussen de interne markt en de digitale eengemaakte markt.................. 11

Afdeling 4. De digitale eengemaakte markt in het licht van de Brexit ...................................................... 12

Hoofdstuk 2. E-commerce in de Europese Unie .................................................................................13

Afdeling 1. E-commerce: definitie en kenmerken .................................................................................... 13

Afdeling 2. Het Europees juridisch kader met betrekking tot e-commerce................................................ 14

Afdeling 3. Het belang van (grensoverschrijdende) e-commerce in de digitale eengemaakte markt .......... 15

Afdeling 4. De voornaamste belemmeringen ten aanzien van grensoverschrijdende e-commerce in de

digitale eengemaakte markt .................................................................................................................... 16

Afdeling 5. Het e-commerce pakket en complementaire initiatieven ........................................................ 18

DEEL II. GEOBLOCKING ............................................................................................... 20

Hoofdstuk 1. Geoblocking en geofiltering: knelpunten voor grensoverschrijdende e-commerce .........21

Afdeling 1. Definitie en oorzaken ........................................................................................................... 21

Afdeling 2. Verband met het Europees mededingingsrecht ...................................................................... 23

Afdeling 3. Verband met artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn ......................................................................... 26

Afdeling 4. Sectoronderzoek naar e-commerce legt de veelvuldige toepassing van geoblocking en

geofiltering bloot ................................................................................................................................... 27

Afdeling 5. Negatieve implicaties voor grensoverschrijdende e-commerce .............................................. 28

Hoofdstuk 2. De Geoblockingverordening .........................................................................................29

Afdeling 1. Doel en toepassingsgebied van de verordening ..................................................................... 29

Afdeling 2. Inhoud van de verordening ................................................................................................... 30

Afdeling 3. Impact en doeltreffendheid van de verordening ..................................................................... 35

Hoofdstuk 3. Conclusie .....................................................................................................................38

iv

DEEL III. GRENSOVERSCHRIJDENDE PAKKETBEZORGDIENSTEN .................. 40

Hoofdstuk 1. Grensoverschrijdende pakketbezorging in de digitale eengemaakte markt .....................41

Afdeling 1. Algemene beschouwingen met betrekking tot de postsector .................................................. 41

Afdeling 2. Het belang van doeltreffende en betaalbare grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten met

betrekking tot grensoverschrijdende e-commerce .................................................................................... 42

Afdeling 3. Vroegere Europese initiatieven en hun tekortkomingen ......................................................... 44

Afdeling 4. Huidige problemen inzake pakketbezorging .......................................................................... 48

Hoofdstuk 2. De Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten .......................................50

Afdeling 1. Doel en toepassingsgebied van de verordening ..................................................................... 50

Afdeling 2. Inhoud van de verordening ................................................................................................... 51

Afdeling 3. Verband met de Richtlijn Postdiensten.................................................................................. 57

Afdeling 4. Impact en doeltreffendheid van de verordening ..................................................................... 58


DEEL IV. HANDHAVING VAN CONSUMENTENRECHTEN .................................... 61

Hoofdstuk 1. Het belang van consumentenbescherming en de handhaving van consumentenrechten ten

aanzien van grensoverschrijdende e-commerce..................................................................................62

Afdeling 1. Consumentenbescherming in de Europese Unie .................................................................... 62

Afdeling 2. Grensoverschrijdende handhaving van consumentenrechten .................................................. 63

Afdeling 3. Problemen inzake grensoverschrijdende handhaving in de digitale eengemaakte markt.......... 65

Hoofdstuk 2. Handhaving van consumentenrechten onder de Eerste SCB-verordening ......................65

Afdeling 1. Doel en toepassingsgebied van de Eerste SCB-verordening................................................... 65

Afdeling 2. Mechanismen van de Eerste SCB-verordening ...................................................................... 66

Afdeling 3. Tekortkomingen van de Eerste SCB-verordening .................................................................. 69

Hoofdstuk 3. Handhaving van consumentenrechten onder de Tweede SCB-verordening ....................72

Afdeling 1. Doel en toepassingsgebied van de Tweede SCB-verordening ................................................ 72

Afdeling 2. Mechanismen van de Tweede SCB-verordening ................................................................... 73

Afdeling 3. Impact en doeltreffendheid van de Tweede SCB-verordening ............................................... 80


v

DEEL V. EEN PRAKTISCHE KIJK OP HET BELGISCHE E-COMMERCE

LANDSCHAP ..................................................................................................................... 83

Hoofdstuk 1. Overzicht van het Belgische e-commerce landschap .....................................................83

Afdeling 1. Online aankopen door Belgische individuen ......................................................................... 83

Afdeling 2. Elektronische verkopen door bedrijven ................................................................................. 85

Hoofdstuk 2. Mogelijke verklaringen voor het hoge aantal grensoverschrijdende e-commerce aankopen

door Belgische individuen .................................................................................................................87

CONCLUSIE ...................................................................................................................... 88

BIBLIOGRAFIE ................................................................................................................ 90

vi

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

bbp Bruto Binnenlands Product

b2b Business-to-business

b2c Business-to-consumer

DESI Digital Economy and Society Index

DSM-strategie Digital Single Market Strategy of met andere woorden: de strategie

voor een digitale eengemaakte markt

Eerste SCB-verordening Verordening (EG) Nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en

de Raad van 27 oktober 2004 betreffende samenwerking tussen de

nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van

de wetgeving inzake consumentenbescherming

Geoblockingverordening Verordening (EU) 2018/302 van het Europees Parlement en de

Raad van 28 februari 2018 inzake de aanpak van

ongerechtvaardigde geoblocking en andere vormen van

discriminatie van klanten op grond van nationaliteit, verblijfplaats

of plaats van vestiging in de interne markt, en tot wijziging van

Verordeningen (EG) nr. 2006/2004 en (EU) 2017/2394 en Richtlijn

2009/22/EG

Groepsvrijstellingsverordening

Verticale Overeenkomsten

Verordening (EU) nr. 330/2010 van de Commissie van 20 april

2010 betreffende de toepassing van artikel 101, lid 3, van het

Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie op groepen

verticale overeenkomsten en onderling afgestemde feitelijke

gedragingen

ICT Informatie- en communicatietechnologie

IP-adres Internet Protocol adres

Kmo Kleine of middelgrote onderneming, zijnde ondernemingen met

respectievelijk minder dan 50 of 250 werknemers

vii

Richtlijn Consumentenrechten Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van

25 oktober 2011 betreffende consumentenrechten, tot wijziging

van Richtlijn 93/13/EEG van de Raad en van Richtlijn 1999/44/EG

van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van

Richtlijn 85/577/EEG en van Richtlijn 97/7/EG van het Europees

Parlement en de Raad

Richtlijn Postdiensten Richtlijn 97/67/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15

december 1997 betreffende gemeenschappelijke regels voor de

ontwikkeling van de interne markt voor postdiensten in de

Gemeenschap en de verbetering van de kwaliteit van de dienst,

zoals gewijzigd bij Richtlijn 2002/39/EG en Richtlijn 2008/6/EG

Stappenplan inzake pakketten Een stappenplan voor de voltooiing van de interne markt voor

pakketbezorging: vertrouwen scheppen in bezorgdiensten en

onlineverkoop stimuleren, COM(2013) 886 final, 16 december

2013.

Tweede SCB-verordening Verordening (EU) 2017/2394 van het Europees Parlement en de

Raad van 12 december 2017 betreffende samenwerking tussen de

nationale autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor handhaving

van de wetgeving inzake consumentenbescherming en tot

intrekking van Verordening (EG) nr. 2006/2004

UNCITRAL United Nations Commission on International Trade Law

Verordening

Grensoverschrijdende

Pakketbezorgdiensten

Verordening (EU) 2018/644 van het Europees Parlement en de

Raad van 18 april 2018 betreffende grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten

VEU Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese

Unie

VWEU Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Werking

van de Europese Unie

1

INLEIDING

1. De Commissie-Juncker stelde op 6 mei 2015 één van haar nieuwe topprioriteiten voor, namelijk

het creëren van een digitale eengemaakte markt.1 Deze topprioriteit staat bekend in het Engels als de

‘Digital Single Market Strategy’ (hierna: ‘DSM-strategie’).

2. Eén van de doelstellingen van de DSM-strategie betreft het stimuleren van de

grensoverschrijdende e-commerce in de Europese Unie. De Europese Commissie stelt namelijk dat

Europese consumenten en ondernemingen niet voldoende gebruik maken van de mogelijkheid tot

grensoverschrijdende online aan- en verkopen. Bijna de helft (47%) van de Europese consumenten deed

in 2015 online aankopen bij een binnenlandse handelaar, terwijl slechts 16% online aankopen deed bij

een handelaar van een andere EU-lidstaat.2 Zowel bij kmo’s als bij grote ondernemingen trad een

gelijkaardig fenomeen op. In 2015 verkocht bijna één op de vijf (19%) kmo’s online in de lidstaat van

vestiging, terwijl slechts 8% van de kmo’s dat deed in andere EU-lidstaten.3 Het aantal grote

ondernemingen dat online verkocht in de lidstaat van vestiging bedroeg 43%, terwijl slechts 23% van

de grote ondernemingen online verkocht in andere EU-lidstaten.

3. De Europese Commissie formuleert in haar DSM-strategie een aantal maatregelen om de

voornaamste belemmeringen ten aanzien van grensoverschrijdende e-commerce weg te werken. Met dit

doel vaardigde zij op 25 mei 2016 drie wetgevingsvoorstellen uit die het zogenaamde e-commerce

pakket vormen.4 Dit pakket bestaat uit drie wetgevingsvoorstellen die respectievelijk betrekking hebben

1 Voor de duidelijkheid wordt in deze bijdrage de term ‘eengemaakte markt’ steeds in de context gebruikt van de ‘digitale

eengemaakte markt’. De term ‘interne markt’ heeft in deze bijdrage steeds betrekking op de fysieke interne markt; Zie

EUROPESE COMMISSIE, Digitale eengemaakte markt voor Europa: Commissie stelt zestien initiatieven voor, Persbericht

IP/15/4919, 6 mei 2015, http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_nl.htm (laatst geraadpleegd op 31 januari 2018). 2 EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, Het Europees Economisch en

Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: een brede aanpak voor het stimuleren van de grensoverschrijdende elektronische

handel voor Europese burgers en bedrijven, COM(2016) 320 final, 25 mei 2016, 3-4. 3 EUROSTAT, Digital economy and society statistics - enterprises, code: [isoc_ec_eseln2], 2015,

http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Digital_economy_and_society_statistics_-

_enterprises#Enterprises_engaged_in_e-commerce (laatst geraadpleegd op 12 mei 2018) (hierna: ‘EUROSTAT, Digital Economy

and society statistics – enterprises’). 4 EUROPESE COMMISSIE, Commissie stelt nieuwe regels voor e-handel voor om consumenten en ondernemingen te helpen ten

volle van de eengemaakte markt te profiteren, Persbericht IP/16/1887, 25 mei 2016 via: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-

16-1887_nl.htm (laatst geraadpleegd op 15 maart 2018) (hierna: ‘Persbericht IP/16/1887’); De persmededeling maakt gewag

van het begrip ‘pakket e-handel’, evenwel wordt in deze bijdrage steeds de term ‘e-commerce pakket’ gebruikt.

2

op geoblocking en andere ongerechtvaardigde vormen van geodiscriminatie, grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten en de handhaving van consumentenrechten.

4. Het eerste wetgevingsvoorstel beoogt ongerechtvaardigde geoblocking en andere vormen van

geodiscriminatie van klanten te verbieden. Dit wetgevingsvoorstel resulteerde in de Verordening (EU)

2018/302 van het Europees Parlement en de Raad van 28 februari 2018 inzake de aanpak van

ongerechtvaardigde geoblocking en andere vormen van discriminatie van klanten op grond van

nationaliteit, verblijfplaats of plaats van vestiging in de interne markt (hierna:

‘Geoblockingverordening’).5 Deze verordening wordt besproken in deel II.

5. Het tweede wetgevingsvoorstel heeft betrekking op grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten. De Europese Commissie streeft met dit voorstel een meer doeltreffende werking

van de markt voor pakketbezorging na, alsook meer transparantie omtrent pakketbezorgingstarieven.

Het wetgevingsvoorstel resulteerde in de Verordening (EU) 2018/644 van het Europees Parlement en

de Raad van 18 april 2018 betreffende grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten (hierna:

‘Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten).6 Deze verordening wordt besproken in deel

III.

6. Het derde wetgevingsvoorstel heeft als doel een betere handhaving van consumentenrechten te

verzekeren. Het wetgevingsvoorstel wil daartoe de huidige Verordening 2006/2004 betreffende

samenwerking met betrekking tot consumentenbescherming (hierna: ‘Eerste SCB-verordening’)

herzien. Deze herziening leidde tot de Verordening (EU) 2017/2394 van het Europees Parlement en de

Raad van 12 december 2017 betreffende samenwerking tussen de nationale autoriteiten die

verantwoordelijk zijn voor de handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming (hierna:

‘Tweede SCB-verordening’).7 Deze laatste verordening wordt besproken in deel IV.

7. Het percentage grensoverschrijdende e-commerce transacties is echter niet in alle Europese

lidstaten even beperkt. In 2015 deed 35% van de Belgische ingezetenen online aankopen bij een

5 Verordening (EU) 2018/302 van het Europees Parlement en de Raad van 28 februari 2018 inzake de aanpak van

ongerechtvaardigde geoblocking en andere vormen van discriminatie van klanten op grond van nationaliteit, verblijfplaats of

plaats van vestiging in de interne markt P.B. L 60, 2 maart 2018, 1-15 (hierna: ‘Geoblockingverordening’). 6 Verordening (EU) 2018/644 van het Europees Parlement en de Raad van 18 april 2018 betreffende grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten, P.B. L 112, 2 mei 2018, 19-28 (hierna: ‘Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten). 7 Verordening (EU) 2017/2394 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2017 betreffende samenwerking

tussen de nationale autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming

en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 2006/2004, P.B. L 345, 27 december 2017, 1-26 (hierna: ‘Tweede SCB-

verordening’).

3

handelaar die gevestigd is in een andere EU-lidstaat.8 Dit bedroeg meer dan het dubbele van het

Europees gemiddelde (16%).

8. Enerzijds bestaat de bedoeling van deze bijdrage erin te onderzoeken of de verordeningen die

deel uitmaken van het e-commerce pakket, werkelijk in staat zullen zijn om de grensoverschrijdende

e-commerce te stimuleren. Om een antwoord te bieden op deze vraag, worden de drie verordeningen

telkens volgens dezelfde werkwijze geanalyseerd. De delen II tot en met IV bevatten eerst een algemeen

kader, respectievelijk omtrent geoblocking, grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten en de

handhaving van consumentenrechten. Vervolgens wordt de inhoud van de nieuwe verordeningen

besproken. Ten slotte wordt de impact en doeltreffendheid van deze verordening besproken.

9. Anderzijds beoogt deze bijdrage een praktische kijk te bieden op grensoverschrijdende

e-commerce. Aangezien de Belgische consumenten een voorbeeld zijn op het vlak van

grensoverschrijdende online aankopen, wordt het Belgische e-commerce landschap onder de loep

genomen. Hierbij wordt onderzocht wat de mogelijke factoren zijn die ertoe leiden dat Belgische

consumenten veelvuldig grensoverschrijdende aankopen doen. Om een volledig beeld te schetsen met

betrekking tot e-commerce in België, wordt ook aandacht besteed aan grensoverschrijdende

e-commerce vanuit het oogpunt van de Belgische ondernemingen.

10. De bijdrage is gestructureerd als volgt: deel I schetst een algemeen beknopt kader aangaande de

Europese digitale eengemaakte markt en e-commerce. De delen II tot en met IV behandelen vervolgens

de drie verordeningen van het e-commerce pakket. Deel V is ten slotte gewijd aan een praktische kijk

op het Belgische e-commerce landschap.

8 EUROSTAT, Digital economy and society statistics - households and individuals, code: [isoc_ec_ibuy], 2015,


_households_and_individuals (laatst geraadpleegd op 12 mei 2018) (hierna: ‘Eurostat, Digital economy and society statistics

– households and individuals’).

5

DEEL I. DE DIGITALE EENGEMAAKTE MARKT IN DE

EUROPESE UNIE

11. Dit deel omvat twee hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk bevat enkele algemene beschouwingen

met betrekking tot het concept van de digitale eengemaakte markt. Eerst wordt de DSM-strategie nader

toegelicht. Daarna wordt ingegaan op de achterliggende oorzaak van de ontwikkeling van de DSM-

strategie, namelijk de digitalisering en de opkomst van het internet. Vervolgens wordt het juridische

verband tussen de digitale eengemaakte markt en de interne markt verduidelijkt. Ten slotte wordt in het

eerste hoofdstuk ook aandacht geschonken aan de stand van zaken omtrent de Brexit op het vlak van de

digitale eengemaakte markt.

12. Het tweede hoofdstuk behandelt beknopt verscheidene aspecten met betrekking tot e-commerce.

Eerst wordt het concept ‘e-commerce’ toegelicht, alsook de voornaamste kenmerken ervan. Daarna

wordt het huidig Europees juridisch kader inzake e-commerce uiteengezet. Verder wordt ook aandacht

besteed aan enerzijds het belang van grensoverschrijdende e-commerce en anderzijds de voornaamste

belemmeringen die efficiënte grensoverschrijdende e-commerce in de weg staan. Ten slotte wordt het

e-commerce pakket en de maatregelen die het pakket aanvullen, nader toegelicht.

Hoofdstuk 1. De digitale eengemaakte markt

Afdeling 1. De strategie voor een digitale eengemaakte markt

13. De Europese Commissie definieert een digitale eengemaakte markt als volgt: “In een digitale

eengemaakte markt is de vrijheid van goederen, personen, diensten en kapitaal gewaarborgd en kunnen

personen en bedrijven op basis van eerlijke concurrentie vlot onlineactiviteiten uitoefenen en daar

toegang toe krijgen, waarbij zij kunnen rekenen op een hoog niveau van bescherming van consumenten

en persoonsgegevens, ongeacht nationaliteit of woonplaats. Met een digitale eengemaakte markt kan

Europa zijn positie als wereldleider in de digitale economie in stand houden en Europese bedrijven

wereldwijd groeimogelijkheden bieden.”9

9 EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en

Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: Strategie voor een digitale eengemaakte markt voor Europa, COM (2015) 192

final, 6 mei 2015, 3.

6

14. Momenteel is er nog geen sprake van een volledig functionele digitale eengemaakte markt. De

Europese Commissie betreurt dit ten zeerste omdat een digitale eengemaakte markt volgens haar een

enorm economisch potentieel herbergt dat onvoldoende wordt benut. Volgens onderzoeksresultaten van

het Europees Parlement zou een volledig functionele digitale eengemaakte markt jaarlijks 415 miljard

euro extra economische groei kunnen opleveren en voor honderdduizenden nieuwe banen kunnen

zorgen.10 Daarnaast zou een digitale eengemaakte markt enerzijds vele voordelen met zich meebrengen

voor Europese bedrijven. Zij zouden hun goederen en diensten eenvoudiger online kunnen aanbieden

op een afzetmarkt van meer dan 500 miljoen personen.11 Anderzijds zouden consumenten onder andere

kunnen profiteren van een groter aanbod aan producten en van de prijsconcurrentie tussen handelaars

en aanbieders van diensten onderling.

15. Om het potentieel van een digitale eengemaakte markt te kunnen benutten, stelde de Europese

Commissie de DSM-strategie op die bestaat uit 16 verschillende initiatieven. Deze zijn opgebouwd rond

drie beleidsterreinen ofwel pijlers. Deze pijlers betreffen respectievelijk: (i) “in heel Europa een betere

toegang tot digitale goederen en diensten voor consumenten en bedrijven”, (ii) “gunstige en gelijke

voorwaarden scheppen voor digitale netwerken en innovatieve diensten” en (iii) “een maximaal

groeipotentieel voor de digitale economie.”12

16. Binnen de eerste pijler concipieerde de Europese Commissie acht verschillende initiatieven. De

maatregelen hebben betrekking op: (i) het creëren van regels die het vertrouwen van consumenten en

bedrijven in grensoverschrijdende e-commerce zullen vergroten, (ii) een betere handhaving van

consumentenbescherming, (iii) efficiëntere grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten aan een meer

betaalbare prijs, (iv) het voorkomen van ongerechtvaardigde geoblocking, (v) het voeren van een

onderzoek naar de mededinging in de e-commercesector, (vi) een Europees kader voor auteursrechten,

(vii) het herzien van de satelliet- en kabelrichtlijn en (viii) het verminderen van BTW-lasten.13

Grensoverschrijdende e-commerce neemt binnen deze pijler duidelijk een belangrijke rol in. Enkel de

initiatieven inzake auteursrechten en de satelliet- en kabelrichtlijn houden hier strikt gezien geen

10 EUROPEAN PARLIAMENTARY RESEARCH SERVICE, Mapping the Cost of Non-Europe: 2014-2019, 2017, via:

http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/603239/EPRS_STU(2017)603239_EN.pdf (laatst geraadpleegd

op 15 maart 2018). 11 EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document: A Digital Single Market Strategy for Europe - Analysis and

Evidence Accompanying the document Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the

European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions A Digital Single Market Strategy for Europe,

SWD(2015) 100 final, 6 mei 2015. 12 Persbericht IP/15/4919. 13 COM(2015) 192 final, 4-9.

7

verband mee. Daarnaast situeert het e-commerce pakket zich volledig binnen deze pijler.14 Het

e-commerce pakket en de complementaire wetgevingsinitiatieven worden verder besproken in

hoofdstuk 2, afdeling 5.

17. De tweede pijler steunt op de behoefte aan een degelijke infrastructuur. De maatregelen die de

Europese Commissie nodig acht, betreffen (i) een herziening van de telecomregels, (ii) een herziening

en modernisering van de regels aangaande audiovisuele media, (iii) het analyseren van de werking van

onlineplatforms in de markt, (iv) het initiatief nemen voor een publiek-privaat partnerschap teneinde de

cyberveiligheid te verzekeren en (v) het zorgen voor een adequate bescherming van persoonsgegevens.15

18. De derde pijler tracht het potentieel van de voortschrijdende digitalisering in de Europese Unie

zoveel mogelijk te benutten, zowel op economisch als op sociaal vlak. De Europese Commissie tracht

dit te bewerkstelligen door (i) het tot stand brengen van een data-economie door middel van een initiatief

voor vrij gegevensverkeer, (ii) het creëren van normen voor bepaalde technologieën en het verzekeren

van interoperabiliteit en (iii) het bewerkstelligen van een digitale eengemaakte markt met digitaal

bekwame burgers en bedrijven en bovendien betere online overheidsdiensten.16

19. De Commissie-Juncker publiceerde op 10 mei 2017 een tussentijdse evaluatie van haar

werkzaamheden met betrekking tot de DSM-strategie strategie.17 In twee jaar tijd heeft de Europese

Commissie heel wat werk verricht. Zij heeft voor alle 16 initiatieven bepaalde voorstellen en initiatieven

uitgewerkt. In totaal resulteerden de inspanningen van de Commissie in 35 wetgevingsvoorstellen en

andere beleidsmaatregelen.18 Enkele voorbeelden hiervan zijn het voorstel voor een richtlijn betreffende

bepaalde aspecten van overeenkomsten voor de levering van digitale inhoud19, het onderzoek naar de

mededinging in de e-commercesector20 en het voorstel voor een richtlijn betreffende privacy en

14 Persbericht IP/16/1887. 15 COM(2015) 192 final, 9-14. 16 COM(2015) 192 final, 14-19. 17 Zie EUROPESE COMMISSIE, Digitale eengemaakte markt: Commissie dringt aan op snelle goedkeuring van belangrijke

voorstellen en brengt toekomstige uitdagingen in kaart, Brussel 10 mei 2017, Persbericht IP/17/1232 via

http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-1232_nl.htm (laatst geraadpleegd op 16 maart 2018). 18 Zie EUROPESE COMMISSIE, Bijlage “Uitvoering van de strategie voor de digitale interne markt” bij de Mededeling van de

Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s

over de tussentijdse evaluatie van de uitvoering van de strategie voor de digitale interne markt: een connectieve digitale interne

markt, COM(2017) 228 final - Annex 1, 10 mei 2017. 19 Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende bepaalde aspecten van overeenkomsten voor

de levering van digitale inhoud, COM(2015) 634 final – 2015/0287 (COD), 9 december 2015. 20 EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees parlement: Eindverslag over sectoronderzoek

naar e-commerce, COM(2017) 229 final, 10 mei 2017.

8

elektronische communicatie21. De meeste wetgevingsvoorstellen dienden ten tijde van de tussentijdse

evaluatie nog bepaalde stappen van de wetgevingsprocedure doorlopen. De Europese Commissie

spoorde daarom de medewetgevers, het Europees Parlement en de Raad, aan om haar ingediende

voorstellen snel goed te keuren. Daarnaast waren er volgens de Europese Commissie nog verdere

maatregelen vereist in verband met de verwezenlijking van een Europese dataeconomie, de

cyberveiligheid en de onlineplatforms.

20. Op datum van mei 2018, drie jaar na de introductie van de DSM-strategie, hebben de Europese

Commissie en de medewetgevers nog verdere vooruitgang geboekt.22 Belangrijke

wetgevingsvoorstellen waaronder alle voorstellen van het e-commerce pakket werden goedgekeurd.

Niettemin zijn er op een aantal vlakken nog steeds verdere maatregelen vereist, onder meer op het vlak

van online platforms en het juridisch kader voor audiovisuele media.

Afdeling 2. De digitale revolutie: ontstaan, regulering en de Digitale Agenda voor

Europa

21. De DSM-strategie moet de Europese Unie en haar interne markt voorbereiden op het digitale

tijdperk.23 Digitale technologieën hebben de samenleving reeds sterk veranderd. Dagelijks maken

mensen gebruik van computers, smartphones, tablets en andere digitale applicaties. Hiermee kunnen zij

onder andere videobellen met familieleden of vrienden, producten online aankopen en foto’s delen op

sociale media. De mogelijkheden van digitale technologieën lijken wel eindeloos. Robots en

zelfrijdende auto’s, bijvoorbeeld, zijn niet langer sciencefiction.

22. Momenteel is de vierde industriële revolutie aan de gang. Deze bouwt voort op de derde

industriële revolutie die op gang kwam door de ontwikkeling van ICT in de jaren 1960.24 De

verwachtingen over de impact van deze vierde industriële revolutie zijn groot. Volgens de Amerikaanse

economen BRYNJOLFSSON en MCAFEE staan we aan de vooravond van het tweede machinetijdperk.25

Zij maken een analogie met de stoommachine die de spil vormde van de eerste industriële revolutie en

21 Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad met betrekking tot de eerbiediging van het privéleven

en de bescherming van persoonsgegevens in elektronische communicatie, en tot intrekking van Richtlijn 2002/58/EG (richtlijn

betreffende privacy en elektronische communicatie), COM(2017) 10 final – 2017/03 (COD), 10 januari 2017. 22 De vooruitgang van het Europees Parlement is te raadplegen op: http://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-

connected-digital-single-market (laatst geraadpleegd op 3 mei 2018). 23 Persbericht van de Europese Commissie IP/15/4919. 24 K. DE LEUS, De winnaarseconomie: uitdagingen en kansen van de digitale revolutie, Tielt, Lannoo, 2017, 25. 25 E. BRYNJOLFSSON en A. MCAFEE, Het tweede machinetijdperk: hoe de digitale revolutie ons leven zal veranderen, Tielt,

Lannoo, 2014, 16.

9

het eerste machinetijdperk. Volgens hen zullen digitale technologieën dezelfde invloed hebben op het

gebruik van onze verstandelijke vermogens als de stoommachine op onze afhankelijkheid van dierlijke

en menselijke spierkracht. Klaus SCHWAB, de oprichter van het Wereld Economisch Forum, stelt

eveneens dat de vierde industriële revolutie zal zorgen voor een zodanig grote verandering van onze

samenleving op economisch, sociaal en cultureel vlak dat de impact ervan bijna onmogelijk is om te

voorspellen.26

23. Een belangrijke digitale innovatie in onze samenleving betreft het internet. Het internet kende

een grote opmars in de jaren ‘90 van de vorige eeuw, toen Tim Berners-Lee en Robert Calliau het

wereldwijde web uitvonden.27 Het internet biedt vele mogelijkheden, waaronder – wat in deze bijdrage

van belang is – de mogelijkheid om online aankopen te doen. Deze mogelijkheden geven ook aanleiding

tot juridische vragen, bijvoorbeeld omtrent jurisdictie, de totstandkoming van online contracten, de

verwerking van online betalingen, …28 De vraag of deze juridische kwesties moeten worden

gereguleerd, wordt niet eenduidig beantwoord.29 Langs de ene kant zijn er auteurs die het internet

beschouwen als een afzonderlijke ruimte die volledig verschillend is van de fysieke wereld. Zij stellen

dat, indien het internet regulering behoeft, er aparte wetten moeten worden gestemd die louter

betrekking hebben op het internet. Langs de andere kant zijn er auteurs die voorstellen om in de virtuele

wereld dezelfde regels toe te passen die gelden in de offline wereld.

24. In de praktijk treedt de wetgever vaak op om een antwoord te bieden op tal van juridische

vraagstukken. Enerzijds kan de wetgever bepaalde handelingen reguleren of beperken. Regels zijn

bijvoorbeeld vereist om het gebruik van cameradrones te beperken, aangezien zij het recht op privacy

van personen kunnen schenden die ongewenst in het beeld van de camera komen. Bovendien kunnen

handelingen die plaatsvinden in de virtuele ruimte uitwerking krijgen in de fysieke wereld. Digitale

piraterij van films en muziek, bijvoorbeeld, schaadt de belangen van de rechtmatige film- en

muziekproducenten en moet daarom aan regels worden onderworpen. Anderzijds kan de wetgever

bepaalde processen faciliteren.30 In het opzicht van e-commerce, bijvoorbeeld, kan de wetgever optreden

om de geldigheid van elektronische contracten te waarborgen en te zorgen voor de erkenning van

26 K. SCHWAB, The Fourth Industrial Revolution, Genève, World Economic Forum, 2016, 28. 27 P. VAN EECKE en A. DIERICK, “EU-regelgeving en de informatiemaatschappij: naar een wetgeving 2.0?” in I. GOVAERE (ed.),

Europees recht: moderne interne markt voor de praktijkjurist, Mechelen, Wolters Kluwer, 2012, (201) 203-204. 28 A. SAVIN, EU Internet Law, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, 38. 29 J. HILL, Cross-border Consumer Contracts, Oxford, Oxford University Press, 2008, 21. 30 M.Y. SCHAUB, European Legal Aspects of E-commerce, Groningen, Europa Law Publishing, 2004, 15.

10

elektronische documenten. Een nadeel aan het wetgevingsproces is dat het veelal traag verloopt. Het

recht kan de snelle ontwikkeling van nieuwe digitale technologieën moeilijk opvolgen.31

25. De Europese Commissie heeft in het verleden al verschillende malen getracht om in te spelen

op de veranderingen die informatietechnologieën met zich meebrengen door middel van regulering en

beleidsinitiatieven. In 1999 lanceerde zij bijvoorbeeld het eEurope initiatief met als doel

informatietechnologieën zoveel mogelijk te verspreiden.32 Daarnaast vaardigde zij doorheen de tijd tal

van richtlijnen en verordeningen uit, waaronder bijvoorbeeld de Richtlijn betreffende een

gemeenschappelijk kader voor elektronische handtekeningen, de Richtlijn inzake elektronische handel

en de Verordening betreffende afwikkelingsvergoedingen voor op kaarten gebaseerde

betalingstransacties.33

26. In 2010 plaatste de Commissie-Barrosso II de digitale eengemaakte markt voor het eerst op de

voorgrond met haar ‘Digitale Agenda voor Europa’, die deel uitmaakt van de Europa 2020-strategie.34

De Europa 2020-strategie betreft een tienjarig plan om de economie in de Europese Unie te doen

herleven na de economische en financiële crisis.35 De ‘Digitale Agenda voor Europa’ is opgebouwd

rond zeven pijlers, waarvan de belangrijkste pijler de totstandbrenging van een digitale eengemaakte

markt betreft.36 De Commissie-Barrosso II duidde vier actiepunten aan ter verwezenlijking van een

digitale eengemaakte markt. Deze zijn: (i) de markten voor digitale inhoud stimuleren en de toegang

ertoe verbeteren, (ii) grensoverschrijdende online transacties vereenvoudigen, (iii) het vertrouwen van

EU-burgers in de digitale omgeving bevorderen en (iv) het creëren van een eengemaakte markt inzake

31 C. BUSH, “Towards a «New Approach» in European Consumer Law: Standardisation and Co-Regulation in the Digital Single

Market”, EuCML 2016, (197) 197. 32 Zie COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, eEurope - An information society for all - Communication on a

Commission initiative for the special European Council of Lisbon, 23 and 24 March 2000, COM(99) 687 final, 8 december

1999. Het document is in de EUR-Lex database enkel raadpleegbaar in de vorm van een samenvatting. 33 Richtlijn 1993/93/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 1999 betreffende een gemeenschappelijk

kader voor elektronische handtekeningen, P.B. L 13, 19 januari 2000, 12-20; Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement

en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name

de elektronische handel, in de interne markt, P.B. L 178, 17 juli 2000, 1-16; Verordening (EU) 2015/751 van het Europees

Parlement en de Raad van 29 april 2015 betreffende afwikkelingsvergoedingen voor op kaarten gebaseerde betalingstransacties,

P.B. L 123, 19 mei 2015, 1-15. 34 P. VAN EECKE en A. DIERICK, “EU-regelgeving en de informatiemaatschappij: naar een wetgeving 2.0?” in I. GOVAERE (ed.),

Europees recht: moderne interne markt voor de praktijkjurist, Mechelen, Wolters Kluwer, 2012, (201), 206. 35 Zie EUROPESE COMMISSIE, EUROPA 2020: Een strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei, COM(2010) 2020

final, 3 maart 2010. 36 https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/europe-2020-strategy (laatst geraadpleegd op 26 maart 2018).

11

telecomdiensten.37 De Commissie-Juncker bouwt met haar DSM-strategie voornamelijk voort op de

‘Digitale Agenda voor Europa’. Ze voegde hier enkele belangrijke actiepunten aan toe (supra nrs. 16

t.e.m. 18) en herschikte deze in de drie bovengenoemde pijlers (supra nr. 15).

Afdeling 3. Het juridische verband tussen de interne markt en de digitale eengemaakte

markt

27. De interne markt is het kloppend hart van de Europese Unie en is één van haar grootste

verwezenlijkingen. In 1985 stelde de Commissie van de Europese Gemeenschappen, onder het

voorzitterschap van Jacques Delors, een Witboek op ter voltooiing van de interne markt.38 Thans bepaalt

het VWEU dat de interne markt een ruimte zonder binnengrenzen omvat “waarin het vrije verkeer van

goederen, personen, diensten en kapitaal is gewaarborgd volgens de bepalingen van de verdragen.”39

28. Er bestaan in hoofdzaak twee technieken om een interne markt te bekomen, namelijk: negatieve

integratie en positieve integratie.40 Negatieve integratie bestaat uit het verbieden van nationale regels

die het vrije handelsverkeer belemmeren. Dit gebeurt voornamelijk door de werking van de vrijheid van

goederen, personen, diensten en kapitaal. Positieve integratie houdt daarentegen in dat de barrières die

ontstaan door verschillen in nationale regelgeving, worden weggewerkt door middel van harmonisatie

via Europese richtlijnen. Deze harmonisatie steunt op de artikelen 114 en 115 VWEU.

29. De digitale eengemaakte markt is als het ware opgevat als een update van de interne markt naar

het digitale tijdperk. Dit blijkt enerzijds uit haar definitie, waarbij verwezen wordt naar de vrijheid van

goederen, personen, diensten en kapitaal (supra nr. 13). Daarnaast baseert de Europese Commissie haar

wetgevingsinitiatieven op artikel 114 VWEU.41

37 EUROPESE COMMISSIE, Een digitale agenda voor Europa, COM(2010) 245 final/2, 26 augustus 2010, 8-16. 38 COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, Completing the Internal Market: White Paper from the Commission to the

European Council, COM(85) 310 final, 14 juni 1985. 39 Art. 26 (2) VWEU. 40 P. CRAIG en G. DE BÚRCA, EU Law: Text, Cases and Materials, Oxford, Oxford University Press, 2015, 608. 41 Zie bijvoorbeeld de preambule bij de Geoblockingverordening, de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten,

de Tweede SCB-verordening, de Verordening (EU) 2017/1128 van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2017

betreffende grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoudsdiensten in de interne markt, P.B. L 168, 30 juni 2017, 1-11.

12

Afdeling 4. De digitale eengemaakte markt in het licht van de Brexit

30. Op 23 juni 2016 hield het Verenigd Koninkrijk een referendum omtrent het Britse lidmaatschap

van de Europese Unie. Een meerderheid van 51,9% van de Britten koos ervoor om de Europese Unie te

verlaten.42 Artikel 50 van het VEU regelt de procedure in het geval een lidstaat zich uit de Unie wenst

terug te trekken.43

31. De uitslag van het referendum bracht een schokgolf teweeg doorheen de hele Europese Unie.

Meteen rezen er vele vragen omtrent de gevolgen waartoe deze Brexit zou leiden. Het Verenigd

Koninkrijk heeft alvast interesse geuit in een vrijhandelsakkoord met de Europese Unie voor wat betreft

goederen en diensten.44 Op 2 maart 2018 bracht Theresa May, de eerste minister van het Verenigd

Koninkrijk, meer duidelijkheid over de rol die het Verenigd Koninkrijk zou spelen in de digitale

eengemaakte markt. Zij verklaarde dat het Verenigd Koninkrijk na de Brexit geen deel meer zal

uitmaken van de digitale eengemaakte markt.45 Zij gaf aan dat het Verenigd Koninkrijk een zekere

autonomie en flexibiliteit nodig heeft op dit vlak, aangezien de staat volgens haar een wereldleider is op

het vlak van digitalisering.

32. De Digital Economy and Society Index (DESI) lijkt dit laatste argument echter tegen te spreken.

Deze index meet de prestaties van EU-lidstaten op het vlak van digitalisering op basis van vijf factoren,

namelijk: (i) connectiviteit, (ii) digitale vaardigheden, (iii) internetgebruik, (iv) integratie van digitale

technologie en (v) digitale overheidsdiensten. Het Verenigd Koninkrijk neemt in de DESI van 2017

slechts de zevende plaats in.46

33. Daartegenover staat dat het Verenigd Koninkrijk van alle EU-lidstaten het hoogste aantal

e-commerce verkopen ten opzichte van bruto binnenlands product heeft. Volgens cijfergegevens van de

Ecommerce Foundation bedroeg in 2016 het percentage van e-commerce verkopen in het Verenigd

Koninkrijk ten opzichte van het bbp 7,16%.47 Het Verenigd Koninkrijk werd gevolgd door Denemarken.

Daar bedroeg in 2016 het percentage van e-commerce verkopen ten opzichte van het bbp slechts 4,88%.

42 https://www.euractiv.com/section/uk-europe/news/live-countdown-to-brexit-referendum (laatst geraadpleegd op 15 maart

2018. 43 Art. 50 Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese Unie, P.B. C 202, 7 juni 2016, 43-44 (hierna:

‘VEU’). 44 S. PEERS en D. HARVEY, “Brexit: the Legal Dimension” in C. BARNARD en S. PEERS (eds.), European Union Law, Oxford,

Oxford University Press, 2017, (815) 835. 45 Zie http://www.bbc.com/news/uk-politics-43256183 (laatst geraadpleegd op 15 maart 2018). 46 http://ec.europa.eu/newsroom/document.cfm?doc_id=43047 (laatst geraadpleegd op 23 maart 2018). 47 Ecommerce Europe, European Ecommerce Report 2017, 36.

13

De digitale eengemaakte markt van de Europese Unie verliest door de Brexit dus een EU-lidstaat met

een aanzienlijke e-commerce markt.

Hoofdstuk 2. E-commerce in de Europese Unie

Afdeling 1. E-commerce: definitie en kenmerken

34. Het begrip e-commerce lijkt een vrij eenvoudige betekenis te hebben. Niettemin definiëren

verscheidene auteurs en internationale instanties het begrip op een andere manier.48 In de eerste plaats

omschrijft de Wereldhandelsorganisatie e-commerce als “The production, distribution, marketing, sale

or delivery of goods and services by electronic means.”49 Een ander voorbeeld betreft de definitie van

UNCITRAL in de modelwet aangaande e-commerce: “Any kind of information in the form of a data

message used in the context of commercial activities.”50 Verder definieert LODDER e-commerce als

volgt: “Any business transaction concerning goods and services, including relating commercial

activities, where participants are not at the same physical location and communicate through electronic

means.”51 SAVIN omschrijft e-commerce als “the act of buying or selling goods or services by means

of electronic resources.”52

35. Uit deze definities kunnen de basiskenmerken van e-commerce worden afgeleid. Ten eerste gaat

het om een commerciële activiteit. Ten tweede heeft e-commerce betrekking op zowel goederen als

diensten. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen zogenaamde ‘directe’ en ‘indirecte

e-commerce’ naargelang de tastbaarheid van het aangeboden goed. Directe e-commerce betreft de aan-

en verkoop van immateriële goederen zoals bijvoorbeeld computersoftware en computerspellen,

aangezien er geen fysieke levering van het goed vereist is.53 Hier tegenover staat indirecte e-commerce,

die de aan- en verkoop van materiële goederen betreft die wel een levering aan de klant vereisen. Ten

derde vindt e-commerce plaats dankzij elektronische hulpmiddelen. Hierbij is het van belang om op te

merken dat verkoop via het internet geen wezenskenmerk van e-commerce is. Er bestaan namelijk nog

andere technieken die e-commerce mogelijk maken, zoals Electronic Data Interchange en het gebruik

48 M.Y. SCHAUB, European Legal Aspects of E-commerce, Groningen, Europa Law Publishing, 2004, 4. 49 WTO, Work programme on electronic commerce, https://www.wto.org/english/tratop_e/ecom_e/wkprog_e.htm (laatst

geraadpleegd op 28 februari 2018). 50http://www.usvtc.org/httpdocs%202/Documents/USVTC%20TA/Technical%20Assistance/E-Commerce/UNCITRAL%20

MODEL%20LAW%20ON%20ELECTRONIC%20COMMERCE.pdf (laatst geraadpleegd op 28 februari 2018). 51 A.R. LODDER, “Introduction” in A.R. LODDER en H.W.K. KASPERSEN (eds.), eDirectives: Guide to European Union Law on

E-Commerce, Den Haag, Kluwer Law International, 2002, (1) 3. 52 A. SAVIN, EU Internet Law, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, 43. 53 D. KELLEHER en K. MURRAY, IT Law in The European Union, 83.

14

van mobiele terminals of elektronische agenten.54 Het internet is heden ten dage wel de voornaamste

techniek die handelaars gebruiken om aan e-commerce te doen. Via het internet en meer bepaald door

middel van een webshop, is het immers mogelijk om op een eenvoudige manier een groot aantal

personen te bereiken.

Afdeling 2. Het Europees juridisch kader met betrekking tot e-commerce

36. De Europese Unie tracht al meer dan 20 jaar lang de groei van e-commerce te stimuleren. Eén

van de eerste Europese initiatieven daaromtrent dateert van 1997.55 De Commissie van de Europese

Gemeenschappen stelde toen haar “Europees initiatief aangaande elektronische handel” voor.56 De

Commissie benadrukte hierin reeds de noodzaak aan vertrouwen in e-commerce vanwege consumenten

en bedrijven, alsook het belang van efficiënte postdiensten. Dit zijn belangrijke elementen die ook in de

DSM-strategie terug te vinden zijn.

37. Het huidige juridische kader inzake e-commerce wordt gevormd door een groot aantal

richtlijnen en verordeningen, die al dan niet uitsluitend op e-commerce betrekking hebben. Enkele

voorbeelden hiervan zijn de Verordening betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten

voor elektronische transacties in de interne markt, de Richtlijn inzake elektronische handel en de

Richtlijn betreffende consumentenrechten.57

38. De Richtlijn inzake elektronische handel vormt het algemeen juridisch kader met betrekking tot

e-commerce.58 Deze richtlijn heeft tot doel het vrije verkeer tussen de lidstaten te bevorderen inzake

54 M.Y. SCHAUB, European Legal Aspects of E-commerce, Groningen, Europa Law Publishing, 2004, 6-8. 55 A. BÜLLESBACH, S. GIJRATH, Y. POULLET en C. PRINS, Concise European IT Law, Alphen aan den Rijn, Kluwer Law

International, 2010, 295. 56 COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het

Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: Een Europees initiatief op het gebied van elektronische

handel, COM(97) 157 final, 16 april 1997. 57 Verordening (EU) Nr. 910/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 23 juli 2014 betreffende elektronische

identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt en tot intrekking van Richtlijn

1999/93/EG, P.B. L 257, 28 augustus 2014, 73-114; Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni

2000 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische

handel, in de interne markt ("Richtlijn inzake elektronische handel"), P.B. L 178, 17 juli 2000, 1-16; Richtlijn 2011/83/EU van

het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 betreffende consumentenrechten, tot wijziging van Richtlijn

93/13/EEG van de Raad en van Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn

85/577/EEG en van Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad, P.B. L 304, 22 november 2011, 64-88 (hierna:

Richtlijn Consumentenrechten). 58 Overweging (7) Richtlijn inzake elektronische handel.

15

diensten van de informatiemaatschappij.59 Het begrip ‘diensten van de informatiemaatschappij’ dient te

worden begrepen als “elke dienst die gewoonlijk tegen vergoeding, langs elektronische weg, op afstand

en op individueel verzoek van een afnemer van diensten wordt verricht.”60

39. De richtlijn vormt een afspiegeling van de “levensloop van e-commerce bedrijvigheden”.61 In

de eerste plaats start de richtlijn met bepalingen inzake de vrijheid van vestiging.62 Vervolgens bevat de

richtlijn bepalingen betreffende commerciële communicatie, het sluiten van elektronische contracten,

de aansprakelijkheid van tussenkomende dienstverleners en ten slotte het oplossen van eventuele

geschillen.63

40. Een belangrijk arrest van het Hof van Justitie met betrekking tot de Richtlijn inzake

elektronische handel betreft het arrest Ker-Optika.64 Het Hof diende zich in deze zaak te buigen over

een verbod op het verkopen van contactlenzen via het internet. Ker-Optika verkocht contactlenzen via

haar website. Een Hongaarse overheidsinstantie legde haar echter het verbod op om contactlenzen via

het internet te verkopen, aangezien een Hongaarse regeling bepaalt dat de verkoop van contactlezen

slechts mocht plaatsvinden in een speciaalzaak. Het Hof oordeelde dat dit verbod in strijd is met de

Richtlijn inzake elektronische handel, alsook met het vrije verkeer van goederen.65

Afdeling 3. Het belang van (grensoverschrijdende) e-commerce in de digitale

eengemaakte markt

41. E-commerce is een fenomeen dat de laatste jaren sterk aan belang heeft toegenomen. Volgens

cijfergegevens van Eurostat, verkocht in 2016 één op de vijf ondernemingen in de Europese Unie online,

59 Art. 1 (1) Richtlijn inzake elektronische handel. 60 Art. 2, a) Richtlijn inzake elektronische handel verwijst voor de definitie van ‘diensten van de informatiemaatschappij’ naar

artikel 1 (2) van de Richtlijn 98/34/EG, zoals gewijzigd bij Richtlijn 98/48/EG. Deze richtlijn werd echter afgeschaft en

vervangen door de Richtlijn (EU) 2015/1535 van het Europees Parlement en de Raad van 9 september 2015 betreffende een

informatieprocedure op het gebied van technische voorschriften en regels betreffende de diensten van de

informatiemaatschappij, P.B. L 241, 17 september 2015, 1-15. Thans bevat art. 1 (1), b) van deze laatstgenoemde richtlijn de

definitie van ‘diensten van de informatiemaatschappij’. 61 A.R. LODDER, “Directive 2000/31/EC on certain legal aspects of information society services, in particular electronic

commerce, in the internal market” in A.R. LODDER en A.D. MURRAY (eds.), EU Regulation of E-commerce: a commentary,

Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, (15) 19. 62 Zie art. 4 Richtlijn inzake elektronische handel. 63 Zie art. 6 t.e.m. 20 Richtlijn inzake elektronische handel. 64 Arrest van 2 december 2010, Ker-Optika, C-108/09, ECLI:EU:C:2010:725. 65 Arrest van 2 december 2010, Ker-Optika, C-108/09, ECLI:EU:C:2010:725, §77-78.

16

terwijl dit aantal in 2008 slechts 13% bedroeg.66 Ook consumenten doen steeds meer online aankopen.

In 2012 bedroeg het percentage van personen tussen de 16 en 74 jaar die online aankopen deed 44%.67

Dit percentage steeg in 2017 tot 57%. Zo nam ook de totale omzet van e-commerce verkopen in de

Europese Unie toe. In 2016 bedroeg deze meer dan 530 miljard euro. Dit is meer dan het dubbel van de

totale omzet in 2011, namelijk 254 miljard euro.68

42. Toch wordt het potentieel dat e-commerce te bieden heeft, in de Europese Unie niet volledig

benut. Zoals in de inleiding reeds werd aangehaald, ligt het aantal grensoverschrijdende e-commerce

transacties namelijk een stuk lager dan het aantal binnenlandse e-commerce transacties (supra nr. 2).

43. De Europese Commissie hecht voornamelijk belang aan grensoverschrijdende e-commerce

omdat dit voordelen met zich kan meebrengen voor zowel consumenten als bedrijven.

Grensoverschrijdende e-commerce kan leiden tot een groter aanbod aan goederen en diensten.69

Ondernemingen kunnen gebruik maken van de mogelijkheden tot grensoverschrijdende e-commerce in

de digitale eengemaakte markt om schaalvoordelen te bekomen.70 Daarnaast genereert

grensoverschrijdende e-commerce competitie tussen handelaars in verscheidene lidstaten.71 Langs de

andere kant, kunnen consumenten profiteren van een groter aanbod aan producten, alsook lagere prijzen

ingevolge de concurrentie tussen de bedrijven.72

Afdeling 4. De voornaamste belemmeringen ten aanzien van grensoverschrijdende

e-commerce in de digitale eengemaakte markt

44. Aangezien het aantal grensoverschrijdende e-commerce transacties lager ligt ten opzichte van

het aantal binnenlandse e-commerce transacties, tracht de Europese Commissie enkele specifieke

belemmeringen ten aanzien van grensoverschrijdende e-commerce weg te werken. Deze worden in de

volgende afdeling en de delen II tot en met IV verder verduidelijkt. Het lagere aantal

66 http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Digital_economy_and_society_statistics_-

_enterprises#Enterprises_engaged_in_e-commerce (laatst geraadpleegd op 6 mei 2018). 67 http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Digital_economy_and_society_statistics_-

_households_and_individuals (laatst geraadpleegd op 6 mei 2018). 68 ECOMMERCE EUROPE, European Ecommerce Report 2017,

https://www.eurocommerce.eu/media/142202/c_european_ecommerce_report_2017_v170623-published_28basic_29.pdf, 32

(laatst geraadpleegd op 14 mei 2018). 69 SWD(2015) 100 final, 5. 70 COM(2016) 320 final, 2. 71 J. HILL, Cross-border Consumer Contracts, Oxford, Oxford University Press, 2008, 11. 72 SWD(2015) 100 final, 6.

17

grensoverschrijdende e-commerce transacties binnen de Europese Unie kan echter nog te wijten zijn

aan andere, diverse factoren.

45. Wat betreft bedrijven, voerden DUCH-BROWN en MARTENS onderzoek uit naar de

belemmeringen die zij ervaren om grensoverschrijdende online aan- en verkopen te doen. De keuze van

een bedrijf om al dan niet grensoverschrijdende verkopen te doen, wordt volgens hen voornamelijk

beïnvloed door de prijs van de leveringskosten, mogelijke beperkingen vanwege leveranciers met

betrekking tot grensoverschrijdende verkopen en de kosten voor het oplossen van klachten en

geschillen.73 De keuze van een bedrijf om zelf grensoverschrijdende online aankopen te doen, wordt

daarentegen in grote mate beïnvloed door de veiligheid van betalingen, de gehanteerde taal, alsook de

kosten voor het oplossen van klachten en geschillen.

46. Wat betreft consumenten, vormt een gebrek aan vertrouwen in de digitale omgeving een

belangrijke belemmering ten aanzien van grensoverschrijdende e-commerce.74 Consumenten hebben

meer vertrouwen in online aankopen bij een binnenlandse online handelaar dan bij een buitenlandse

online handelaar.75 Dit fenomeen staat bekend als de ‘home bias’. Bovendien kan de voorkeur van

consumenten te wijten zijn aan de herkenningsheuristiek.76 De toepassing van de herkenningsheuristiek

komt er in de praktijk op neer dat consumenten eerder online aankopen zullen doen bij een binnenlandse

handelaar wanneer het merk van deze handelaar voor hen meer herkenbaar is dan het merk van een

buitenlandse handelaar.

47. Daarnaast kunnen taalbarrières een belangrijke rol spelen.77 Een handelaar met een online-

interface in een taal die weinig gesproken wordt, zal moeilijker clienteel kunnen aantrekken dan

bijvoorbeeld een online handelaar met een Engelse online-interface.

73 N. DUCH-BROWN, B. MARTENS, Institute for Prospective Technological Studies Digital Economy Working Paper (2015-07):

Barriers to Cross-border eCommerce in the EU Digital Single Market, https://ec.europa.eu/jrc/sites/jrcsh/files/JRC96872.pdf,

33-34 (laatst geraadpleegd op 6 mei 2018). 74 SWD(2015) 100 final, 12-13. 75 SWD(2015) 100 final, 6. 76 A.R. LODDER en A.D. MURRAY, “The European Union and E-Commerce” in A.R. LODDER en A.D. MURRAY (eds.), EU

Regulation of E-commerce: a commentary, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, (1) 3. 77 A.R. LODDER en A.D. MURRAY, “The European Union and E-Commerce” in A.R. LODDER en A.D. MURRAY (eds.), EU

Regulation of E-commerce: a commentary, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, (1) 3.

18

Afdeling 5. Het e-commerce pakket en complementaire initiatieven

48. Aangezien momenteel het economisch potentieel van grensoverschrijdende e-commerce in de

Europese Unie onderbenut wordt, wenst de Europese Commissie de grensoverschrijdende e-commerce

te stimuleren. Binnen de eerste pijler van de DSM-strategie stelde zij zes wetgevingsinitiatieven voor

die het aantal grensoverschrijdende e-commerce transacties moet verhogen (supra nr. 16), alsook

lanceerde zij een sectoronderzoek om meer inzicht te krijgen in de gehanteerde mededingingspraktijken

in de e-commercesector.

49. Het e-commerce pakket bestaande uit drie wetgevingsvoorstellen inzake respectievelijk

ongerechtvaardigde geoblocking en andere vormen van geodiscriminatie, grensoverschrijdende

pakketbezorging en de handhaving van consumentenbescherming wordt gecomplementeerd door enkele

andere wetgevingsinitiatieven van de DSM-strategie. Deze initiatieven betreffen de

wetgevingsvoorstellen inzake (i) de levering van digitale inhoud, (ii) de onlineverkoop van goederen en

(iii) de modernisering en vereenvoudiging van de btw-regels inzake grensoverschrijdende e-commerce.

50. Volgens de Europese Commissie vormen verschillen in overeenkomstenrecht een belangrijke

barrière ten aanzien van grensoverschrijdende e-commerce. De Europese Commissie heeft twee

voorstellen voor een richtlijn ingediend bij het Europees Parlement en de Raad om bepaalde aspecten

inzake consumentenrechten te harmoniseren. Deze betreffen (i) het voorstel voor een richtlijn

betreffende bepaalde aspecten van overeenkomsten voor de levering van digitale inhouden (ii) het

voorstel voor een richtlijn betreffende bepaalde aspecten van overeenkomsten voor de online-verkoop

en andere verkoop op afstand van goederen.78 Volgens de Europese Commissie kunnen beide richtlijnen

de grensoverschrijdende e-commerce stimuleren door onder andere bedrijven meer rechtszekerheid

inzake het toepasselijke rechtskader te bieden en door consumenten in de hele Europese Unie dezelfde

rechten toe te kennen.79 Op datum van mei 2018, zaten beide richtlijnen nog in een fase van de (gewone)

wetgevingsprocedure.

51. Daarnaast stelt de Europese Commissie dat de administratieve lasten die gepaard gaan met het

bestaan van verschillende regelingen inzake btw een belangrijke belemmering vormen ten aanzien van

grensoverschrijdende e-commerce in hoofde van bedrijven. In 2016 stelde de Europese Commissie

78 Zie Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende bepaalde aspecten van overeenkomsten

voor de levering van digitale inhoud, COM(2015) 634 final – 2015/0287 (COD), 9 december 2015; Voorstel voor een richtlijn

van het Europees Parlement en de Raad betreffende bepaalde aspecten van overeenkomsten voor de online-verkoop en andere

verkoop op afstand van goederen, COM(2015) 365 final – 2015/0288 (COD), 9 december 2015. 79 COM(2016) 320 final, 12-13.

19

hieromtrent een actieplan op waarin zij een grootschalige hervorming van de regels inzake btw

vooropstelde.80 De Richtlijn (EU) 2017/2455 van de Raad van 5 december 2017 tot wijziging van

Richtlijn 2006/112/EG en Richtlijn 2009/132/EG wat betreft bepaalde btw-verplichtingen voor diensten

en afstandsverkopen van goederen was op datum van mei 2018 reeds van kracht.81

52. Het e-commerce pakket moet derhalve niet gezien worden als een alleenstaand fenomeen. Het

e-commerce pakket is slechts een onderdeel van een geheel aan maatregelen dat bedoeld is om de

grensoverschrijdende e-commerce in de Europese Unie te stimuleren. In deze bijdrage worden de

bovenvermelde complementaire initiatieven niet verder meer besproken, doch dient in het achterhoofd

te worden gehouden dat deze mede het aantal grensoverschrijdende e-commerce transacties kunnen

doen toenemen.

80 Zie EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad en het Europees Economisch

en Sociaal Comité over een actieplan betreffende de btw: Naar een gemeenschappelijke btw-ruimte in de EU - Tijd om knopen

door te hakken, COM(2016) 148 final, 7 april 2016. 81 Richtlijn (EU) 2017/2455 van de Raad van 5 december 2017 tot wijziging van Richtlijn 2006/112/EG en Richtlijn

2009/132/EG wat betreft bepaalde btw-verplichtingen voor diensten en afstandsverkopen van goederen, P.B. L 348, 29

december 2017, 7-22.

20

DEEL II. GEOBLOCKING

“Deep in my heart, I would like to say I hate geoblocking. I think this is old-fashioned, this is not fair.

We do not have to use that kind of instruments in the 21st century.”82

Andrus Ansip, Eurocommissaris voor de digitale eengemaakte markt

53. Met deze niet mis te verstane boodschap maakte Andrus Ansip, de Eurocommissaris voor de

digitale eengemaakte markt, duidelijk dat er volgens hem een einde moet komen aan geoblocking. De

Europese Commissie diende daarom een voorstel voor een verordening in om de problemen inzake

geoblocking en andere vormen van geodiscriminatie van klanten op te lossen.83 Na enkele wijzigingen84

van dit voorstel en de uiteindelijke goedkeuring door het Europees Parlement en de Raad, werd de

Geoblockingverordening op 2 maart 2018 gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie.85

De verordening zal van toepassing zijn vanaf 3 december 2018.86 Dit geeft handelaars de nodige tijd om

hun werkwijzen tegen het licht van de verordening te houden en indien nodig voor aanpassingen te

zorgen.

54. Dit deel valt uiteen in twee hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk bespreekt de fenomenen

geoblocking en geofiltering en toetst deze aan de bepalingen van het mededingingsrecht. Verder worden

in het eerste hoofdstuk de resultaten van het onderzoek naar de toepassing van geoblocking en

geofiltering in de e-commerce sector uiteengezet. Het eerste hoofdstuk sluit af met een toelichting over

de problemen die beide fenomenen stellen in een digitale eengemaakte markt. Het tweede hoofdstuk

behandelt vervolgens de Geoblockingverordening. Na een uiteenzetting over de reikwijdte en

verbodsbepalingen van de verordening, worden deze verbodsbepalingen vergeleken met het

82 Andrus Ansip deed deze uitspraak tijdens een persconferentie naar aanleiding van een overleg door het college van

commissarissen over de DSM-strategie. Deze persconferentie kan bekeken worden op de volgende link:

http://ec.europa.eu/avservices/video/player.cfm?sitelang=en&ref=I101027 (laatst geraadpleegd op 5 april 2018). 83 Zie EUROPESE COMMISSIE, Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake de aanpak van

geoblocking en andere vormen van discriminatie van klanten op basis van nationaliteit, verblijfplaats of plaats van vestiging in

de interne markt en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 2006/2004 en Richtlijn 2009/22/EG, COM(2016) 289 final –

2016/0152 (COD), 25 mei 2016. 84 Het wetgevingsvoorstel heeft geen ingrijpende veranderingen ondergaan en zal bijgevolg in dit deel niet worden besproken. 85 Zie Verordening (EU) 2018/302 van het Europees Parlement en de Raad van 28 februari 2018 inzake de aanpak van

ongerechtvaardigde geoblocking en andere vormen van discriminatie van klanten op grond van nationaliteit, verblijfplaats of

plaats van vestiging in de interne markt, en tot wijziging van Verordeningen (EG) nr. 2006/2004 en (EU) 2017/2394 en Richtlijn

2009/22/EG, P.B. L 60, 2 maart 2018, 1-15. 86 Art 11 (1) Geoblockingverordening.

21

discriminatieverbod dat vervat is in artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn. Ten slotte wordt de impact en de

doeltreffendheid van de verordening beoordeeld.

Hoofdstuk 1. Geoblocking en geofiltering: knelpunten voor

grensoverschrijdende e-commerce

Afdeling 1. Definitie en oorzaken

55. Geoblocking is een discriminerende handelspraktijk waarbij een handelaar in

consumptiegoederen of een aanbieder van digitale inhoud een klant de toegang tot zijn online-interface

ontzegt of beperkt op basis van de nationaliteit, verblijfplaats of plaats van vestiging van de klant.87 Het

beperken van de toegang kan bestaan in het automatisch omleiden van een klant naar een andere online-

interface die bijvoorbeeld verschilt qua taal, prijzen of vormgeving. Deze laatste praktijk wordt ook wel

re-routing genoemd. Dit zal bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een Spaanse handelaar een Duitse klant

automatisch doorstuurt naar een Duitse versie (.de) van zijn originele, Spaanse online-interface (.es).

Verder vindt geoblocking ook plaats wanneer een handelaar of een aanbieder van digitale inhoud een

klant met een andere nationaliteit, verblijfplaats of plaats van vestiging belet om goederen of online

diensten aan te kopen door middel van een leveringsweigering of een betalingsweigering.88

56. Naast geoblocking bestaan er nog andere discriminerende handelspraktijken. Een handelaar kan

een klant weliswaar toelaten tot zijn online-interface, maar hem niettemin discrimineren op basis van

zijn nationaliteit, verblijfplaats of plaats van vestiging door het toepassen van verschillende algemene

voorwaarden. De Europese Commissie spreekt in dit geval over geofiltering.89 Concreet zal er

bijvoorbeeld sprake zijn van (een bepaalde vorm van) geofiltering wanneer een Spaanse online

detailhandelaar een Duitse klant toelaat tot zijn online-interface, maar ten aanzien van hem duurdere

prijzen hanteert in vergelijking met Spaanse klanten.

57. Handelaars en aanbieders van digitale inhoud kunnen geoblocking en/of geofiltering toepassen

door middel van technologieën die de locatie van een klant achterhalen. Vaak gebeurt dit aan de hand

van het IP-adres of het gebruik van satellietnavigatiesystemen.90 Handelaars en aanbieders van digitale

87 Overweging (1) Geoblockingverordening. 88 SWD(2016) 70 final, 17. 89 EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement: Eindverslag over sectoronderzoek

naar e-commerce, COM(2017) 229 final, 10 mei 2017, 13. 90 Overweging (18) Geoblockingverordening.

22

inhoud kunnen zich ook baseren op het land waar het betaalinstrument van de klant is geregistreerd of

de aanduiding door de klant van zijn leveringsadres.91

58. Zulke directe en indirecte discriminatie op basis van de nationaliteit druist in tegen de principes

van het VWEU.92 Dit werd ook bevestigd in de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese

Unie.93

59. Handelaars kunnen verscheidene redenen hebben om geoblocking en/of geofiltering toe te

passen. Dit kan te wijten zijn aan een eenzijdige beslissing van een handelaar, een overeenkomst of een

wettelijke verplichting.

60. Ten eerste kan een eenzijdige beslissing van een handelaar aan de basis liggen van geoblocking

en/of geofiltering. Een handelaar kan op basis van zijn contractvrijheid beslissen om geoblocking en/of

geofiltering toe te passen wanneer hij geen grensoverschrijdende verkopen wenst te doen.

Grensoverschrijdende handel brengt namelijk bijkomende maatregelen, onzekerheden en kosten met

zich mee waarmee de handelaar mogelijk niet wenst te worden geconfronteerd.94 Er kan bijvoorbeeld

onzekerheid zijn met betrekking tot het toepasselijke juridische kader95, extra kosten met betrekking tot

de vertaling van een website of hogere leveringskosten, …

61. Ten tweede kan geoblocking en/of geofiltering te wijten zijn aan contractuele verplichtingen.

Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij licentieovereenkomsten van auteursrechtelijk beschermde werken

of distributieovereenkomsten tussen leveranciers en distributeurs.96 Wat betreft licentieovereenkomsten,

zijn aanbieders van digitale inhoud vaak verplicht om geoblocking toe te passen. Zij passen geoblocking

toe met de bedoeling om personen in een bepaald gebied de toegang tot digitale inhoud te ontzeggen

indien zij geen licentie hebben gekregen om een auteursrechtelijk beschermd werk in dat gebied

91 SWD(2015) 100 final, 21. 92 SWD(2016) 173 final, 6. 93 Zie bijvoorbeeld Arrest van 16 januari 2003, Commissie/Italië, C-388/01, ECLI:EU:C:2003:30, §13-14. 94 EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Geo-blocking practices in e-commerce Issues paper presenting

initial findings of the e-commerce sector inquiry conducted by the Directorate-General for Competition, SWD(2016) 70 final,

60. 95 Overweging (2) Geoblockingverordening. 96 EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Impact Assessment Accompanying the document proposal for

a Regulation of the European Parliament and of the Council on adressing geo-blocking and other forms of discrimination based

on place of residence or establishment or nationality within the Single Market, SWD(2016) 173 final.

23

commercieel te exploiteren.97 Een goed voorbeeld hiervan is de populaire streamingdienst Netflix.98 Een

Belgische Netflix-abonnee zal bijvoorbeeld geen toegang krijgen tot het Franse Netflix-aanbod,

aangezien Netflix slechts een licentie voor een film of serie verkrijgt die geldt voor bepaalde landen en

voor een bepaalde periode.99 Wat betreft geoblocking en/of geofiltering op basis van

distributieovereenkomsten, wordt meer duidelijkheid verschaft in de volgende afdeling.

62. Ten derde kunnen ook wettelijke verplichtingen aan geoblocking en/of geofiltering ten

grondslag liggen. Een handelaar kan bijvoorbeeld geoblocking toepassen om te voldoen aan een wet die

de verkoop van een bepaald product in bepaalde landen verbiedt.100 Hierbij kan worden opgemerkt dat

wanneer geoblocking zou uitgaan van een lidstaat, bijvoorbeeld door middel van het opleggen van een

wettelijk verbod tot levering buiten de grenzen, dit zou neerkomen op een beperking van de vrijheid van

goederen en diensten.101

Afdeling 2. Verband met het Europees mededingingsrecht

63. Bedrijven die aan e-commerce doen in de Europese Unie dienen rekening te houden met het

Europees mededingingsrecht. Langs de ene kant verbiedt artikel 101 (1) VWEU het verhinderen,

beperken of vervalsen van de concurrentie in de interne markt door middel van een overeenkomst tussen

twee of meer ondernemingen, een besluit van een ondernemersvereniging of een onderling afgestemde

feitelijke gedraging.102 Langs de andere kant verbiedt artikel 102 VWEU het misbruik van een

machtspositie.103

97 G. MAZZIOTTI, “Is geo-blocking a real cause for concern in Europe?”, EIPR 2016, (365) 365. 98 Het Netflix-aanbod verschilt sterk van land tot land. Volgens cijfergegevens van 2016, hadden Franse abonnees toegang tot

387 tv-series en 1485 films. Ter vergelijking: in Estland bestond het aanbod slechts uit 170 tv-series en 550 films. Zie

https://www.finder.com/netflix-usa-vs-world-content (laatst geraadpleegd op 10 april 2018). 99 M. EDELMAN, “The Thrill of Anticipation: Why the Circumvention of Geoblocks Should Be Illegal”, Va. Sports & Ent. L.J.

2015, (110) 111-112. 100 D.P. KUIPERS en M.A.M.L. VAN DE SANDEN, “De (finale) verordening op het verbod op geoblocking en andere vormen van

geodiscriminatie: een game changer voor online handel binnen de EU?”, NtER 2018, exacte paginanummering onbekend, DOI:

10.5553/NtER/138241202018024102004. 101 M. POIARES MADURO, G. MONTI en G. COELHO (DIRECTORATE-GENERAL FOR INTERNAL POLICIES), The Geo-Blocking

Proposal: Internal Market, Competition Law and Regulatory Aspects, 2017, via:

http://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document.html?reference=IPOL_STU(2017)595362, 7 (laatst geraadpleegd op 7

mei 2018). 102 Art. 101 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (geconsolideerde versie), P.B. C 202, 7 juni 2016, 88. 103 Art. 102 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (geconsolideerde versie), P.B. C 202, 7 juni 2016, 89.

24

64. Een overeenkomst of onderling afgestemde feitelijke gedraging in de zin van artikel 101 (1)

VWEU kan horizontaal of verticaal zijn. Een verticale overeenkomst betreft een overeenkomst of

onderling afgestemde feitelijke gedraging tussen ondernemingen die zich situeren op een verschillend

niveau van de productie- of distributieketen, bijvoorbeeld een producent en een detailhandelaar.104 Een

horizontale overeenkomst wordt daarentegen gesloten tussen ondernemingen die operationeel zijn op

hetzelfde niveau van de productie- of distributieketen, of met andere woorden, ondernemingen die

directe concurrenten zijn van elkaar.

65. Wanneer de artikelen 101 en 102 VWEU worden toegepast op de praktijken inzake geoblocking

en geofiltering dient eerst een onderscheid te worden gemaakt naargelang deze praktijken te wijten zijn

aan enerzijds een overeenkomst en anderzijds een eenzijdige beslissing van een handelaar. Wanneer een

overeenkomst aan de basis ligt van geoblocking en/of geofiltering, kan dit neerkomen op een

mededingingsbeperkende overeenkomst in de zin van artikel 101 VWEU. Wanneer de toepassing van

geoblocking en/of geofiltering daarentegen het gevolg is van een eenzijdige beslissing van een handelaar

om niet in bepaalde lidstaten te verkopen én deze handelaar een machtspositie inneemt, kan dit onder

het verbod van artikel 102 VWEU vallen.105 Een eenzijdige beslissing die evenwel uitgaat van een

handelaar zonder machtspositie, valt niet onder het toepassingsgebied van artikel 102 VWEU.

66. Zoals hierboven reeds werd vermeld (supra nr. 61), kan geoblocking en/of geofiltering te wijten

zijn aan een contractuele verplichting die een leverancier oplegt aan een distributeur. Een overeenkomst

tussen een leverancier en een distributeur betreft een verticale overeenkomst en moet worden onderzocht

in het licht van de Groepsvrijstellingsverordening Verticale Overeenkomsten en de bijhorende

Richtsnoeren inzake verticale beperkingen.106

104 Art. 1 (1), a) Verordening (EU) nr. 330/2010 van de Commissie van 20 april 2010 betreffende de toepassing van artikel

101, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie op groepen verticale overeenkomsten en onderling

afgestemde feitelijke gedragingen, P.B. L 102, 23 april 2010, 1. 105 S. JOZWIAK-GORNY en M. JOZWIAK, “E-Commerce and EU Competition Law” in A. LODDER en A.D. MURRAY (eds.), EU

Regulation of E-commerce: a commentary, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, (313) 330-331. 106 Verordening (EU) nr. 330/2010 van de Commissie van 20 april 2010 betreffende de toepassing van artikel 101,

lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie op groepen verticale overeenkomsten en

onderling afgestemde feitelijke gedragingen, P.B. L 102, 23 april 2010, 1-7 (hierna:

‘Groepsvrijstellingsverordening verticale overeenkomsten’); Richtsnoeren inzake verticale beperkingen, P.B. C

130, 19 mei 2010, 1-46; T. WEERMEIJER en N.C. LODDER, “De Geoblocking-verordening: digitale EU-grenzen

doorbroken?”, IR 2016, (100) 104.

25

67. Ten eerste stelt de Groepsvrijstellingsverordening Verticale Overeenkomsten verticale

overeenkomsten vrij van het toepassingsgebied van artikel 101 (1) VWEU.107 De verordening bevat

echter ook zogenaamde hardcore beperkingen. Deze hardcore beperkingen doen het voordeel van de

groepsvrijstelling teniet.108 Zo zal er sprake zijn van een hardcore beperking wanneer een verticale

overeenkomst direct of indirect tot doel heeft het verkoopgebied van een afnemer te beperken of een

beperking inhoudt met betrekking tot de personen aan wie een afnemer mag verkopen.109

68. Ten tweede moet volgens de Richtsnoeren inzake verticale beperkingen iedere distributeur in

principe het recht hebben om producten via het internet te verkopen.110 Verkoop via het internet kan

verder worden gekwalificeerd als een vorm van passieve verkoop. Dit houdt in dat een handelaar zelf

geen individuele klanten benadert, maar dat hij louter reageert op spontane verzoeken die uitgaan van

een klant.111 Wanneer een leverancier zijn (exclusieve) distributeur beperkingen oplegt met betrekking

tot passieve verkoop kan dit een hardcore beperking inhouden. Zo zal er onder meer sprake zijn van een

hardcore beperking wanneer de (exclusieve) distributeur moet verhinderen dat klanten in een bepaald

gebied zijn website bezoeken of dat hij deze moet omleiden naar de website van de producent of een

andere (exclusieve) distribiteur. Daarnaast vindt een hardcore beperking plaats wanneer de (exclusieve)

distributeur verplicht wordt om een transactie met een klant te verbreken wanneer de creditcardgegevens

van de klant erop wijzen dat hij afkomstig is van een ander gebied dan dat van de distribiteur. Beide

praktijken komen in feite neer op geoblocking. In het eerste geval vindt geoblocking plaats door een

klant de toegang tot een website te weigeren. In het tweede geval vindt geoblocking plaats door een

betalingsweigering.

69. In deze zin kan het Europees mededingingsrecht een zekere rol spelen in het stimuleren van

(grensoverschrijdende) e-commerce aangezien distributeurs de mogelijkheid moeten hebben om via het

internet te verkopen.112 Een interessante zaak hieromtrent betreft het arrest Pierre Fabre.113 In dit arrest

107 Art. 2 (1) Groepsvrijstellingsverordening Verticale Overeenkomsten; Bovendien geldt voor de toepassing van de vrijstelling

ook een marktaandeeldrempel van maximaal 30% op grond van art. 3 Groepsvrijstellingsverordening Verticale

Overeenkomsten. 108 Zie art. 4 Groepsvrijstellingsverordening Verticale Overeenkomsten. 109 Art. 4, b) Groepsvrijstellingsverordening Verticale Overeenkomsten; D.P. KUIPERS en M.A.M.L. VAN DE SANDEN, “Het

verbod op geoblocking en geodiscriminatie”, NtER 2016, (243) 249. 110 Richtsnoeren inzake verticale beperkingen, §52. 111 Richtsnoeren inzake verticale beperkingen, §51. 112 G. MONTI en G. COELHO, “Geo-blocking Between Competition Law and Regulation”, CPI Antitrust Chronicle 2017, (1) 2,

https://www.competitionpolicyinternational.com/geo-blocking-between-competition-law-and-regulation/ (laatst geraadpleegd

op 5 april 2018). 113 Arrest van 13 oktober 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique, C-439/09, ECLI:EU:C:2011:649.

26

was er sprake van een bepaling in een selectieve distributieovereenkomst114 die vereiste dat de

cosmeticaproducten van Pierre Fabre louter werden verkocht in een fysieke ruimte en in aanwezigheid

van een apotheker. Het Hof van Justitie bepaalde dat zulke bepaling, die dus de facto tot gevolg heeft

dat verkoop via het internet uitgesloten is, ertoe strekt de mededinging te beperken in de zin van artikel

101 (1) VWEU.115 Bovendien kwam de overeenkomst niet in aanmerking voor de groepsvrijstelling

aangezien deze de hardcore beperking inhield die vervat is in artikel 4, c) Groepsvrijstellingsverordening

Verticale Overeenkomsten.116

Afdeling 3. Verband met artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn

70. Ongerechtvaardigde geoblocking en geofiltering zijn discriminerende handelspraktijken. Wat

betreft diensten, bestond voorafgaand aan de Geoblockingverordening reeds een discriminatieverbod in

artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn.117 Krachtens deze bepaling mogen dienstverleners hun afnemers niet

discrimineren met betrekking tot de algemene voorwaarden voor toegang tot hun dienst op grond van

de nationaliteit of verblijfplaats van de afnemer. Evenwel is een rechtvaardiging mogelijk op basis van

objectieve criteria. De vraag rijst vervolgens wat precies onder de noemer ‘objectieve criteria’ valt.

71. De preambule van de Dienstenrichtlijn zorgt op dit vlak voor enige duiding. Overweging 95 lijst

enkele mogelijke objectieve criteria op, waaronder bijvoorbeeld extra kosten die voortvloeien uit de

afstand en verschillende marktvoorwaarden.118 De opsomming in overweging 95 is echter niet-

exhaustief en laat ruimte voor interpretatie. Bijgevolg ontstond er rechtsonzekerheid met betrekking tot

de rechtvaardigingsgronden van artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn en bleek het artikel niet werkbaar te zijn

in de praktijk.

72. De Europese Commissie stelde in 2012 richtsnoeren op met betrekking tot de toepassing van

artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn.119 De Europese Commissie bemerkte namelijk dat de nationale instanties

114 Het begrip selectief distributiestelsel wordt in artikel 1, e) Groepsvrijstellingsverordening Verticale Overeenkomsten

gedefinieerd als “een distributiestelsel waarbij de leverancier zich ertoe verbindt, de contractgoederen of -diensten, direct of

indirect, slechts aan distributeurs te verkopen die op grond van vastgestelde criteria zijn geselecteerd, en waarbij deze

distributeurs zich ertoe verbinden, deze goederen of diensten niet aan niet-erkende distributeurs te verkopen binnen het

grondgebied waarop de leverancier heeft besloten dat systeem toe te passen”. 115 Arrest van 13 oktober 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique, C-439/09, ECLI:EU:C:2011:649, §47. 116 Arrest van 13 oktober 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique, C-439/09, ECLI:EU:C:2011:649, §59. 117 Art 20 (2) Richtlijn 2006/123/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 betreffende diensten op

de interne markt, P.B. L 376, 27 december 2006, 60 (hierna: ‘Dienstenrichtlijn’). 118 Overweging (95) Dienstenrichtlijn. 119 Zie EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document With a view to establishing guidance on the application of Article 20(2) of Directive 2006/123/EC on services in the internal market (‘the Services Directive’) Accompanying the

27

die verantwoordelijk zijn voor de handhaving van het desbetreffende discriminatieverbod, vele klachten

ontvingen vanwege consumenten en dienstenafnemers, doch werd tegen weinig van deze klachten

effectief opgetreden.120 Met deze richtsnoeren beoogde de Europese Commissie aldus de handhaving

van artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn te verbeteren. Volgens de Europese Commissie is de toestand na de

publicatie van de richtsnoeren niet verbeterd, waardoor bijkomende maatregelen vereist zijn.121

73. De Geoblockingverordening werd bijgevolg opgesteld met als doel de toepassing van artikel

20 (2) Dienstenrichtlijn te verduidelijken, onder meer door meer duidelijkheid te scheppen omtrent de

rechtvaardigingsgronden van artikel 20 (2).122 Gezien het nauwe verband tussen beide

wetgevingsinstrumenten, geeft de Geoblockingverordening de verhouding aan ten opzichte van het

discriminatieverbod van artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn. Artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn zal van

toepassing zijn voor zover de Geoblockingverordening geen specifiekere bepalingen vaststelt.

Afdeling 4. Sectoronderzoek naar e-commerce legt de veelvuldige toepassing van

geoblocking en geofiltering bloot

74. De Europese Commissie kan op grond van het mededingingsrecht een sectoraal onderzoek

voeren indien zij vermoedens heeft dat de mededinging wordt beperkt of vervalst.123 Bijgevolg opende

de Europese Commissie een mededingingsrechtelijk onderzoek in de e-commerce sector. Het onderzoek

had betrekking op de elektronische handel in consumptiegoederen enerzijds en digitale content

anderzijds. De Europese Commissie ging te werk door het voorleggen van vragenlijsten aan

verschillende categorieën van belanghebbenden, waaronder detailhandelaars, marktplaatsen,

fabrikanten, aanbieders van prijsvergelijkingstools, aanbieders van digitale inhoud, …124 Op 15

september 2016 publiceerde de Europese Commissie een eerste, voorlopig verslag.125 Het eindverslag

maakte zij vervolgens bekend op 10 mei 2017.126 Hoewel het sectoronderzoek tot interessante

document Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social

Committee and the Committee of the Regions on the implementation of the Services Directive: A partnership for new growth

in services 2012-2015, SWD(2012) 146 final, 8 juni 2012. 120 SWD(2012) 146 final, 4. 121 SWD(2016) 173 final, 22. 122 Art 1 (1) Geoblockingverordening. 123 Zie art. 17 Verordening (EG) nr. 1/2003 van de Raad van 16 december 2002 betreffende de uitvoering van de

mededingingsregels van de artikelen 81 en 82 van het Verdrag, Pb. L. 1, 4 januari 2003, 13. 124 COM(2017) 229 final, 3. 125 Zie EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Preliminary Report on the E-commerce Sector Inquiry,

SWD(2016) 312 final, 15 september 2016. 126 Zie EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement Eindverslag over

sectoronderzoek naar e-commerce, COM(2017) 229 final, 10 mei 2017, 3.

28

bevindingen omtrent verschillende aspecten van de e-commercesector leidde, worden hieronder enkel

de resultaten besproken die specifiek betrekking hebben op geoblocking en geofiltering.

75. Wat betreft consumptiegoederen, gaf 38% van de detailhandelaars aan dat zij informatie

verzamelen omtrent de locatie van een klant teneinde geoblocking toe te passen.127 Daarnaast verklaarde

25% van de handelaars die aan grensoverschrijdende e-commerce doen, verschillende prijzen te

hanteren ten opzichte van klanten die afkomstig zijn van een andere EU-lidstaat.128

76. Het sectoronderzoek toonde bovendien de voornaamste redenen aan die handelaars van

consumptiegoederen ertoe brengen om geoblocking toe te passen.129 Uit het onderzoek bleek dat de

meeste geoblockingmaatregelen op dit vlak te wijten zijn aan een eenzijdige beslissing van een

handelaar. Zulke eenzijdige beslissingen van niet-dominante handelaars vallen niet onder het

toepassingsgebied van artikel 102 VWEU. Dat artikel verbiedt echter wel dat een handelaar die wél over

een machtspositie beschikt, geoblocking toepast op basis van een eenzijdige beslissing.

77. Wat betreft digitale inhoud, past 68% van de aanbieders van digitale inhoud geoblocking toe

ten aanzien van personen uit andere lidstaten.130 Deze grootschalige toepassing van geoblocking is in

59% van de gevallen te wijten aan contractuele verplichtingen. Geoblocking komt het meest voor ten

aanzien van tv-series (74%), films (66%) en sportevenementen (63%).

Afdeling 5. Negatieve implicaties voor grensoverschrijdende e-commerce

78. Het bestaan van een interne markt en een digitale eengemaakte markt impliceert in principe dat

consumenten en bedrijven kunnen profiteren van een vrij verkeer van goederen en diensten.131 Dit moet

vervolgens leiden tot een uitgebreider aanbod, alsook lagere prijzen. Wanneer geoblocking wordt

toegepast, wordt de mogelijkheid voor een klant om grensoverschrijdende online aankopen te doen,

beperkt.132

79. Het huidige rechtskader biedt geen voldoende uitwegen tegen de toepassing van geoblocking

en geofiltering. Ten eerste verbiedt het Europees mededingingsrecht geoblocking of geofiltering louter

127 EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Accompanying the document Report from the Commission

to the Council and the European Parliament Final report on the E-commerce Sector Inquiry, SWD(2017) 154 final, 116. 128 SWD(2017) 154 final, 118. 129 COM(2017) 229 final, 14. 130 COM(2017) 229 final, 17 131 SWD(2016) 173 final, 7. 132 SWD(2016) 70 final, 18.

29

wanneer er sprake is van een mededingingsbeperkende overeenkomst in de zin van artikel 101 VWEU

of een eenzijdige beslissing van een handelaar met een machtspositie in de zin van artikel 102 VWEU.

Ten tweede bevat artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn reeds een discriminatieverbod op grond van de

nationaliteit of verblijfplaats van de dienstenafnemer. Het is echter niet voldoende duidelijk welke

rechtvaardigingsgronden dat artikel precies toelaat. Dit leidt ertoe dat de handhaving van artikel 20 (2)

Dienstenrichtlijn geen sinecure is en het artikel in de praktijk vrijwel dode letter is.

80. De ontoereikendheid van het huidige rechtskader wordt bovendien aangetoond door het

sectoronderzoek naar e-commerce. Uit de resultaten van het sectoronderzoek blijkt dat geoblocking en

geofiltering een veelvuldige toepassing kennen in de Europese Unie, zowel met betrekking tot

consumptiegoederen als digitale inhoud.

81. Beide fenomenen moeten derhalve op een effectieve en doeltreffende manier worden aangepakt

opdat het aantal grensoverschrijdende e-commerce transacties in de Europese Unie zou kunnen

toenemen.

Hoofdstuk 2. De Geoblockingverordening

Afdeling 1. Doel en toepassingsgebied van de verordening

82. Het doel van de Geoblockingverordening bestaat erin “bij te dragen aan de goede werking van

de interne markt” door middel van een verbod op ongerechtvaardigde geoblocking en andere vormen

van geodiscriminatie.133 Daarnaast beoogt de verordening artikel 20 Dienstenrichtlijn te verduidelijken.

83. Bepaalde activiteiten zijn van het toepassingsgebied van de Geoblockingverordening

uitgesloten.134 Het gaat hierbij om dezelfde activiteiten die uitgesloten zijn van het toepassingsgebied

van de Dienstenrichtlijn. Dit impliceert dat onder andere niet-economische diensten van algemeen

belang, financiële diensten, diensten van de gezondheidszorg en audiovisuele diensten niet onder het

toepassingsgebied van de verordening vallen.135

84. Het is enigszins opmerkelijk dat audiovisuele diensten niet onder het toepassingsgebied van de

verordening vallen. Het sectoronderzoek naar e-commerce toonde immers aan dat aanbieders van

digitale inhoud geoblocking veelvuldiger toepassen (68%) dan handelaars in consumptiegoederen

133 Art. 1 (1) Geoblockingverordening. 134 Art. 1 (3) Geoblockingverordening. 135 Art. 2 (2) Dienstenrichtlijn.

30

(38%). Bovendien komt geoblocking het meest voor bij audiovisuele diensten zoals tv-series, films en

sportuitzendingen. De reden dat audiovisuele diensten uitgesloten zijn van het toepassingsgebied van de

verordening is de kritiek van belangenorganisaties en ondernemingen die actief zijn in de audiovisuele

sector.136 Indien de Geoblockingverordening op hen van toepassing zou zijn, zou dit volgens hen

ernstige gevolgen hebben voor het huidige licentie- en financieringssysteem dat in grote mate op

territorialiteit gebaseerd is (supra nr. 61). Bepaalde rechtsleer wees tevens op de mogelijke negatieve

implicaties.137 Om een zeker evenwicht te bewaren, zal de Europese Commissie uiterlijk 23 maart 2020

de verordening een eerste maal evalueren met een bijzondere aandacht voor het toepassingsgebied van

de verordening.138

85. Daarnaast is de verordening enkel van toepassing ten aanzien van grensoverschrijdende

situaties.139 De verordening belet dus niet dat handelaars in hun eigen land van vestiging geoblocking

en/of geofiltering toepassen ten aanzien van klanten van dezelfde lidstaat. De verordening staat dus niet

in de weg dat bijvoorbeeld een Vlaamse handelaar geoblocking toepast ten opzichte van Waalse klanten.

Hoewel de verordening op dit vlak tot ongelijke situaties kan leiden, strookt het toepassingsgebied ervan

met de doelstelling van de Europese Commissie om vooral grensoverschrijdende e-commerce te

stimuleren.

Afdeling 2. Inhoud van de verordening

86. De Geoblockingverordening verbiedt directe en indirecte discriminatie van klanten op basis van

hun nationaliteit, verblijfplaats of plaats van vestiging op het vlak van de toegang tot de online-interface

van de handelaar, de algemene toegangsvoorwaarden en de betalingstransactie. De verordening houdt

het zogenaamde ‘shop like a local’-principe in.140 Dit wil zeggen dat een klant een overeenkomst moet

kunnen sluiten met een handelaar in een andere lidstaat in dezelfde omstandigheden als een lokale klant.

87. Vooraleer de belangrijkste bepalingen van de verordening verder toe te lichten, dient te worden

stilgestaan bij het begrip ‘klant’. Een klant kan in de zin van de verordening zowel een consument als

136http://www.digitaleurope.org/DesktopModules/Bring2mind/DMX/Download.aspx?Command=Core_Download&entryID=

2445&language=en-US&PortalId=0&TabId=353 (laatst geraadpleegd op 6 april 2018). 137 Zie B. BATCHELOR, B. ALLGROVE en M. AGNEW, “Digital disruption: the practical implications of the EU's digital single

market agenda”, ECLR 2015, (379) 379. 138 Art. 9 Geoblockingverordening. 139 Art. 1 (2) Geoblockingverordening. 140 T. WEERMEIJER, T. en N.C. LODDER, “De Geoblockingverordening: digitale EU-grenzen doorbroken?”, IR 2016, (100) 101.

31

een onderneming zijn.141 Echter zal een onderneming slechts als een klant worden beschouwd indien hij

goederen koopt of diensten afneemt voor eindgebruik.

§ 1. Het verbod op geoblocking (artikel 3)

88. Het is een handelaar verboden om de toegang van een klant tot zijn online-interface142 te

blokkeren of te beperken om redenen die verband houden met de nationaliteit, verblijfplaats of plaats

van vestiging van de klant.143 Daarnaast mag een handelaar om dezelfde redenen een klant niet re-routen

naar een online-interface die specifiek bestemd is voor klanten van een bepaald land. Dit wil zeggen dat

de handelaar de klant niet mag omleiden naar een online-interface die qua taal, opmaak of andere

kenmerken verschillend is van de online-interface waartoe de klant eerst toegang wou krijgen.144

89. Op deze verbodsbepaling geldt een belangrijke uitzondering. Een handelaar mag wel

geoblocking of re-routing hanteren indien hij hiermee voldoet aan een wettelijke verplichting.145 Dit

kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer bepaalde wetgeving de verkoop van een bepaald product in een

lidstaat verbiedt.146 In het geval dat op een handelaar dergelijke wettelijke verplichting rust, moet hij de

klant duidelijk en precies uitleggen waarom de toepassing van geoblocking of re-routing noodzakelijk

is. Deze uitleg dient te gebeuren in de taal van de online-interface waartoe de klant eerst toegang

probeerde te krijgen.

90. Daarnaast is er een specifieke uitzondering op het verbod op re-routing. Het verbod is namelijk

niet van toepassing wanneer de klant zijn uitdrukkelijke toestemming geeft voor de omleiding.147 De

preambule van de Geoblockingverordening geeft enige duiding omtrent de draagwijdte van het begrip

“uitdrukkelijke toestemming”. Onder meer zou een klant zijn uitdrukkelijke toestemming kunnen geven

door die voorkeur kenbaar te maken aan de hand van een persoonlijk account.148 De handelaar moet in

dit geval echter garanderen dat de online-interface waartoe de klant eerst toegang wou krijgen, voor hem

eenvoudig toegankelijk blijft.

141 Art. 2 (13) Geoblockingverordening. 142 Het begrip online-interface is gedefinieerd in art. 2 (16) Geoblockingverordening. 143 Art. 3 (1) Geoblockingverordening. 144 Art. 3 (2) Geoblockingverordening 145 Art. 3 (3) Geoblockingverordening. 146 D.P. KUIPERS en M.A.M.L VAN DE SANDEN, “De (finale) verordening op het verbod op geoblocking en andere vormen van

geodiscriminatie: een game changer voor online handel binnen de EU?”, NtER 2018, (exacte paginanummering onbekend),

DOI: 10.5553/NtER/138241202018024102004. 147 Art. 3 (2) tweede lid Geoblockingverordening. 148 Overweging (20) Geoblockingverordening.

32

91. Bepaalde handelaars die actief zijn in meerdere lidstaten, hanteren een methode waarbij zij de

klant op de homepage van hun website (vaak een .com webadres) vragen om het land van de levering

aan te duiden en/of de gewenste taal te kiezen (zie onderstaande figuur). Vervolgens komt de klant

terecht op een online-interface van de handelaar die specifiek bestemd is voor klanten van het

aangeduide land. Deze werkwijze laat de keuze omtrent re-routing volledig over aan de klant aan de

hand van één muisklik. Dit is een snelle methode om de uitdrukkelijke toestemming van de klant inzake

re-routing te bekomen. Wellicht is deze methode ook meer geschikt dan de methode waarbij gebruik

wordt gemaakt van een persoonlijk account. Het lijkt immers niet efficiënt om als klant bij ieder

websitebezoek een persoonlijk account te moeten aanmaken.

Figuur: De webshop van Marks & Spencer149

149 Schermafdruk van de website http://www.marksandspencer.com/ (laatst geraadpleegd op 6 april 2018).

33

§ 2. Het verbod op geodiscriminatie met betrekking tot de algemene toegangsvoorwaarden

(artikel 4)

92. Een handelaar mag in drie gevallen geen verschillende algemene toegangsvoorwaarden150 tot

zijn goederen of diensten hanteren om redenen die verband houden met de nationaliteit, verblijfplaats

of de plaats van vestiging van de klant.151

93. Ten eerste geldt het verbod wanneer een klant goederen wenst aan te kopen die volgens de

algemene toegangsvoorwaarden ofwel worden geleverd op een plaats in een lidstaat, ofwel worden

opgehaald op een overeengekomen plaats in een lidstaat. Wanneer bijvoorbeeld een Belgische klant een

goed wenst aan te kopen bij een Duitse handelaar, zal de Duitse handelaar ten opzichte van zijn

Belgische klant dezelfde toegangsvoorwaarden moeten hanteren als ten aanzien van zijn Duitse klanten.

Deze bepaling houdt geenszins een verplichting in voor de handelaar om in alle lidstaten te leveren.

Wanneer bijvoorbeeld de Duitse handelaar voor zijn Duitse klanten voorziet in de mogelijkheid tot

levering op een adres in Duitsland, zal hij dezelfde mogelijkheid moeten voorzien voor de Belgische

klant. De Belgische klant zal in dat geval zelf voor de levering van Duitsland naar België moeten instaan.

Daarnaast moet worden opgemerkt dat indien de klant in kwestie een consument is, er op grond van de

Richtlijn Consumentenrechten een bijkomende vereiste geldt. De handelaar moet op zijn website

duidelijk en leesbaar aangeven of er beperkingen zijn inzake de levering.152 De consument moet ten

laatste aan het begin van het bestelproces hiervan op de hoogte worden gebracht.

94. In de tweede plaats is het verbod van toepassing wanneer een klant via elektronische weg

diensten wil afnemen van een handelaar. Enkele mogelijke voorbeelden hiervan zijn: clouddiensten,

gegevensopslag en sitehosting.153 Dit verbod geldt met uitzondering van diensten die als hoofdkenmerk

het verlenen van toegang tot, het gebruik of de verkoop van auteursrechtelijk beschermde werken of

ander beschermd materiaal hebben. Hierboven werd reeds besproken dat audiovisuele diensten geweerd

zijn uit het toepassingsgebied van de verordening (supra nr. 84). Volgens deze bepaling zal het verbod

bovendien niet gelden ten opzichte van niet-audiovisuele diensten, zoals muziek en boeken, die

150 Artikel 2 (14) Geoblockingverordening definieert de term ‘algemene toegangsvoorwaarden’ als: “Alle voorwaarden en

andere informatie, met inbegrip van nettoverkoopprijzen, die de toegang van klanten tot door een handelaar te koop

aangeboden goederen of diensten regelen, die door of namens de handelaar worden vastgesteld, toegepast en ter beschikking

gesteld van het grote publiek, en die gelden bij ontstentenis van een individueel gesloten overeenkomst tussen de handelaar en

de klant.” 151 Art 4 (1) Geoblockingverordening. 152 Art. 8 (3) Richtlijn Consumentenrechten. 153 COM(2016) 320 final, 7.

34

auteursrechtelijk beschermd zijn. De reden hiervoor is dezelfde als bij audiovisuele diensten, namelijk

de kritiek vanwege de creatieve industrie.

95. Ten derde geldt het verbod ook wanneer een klant niet via elektronische weg diensten wenst af

te nemen van de handelaar, maar op een fysieke locatie in een lidstaat waar de handelaar actief is.154 Dit

verbod kan bijvoorbeeld van toepassing zijn op hotelaccomodaties, autoverhuur, toegangstickets voor

concerten, …155

96. Het verbod op geodiscriminatie in de bovenstaande gevallen kent een belangrijke uitzondering.

Het verbod is niet van toepassing wanneer Europese wetgeving of de wetgeving van een lidstaat de

handelaar belet om goederen te verkopen of diensten te verlenen aan bepaalde klanten of klanten in

bepaalde gebieden.156

§ 3. Het verbod op geoblocking met betrekking tot de betalingstransactie (artikel 5)

97. Een handelaar mag om redenen die verband houden met de nationaliteit, de verblijfplaats of

plaats van vestiging van de klant, de plaats van de betaalrekening, de plaats van vestiging van de

betalingsdienstaanbieder of de plaats van afgifte van het betaalinstrument binnen de Unie de klant niet

discrimineren met betrekking tot de voorwaarden omtrent de betalingstransactie wanneer aan drie

voorwaarden is voldaan.157 Dit verbod geldt meer bepaald wanneer: (i) de betalingstransactie gebeurt

aan de hand van een elektronische transactie door overmaking, automatische afschrijving of een op

kaarten gebaseerd betaalinstrument binnen hetzelfde betaalmerk en dezelfde categorie, (ii) de

authentificatievoorschriften op grond van Richtlijn (EU) 2015/2366158 zijn voldaan en (iii) de

betalingstransactie gebeurt in een valuta die de handelaar aanvaardt.

98. Deze verbodsbepaling impliceert niet dat een handelaar niet langer het recht zou hebben om te

kiezen welke betaalmiddelen hij aanvaardt. De verbodsbepaling houdt louter in dat dezelfde

betalingsvoorwaarden moeten gelden voor zowel lokale klanten als buitenlandse klanten binnen de

Europese Unie.

154 Art. 4 (1) Geoblockingverordening. 155 D.P. KUIPERS en M.A.M.L VAN DE SANDEN, “Het verbod op geoblocking en geodiscriminatie”, NtER 2016, (243) 246. 156 Art. 4 (5) Geoblockingverordening. 157 Art. 5 (1) Geoblockingverordening. 158 Richtlijn (EU) 2015/2366 van het Europees Parlement en de Raad van 25 november 2015 betreffende betalingsdiensten in

de interne markt, houdende wijziging van de Richtlijnen 2002/65/EG, 2009/110/EG en 2013/36/EU en Verordening (EU) nr.

1093/2010 en houdende intrekking van Richtlijn 2007/64/EG, P.B. L 337, 23 december 2015, 35-127.

35

99. In het geval dat de klant in kwestie een consument is, geldt er een bijkomende vereiste op grond

van de Richtlijn Consumentenrechten. Op de website van de handelaar moet duidelijk en leesbaar

aangegeven worden welke betaalmethoden hij aanvaardt.159 De consument moet ten laatste aan het begin

van het bestelproces hiervan op de hoogte worden gebracht.

§ 4. Overeenkomsten inzake passieve verkoop (artikel 6)

100. Zoals hierboven reeds vermeld (supra hoofdstuk 1, afdeling 2), zijn bepaalde geoblocking- en

geofilteringpraktijken reeds verboden op grond van het Europees mededingingsrecht. De

Geoblockingverordening bepaalt ten eerste dat de verordening geen gevolgen heeft voor

overeenkomsten tot beperking van de actieve en passieve verkoop in de zin van de

groepsvrijstellingsverordening die buiten het toepassingsgebied van de verbodsbepalingen van artikel 3

tot en met 5 vallen.160 Ten tweede zijn overeenkomsten die een bepaling bevatten dat de handelaar in

strijd met de verbodsbepalingen van de verordening moet handelen, volgens de verordening van

rechtswege nietig.161

§ 5. Handhaving van de verordening (artikel 7)

101. De lidstaten dienen een nationale instantie aan te duiden die verantwoordelijk is voor de

handhaving van de verordening.162 Daarnaast bestaat er op het vlak van de handhaving een verband met

een ander initiatief van het e-commerce pakket, namelijk de Tweede SCB-verordening (infra deel IV,

hoofdstuk 3). De Tweede SCB-verordening coördineert het nemen van handhavingsmaatregelen tussen

de nationale autoriteiten in geval van inbreuken op de Geoblockingverordening. Evenwel is de Tweede

SCB-verordening louter van toepassing in het geval de inbreuk plaatsvindt ten aanzien van

consumenten.

Afdeling 3. Impact en doeltreffendheid van de verordening

102. Wat betreft de impact en de doeltreffendheid van de Geoblockingverordening, kunnen er enkele

opmerkingen worden gemaakt, respectievelijk met betrekking tot (i) het toepassingsgebied van de

verordening, (ii) de inhoud van de verordening, (iii) het verband met het mededingingsrecht, (iv) het

verband met artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn en (v) de handhaving van de verordening.

159 Art. 8 (3) Richtlijn Consumentenrechten. 160 Art. 6 (1) Geoblockingverordening. 161 Art. 6 (2) Geoblockingverordening. 162 Art. 7 (1) Geoblockingverordening.

36

103. Ten eerste is het opmerkelijk dat audiovisuele diensten uitgesloten zijn van het

toepassingsgebied van de verordening, aangezien dit volgens het sectoronderzoek naar e-commerce de

meeste problemen inzake geoblocking met zich meebracht. Dit impliceert dat de impact van de

verordening beperkter zal zijn dan in het geval dat audiovisuele diensten wel onder het

toepassingsgebied van de verordening zouden vallen. Op dit vlak heeft de Europese Commissie

voornamelijk een toegeving gedaan aan de ondernemingen die actief zijn in de audiovisuele sector (en

bij uitbreiding: de creatieve industrie). Evenwel heeft de Europese Commissie getracht hieraan tegemoet

te komen door middel van de Verordening betreffende grensoverschrijdende portabiliteit van online-

inhoudsdiensten.163 Deze verordening beoogt abonnees op portabele inhoudsdiensten, zoals

bijvoorbeeld Netflix en Spotify, dezelfde toegang tot deze diensten te verschaffen als in hun

woonlidstaat wanneer zij zich tijdelijk in het buitenland bevinden.164 Daarnaast bepaalt de

Geoblockingverordening dat de Europese Commissie uiterlijk op 23 maart 2020 de verordening een

eerste maal moet evalueren met een bijzondere aandacht voor het toepassingsgebied van de

verordening.165

104. Ten tweede beperkt de inhoud van de Geoblockingverordening zich voornamelijk tot

verbodsbepalingen. Loutere verbodsbepalingen werken niet noodzakelijk grensoverschrijdende

e-commerce transacties in de hand.166 Daarvoor is ook een ondersteunend beleid noodzakelijk. Hoewel

het ‘shop like a local’-principe van de Geoblockingverordening digitale grenzen wegneemt, blijven er

zich toch praktische problemen stellen. De verordening maakt het eenvoudiger om grensoverschrijdende

online aankopen te doen, maar heeft verder geen gevolgen met betrekking tot de levering van een

materieel aangekocht goed. Zal bijvoorbeeld een Belgische consument in dat geval daadwerkelijk een

koelkast kopen bij een Spaanse webshop indien hij zelf voor de levering of de ophaling ervan moet

instaan?167 Op dit vlak zal de impact van de verordening deels afhangen van het tweede initiatief van

het e-commerce pakket, namelijk de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten (infra

deel III). Deze laatste verordening kan op dit vlak de Geoblockingverordening aanvullen.

105. Ten derde vormt de Geoblockingverordening een complementair geheel met het Europees

mededingingsrecht. Op basis van het Europees mededingingsrecht zijn geoblocking- en

163 Verordening (EU) 2017/1128 van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2017 betreffende grensoverschrijdende

portabiliteit van online-inhoudsdiensten in de interne markt, P.B. L 168, 30 juni 2017, 1-11. 164 Art. 1, eerste lid Verordening 2017/1128. 165 Art. 9 Geoblockingverordening. 166 P. VAN CLEYNENBREUGEL, “The European Commission’s Geo-Blocking Proposals and the Future of EU E-Commerce

Regulation”, Masaryk U. J.L. & Tech. 2017, (39) 48. 167 T. WEERMEIJER en N.C. LODDER, “De Geoblocking-verordening: digitale EU-grenzen doorbroken?”, IR 2016, (100) 105.

37

geofilteringpraktijken die te wijten zijn aan een eenzijdige beslissing van een handelaar zonder

machtspositie immers niet verboden. De Geoblockingverordening vult deze lacune op en bevat derhalve

verbodsbepalingen die van toepassing zijn op eenzijdige beslissingen van handelaars zonder

machtspositie.168

106. Ten vierde heeft de bestaansreden van de Geoblockingverordening onder andere te maken met

de problemen inzake de toepassing van artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn. De verordening stelt daarom tot

doel “het nader verduidelijken van bepaalde situaties waarin een verschillende behandeling niet uit

hoofde van artikel 20, lid 2, van Richtlijn 2006/123/EG kan worden gerechtvaardigd.”169 De

Geoblockingverordening slaagt in dit opzet doordat de verbodsbepalingen slechts in specifieke situaties

van toepassing zijn, alsook zijn de uitzonderingen beperkt.170

107. Ten vijfde kunnen er opmerkingen worden gemaakt met betrekking tot de handhaving van de

Geoblockingverordening. In de eerste plaats zou de duidelijkheid van de verbodsbepalingen en de

mogelijke uitzonderingen er in principe voor moeten zorgen dat de verordening beter te handhaven is

dan artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn. Er dient echter te worden opgemerkt dat consumenten niet vaak

procedures aanspannen op het gebied van e-commerce omdat de kosten niet opwegen tegen de baten.171

De vraag rijst vervolgens of een consument actie zal ondernemen indien een handelaar slechts een

marginaal, discriminatoir prijsverschil hanteert ten opzichte van klanten uit een andere lidstaat.172 In de

tweede plaats is er op het vlak van de handhaving een verband tussen de Geoblockingverordening en

het derde initiatief van het e-commerce pakket, namelijk de Tweede SCB-verordening. De Tweede

SCB-verordening beoogt een betere samenwerking tussen nationale autoriteiten in het geval van

inbreuken die in strijd zijn met “het Unierecht ter bescherming van de consumentenbelangen”.173 De

doeltreffendheid van de Geoblockingverordening zal bijgevolg deels afhangen van de doeltreffendheid

van de Tweede SCB-verordening. Evenwel is de Tweede SCB-verordening enkel van toepassing

wanneer geoblocking en/of geofiltering consumenten treft, terwijl de Geoblockingverordening deze

praktijken ook verbiedt ten aanzien van b2b-transacties.

168 D.P. KUIPERS en M.A.M.L. VAN DE SANDEN, “Het verbod op geoblocking en geodiscriminatie”, NtER 2016, (243) 250. 169 Art. 1 (1) Geoblockingverordening. 170 D.P. KUIPERS en M.A.M.L. VAN DE SANDEN, “Het verbod op geoblocking en geodiscriminatie”, NtER 2016, (243) 252. 171 V. VAN DRUENEN en C. JELOSCHEK, “Kroniek Nederlands e-commercerecht 2015-2016”, Computerrecht 2016, (305)

(exacte paginanummer onbekend). 172 G. MONTI en G. COELHO, “Geo-blocking Between Competition Law and Regulation”, CPI Antitrust Chronicle 2017, (1) 3,

https://www.competitionpolicyinternational.com/geo-blocking-between-competition-law-and-regulation/ (laatst geraadpleegd

op 5 april 2018). 173 Art. 3 (5) jo. 3 (1) Tweede SCB-verordening.

38

Hoofdstuk 3. Conclusie

108. Geoblocking en geofiltering vormen in hoofde van de koper een veelvuldig toegepaste

beperking ten aanzien van grensoverschrijdende e-commerce. Om deze beperkingen weg te nemen,

bevat de Geoblockingverordening enkele belangrijke verbodsbepalingen. De Geoblockingverordening

verbiedt meer bepaald (i) geoblocking en re-routing, (ii) geodiscriminatie met betrekking tot de

algemene toegangsvoorwaarden en (iii) geoblocking met betrekking tot de betalingstransactie.

109. De uitzonderingen op deze verbodsbepalingen zijn zeer beperkt. Ten eerste is een uitzondering

op het verbod op geoblocking en het verbod op geodiscriminatie met betrekking tot de algemene

toegangsvoorwaarden enkel mogelijk wanneer hiertoe een wettelijke verplichting bestaat. Ten tweede

is re-routing slechts toegelaten wanneer de klant hiertoe zijn uitdrukkelijke toestemming geeft.

110. Deze duidelijk omschreven verbodsbepalingen en mogelijke uitzonderingen vormen een

doeltreffende verbetering ten opzichte van de rechtsonzekerheid die artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn met

zich meebracht. Het doel van de Geoblockingverordening, namelijk het verduidelijken van artikel 20 (2)

Dienstenrichtlijn wordt bijgevolg waargemaakt.

111. Deze verbodsbepalingen zullen ertoe leiden dat Europese klanten met een andere nationaliteit,

verblijfplaats of plaats van vestiging dan de handelaar een betere toegang zullen krijgen tot

grensoverschrijdende online goederen en diensten die beschikbaar zijn in de hele Europese Unie. Een

betere toegang tot deze goederen en diensten zou in principe klanten in staat moeten stellen om meer

grensoverschrijdende online aankopen te doen.

112. Evenwel heeft de Geoblockingverordening enkele belangrijke beperkingen. Ten eerste houdt de

verordening louter het ‘shop like a local’-principe in. Dit principe kan in de praktijk nog steeds voor

moeilijkheden zorgen. Op basis van dit principe zal een klant die een grensoverschrijdende online

aankoop doet van een materieel goed, zelf in bepaalde gevallen moeten instaan voor de levering of het

ophalen ervan. Ten tweede vallen audiovisuele diensten buiten het toepassingsgebied van de

verordening. Nochtans toonde het sectoronderzoek aan dat geoblocking het meest toegepast wordt met

betrekking tot audiovisuele diensten. Derhalve leidt de Geoblockingverordening tot geen algeheel

verbod op geoblocking en geofiltering.

113. Bijgevolg kunnen er bedenkingen worden gemaakt met betrekking tot de doeltreffendheid van

de Geoblockingverordening. Door de beperkte reikwijdte van de Geoblockingverordening zal de

verordening op zichzelf wellicht niet leiden tot een explosieve stijging van het aantal

grensoverschrijdende e-commerce transacties. De doeltreffendheid van de Geoblockingverordening kan

39

evenwel worden versterkt door de andere initiatieven van het e-commerce pakket, namelijk de

Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten en de Tweede SCB-verordening.

40

DEEL III. GRENSOVERSCHRIJDENDE

PAKKETBEZORGDIENSTEN

114. Het tweede initiatief van het e-commerce pakket betreft een voorstel voor een verordening

inzake pakketbezorgdiensten.174 Dit voorstel beoogt een aantal problemen inzake grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten aan te pakken.175 De Europese Commissie streeft met dit voorstel een meer

doeltreffende werking van de markt voor pakketbezorging na, alsook meer transparantie omtrent

pakketbezorgingstarieven.

115. Na een langdurig wetgevingsproces en vele wijzigingen aan het voorstel, ondertekenden de

voorzitter van het Europees Parlement en de Raad de definitieve tekst van de verordening op 18 april

2018 en werd de tekst vervolgens gepubliceerd op 2 mei 2018.176 De verordening zal van toepassing

zijn vanaf 22 mei 2018, met uitzondering van artikel 8.177 Dat artikel zal pas in werking treden op 23

november 2019.

116. Het eerste hoofdstuk van dit deel behandelt postdiensten en grensoverschrijdende

pakketbezorging in het algemeen. Hierbij gaat bijzondere aandacht uit naar het belang van

grensoverschrijdende pakketbezorging ten aanzien van grensoverschrijdende e-commerce. Het tweede

hoofdstuk bespreekt de belangrijkste vroegere Europese initiatieven inzake postdiensten en hun

tekortkomingen, alsook de huidige problemen op de markt voor pakketbezorging. Het derde hoofdstuk

behandelt de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten en beoordeelt de impact en

doeltreffendheid. Aangezien de definitieve tekst van de verordening vele verschillen vertoont met het

wetgevingsvoorstel, wordt hier in het derde hoofdstuk de nodige aandacht aan besteed.

174 Zie Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten, COM(2016) 285 def – 2016/0149 (COD), 25 mei 2016. 175 COM(2016) 285 final, 4-5. 176 Zie Verordening (EU) 2018/644 van het Europees Parlement en de Raad van 18 april 2018 betreffende grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten, P.B. L 112, 2 mei 2018, 19-28 (hierna: ‘Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten’). 177 Art. 13 Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.

41

Hoofdstuk 1. Grensoverschrijdende pakketbezorging in de digitale

eengemaakte markt

Afdeling 1. Algemene beschouwingen met betrekking tot de postsector

117. Postdiensten omvatten “het ophalen, het sorteren, het vervoeren en de distributie van

postzendingen.”178 Deze zijn van essentieel belang voor de communicatie, de handel, de uitwisseling

van informatie en de ontwikkeling van sociale, economische en territoriale samenhang in de Europese

Unie.179 Daarnaast zijn postdiensten een algemene dienst van economisch belang.180 Het VWEU erkent

het belang van algemene diensten van economisch belang in artikel 14.

118. Wat betreft de regulering van postdiensten, dient er rekening te worden gehouden met het

bestaan van drie niveaus. Ten eerste legt de Wereldpostunie regels vast met betrekking tot het

internationale postverkeer. Deze internationale organisatie werd in 1874 opgericht en telt thans 192

lidstaten.181 Heden ten dage is deze internationale organisatie een gespecialiseerde instelling van de

Verenigde Naties. Ten tweede bestaat er ook regelgeving op Europees niveau. Al meer dan 20 jaar lang

vormt de Richtlijn Postdiensten het belangrijkste wetgevingsinstrument op Europees vlak (infra

hoofdstuk 1, afdeling 3, §2). De nieuwe Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten die

nog in werking moet treden, vormt een aanvulling op deze richtlijn. Bovendien is het mededingingsrecht

van toepassing op “ondernemingen belast met diensten van algemeen economisch belang”.182 Ten derde

dient ook de regelgeving op nationaal niveau in acht te worden genomen. In België is de Wet betreffende

de postdiensten het belangrijkste wetgevingsinstrument.183

119. De postsector werd jarenlang gekenmerkt door het bestaan van monopolistische postoperatoren

in handen van de staat. De achterliggende reden was dat postdiensten zodanig essentieel zijn dat het

voor iedere burger mogelijk moet zijn om post te versturen en te ontvangen, zelfs indien dit voor een

postoperator tot verlies zou lijden.184 Bijgevolg kan een postoperator die over een monopolie beschikt

178 Art. 2 (1) Richtlijn Postdiensten. 179 D. APPELMANS en F. PETILLION, “Liberalisering postsector”, NJW 2009, (479) 479. 180 Arrest van 19 mei 1993, Corbeau, C-320/91, ECLI:EU:C:1993:198, §13. 181 http://www.upu.int/en/the-upu/the-upu.html (laatst geraadpleegd op 3 mei 2018). 182 Zie art. 106 (2) VWEU; Arrest van 19 mei 1993, Corbeau, C-320/91, ECLI:EU:C:1993:198, §13. 183 Wet 26 januari 2018 betreffende de postdiensten, BS 9 februari 2018, 9855. 184 E.J. DOMMERING, “Article 90 of the EEC Treaty and the Telecommunications, Broadcasting and Postal Services Sectors”

in J.H.V. STUYCK en A.J. VOSSESTEIN (eds.), State Entrepreneurship, National Monopolies and European Community Law,

Deventer, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1993, (53) 60.

42

bepaalde verlieslatende postdiensten compenseren met winstgevende.185 De Europese markt inzake

postdiensten werd echter geliberaliseerd door de Richtlijn Postdiensten (infra hoofdstuk 1, afdeling 3,

§2).

120. De focus binnen de postsector lag aanvankelijk op briefpost. Er valt echter wereldwijd een

daling in de volumes van briefpost waar te nemen.186 Dit is onder meer te wijten aan de opkomst van

digitale communicatiemiddelen. Echter valt er door de sterke groei van b2c e-commerce een stijging op

te merken met betrekking tot pakketbezorging. Bijgevolg is de Europese Commissie zich gaandeweg

steeds meer beginnen toeleggen op de pakketbezorgdiensten in de plaats van op de briefpost.

Afdeling 2. Het belang van doeltreffende en betaalbare grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten met betrekking tot grensoverschrijdende e-commerce

121. De Europese Commissie benadrukte reeds in een aantal beleidsinitiatieven het belang van

pakketbezorgdiensten ten aanzien van (grensoverschrijdende) e-commerce. In één van de eerste

initiatieven met betrekking tot e-commerce (supra nr. 36) gaf de Europese Commissie al aan dat

efficiënte postbezorgdiensten onontbeerlijk zijn voor het stimuleren van e-commerce.187 Ook in het

kader van de Digitale Agenda werden problemen inzake grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten

beschouwd als een belemmering van de digitale eengemaakte markt en grensoverschrijdende e-

commerce.188 Een ander belangrijk beleidsinitiatief betreft het stappenplan inzake pakketten. Dit

stappenplan wordt verder in de bijdrage besproken (infra afdeling 3, §3).

122. Pakketbezorging is in het bijzonder van belang wanneer er sprake is van indirecte e-commerce

(supra nr. 35). Dit betreft de aan- en verkoop van materiële goederen die vervolgens bij de klant moeten

worden geleverd. Hierbij zijn aspecten met betrekking tot de levering zowel voor consumenten als

bedrijven relevant.

185 Arrest van 19 mei 1993, Corbeau, C-320/91, ECLI:EU:C:1993:198, §18. 186 A.C. HOUCK, “Life After Volume Declines: Is There a Viable Future for the Postal Sector?” in P.L PARCU, T. BRENNAN en

V. GLASS (eds.), The Contribution of the Postal and Delivery Sector: Between E-Commerce and E-Substitution, Cham,

Springer, 2018, (161) 161-162; J. HEARN, “Implications of Recent Developments in E-Commerce for Universal Service

Providers and the USO” in M.A. CREW en T.J. BRENNAN (eds.), The Future of the Postal Sector in a Digital World, Cham,

Springer, 2016, (43) 43. 187 COM(97) 157 final, 3. 188 Zie EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch

en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: Een coherent kader voor een groter vertrouwen in de digitale eengemaakte

markt voor elektronische handel en onlinediensten, COM(2011) 942 final, 11 januari 2012, 3 en 11-13.

43

123. Ten eerste toonde een studie van de Europese Commissie aan dat aspecten inzake de levering

de keuze van een consument kunnen beïnvloeden om bij een bepaalde online handelaar materiële

goederen aan te kopen.189 Consumenten hechten voornamelijk belang aan lage leveringskosten, de

beschikbare opties met betrekking tot de levering (bijvoorbeeld het kiezen van de plaats van de levering)

en de mogelijkheid tot levering in de lidstaat van de consument. Daarnaast toonde een studie van

Comeos, de Belgische federatie van de handel en de diensten, in 2017 aan dat voor 37% van de Belgische

consumenten de levering van het aangekochte product aan huis één van de drie voornaamste drijfveren

is om producten online aan te kopen.190

124. Daarnaast hebben de bezorgdheden van consumenten met betrekking tot grensoverschrijdende

e-commerce voornamelijk te maken met de levering, meer bepaald hoge leveringskosten, hoge

retourneringskosten, lange leveringstermijnen of het niet toekomen van een levering.191 Het stimuleren

van het vertrouwen van de consument inzake grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten zou dus een

barrière kunnen wegnemen ten aanzien van grensoverschrijdende e-commerce.

125. Bovendien zijn doeltreffende en betaalbare grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten ook

voor ondernemingen van belang. Volgens een studie van de Europese Commissie vormen hoge prijzen

voor grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten voor 37% van de online handelaars een barrière ten

aanzien van grensoverschrijdende e-commerce.192 Daarnaast kunnen online handelaars aspecten met

betrekking tot de levering gebruiken als een marketingtechniek (bijvoorbeeld gratis levering, levering

de volgende dag, …).193

126. Daarenboven zijn efficiënte en betaalbare pakketbezorgdiensten van belang voor de

doeltreffendheid van de Geoblockingverordening. In sommige gevallen zal een klant ingevolge de

toepassing van deze verordening een goed kunnen aankopen bij een buitenlandse handelaar, maar zelf

voor de levering van het goed moeten instaan (supra nr. 93). Indien een klant gebruik kan maken van

efficiënte pakketbezorgdiensten aan een betaalbare prijs, kan dit in samenhang met de

Geoblockingverordening een positief effect hebben op het aantal grensoverschrijdende e-commerce

transacties.

189 SWD(2015) 100 final, 17-18. 190 COMEOS, E-Commerce Belgium 2017, https://static.comeos.be/E-Commerce_Study_Comeos_2017_4.pdf, 20 (laatst

geraadpleegd op 11 mei 2018). 191 SWD(2015) 100 final, 18. 192 SWD(2016) 166 final, 7. 193 P. GROVES, “The 2016 European Commission Proposal for a Regulation on Cross-Border Parcels: An Assessment of the

Objectives, Background, Issues and Potential Impacts” in P.L. PARCU, T. BRENNAN, en V. GLASS (eds.), The Contribution of

the Postal and Delivery Sector: Between E-Commerce and E-Substitution, Cham, Springer, (115) 122.

44

Afdeling 3. Vroegere Europese initiatieven en hun tekortkomingen

§ 1. Overzicht

127. In het verleden heeft de Europese Unie reeds enkele maatregelen genomen met betrekking tot

postdiensten in het algemeen. Als onderdeel van het interne markt-programma, presenteerde de

Europese Commissie het “Groenboek over de ontwikkeling van de interne markt voor postdiensten”.194

Dit gaf enkele jaren later aanleiding tot de Richtlijn Postdiensten (97/67/EG) (infra hoofdstuk 1, afdeling

3, §2).195 Deze richtlijn maakt heden ten dage al meer dan 20 jaar het Europese regelgevingskader voor

postdiensten uit. De richtlijn werd tweemaal gewijzigd, meer bepaald in 2002 en 2008.196

128. Na de laatste wijziging van de Richtlijn Postdiensten, verplaatste de focus zich in het bijzonder

naar pakketbezorging in functie van e-commerce. In 2012 presenteerde de Europese Commissie het

Groenboek “Een geïntegreerde markt van pakketbestellingen voor groei van de elektronische handel in

de EU”.197 Een jaar later volgde een mededeling van de Europese Commissie omtrent “Een stappenplan

voor de voltooiing van de interne markt voor pakketbezorging” (hierna: ‘stappenplan inzake pakketten’,

infra hoofdstuk 1, afdeling 3, §3).198 Vervolgens stelde de Europese Commissie in 2015 haar DSM-

strategie voor, waarvan het voorstel voor een Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten

deel uitmaakt.

129. Hierna volgt eerst een bespreking van de Richtlijn Postdiensten, aangezien deze Richtlijn het

huidige Europese regelgevingskader inzake postdiensten uitmaakt. Daarna wordt het stappenplan inzake

pakketten toegelicht, daar dit kan gezien worden als de voorloper van het initiatief inzake

pakketbezorging dat kadert in de DSM-strategie.

194 Zie EUROPESE COMMISSIE, Groenboek over de ontwikkeling van de interne markt voor postdiensten, COM(91) 476 final,

11 juni 1992. 195 Richtlijn 97/67/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 december 1997 betreffende gemeenschappelijke regels

voor de ontwikkeling van de interne markt voor postdiensten in de Gemeenschap en de verbetering van de kwaliteit van de

dienst, P.B. L 15, 21 januari 1998, 14-25. 196 Deze wijzigingen zijn vervat in de zogenaamde tweede en derde Richtlijn Postdiensten. Zie Richtlĳn 2002/39/EG van het

Europees Parlement en de Raad van 10 juni 2002 tot wĳziging van Richtlĳn 97/67/EG met betrekking tot de verdere

openstelling van de postmarkt in de Gemeenschap voor mededinging, P.B. L 176, 5 juli 2002, 21-25; Richtlijn 2008/6/EG van

het Europees Parlement en de Raad van 20 februari 2008 tot wijziging van Richtlijn 97/67/EG wat betreft de volledige

voltooiing van de interne markt voor postdiensten in de Gemeenschap, P.B. L 52, 27 februari 2008, 3-20. 197 Zie EUROPESE COMMISSIE, Groenboek over een geïntegreerde markt van pakketbestellingen voor groei van de elektronische

handel in de EU, COM(2012) 698 final, 29 november 2012. 198 Zie EUROPESE COMMISSIE, Een stappenplan voor de voltooiing van de interne markt voor pakketbezorging: vertrouwen

scheppen in bezorgdiensten en onlineverkoop stimuleren, COM(2013) 886 final, 16 december 2013.

45

§ 2. De Richtlijn Postdiensten

130. De Richtlijn Postdiensten houdt nauw verband met de geleidelijke liberalisering van de

postsector in de Europese Unie.199 In het Groenboek over de ontwikkeling van de interne markt voor

postdiensten haalde de toenmalige Commissie van de Europese Gemeenschappen aan dat de kwaliteit

van de postdienst sterk verschilde van lidstaat tot lidstaat.200 De Commissie stelde voor om de markt

verder te liberaliseren en om in alle lidstaten te voorzien in een universele postdienst aan aanvaardbare

voorwaarden.

131. De Richtlijn Postdiensten legt bijgevolg gemeenschappelijke regels vast met betrekking tot een

universele postdienst.201 De universele dienst houdt het waarborgen van een permanente basispostdienst

in, die voldoet aan zekere kwaliteitseisen en beschikbaar is aan een betaalbare prijs.202 Meer bepaald

behelst de universele dienst enerzijds het verstrekken van een postdienst met betrekking tot

postzendingen tot 2kg en postpakketten tot 10 kg en anderzijds het afhandelen van aangetekende

zendingen en zendingen met een aangegeven waarde.203 De lidstaten dienen ervoor te zorgen dat de

universele dienst op hun gehele grondgebied wordt gewaarborgd.204 Met deze bedoeling kunnen zij de

universele dienst toewijzen aan één of meerdere ondernemingen.205 De universele dienst heeft

betrekking op zowel binnenlandse als grensoverschrijdende postdiensten.206

132. De reikwijdte van de universele dienst ten aanzien van pakketten is in eerste instantie beperkt

tot pakketten met een maximaal gewicht van 10 kg. De nationale regelgevende instanties hebben echter

de mogelijkheid om deze drempel te verhogen tot 20 kg.207 Bijgevolg kan de universele dienst met

betrekking tot pakketten verschillen van lidstaat tot lidstaat. Niettemin dienen alle lidstaten ervoor te

zorgen dat postpakketten die afkomstig zijn van een andere lidstaat en een maximaal gewicht van 20 kg

hebben, binnen hun grondgebied worden bezorgd.

199 D. GERADIN en C. HUMPE, “The Liberalisation of Postal Services in the European Union: An Analysis of Directive 97/67”

in D. GERADIN (ed.), The Liberalization of Postal Services in the European Union, Den Haag, Kluwer Law International, 2002,

(91) 91-92. 200 COM(91) 476 final, 2-4. 201 J. HEARN, “Regulation. Quo Vadis?” in P.L PARCU, T. BRENNAN en V. GLASS (eds.), The Contribution of the Postal and

Delivery Sector: Between E-Commerce and E-Substitution, Cham, Springer, 2018, (75) 75. 202 Art. 3 (1) Richtlijn Postdiensten. 203 Art. 3 (4) Richtlijn Postdiensten. 204 Art. 4 (1) Richtlijn Postdiensten. 205 Art. 4 (2) Richtlijn Postdiensten. 206 Art. 3 (7) Richtlijn Postdiensten. 207 Art. 3 (5) Richtlijn Postdiensten.

46

133. De Richtlijn Postdiensten bepaalt tevens dat iedere lidstaat een nationale regelgevende instantie

voor de postsector moet oprichten.208 De term ‘nationale regelgevende instantie’ is enigszins misleidend,

aangezien deze instantie geen regelgevende bevoegdheid heeft maar eerder over een toezichthoudende

functie beschikt.209 Deze instanties dienen ervoor te zorgen dat de verplichtingen van de richtlijn worden

nageleefd.210

134. Zowel de Europese Commissie als de rechtsleer stellen enkele tekortkomingen vast met

betrekking tot de Richtlijn Postdiensten. Ten eerste stelt de Europese Commissie dat de richtlijn

voornamelijk bedoeld was om briefpost te reguleren en niet zozeer grensoverschrijdende

pakketbezorging.211 De richtlijn dateert van de periode dat de focus binnen de postsector nog op

brievenpost lag. Bijgevolg is er een ontstentenis aan een juridisch kader dat uitsluitend betrekking heeft

op grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten.

135. Ten tweede wijst ook de rechtsleer op het verouderde karakter van de richtlijn. Volgens HEARN

is het aangewezen om de universele dienstverplichting te herzien, aangezien deze niet meer aangepast

is aan de wensen van gebruikers. 212 ALLOO wijst daarentegen op de rechtsonzekerheid met betrekking

tot de vraag of expressdiensten al dan niet onder het begrip postdiensten vallen.213 In sommige lidstaten

vallen expressdiensten namelijk onder de reglementering inzake postdiensten en in andere lidstaten niet.

Daarnaast stelt ALLOO vast dat de Richtlijn Postdiensten een lacune bevat met betrekking tot flexibiliteit

inzake pakketbezorging.214 Indien een pakket geleverd wordt op het thuisadres van de geadresseerde

maar deze niet aanwezig is om het pakket te ontvangen, kan het voor een aanbieder van postdiensten

wenselijk zijn om op een legale manier het pakket te mogen afleveren bij bijvoorbeeld de buren. De

regelgeving hieromtrent verschilt van lidstaat tot lidstaat.

208 Art. 9 (1) Richtlijn Postdiensten. 209 S. COOLSAET, “De (Belgische) postsector: juridische stand van zaken”, RW 2002, (1413) 1422. 210 Art. 22 (2) Richtlijn Postdiensten. 211 EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Impact Assessment Accompanying the document Proposal

for a Regulation of the European Parliament and of the Council on cross-border parcel delivery services, SWD(2016) 166 final,

25 mei 2016, 4. 212 J. HEARN, “Implications of Recent Developments in E-Commerce for Universal Service Providers and the USO” in M.A.

CREW en T.J. BRENNAN (eds.), The Future of the Postal Sector in a Digital World, Cham, Springer, 2016, (43) 56. 213 V. ALLOO, “How E-Commerce Is Shaping a New Consumer-Focused Regulatory Framework for the European Parcel

Delivery Market” in P.L. PARCU, T. BRENNAN en V. GLASS (eds.), The Contribution of the Postal and Delivery Sector: Between

E-Commerce and E-Substitution, Cham, Springer, (145) 153. 214 V. ALLOO, “How E-Commerce Is Shaping a New Consumer-Focused Regulatory Framework for the European Parcel

Delivery Market” in P.L. PARCU, T. BRENNAN en V. GLASS (eds.), The Contribution of the Postal and Delivery Sector: Between

E-Commerce and E-Substitution, Cham, Springer, (145) 154.

47

136. De tekortkomingen die geformuleerd worden door zowel de Europese Commissie als de

rechtsleer zijn enigszins terecht. De Richtlijn Postdiensten is niet meer aangepast aan de huidige

economische realiteit. De Richtlijn Postdiensten richt zich met betrekking tot het aanbieden van

pakketten louter tot de aanbieders van de universele dienst, hoewel er ook andere belangrijke spelers

zijn op de markt voor pakketbezorging zoals bijvoorbeeld DHL, UPS en GLS. In de meeste lidstaten

beschikken de aanbieders van de universele dienst niet over het grootste marktaandeel.215 Bijgevolg

bevat de Richtlijn Postdiensten effectief een lacune met betrekking tot (grensoverschrijdende)

pakketbezorging.

§ 3. Stappenplan inzake pakketten

137. Eind 2013 stelde de Europese Commissie haar stappenplan inzake pakketten voor.216 Met dit

stappenplan beoogde de Europese Commissie enkele moeilijkheden in verband met pakketbezorging op

te lossen met het oog op het stimuleren van het aantal e-commerce transacties. Dit stappenplan was

bedoeld voor een duurtijd van 18 maanden. De Europese Commissie moest na deze periode van 18

maanden nagaan of er zich verbeteringen hadden voorgedaan en of er al dan niet verdere actie

noodzakelijk was.217

138. Het stappenplan inzake pakketten zette drie hoofddoelstellingen uiteen. Deze hadden betrekking

op (i) het creëren van meer transparantie, (ii) een betere beschikbaarheid, kwaliteit en betaalbaarheid

van pakketbezorgdiensten en (iii) een betere bescherming voor consumenten aan de hand van verbeterde

klachtenbehandeling en geschillenregelingen.218

139. Om deze doelstellingen te bereiken, stelde de Europese Commissie vijf actiepunten voor.

Samengevat hadden deze actiepunten betrekking op (i) het verstrekken van informatie door webwinkels

aan consumenten inzake de kosten voor levering en terugzending, (ii) het verstrekken van informatie

door de exploitanten van besteldiensten aan de webwinkels inzake hun bezorgingsmogelijkheden, (iii)

het creëren van meer transparantie met betrekking tot de markt voor pakketbezorging binnen het kader

215 Overweging (8) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 216 Zie COM(2013) 886 final. 217 (COM) 2016 886 final, 3. 218 EUROPESE COMMISSIE, Een stappenplan voor de voltooiing van de interne markt voor pakketbezorging: vertrouwen scheppen

in bezorgdiensten en onlineverkoop stimuleren, COM(2013) 886 final, 16 december 2013, 7-12.

48

van de Richtlijn Postdiensten, (iv) het verbeteren van de interoperabiliteit inzake pakketbestellingen en

(v) het verbeteren van de consumentenbescherming.219

140. Deze vijf actiepunten hielden geen wetgevingsinitiatieven in, maar wel initiatieven tot

zelfregulering binnen de sector. De Europese Commissie stelde concrete initiatieven voor die zij zelf

zou nemen, alsook enkele initiatieven die gericht waren aan de uitbaters van webwinkels, de

exploitanten van besteldiensten, de lidstaten en de nationale regelgevende instanties. Bepaalde van deze

actiepunten zijn ook terug te vinden in de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.

141. De Europese Commissie evalueerde het stappenplan na een periode van 18 maanden. Bepaalde

initiatieven waren nog niet volledig ten uitvoer gebracht in de praktijk, waaronder het verstrekken van

informatie door de exploitanten van besteldiensten aan de webwinkels inzake hun

bezorgingsmogelijkheden.220 De Europese Commissie stelde enkele verbeteringen vast, onder meer

aangaande de informatieverstrekking aan consumenten.221 Andere initiatieven bleken echter geen al te

groot succes te zijn. De Europese Commissie stelde dat verdere maatregelen vereist waren met

betrekking tot het creëren van meer transparantie inzake de markt voor pakketbezorgingen, alsook de

betaalbaarheid ervan.222 Deze tekortkomingen worden bijgevolg aangepakt in de Verordening

Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.

Afdeling 4. Huidige problemen inzake pakketbezorging

142. De Europese Commissie wijst te hoge kosten voor bezorging aan als het fundamentele probleem

met betrekking tot grensoverschrijdende pakketbezorging.223 Deze hoge kosten voor de bezorging

vormen voornamelijk ten aanzien van individuen en kmo’s een belangrijke belemmering voor

grensoverschrijdende aan- en verkopen.

143. Een studie uit 2015 toonde aan dat de aanbieders van de universele dienst voor een

grensoverschrijdende bezorging van een pakket een prijs hanteren die drie tot vijf maal hoger kan zijn

dan het tarief voor een vergelijkbare binnenlandse pakketbezorging.224 In principe zijn meer handelingen

219 COM(2013) 886 final, 8-12. 220 SWD(2016) 166 final, Annex 10: Commission’s 2013 Roadmap Assessment, 244. 221 Ibid., 244. 222 Ibid., 247 en 249. 223 Ibid., 5. 224 COM(2016) 320 final, 9.

49

vereist om een pakket te bezorgen in een andere lidstaat, wat aanleiding geeft tot hogere kosten.225 Echter

zijn deze significant hogere prijzen volgens de Europese Commissie niet verklaarbaar aan de hand van

hogere loonkosten of andere kosten in de lidstaat van bestemming.

144. De Europese Commissie onderscheidt vier oorzaken die leiden tot hogere kosten voor

grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten. Samengevat hebben deze oorzaken betrekking op

(i) sectorspecifieke economische factoren, (ii) het gebrek aan transparantie met betrekking tot de markt

voor pakketbezorging en de gehanteerde tarieven, (iii) een ondoeltreffend regelgevend toezicht en (iv)

de winstmarges die online handelaars trachten te halen op de leveringskosten.226

145. Wat betreft sectorspecifieke economische factoren, houdt dit in dat de markt voor

grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten een tweeledige markt is.227 Enerzijds zijn er afnemers die

pakketten in grote hoeveelheden verzenden en daardoor kunnen genieten van voordeligere prijzen.

Anderzijds zijn er consumenten en kmo’s, die slechts in kleine volumes gebruik maken van

grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten. Consumenten maken slechts sporadisch gebruik van een

pakketbezorgdienst, bijvoorbeeld wanneer zij een pakket willen retourneren. Daarnaast verzenden

kmo’s slechts pakketten in kleine hoeveelheden, waardoor zij over minder onderhandelingsmacht

beschikken en hogere prijzen dienen te betalen. Bijgevolg is de Verordening Grensoverschrijdende

Pakketbezorgdiensten voornamelijk gericht op het verlagen van de prijzen van de bezorgkosten voor

consumenten en kmo’s.

146. Hoewel de Europese Commissie de te hoge kosten voor de bezorging als hét fundamentele

probleem met betrekking tot grensoverschrijdende pakketbezorging beschouwt, dient niet uit het oog te

worden verloren dat de kwaliteit van deze diensten een belangrijke factor is voor het stimuleren van het

vertrouwen van ondernemingen en consumenten. Hierboven werd reeds aangehaald dat consumenten

zekere bezorgdheden hebben met betrekking tot de levering (supra nr. 124).

147. De bezorgdheden van consumenten zijn niet alleen gerelateerd aan de prijs van de

pakketbezorgdiensten, maar hebben ook betrekking op bijvoorbeeld niet-levering of lange

leveringstermijnen.228 Wat betreft het vertrouwen van consumenten, stelde het stappenplan inzake

225 J. S. MARCUS en G. PETROPOULOS, “E-Commerce in Europe: Parcel Delivery Prices in a Digital Single Market” in M. CREW,

P.L. PARCU en T. BRENNAN (eds.), The Changing Postal and Delivery Sector: Towards A Renaissance, Cham, Springer, 2017,

139-159. 226 SWD(2016) 166 final, 5. 227 SWD(2016) 166 final, 7-8. 228 SWD(2015) 100 final, 18.

50

pakketten voor dat online handelaars zouden gebruik maken van betrouwbaarheidskeurmerken. Hoewel

deze betrouwbaarheidskeurmerken effectief het vertrouwen van consumenten in een bepaalde handelaar

kunnen vergroten, houdt het gebruik ervan ook zekere risico’s in. Het is voornamelijk belangrijk dat de

consumenten zich er van bewust zijn welke keurmerken te vertrouwen zijn, alsook zou er moeten

worden toegezien op het gebruik ervan.229

Hoofdstuk 2. De Verordening Grensoverschrijdende Pakket-

bezorgdiensten

Afdeling 1. Doel en toepassingsgebied van de verordening

148. Het doel van de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten bestaat erin de

grensoverschrijdende pakketbezorging in de Europese Unie te bevorderen.230 De verordening tracht dit

resultaat te bereiken door regels vast te stellen die zorgen voor toezicht en meer transparantie aangaande

grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten.231 Bijgevolg zouden consumenten ook meer vertrouwen

moeten krijgen in grensoverschrijdende e-commerce.

149. De Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten vormt een aanvulling op de

Richtlijn Postdiensten. Dit wordt benadrukt in de doelstelling van de verordening, alsook in de

toepasselijke definities. Enerzijds bepaalt de verordening dat zij specifieke bepalingen bevat ter

aanvulling op de Richtlijn Postdiensten.232 Anderzijds wordt voor de toepassing van de verordening

verwezen naar de definities van de Richtlijn Postdiensten.233

150. Vooraleer de inhoud van de verordening te bespreken, dient eerst te worden stilgestaan bij

enkele belangrijke begrippen, meer bepaald ‘pakket’ en ‘pakketbezorgdiensten’. Ten eerste heeft het

begrip ‘pakket’ betrekking op een postzending met een maximaal gewicht van 31,5 kg.234 Het wordt

aangenomen dat postzendingen die een dikte hebben van meer dan 20mm geen briefpost bevatten maar

andere goederen.235 Brievenpost valt buiten de definitie van een pakket. Ten tweede dient de term

229 J. NOLL, “European Community and E-commerce: Fostering Consumer Confidence”, E.C.L.Rev. 2002, (207) 213. 230 Art. 1 Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 231 Overweging (36) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 232 Art. 1 Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 233 Art. 2 Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 234 Art. 2 (1) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 235 Overweging (16) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.

51

‘pakketbezorgdiensten’ begrepen te worden als “de diensten die bestaan in de ophaling, de sortering,

het vervoer en de distributie van pakketten”.236

Afdeling 2. Inhoud van de verordening

151. De belangrijkste bepalingen van de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten

zijn vervat in de artikelen 4 tot en met 7. Deze artikelen hebben respectievelijk betrekking op (i) het

verstrekken van bepaalde informatie door de aanbieders van pakketbezorgdiensten, (ii) transparantie

inzake de tarieven voor enkelstukspostzendingen, (iii) het beoordelen van de tarieven voor

enkelstukspostzendingen en (iv) de verplichting voor bepaalde handelaars om consumenten in te lichten

over zaken met betrekking tot de levering. Deze bepalingen worden achtereenvolgens besproken met de

nodige aandacht voor belangrijke wijzigingen ten opzichte van het wetgevingsvoorstel.

§ 1. Informatieverstrekking door de aanbieders van pakketbezorgdiensten (artikel 4)

152. De Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten verplicht bepaalde aanbieders van

pakketbezorgdiensten om informatie in te dienen bij de nationale regelgevende instantie van de lidstaat

waar zij hun plaats van vestiging hebben. Deze verplichting geldt voor alle aanbieders van

pakketbezorgdiensten die het voorgaande kalenderjaar gemiddeld meer dan 50 personen in dienst

hadden in de lidstaat van vestiging.237 Daarnaast is deze verplichting ook van toepassing op aanbieders

van pakketbezorgdiensten die het voorgaande kalenderjaar gemiddeld minder dan 50 personen in dienst

hadden, maar die in meerdere lidstaten gevestigd zijn.

153. Bovendien kunnen de nationale regelgevende instanties aan de aanbieders van

pakketbezorgdiensten die het voorgaande kalenderjaar tussen de 25 en 49 personen in dienst hadden,

vragen om ook welbepaalde informatie in te dienen. De nationale regelgevende instanties kunnen

hierom verzoeken “indien de specifieke kenmerken van de betrokken lidstaat zulks vereisen en mits dit

noodzakelijk en evenredig is om toe te zien op de naleving van deze verordening.”238 Deze mogelijkheid

was oorspronkelijk niet opgenomen in het wetgevingsvoorstel. Het wetgevingsvoorstel hanteerde met

betrekking tot de informatieverplichting een strikte toepassingsdrempel van 50 werknemers, tenzij de

aanbieder een plaats van vestiging had in meerdere lidstaten.239 De verordening is op dit vlak een

verbetering ten opzichte van het wetgevingsvoorstel, aangezien het toepassingscriterium van het

236 Art. 2 (2) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 237 Art. 4 (6) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 238 Art. 4 (7) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 239 Art. 3 (6) Voorstel Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.

52

wetgevingsvoorstel geen differentiatie toeliet naargelang de specifieke situatie in een welbepaalde

lidstaat. Een andere mogelijke optie betreft bijvoorbeeld een toepassingscriterium op basis van het

marktaandeel dat een aanbieder van pakketbezorgdiensten heeft in een bepaalde lidstaat.240

154. De hierboven beschreven aanbieders van pakketbezorgdiensten zijn in de eerste plaats verplicht

om enkele algemene gegevens te verstrekken aan de nationale regelgevende instantie. Deze gegevens

hebben betrekking op (i) de identificatie van de aanbieder (naam, rechtpositie, rechtsvorm,

inschrijvingsnummer in het handelsregister, btw-nummer, adres en gegevens van een contactpersoon),

(ii) de kenmerken van de aangeboden pakketbezorgdiensten en (iii) de algemene voorwaarden die de

aanbieder hanteert, inclusief zijn klachtenprocedure en aansprakelijkheidsbeperkingen.241

155. Ten tweede rust er op de aanbieders van pakketbezorgdiensten een jaarlijkse verplichting tot het

indienen van bepaalde informatie bij de nationale regelgevende instanties. Samengevat heeft deze

verplichting betrekking op (i) de jaarlijkse omzet, (ii) het aantal werknemers, (iii) het aantal

afgehandelde pakketten, (iv) de namen van de eventuele onderaannemers en (v) de openbaar

toegankelijke prijslijsten.242

156. De aanbieders van pakketbezorgdiensten dienen de bovenstaande informatie niet te verstrekken

indien de nationale regelgevende instantie deze reeds heeft opgevraagd en ontvangen.243 Daarnaast

hebben de nationale regelgevende instanties de mogelijkheid om bijkomende informatie op te vragen,

voor zover dit noodzakelijk is en niet verder gaat dan nodig.244

§ 2. Transparantie van de tarieven voor enkelstukspostzendingen (artikel 5)

157. Naast de informatieverplichting in artikel 4, legt de verordening ook een jaarlijkse

informatieverplichting op aan alle aanbieders van pakketbezorgdiensten die onder het toepassingsgebied

van artikel 4 vallen maar ook hun diensten over de landsgrenzen heen aanbieden. Deze verplichting

bestaat uit het indienen van de openbare tarievenlijst bij de nationale regelgevende instantie van de

lidstaat waar zij gevestigd zijn.245 Deze openbare tarievenlijst moet betrekking hebben op de tarieven

240 P. GROVES, “The 2016 European Commission Proposal for a Regulation on Cross-Border Parcels: An Assessment of the

Objectives, Background, Issues and Potential Impacts” in P.L. PARCU, T. BRENNAN en V. GLASS (eds.), The Contribution of

the Postal and Delivery Sector: Between E-Commerce and E-Substitution, Cham, Springer, (115) 127. 241 Art. 4 (1) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 242 Art. 4 (3) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 243 Art. 4 (1) en (3) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten 244 Art. 4 (5) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 245 Art. 5 (1) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.

53

die gelden voor het desbetreffende kalenderjaar voor de bezorging van enkelstukspostzendingen die

geen brievenpost uitmaken. Deze enkelstukspostzendingen zijn opgesomd in de bijlage bij de

verordening. Het gaat onder meer om aangetekende brieven (500 g, 1 kg, 2 kg) en standaardpakketten

(1 kg, 2 kg of 5 kg), waarbij zowel de binnenlandse als de intracommunautaire tarieven moeten worden

meegedeeld.246 De nationale regelgevende instanties dienen vervolgens deze openbare tarievenlijst in

bij de Europese Commissie.247 De Europese Commissie maakt naderhand deze informatie bekend op

een speciaal daartoe bestemde website.

158. Het begrip enkelstukspostzending dient best in zijn letterlijke betekenis te worden

geïnterpreteerd als een afzonderlijke zending die aan een individueel tarief wordt aangerekend. Het

begrip werd noch expliciet in de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten gedefinieerd,

noch in de Richtlijn Postdiensten. De Richtlijn Postdiensten definieert echter wel het begrip ‘tegen

enkelstukstarieven aangeboden zendingen’ als “postdiensten waarvoor het tarief is vastgesteld in de

algemene voorwaarden van aanbieder(s) van de universele dienst voor individuele postzendingen.”248

159. Het achterliggende doel van deze bepaling is het bekomen van meer transparantie inzake

grensoverschrijdende tarieven en om eventuele verschillen in de tarieven vast te stellen. Daarbij ligt de

focus van het artikel op de tarieven voor enkelstukspostzendingen. Dit moet voornamelijk ten goede

komen aan kmo’s en consumenten aangezien zij slechts sporadisch een pakket verzenden of slechts in

beperkte hoeveelheden. Bijgevolg hebben zij minder onderhandelingsmacht en betalen zij hogere

tarieven. Indien de openbare tarievenlijsten worden gepubliceerd, zullen de aanbieders van

pakketbezorgdiensten wellicht minder geneigd zijn om veel hogere tarieven te hanteren dan de

concurrentie.

160. Deze bepaling heeft enkele wijzigingen ondergaan ten opzichte van het wetgevingsvoorstel. Het

wetgevingsvoorstel stelde namelijk het indienen van de openbare tarievenlijst verplicht voor “alle

aanbieders van universele diensten die pakketbezorgdiensten aanbieden”.249 Naast de indiening van de

openbare tarievenlijst, waren de aanbieders in kwestie ook verplicht om de nationale regelgevende

instanties te informeren over hun toepasselijke eindvergoedingen.250 Een eindvergoeding betreft een

“vergoeding aan de leveranciers van de universele dienst voor de distributie van de inkomende

246 Bijlage bij de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 247 Art. 5 (2) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 248 Art. 2 (20) Richtlijn Postdiensten. 249 Art. 4 (1) Voorstel Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 250 Art. 4 (3) Voorstel Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.

54

grensoverschrijdende post, bestaande uit postzendingen die uit een andere lidstaat afkomstig zijn.”251

Aangezien de reikwijdte van deze bepaling nu is uitgebreid tot alle aanbieders van grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten die ook onder artikel 4 vallen, kan dit de nationale regelgevende instanties

toelaten om een beter zicht te krijgen op de openbare tarievenlijsten van alle belangrijke marktspelers

en niet louter de aanbieders van de universele dienst.

§ 3. Beoordeling van de tarieven voor enkelstukspostzendingen (artikel 6)

161. In uitvoering van de in het vorige lid vermelde verplichting verkrijgt de nationale regelgevende

instantie een overzicht van de openbare tarievenlijst voor elk van de in de bijlage vermelde

enkelstukspostzendingen. Op basis van deze gegevens stelt de nationale regelgevende instantie vast

welke aan een universele dienstverplichting onderworpen grensoverschrijdende tarieven zij dient te

beoordelen.252

162. De nationale regelgevende instantie beoordeelt op objectieve wijze of de grensoverschrijdende

tarieven onredelijk hoog zijn.253 Zij moet deze beoordeling uitvoeren in overeenstemming met de

beginselen die vervat zijn in artikel 12 van de Richtlijn Postdiensten. Dat artikel legt enkele principes

vast met betrekking tot de tarieven voor diensten die deel uitmaken van de universele dienstverplichting.

Samengevat moeten de prijzen betaalbaar, kostengeoriënteerd, transparant en non-discriminatoir zijn.254

In het geval dat de aanbieder van de universele dienst speciale tarieven hanteert, moeten zowel de

tarieven als de voorwaarden transparant en non-discriminatoir zijn.255 Daarnaast mogen de lidstaten

uniforme tarieven vaststellen, die voor de aanbieders de mogelijkheid tot individuele prijsafspraken met

gebruikers niet uitsluit.256

163. De nationale regelgevende instantie dient bij haar beoordeling rekening te houden met enkele

elementen. Deze elementen zijn onder meer de toepassing van uniforme tarieven ten aanzien van

meerdere lidstaten, de waarschijnlijke gevolgen van de tarieven voor particulieren en kmo’s, …257 In

tegenstelling tot het wetgevingsvoorstel biedt de uiteindelijke tekst van de verordening de mogelijkheid

aan nationale regelgevende instanties om voor haar beoordeling rekening te houden met bijkomende

251 Art. 2 (15) Richtlijn Postdiensten. 252 Art. 6 (1) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 253 Art. 6 (2) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 254 Art. 12, eerste, tweede en vierde streep Richtlijn Postdiensten. 255 Art. 12, vijfde streep Richtlijn Postdiensten. 256 Art. 12, tweede en derde streep Richtlijn Postdiensten. 257 Art. 6 (2) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.

55

elementen indien zij dit nodig acht.258 Deze bijkomende elementen hebben betrekking op nationale

prijsreguleringen en eventuele misbruiken van machtpositie.

164. De beoordeling van de nationale regelgevende instantie, alsook een niet-vertrouwelijke versie

ervan, moeten worden ingediend bij de Europese Commissie.259 Vervolgens maakt de Europese

Commissie de niet-vertrouwelijke versie bekend.260 Zulke praktijk staat ook bekend als “naming-and-

shaming”.261

165. Op grond van het wetgevingsvoorstel moest de nationale regelgevende instantie de

grensoverschrijdende tarieven van de aanbieders van universele diensten die pakketbezorgdiensten

aanbieden, beoordelen op grond van hun betaalbaarheid.262 Indien een nationale regelgevende instantie

tot de conclusie kwam dat de tarieven voor grensoverschrijdende pakketbezorgingen niet betaalbaar

zijn, diende deze instantie de aanbieder van de universele dienst om nadere uitleg te vragen.263 De

aanbieder van de universele dienst had de mogelijkheid om zijn tarieven te rechtvaardigen. De

beoordeling van de nationale regelgevende instantie moest ook ter kennis worden gebracht aan de

mededingingsautoriteit van de desbetreffende lidstaat, de Europese Commissie en de nationale

regelgevende instanties in andere lidstaten.264

§ 4. Informatieverplichting van handelaars ten aanzien van consumenten (artikel 7)

166. De Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten creëert jegens bepaalde

handelaars een informatieverplichting ten aanzien van consumenten, die oorspronkelijk niet opgenomen

was in het wetgevingsvoorstel. Deze bepaling is van toepassing op handelaars die

verkoopovereenkomsten sluiten met consumenten die onder het toepassingsgebied van de Richtlijn

Consumentenrechten vallen én die de verzending van een pakket over de grens omvat.265 In dat geval

258 Art. 6 (3) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 259 Art. 6 (7) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 260 Art. 6 (8) Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 261 P. GROVES, “The 2016 European Commission Proposal for a Regulation on Cross-Border Parcels: An Assessment of the

Objectives, Background, Issues and Potential Impacts” in P.L. PARCU, T. BRENNAN en V. GLASS (eds.), The Contribution of

the Postal and Delivery Sector: Between E-Commerce and E-Substitution, Cham, Springer, (115) 116. 262 Art. 5 (1) Voorstel Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 263 Art. 5 (2) Voorstel Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 264 Art. 5 (4) Voorstel Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 265 Art. 7 Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten jo. art. 3 Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement

en de Raad van 25 oktober 2011 betreffende consumentenrechten, tot wijziging van Richtlijn 93/13/EEG van de Raad en van

Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 85/577/EEG en van Richtlijn

56

rust op de handelaar in kwestie een precontractuele informatieverplichting. Hij moet de consument

inlichten over de grensoverschrijdende bezorgopties met betrekking tot die specifieke

verkoopovereenkomst en de kosten die de consument daar (eventueel) voor moet betalen. Indien van

toepassing, moet de handelaar de consument ook informeren over zijn klachtenafhandelingsbeleid.

167. De Richtlijn Consumentenrechten legt onder andere reeds precontractuele

informatieverplichtingen op aan handelaars betreffende de levering van een goed of dienst. Deze

informatieverplichtingen zijn van toepassing op overeenkomsten op afstand en gelden bijgevolg voor

overeenkomsten die via e-commerce worden gesloten. Een handelaar moet de consument meer bepaald

inlichten over (i) de totale prijs van een goed of dienst, met inbegrip van alle vracht-, leverings- of

portokosten, (ii) de wijze van levering, (iii) de termijn waartoe de handelaar zich verbindt om de levering

na te komen en (iv) de kost voor het eventueel terugzenden van een goed.266

§ 5. Schematisch overzicht van de artikelen 4 tot en met 7

Toepassingsgebied Verplichting Artikel 4 Aanbieders van pakketbezorgdiensten:

1. meer dan 50 personen in dienst in de lidstaat van vestiging; 2. minder dan 50 personen in dienst maar gevestigd in meerdere lidstaten; 3. tussen 25 en 49 personen in dienst + verzoek door nationale regelgevende instantie

Informatie indienen bij nationale regelgevende instantie: 1. algemene gegevens 2. jaarlijkse omzet 3. aantal werknemers 4. aantal afgehandelde pakketten 5. namen van onderaannemers 6. openbare prijslijsten

Artikel 5 Aanbieders van grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten die ook onder toepassingsgebied van artikel 4 vallen

Indienen bij nationale regelgevende instantie: openbare tarievenlijst m.b.t. enkelstukspostzendingen, uitgezonderd brievenpost

Artikel 6 Nationale regelgevende instantie Beoordeling openbare tarievenlijst op objectieve wijze en overeenkomstig beginselen artikel 12 Richtlijn Postdiensten

Artikel 7 Handelaars die verkoopovereenkomsten sluiten met consumenten overeenkomstig Richtlijn Consumentenrechten + grensoverschrijdende verzending van een pakket

Precontractuele informatieverplichting m.b.t. grensoverschrijdende bezorgopties, de kosten en klachtafhandelingsbeleid

97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad, P.B. L 304, 22 november 2011, 73-74 (hierna: ‘Richtlijn

Consumentenrechten’). 266 Art. 6 (1), e), g) en i) Richtlijn Consumentenrechten.

57

Afdeling 3. Verband met de Richtlijn Postdiensten

168. Zoals hierboven reeds werd vermeld (supra nr. 149), vormt de Verordening

Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten een aanvulling op de Richtlijn Postdiensten. Bijgevolg

vertonen beide wetgevingsinstrumenten op verschillende vlakken een verband.

169. Ten eerste zijn de definities die opgenomen zijn in de Richtlijn Postdiensten ook van toepassing

op de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten.267

170. Ten tweede legt de Richtlijn Postdiensten in artikel 12 beginselen vast aangaande de tarieven

voor diensten die onder de universele dienstverplichting vallen.268 Deze principes hebben onder andere

betrekking op de betaalbaarheid van de tarieven, alsook de transparantie ervan. De nationale

regelgevende instantie dient bij haar beoordeling van de tarieven voor enkelstukspostzendingen met

deze principes rekening te houden.

171. Ten derde bevat de Richtlijn Postdiensten reeds enkele informatieverplichtingen. Enerzijds

moeten de aanbieders van de universele dienst regelmatig nauwkeurige en actuele inlichtingen

verschaffen ten behoeve van gebruikers en aanbieders van postdiensten.269 Deze inlichtingen hebben

betrekking op het aanbod aan universele diensten, meer bepaald de toegang ertoe, de prijzen en de

kwaliteitsnormen. Anderzijds moeten alle aanbieders van postdiensten bepaalde informatie meedelen

aan de nationale regelgevende instanties. De verplichting behelst het verstrekken van alle informatie die

de nationale regelgevende instanties in staat zou stellen om toezicht te houden op de naleving van de

richtlijn en ten behoeve van statistische doeleinden.270 De informatieverplichtingen die vervat zijn in de

Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten zijn bedoeld om meer transparantie te creëren

inzake de tarieven voor enkelstukspostzendingen, alsook de nationale regelgevende instanties in staat te

stellen om een beoordeling te maken van de gehanteerde tarieven voor enkelstukspostzendingen. De

informatieverplichting in de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten en de Richtlijn

Postdiensten hebben derhalve een andere finaliteit en zijn complementair aan elkaar.

172. Ten vierde wees de rechtsleer op bepaalde tekortkomingen van de Richtlijn Postdiensten (supra

nr. 135). Wat betreft het statuut van expressdiensten, stelt er zich onder de Verordening

Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten geen probleem. Indien een aanbieder van expressdiensten

267 Art. 2 Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 268 Art. 12 Richtlijn Postdiensten. 269 Art. 6 Richtlijn Postdiensten. 270 Art. 22bis Richtlijn Postdiensten.

58

ook pakketbezorgdiensten aanbiedt, zal hij – mits voldaan is aan bepaalde andere voorwaarden – onder

het toepassingsgebied van de verordening vallen. Wat betreft het gebrek aan bepalingen in de Richtlijn

Postdiensten in verband met flexibiliteit inzake de levering van pakketten, wordt dit probleem niet

verder uitgewerkt in de verordening en blijven de verschillen tussen de lidstaten hieromtrent bestaan.

Daarnaast raakt de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten niet aan de bepalingen

inzake de universele dienstverplichting.

Afdeling 4. Impact en doeltreffendheid van de verordening

173. Wat betreft de impact en de doeltreffendheid van de Verordening Grensoverschrijdende

Pakketbezorgdiensten kunnen er enkele opmerkingen worden gemaakt, respectievelijk met betrekking

tot (i) het toepassingsgebied van de afzonderlijke bepalingen, (ii) de inhoud van de verordening, (iii) het

verband met de Richtlijn Postdiensten en (iv) de mogelijkheid tot herziening.

174. Ten eerste vormen de bepalingen van de Verordening Grensoverschrijdende

Pakketbezorgdiensten een complex geheel. De vier bepalingen die hierboven werden besproken, zijn

telkens van toepassing op een andere doelgroep. Dit komt, mede door de vage formuleringen, de

overzichtelijkheid van de verordening niet steeds ten goede. Echter heeft er zich op dit vlak wel een

verbetering voorgedaan ten opzichte van het wetgevingsvoorstel. Wat betreft de informatieverstrekking

door de aanbieders van pakketbezorgdiensten op grond van artikel 4, bestaat er nu de mogelijkheid voor

de nationale regelgevende instanties om de informatieverplichting ook te laten gelden voor aanbieders

van pakketbezorgdiensten die het voorgaande kalenderjaar tussen de 25 en 49 personen in dienst hadden.

De nationale regelgevende instanties kunnen hiermee inspelen op de specifieke situatie in een lidstaat,

wat de impact van de verordening ten goede kan komen.

175. Ten tweede bevat de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten concrete

informatieverplichtingen die effectief het potentieel hebben om de transparantie op de markt voor

pakketbezorgdiensten te verhogen. De verordening kent duidelijke bevoegdheden toe aan de nationale

regelgevende instanties. Zij spelen een cruciale rol met betrekking tot de toepassing van de verordening.

Het is bijgevolg van wezenlijk belang dat zij hun taken doeltreffend kunnen uitvoeren. De lidstaten

zullen derhalve moeten voorzien in effectieve sancties voor het geval bepaalde aanbieders van

pakketbezorgdiensten geen of foutieve informatie zouden doorspelen. Daarnaast legt de verordening

een informatieverplichting op ten aanzien van bepaalde handelaars jegens consumenten met betrekking

tot de bezorgopties, de toepasselijke kosten en het klachtenafhandelingsbeleid van de handelaar. Zoals

hierboven reeds werd vermeld (supra nr. 124), hebben consumenten enkele bekommernissen met

betrekking tot de levering van hun online aangekochte goederen. Op deze manier houdt de verordening

59

hier enigszins rekening mee. Indien de consument vooraf duidelijk wordt geïnformeerd, kan dit een

positieve impact hebben op zijn vertrouwen in de handelaar.

176. Ten derde vormt de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten op verscheidene

vlakken een complementair geheel met de Richtlijn Postdiensten. Aangezien de Richtlijn Postdiensten

in zekere zin verouderd is doordat de richtlijn voornamelijk gericht is op briefpost, zorgt de Verordening

Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten voor een aanvulling van deze richtlijn die beter

overeenstemt met de huidige economische realiteit binnen de sector.

177. Ten vierde voorziet de verordening in de mogelijkheid tot herziening voor het geval de werking

en doeltreffendheid van de verordening te wensen zou overlaten. Uiterlijk twee jaar na de

inwerkingtreding van de verordening (23 mei 2020) dient de Europese Commissie een

beoordelingsverslag in te dienen aangaande de toepassing en uitvoering van de verordening.271 De

impact van de verordening zal derhalve worden opgevolgd.

178. Verder kan er nog een kleine kanttekening worden geplaatst met betrekking tot de toekomst van

pakketbezorgdiensten. Enkele aanbieders van pakketbezorgdiensten, waaronder DHL en UPS zijn

namelijk momenteel aan het experimenteren met de levering van pakketten via drones.272 Daarnaast

experimenteert de webwinkel Amazon met haar initiatief Amazon Prime Air, waarbij het de bedoeling

is om pakketten binnen de 30 minuten via drone te leveren.273 Het kan echter nog enkele jaren duren

vooraleer de bezorging van pakketten via drones effectief plaats zal vinden.274 Niettemin kan deze

innovatie de vraag oproepen of er in de nabije toekomst nood zou onstaan aan een nieuw wetgevend

kader met betrekking tot pakketbezorging via drones.


179. Pakketbezorging vormt een cruciaal onderdeel bij het online aankopen van materiële goederen.

De Europese Commissie beschouwt te hoge leveringskosten voor grensoverschrijdende

pakketbezorgdiensten als een fundamenteel probleem inzake grensoverschrijdende e-commerce. Dit

vormt voornamelijk voor consumenten en kmo’s een belangrijke belemmering om aan

271 Art. 11 Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten. 272 https://abcnews.go.com/Technology/amazon-ups-drone-delivery-options/story?id=21086160 (laatst geraadpleegd op 12

mei 2018); https://www.reuters.com/article/us-deutsche-post-drones/drone-delivery-dhl-parcelcopter-flies-to-german-isle-

idUSKCN0HJ1ED20140924 (laatst geraadpleegd op 12 mei 2018). 273 https://www.amazon.com/Amazon-Prime-Air/b?node=8037720011 (laatst geraadpleegd op 12 mei 2018). 274 P.J.M. ELANDS, “Drones: zegen of vloek?”, JV 2016, (95) 96.

60

grensoverschrijdende aan- en verkopen te doen. Aangezien zij slechts sporadisch of in kleine

hoeveelheden gebruik maken van grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten, betalen zij hogere

prijzen dan grotere ondernemingen die grotere volumes aan pakketten verzenden.

180. De Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten beoogt deze problemen weg te

werken door enerzijds bepaalde (grensoverschrijdende) aanbieders van pakketbezorgdiensten te

onderwerpen aan informatieverplichtingen met betrekking tot hun tarieven en anderzijds de nationale

regelgevende instanties de bevoegdheid te geven om bepaalde tarieven van enkelstukspostzendingen te

beoordelen. De tarieven die gehanteerd worden met betrekking tot enkelstukspostzendingen, zijn de

tarieven die voornamelijk van belang zijn voor consumenten en kmo’s. Een doeltreffend toezicht door

de nationale regelgevende instanties kan ertoe leiden dat consumenten en kmo’s voor

enkelstukspostzendingen geen onredelijk hoge tarieven moeten betalen. Dit kan er bijgevolg toe leiden

dat er effectief meer grensoverschrijdende e-commerce transacties zullen plaatsvinden in de Europese

Unie.

61

DEEL IV. HANDHAVING VAN CONSUMENTENRECHTEN

181. Het derde en laatste initiatief van het e-commerce pakket van de Europese Commissie betreft

het verbeteren van de handhaving van consumentenbescherming. De Verordening 2006/2004

betreffende samenwerking met betrekking tot consumentenbescherming (hierna: ‘Eerste SCB-

verordening’) creëerde een netwerk van nationale autoriteiten die belast zijn met de handhaving van

consumentenbescherming.275 Volgens de Europese Commissie is deze verordening niet aangepast aan

de noden van de digitale eengemaakte markt. In het kader van de DSM-strategie stelde de Europese

Commissie daarom voor om het juridisch kader betreffende het SCB-netwerk te herzien door middel

van een voorstel voor een verordening.276

182. Deze herziening resulteerde op 12 december 2017 in een nieuwe SCB-verordening.277 De

Tweede SCB-verordening trekt de Eerste SCB-verordening in met ingang van 17 januari 2020 en zal

dus vanaf die datum van toepassing zijn.278

183. Dit deel behandelt eerst op beknopte wijze enkele algemene principes inzake

consumentenbescherming en de handhaving ervan in de Europese Unie. Vervolgens komen de

handhavingsmechanismen en de tekortkomingen van de Eerste SCB-verordening aan bod. Daarna wordt

nagegaan hoe de Tweede SCB-verordening deze tekortkomingen tracht weg te werken. Ten slotte wordt

de impact en doeltreffendheid van de Tweede SCB-verordening besproken.

275 Zie Verordening (EG) Nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 27 oktober 2004 betreffende

samenwerking tussen de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake

consumentenbescherming (“verordening betreffende samenwerking met betrekking tot consumentenbescherming”), P.B. L

364, 9 december 2004, 1-11. 276 Zie Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende samenwerking tussen de nationale

instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming, COM(2016) 283

final – 2016/0148 (COD), 25 mei 2016. 277 Verordening (EU) 2017/2394 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2017 betreffende samenwerking

tussen de nationale autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming

en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 2006/2004, P.B. L 345, 27 december 2017, 1-26. 278 Art 41-42 Tweede SCB-verordening.

62

Hoofdstuk 1. Het belang van consumentenbescherming en de

handhaving van consumentenrechten ten aanzien van grensoverschrijdende

e-commerce

Afdeling 1. Consumentenbescherming in de Europese Unie

184. Het belang van consumentenbescherming wordt in de Europese Unie weerspiegeld in het

VWEU, het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie en in de secundaire regelgeving. Ten

eerste is de juridische basis voor de Europese Unie om regelgeving uit te vaardigen inzake

consumentenbescherming vervat in artikel 114 VWEU en heeft deze derhalve betrekking op de

verwezenlijking van de interne markt.279 Hierbij moet de Europese Commissie uitgaan van een hoog

beschermingsniveau.280 Daarnaast bepaalt artikel 169 VWEU: “Om de belangen van de consumenten te

bevorderen en een hoog niveau van consumentenbescherming te waarborgen, draagt de Unie bij tot de

bescherming van de gezondheid, de veiligheid en de economische belangen van de consumenten

alsmede tot de bevordering van hun recht op voorlichting en vorming, en hun recht van vereniging om

hun belangen te behartigen.”281 In het tweede lid bepaalt artikel 169 VWEU dat met het oog op het

verwezenlijken van deze doelstellingen, de Unie kan bijdragen door middel van maatregelen op basis

van artikel 114 VWEU, alsook “door middel van maatregelen om het beleid van de lidstaten te

ondersteunen, aan te vullen en te controleren.”282 Het merendeel van de secundaire regelgeving wordt

echter gebaseerd op artikel 114 VWEU.283

185. Ten tweede bepaalt het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie dat het beleid van

de Unie een hoog niveau inzake consumentenbescherming moet verzekeren.284

186. Ten derde ontwikkelde het acquis communautaire inzake consumentenbescherming zich sinds

de jaren ‘80 voornamelijk door middel van richtlijnen.285 De focus van de Europese wetgever lag hierbij

279 A. SAVIN, EU Internet Law, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, 228. 280 Art. 114 (3) VWEU. 281 Art. 169 (1) VWEU. 282 Art. 169 (2) VWEU. 283 G. HOWELLS, “European Consumer Law” in C. BARNARD en S. PEERS, European Union Law, Oxford, Oxford University

Press, 2017, (686) 689. 284 Art. 38 Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, P.B. C 202, 7 juni 2016, 401. 285 E. TERRYN, “Vers une harmonisation des sanctions?” Section 1: Le contrôle de l’application du droit des pratiques

commerciales déloyales – l’expérience du règlement 2006/2004 relatif à la coopération en matière de protection des

63

aanvankelijk op minimale harmonisatie. In het geval van minimale harmonisatie moeten de lidstaten

bepaalde Europese minimumstandaarden garanderen.286 Het staat de lidstaten echter vrij om meer

bescherming te bieden aan consumenten en door middel van nationale wetgeving strengere standaarden

in te voeren. Bijgevolg kunnen ten gevolge van minimale harmonisatie nog steeds verschillen tussen

lidstaten blijven bestaan. Dit leidde tot een verandering in de aanpak van de Europese Commissie,

waarbij zij steeds meer maximale harmonisatie nastreeft.287 In het geval van maximale harmonisatie

kunnen de lidstaten geen strengere bepalingen invoeren.

Afdeling 2. Grensoverschrijdende handhaving van consumentenrechten

187. In tegenstelling tot de harmonisatie inzake het materieel recht aangaande

consumentenbescherming is er geen sprake van harmonisatie betreffende de handhaving ervan.288 De

handhaving van het Europese consumentenrecht ligt in handen van de lidstaten. Dit vloeit voort uit de

procedurele autonomie van de lidstaten.289 Het Hof van Justitie bevestigde dit principe in het arrest

Cassis de Dijon.290 Daarnaast bepaalt artikel 19 VEU dat “De lidstaten voorzien in de nodige

rechtsmiddelen om daadwerkelijke rechtsbescherming op de onder het recht van de Unie vallende

gebieden te verzekeren.”291

188. Aangezien de handhaving van consumentenrechten in handen is van de lidstaten, bestaan er op

dit vlak ook grote verschillen tussen de lidstaten.292 De handhaving kan onder meer gebeuren door

publieke autoriteiten, schadeloosstelling via het privaatrecht, het strafrecht of via administratieve

sancties.293

consommateurs” in E. TERRYN en D. VOINOT (eds.), Droit européen des pratiques commerciales déloyales: évolution et

perspectives, Brussel, Larcier, 2012, (33) 34-35. 286 P. CRAIG en G. DE BÚRCA, EU Law: Text, Cases and Materials, Oxford, Oxford University Press, 2015, 626. 287 N. REICH, “From minimal to full to ‘half’ harmonisation” in J. DEVENNEY en M. KENNY, European Consumer Protection:

Theory and Practice, Cambridge, Cambridge University Press, 2012, (3) 3; Zie bijvoorbeeld Richtlĳn 2002/65/EG van het

Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002 betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan

consumenten en tot wĳziging van de Richtlĳnen 90/619/EEG, 97/7/EG en 98/27/EG van de Raad, P.B. L 271, 9 oktober 2002,

16-24. 288 M. DUROVIC en H.W. MICKLITZ, Internationalization of Consumer Law: A Game Changer, Cham, Springer, 2017, 85. 289 G. BETLEM, “Public and Private Transnational Enforcement of EU Consumer Law”, EBLR 2007, (683) 683-684. 290 Arrest van 16 december 1976, Rewe v Landwirtschaftskammer für das Saarland, C-33/76, ECLI:EU:C:1976:188, §5. 291 Art. 19 (1), tweede lid VEU. 292 P. ROTT, “Effective enforcement of consumer law: the comeback of public law and criminal law” in J. DEVENNEY en M.

KENNY, European Consumer Protection: Theory and Practice, Cambridge, Cambridge University Press, 2012, (64) 64. 293 G. HOWELLS, “European Consumer Law” in C. BARNARD en S. PEERS, European Union Law, Oxford, Oxford University

Press, 2017, (686) 705-706.

64

189. Niettemin bestaan er op Europees niveau twee wetgevingsinstrumenten die de handhaving van

consumentenrechten faciliteren. Enerzijds is er de Eerste SCB-verordening, die vervangen zal worden

door de Tweede SCB-verordening in 2020. Beide verordeningen komen verder aan bod in

respectievelijk hoofstuk 2 en 3. Anderzijds is er de Richtlijn 2009/22/EG betreffende het doen staken

van inbreuken in het raam van de bescherming van de consumentenbelangen.294 Op grond van deze

richtlijn dienen de lidstaten een rechterlijke of administratieve instantie aan te duiden die

verantwoordelijk is voor het nemen van beslissingen aangaande het staken van inbreuken op de

collectieve belangen van consumenten.295

190. In het kader van de DSM-strategie benadrukt de Europese Commissie het belang van een

doeltreffende handhaving van consumentenrechten ten behoeve van grensoverschrijdende e-commerce.

Volgens cijfergegevens van 2015, zou 61% van de consumenten vertrouwen hebben in online aankopen

bij een binnenlandse webshop, terwijl slechts 38% vertrouwen heeft in een buitenlandse webshop.296 De

Europese Commissie gaat ervan uit dat een betere handhaving van consumentenrechten het vertrouwen

van consumenten in grensoverschrijdende transacties zal vergroten en dat bijgevolg het aantal

grensoverschrijdende e-commerce transacties zal toenemen.297 Hierbij moet echter worden opgemerkt

dat het niet zeker is in welke mate een betere handhaving precies kan bijdragen tot meer

grensoverschrijdende aan- en verkopen, aangezien er nog andere belangrijke barrières zijn zoals taal,

cultuur en afstand.298

191. Het is daarnaast belangrijk om de handhaving van consumentenrechten in zijn geheel met de

andere initiatieven van de DSM-strategie te bekijken. De handhaving van consumentenrechten is ook

van belang voor het eerste initiatief van het e-commerce pakket, namelijk de Geoblockingverordening

(supra deel II). Deze verordening valt onder het toepassingsgebied van de Tweede SCB-verordening

(infra nr. 218). Indien deze verordening op een doeltreffende wijze zal worden gehandhaafd, zullen

consumenten bijgevolg een betere toegang krijgen tot online goederen en diensten.299

294 Richtlijn 2009/22/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2009 betreffende het doen staken van inbreuken

in het raam van de bescherming van de consumentenbelangen (Gecodificeerde versie), P.B. L 110, 1 mei 2009, 30-36. 295 Zie art. 1-2 Richtlijn 2009/22/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2009 betreffende het doen staken

van inbreuken in het raam van de bescherming van de consumentenbelangen (Gecodificeerde versie), P.B. L 110, 1 mei 2009,

31-32. 296 COM(2016) 284 final, 3. 297 COM(2016) 320 final, 6. 298 R. VAN DEN BERGH, “Should consumer protection law be publicly enforced? An economic perspective on EC Regulation

2006/2004 and its implementation in the consumer protection laws of the Member States” in W. VAN BOOM en M. LOOS, Collective Enforcement of Consumer Law: Securing Compliance in Europe through Private Group Action and Public Authority

Intervention, Groningen, Europa Law Publishing, 2007, (177) 179. 299 COM(2016) 320 final, 5.

65

Afdeling 3. Problemen inzake grensoverschrijdende handhaving in de digitale

eengemaakte markt

192. Digitale technologieën zoals het internet en e-commerce zijn niet gebonden aan echte

landsgrenzen. Dit leidt tot moeilijkheden inzake de handhaving van consumentenrechten aangezien de

bevoegde autoriteiten slechts in een bepaalde jurisdictie kunnen optreden.300 Om deze reden acht de

Europese Commissie een efficiënte coördinatie van de werkzaamheden van deze publieke autoriteiten

onontbeerlijk.

193. In 2014 werd geschat dat 37% van de online handelaars die actief zijn in de sectoren van kledij,

elektronica, recreatie, consumentenkrediet en pakketreizen het Europees consumentenrecht niet zouden

naleven.301 Dit zou in deze sectoren leiden tot een benadeling van consumenten ten belope van 770

miljoen euro per jaar. De Europese Commissie beoogt met de verbetering van de handhaving van

consumentenrechten het nalevingspercentage derhalve op te drijven.

Hoofdstuk 2. Handhaving van consumentenrechten onder de Eerste

SCB-verordening

Afdeling 1. Doel en toepassingsgebied van de Eerste SCB-verordening

194. Het doel van de Eerste SCB-verordening is het creëren van een netwerk van nationale instanties

die verantwoordelijk zijn voor het handhaven van consumentenbescherming en het coördineren van hun

onderlinge, wederzijdse bijstand. Deze verordening streeft dus geenszins harmonisatie na van de

handhaving van consumentenrechten, maar wel de coördinatie ervan.

195. Het toepassingsgebied van de Eerste SCB-verordening strekt zich uit tot intracommunautaire

inbreuken op de wetgeving inzake consumentenbescherming die opgenomen is in de bijlage bij de

300 SWD(2015) 100 final, 15. 301 COM(2016) 284 final, 2.

66

verordening.302 Onder meer de Richtlijn inzake elektronische handel303, de Verordening inzake de

rechten van vliegtuigpassagiers304 en de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken305 vallen onder het

toepassingsgebied van de verordening. De Eerste SCB-verordening is niet van toepassing op het

discriminatieverbod vervat in artikel 20 (2) Dienstenrichtlijn. Dat artikel werd hierboven reeds

besproken in het kader van de Geoblockingverordening (supra deel II, hoofdstuk 1, afdeling 3).

196. Wat betreft de notie ‘intracommunautaire inbreuk’, kan dit volgens de definitie in de

verordening in drie gevallen plaatsvinden. Om te bepalen of de inbreuk een intracommunautair karakter

heeft, moet er in de eerste plaats gekeken worden naar de lidstaat of de lidstaten waar de inbreuk “schade

toebrengt of kan toebrengen aan de collectieve belangen van consumenten.”306 Concreet zal er sprake

zijn van een intracommunautaire inbreuk indien de schade plaatsvindt of kan plaatsvinden in een andere

lidstaat dan (i) waar de inbreuk plaatsvond, of (ii) waar de verantwoordelijke verkoper of dienstverlener

zijn plaats van vestiging heeft, of (iii) waar bewijsmateriaal of vermogensbestanddelen omtrent de

inbreuk gevonden kunnen worden.

Afdeling 2. Mechanismen van de Eerste SCB-verordening

§ 1. Minimumbevoegdheden van de bevoegde autoriteiten (artikel 4)

197. Iedere lidstaat dient een bevoegde autoriteit en één verbindingsbureau aan te duiden die instaan

voor de toepassing van deze verordening.307 De bevoegde autoriteit is verantwoordelijk voor de

302 Art. 2 (1) jo. art. 3, a) - b) Eerste SCB-verordening. Opmerking: de bijlage bij de Eerste SCB-verordening is meermaals

gewijzigd om nieuwe richtlijnen en verordeningen aan het toepassingsgebied van de verordening toe te voegen. Oorspronkelijk

waren in totaal veertien richtlijnen en één verordening opgenomen in de bijlage. Momenteel telt de bijlage zestien richtlijnen

en vier verordeningen. Het is daarom aangewezen om de geconsolideerde (doch niet authentieke) versie van de verordening te

raadplegen. 303 Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde juridische aspecten van

de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel, in de interne markt, P.B. L 178, 17 juli 2000,

1-16. 304 Verordening (EG) nr. 261/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 11 februari 2004 tot vaststelling van

gemeenschappelijke regels inzake compensatie en bijstand aan luchtreizigers bij instapweigering en annulering of langdurige

vertraging van vluchten, P.B. L 46 17 februari 2004, 1-7. 305 Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken

van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt en tot wijziging van Richtlijn 84/450/EEG van de Raad,

Richtlijnen 97/7/EG, 98/27/EG en 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad en van Verordening (EG) nr. 2006/2004

van het Europees Parlement en de Raad (“Richtlijn oneerlijke handelspraktijken”), P.B. L 149, 11 juni 2005, 22-39. 306 Art. 3, b) Eerste SCB-verordening. 307 Art 4 SCB-verordening.

67

handhaving van inbreuken die onder het toepassingsgebied van de verordening vallen, terwijl het

verbindingsbureau een coördinerende rol speelt.308

198. Elke bevoegde autoriteit beschikt over enkele onderzoeks- en handhavingsbevoegdheden. De

bevoegde autoriteit moet deze bevoegdheden uitoefenen overeenkomstig het nationale recht. Dit kan

hetzij rechtstreeks op eigen gezag of onder het toezicht van de gerechtelijke autoriteiten, hetzij door een

verzoek in te dienen bij de rechtbanken die belast zijn met het geven van de vereiste beslissing.

Bovendien mag de bevoegde autoriteit haar bevoegdheden slechts uitoefenen wanneer er een redelijk

vermoeden bestaat dat er een intracommunautaire inbreuk heeft plaatsgevonden.309

199. De bevoegde autoriteiten dienen ten minste over een zevental bevoegdheden te beschikken.

Samengevat kunnen de bevoegde autoriteiten ten minste (i) toegang krijgen tot alle relevante

documenten, (ii) informatie eisen, (iii) inspecties uitvoeren ter plaatse, (iv) de betrokken verkoper of

dienstverlener schriftelijk verzoeken om de intracommunautaire inbreuk te beëindigen, (v) de

toezegging verkrijgen van de verkoper of dienstverlener die voor de inbreuk verantwoordelijk is dat hij

de intracommunautaire inbreuk zal beëindigen en deze toezegging openbaar maken, (vi) de beëindiging

of verbod van de inbreuk eisen en deze beslissing openbaar maken en (vii) eisen dat de gedaagde die in

het ongelijk is gesteld en zich niet naar de uitspraak schikt, een betaling verricht aan de schatkist of een

andere begunstigde.310 Aangezien deze lijst slechts een opsomming is van de minimale bevoegdheden,

zijn de lidstaten vrij om de bevoegde autoriteiten bijkomende bevoegdheden toe te kennen. Bijgevolg

kunnen de exacte bevoegdheden van de bevoegde autoriteiten van lidstaat tot lidstaat verschillen.

§ 2. Wederzijdse bijstand (artikel 6 tot en met 10)

200. De wederzijdse bijstand tussen de bevoegde autoriteiten van alle lidstaten kan bestaan uit (i)

informatie-uitwisseling (al dan niet op verzoek)311, (ii) verzoeken om handhavingsmaatregelen312 en (iii)

coördinatie van markttoezicht en handhavings-activiteiten.313 De Europese Commissie houdt daarnaast

een elektronische databank bij van de informatie die zij in het kader van de wederzijdse bijstand van de

bevoegde autoriteiten verkrijgt.314 Het verlenen van deze wederzijdse bijstand is echter niet absoluut.

308 Art. 3, c) - d) Eerste SCB-verordening. 309 Het begrip ‘intracommunautaire inbreuk’ is gedefinieerd in art. 3, b) Eerste SCB-verordening. 310 Art. 4 (6) Eerste SCB-verordening. 311 Zie art. 6-7 Eerste SCB-verordening. 312 Zie art. 8 Eerste SCB-verordening. 313 Zie art. 9 Eerste SCB-verordening. 314 Zie art. 10 Eerste SCB-verordening.

68

Een bevoegde autoriteit kan in bepaalde gevallen weigeren om een verzoek om informatie-uitwisseling

of handhavingsmaatregelen in te willigen.315

201. Ten eerste kunnen de bevoegde autoriteiten elkaar bijstaan door middel van informatie-

uitwisseling. Deze informatie-uitwisseling kan zowel op verzoek als zonder verzoek plaatsvinden. Wat

betreft informatie-uitwisseling op verzoek, dient de aangezochte instantie onverwijld alle relevante

informatie te verstrekken aan de verzoekende instantie teneinde vast te stellen of er zich een

intracommunautaire inbreuk heeft voorgedaan of er een redelijk vermoeden bestaat dat zulke inbreuk

zich kan voordoen.316 Wat betreft informatie-uitwisseling zonder verzoek, dient de bevoegde autoriteit

die een redelijk vermoeden heeft of kennis krijgt van een intracommunautaire inbreuk, de bevoegde

autoriteiten van andere lidstaten en de Europese Commissie hiervan onverwijld in kennis te stellen en

alle nodige informatie te verstrekken.317 In dit geval komt de informatie-uitwisseling neer op een

waarschuwing.

202. Ten tweede kan de wederzijdse bijstand bestaan uit een verzoek om handhavingsmaatregelen.

De aangezochte instantie neemt in dit geval “alle nodige handhavingsmaatregelen om de

intracommunautaire inbreuk onverwijld te beëindigen of te verbieden.”318

203. Ten derde regelt de Eerste SCB-verordening de coördinatie van markttoezicht en

handhavingsactiviteiten aan de hand van informatie-uitwisseling door de bevoegde autoriteiten.319 In het

kader hiervan kunnen de bevoegde autoriteiten zogenaamde ‘EU sweeps’ of met andere woorden

‘bezemacties’ uitvoeren.320 Bij dergelijke bezemacties onderzoeken de bevoegde autoriteiten websites

over de hele Europese Unie om na te gaan in welke mate zij de Europese regels omtrent

315 Zie art. 15 (2) en (3) Eerste SCB-verordening. 316 Art. 6 (1) Eerste SCB-verordening. 317 Art. 7 (1) Eerste SCB-verordening. 318 Art. 8 (1) Eerste SCB-verordening 319 Art. 9 (1) Eerste SCB-verordening. 320 E. TERRYN, “Vers une harmonisation des sanctions?” Section 1: Le contrôle de l’application du droit des pratiques

commerciales déloyales – l’expérience du règlement 2006/2004 relatif à la coopération en matière de protection des

consommateurs” in E. TERRYN en D. VOINOT (eds.), Droit européen des pratiques commerciales déloyales: évolution et

perspectives, Brussel, Larcier, 2012, (33) 41.

69

consumentenbescherming naleven. Zo hebben de bevoegde autoriteiten reeds onderzoek gedaan omtrent

boekingswebsites321, garanties op elektronische producten322, …

§ 3. Activiteiten van de Gemeenschap (artikel 16 tot en met 18)

204. De Eerste SCB-verordening tracht naast het mechanisme van wederzijdse bijstand de

handhaving van consumentenrechten te faciliteren door middel van enkele algemene regelingen. Deze

hebben betrekking op het uitwisselen van praktische informatie, waaronder bijvoorbeeld inzake de

opleiding van ambtenaren en consumentenvoorlichting.323 Daarnaast voorziet de Eerste SCB-

verordening in de mogelijkheid om internationale overeenkomsten te sluiten met derde landen inzake

de handhaving van consumentenrechten.324

§ 4. Verslaggevingsverplichting (artikel 21)

205. Verder hebben de lidstaten de plicht om tweejaarlijks een verslag uit te brengen aan de

Commissie over de toepassing van de verordening.325 Vervolgens stelt de Europese Commissie op basis

hiervan een algemeen verslag op en dient dit verslag in bij het Europees Parlement en de Raad.326 Deze

verslagen verschaffen voornamelijk meer inzicht in de werking van het SCB-netwerk en de mogelijke

tekortkomingen ervan. Naar aanleiding hiervan dringt zich een bespreking van de tekortkomingen van

de Eerste SCB-verordening op.

Afdeling 3. Tekortkomingen van de Eerste SCB-verordening

206. De Europese Commissie volgde doorheen de jaren de werking van de Eerste SCB-verordening

zorgvuldig op. Op basis van de werkingsverslagen die de lidstaten tweejaarlijks bij haar moesten

indienen, kwamen een groot aantal tekortkomingen van deze verordening aan het licht.

321 Zie EUROPESE COMMISSIE, Online vakanties boeken: Commissie en instanties voor consumentenbescherming pakken

misleidende boekingswebsites aan, Persbericht IP/17/844, 7 april 2017, http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-844_nl.htm

(laatst geraadpleegd op 17 april 2018). 322 https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/consumers/enforcement-consumer-protection/eu-wide-screening-websites-

sweeps (laatst geraadpleegd op 17 april 2018). 323 Art. 16 en 17 Eerste SCB-verordening. 324 Art. 18 Eerste SCB-verordening. 325 Art. 21 (2) Eerste SCB-verordening. 326 Art. 21 (4) Eerste SCB-verordening.

70

207. In de eerste werkjaren (2007-2008), had de toepassing van de verordening voornamelijk te

maken met enkele kinderziekten. Er waren onder meer problemen met de IT-tool ter uitwisseling van

informatie en de zichtbaarheid en profilering van het SCB-netwerk.327

208. Vervolgens publiceerde de Europese Commissie een tweede verslag in 2012 aangaande de

werkjaren 2009-2010. Er werd vastgesteld dat de kinderziekten van de beginjaren grotendeels

verdwenen waren. 328 Echter was er op andere vlakken verdere actie vereist.329 De Europese Commissie

bemerkte dat sommige instanties nauwelijks gebruik maken van het SCB-netwerk. Daarnaast was er een

gebrek aan gemeenschappelijke visie inzake de handhavingsprioriteiten van het netwerk en een gebrek

aan overeenstemming omtrent het gebruik van de samenwerkingsmechanismen.

209. Het derde en laatste werkingsverslag verscheen in 2014 en integreerde ook de bevindingen van

een externe evaluatie (2012), een openbare raadpleging (oktober 2013 - februari 2014), alsook de

conclusies van een Europese consumententop (2013). Er werd geconcludeerd dat de volgende

maatregelen vereist zijn: (i) het versterken van de gemeenschappelijke handhavingsacties, waaronder

bezemacties, (ii) het verder ontwikkelen van het mechanisme voor markttoezicht en het geven van

waarschuwingen en (iii) het beter aanpakken van inbreuken die in meerdere lidstaten tegelijkertijd

plaatsvinden.330

210. De Europese Commissie stelde ook een integraal beoordelingsverslag op omtrent de

doeltreffendheid en de operationele mechanismen van de Eerste SCB-verordening. De Europese

Commissie had op basis van de verordening namelijk de verplichting om dergelijk verslag voor te leggen

aan het Europees Parlement en de Raad.331 In het kader van deze beoordeling kwam de Europese

Commissie tot de conclusie dat de Eerste SCB-verordening op een groot aantal punten moest worden

327 EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad over de toepassing van

Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 27 oktober 2004 betreffende samenwerking

tussen de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming

(verordening betreffende samenwerking met betrekking tot consumentenbescherming), COM(2009) 336 definitief, 2 juli 2009,

10-12. 328 EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad over de toepassing van

Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 27 oktober 2004 betreffende samenwerking

tussen de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming

(verordening betreffende samenwerking met betrekking tot consumentenbescherming), COM(2012) 100 final, 12 maart 2012,

9. 329 COM(2012) 100 final, 10-12. 330 COM(2014) 439 final, 6-7. 331 Art. 21bis Eerste SCB-verordening.

71

verbeterd.332 Ten eerste hebben de nationaal bevoegde autoriteiten te weinig minimumbevoegdheden

om wanpraktijken in een digitale omgeving aan te pakken. Ten tweede verloopt het

waarschuwingsmechanisme gebrekkig waardoor inbreuken soms laattijdig worden aangepakt. Ten

derde moet de SCB-verordening worden aangepast om inbreuken die plaatsvinden in meerdere landen

aan te pakken. Ten vierde dient de bijlage bij de verordening (en dus het toepassingsgebied, supra

hoofdstuk 2, afdeling 1) te worden uitgebreid. Zoals hierboven reeds werd vermeld, vormt het ontbreken

van de Dienstenrichtlijn in de bijlage bij de verordening op dit vlak een lacune (supra nr. 195). Ten

vijfde is er nood aan procedurele normen, bijvoorbeeld het instellen van termijnen voor het

beantwoorden van verzoeken.

211. Daarnaast wordt de werking van de Eerste SCB-verordening bemoeilijkt door verschillen die

bestaan tussen de lidstaten. In de eerste plaats bestaan er verschillen in nationaal procesrecht.333 Indien

een autoriteit om informatie of handhavingsmaatregelen verzoekt, verlopen de onderzoeks- en

handhavingsmaatregelen volgens het procesrecht van de verzochte autoriteit.334 Zo kan bijvoorbeeld de

informatie die de verzochte autoriteit verstrekt aan de verzoekende autoriteit niet voldoende zijn om in

die lidstaat handhavingsmaatregelen te nemen of kan de verjaringstermijn in de lidstaat van de

verzoekende autoriteit reeds verstreken zijn wanneer de verzochte autoriteit de nodige informatie

verstrekt.335 Daarnaast bestaan er verschillen tussen de lidstaten wat betreft de bevoegdheden van de

bevoegde autoriteiten.336 De Eerste SCB-verordening legt louter de minimumbevoegdheden vast.

Bijgevolg kunnen de lidstaten bijkomende bevoegdheden toekennen aan de nationale bevoegde

autoriteiten. Dit leidt ertoe dat de nationale bevoegde autoriteiten niet allemaal dezelfde mogelijkheid

hebben om intracommunautaire inbreuken aan te pakken.

332 Zie EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad ter beoordeling van de

doeltreffendheid van Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 27 oktober 2004 betreffende

de samenwerking tussen de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake

consumentenbescherming (“verordening betreffende samenwerking met betrekking tot consumentenbescherming”),

COM(2016) 284 final, 25 mei 2016, 6-8. 333 COM(2012) 100 final, 12. 334 E. TERRYN en P. VERBIEST, “De herziene CPC-verordening als oplossing voor grensoverschrijdend consumentenleed?”,

TvC 2018, 11. 335 E. TERRYN en P. VERBIEST, “De herziene CPC-verordening als oplossing voor grensoverschrijdend consumentenleed?”,

TvC 2018, 11. 336 E. TERRYN en P. VERBIEST, “De herziene CPC-verordening als oplossing voor grensoverschrijdend consumentenleed?”,

TvC 2018, 11.

72

212. Verder vormt het bestaan van 24 verschillende officiële talen337 in de Europese Unie een

praktische belemmering in de procedures aangaande wederzijdse bijstand.338 De verordening bepaalt

hieromtrent dat de bevoegde autoriteiten in kwestie eerst dienen overeen te komen welke taal zij zullen

gebruiken voor het verlenen van de wederzijdse bijstand.339 Indien zij hierover geen akkoord kunnen

bereiken, gebruikt iedere bevoegde autoriteit de officiële taal (of talen) van de lidstaat waar die gevestigd

is. In dat geval zal bijvoorbeeld een bevoegde autoriteit van Duitsland een verzoek versturen in het

Duits, terwijl de bevoegde autoriteit van Bulgarije het Bulgaars mag gebruiken voor haar antwoorden.

Hoofdstuk 3. Handhaving van consumentenrechten onder de Tweede

SCB-verordening

213. Na een evaluatie van de SCB-verordening kwam de Europese Commissie tot de conclusie dat

deze verordening niet aangepast is aan de noden van de digitale eengemaakte markt. Zij diende daarom

een voorstel voor een verordening in teneinde de Eerste SCB-verordening te hervormen en te

moderniseren.340 Het voorstel beoogt efficiëntere mechanismen te ontwikkelen voor de samenwerking

tussen de nationale instanties die belast zijn met de handhaving van de EU-consumentenwetgeving.341

Hierna worden de belangrijkste bepalingen van de Tweede SCB-verordening besproken.

Afdeling 1. Doel en toepassingsgebied van de Tweede SCB-verordening

214. Het doel van de Tweede SCB-verordening is onveranderd ten opzichte van de Eerste SCB-

verordening. Dit is echter niet het geval wat betreft het toepassingsgebied. De Tweede SCB-verordening

heeft een ruimer toepassingsbereik dan de Eerste SCB-verordening.

215. De Tweede SCB-verordening is van toepassing op drie categorieën van inbreuken die in strijd

zijn met “het Unierecht ter bescherming van de consumentenbelangen”.342 Deze categorieën in kwestie

betreffen: (i) inbreuken binnen de Unie, (ii) wijdverbreide inbreuken en (iii) wijdverbreide inbreuken

met een Uniedimensie. De Eerste SCB-verordening was louter van toepassing op intracommunautaire

337 https://europa.eu/european-union/topics/multilingualism_en (laatst geraadpleegd op 25 april 2018). 338 G. BETLEM, “Public and Private Transnational Enforcement of EU Consumer Law”, EBLR 2007, (683) 707-708. 339 Art. 12 (4) Eerste SCB-verordening. 340 Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende samenwerking tussen de nationale

instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming, 25 mei 2016,

COM(2016) 283 def – 2016/0148 (COD). 341 COM(2016) 283 def – 2016/0148 (COD), 2. 342 Art. 3 (5) jo. 3 (1) Tweede SCB-verordening.

73

inbreuken (supra nr. 195-196). Deze drie categorieën van inbreuken verschillen op het vlak van het

aantal lidstaten waar de inbreuk “schade heeft veroorzaakt, veroorzaakt of waarschijnlijk zal

veroorzaken.”343

216. In het geval van een ‘inbreuk binnen de Unie’ is er sprake van (mogelijke) schade “in een andere

lidstaat dan de lidstaat waar a) de handeling of omissie haar oorsprong vond of plaatshad; b) de voor

de handeling of omissie verantwoordelijke handelaar gevestigd is, of c) bewijsmateriaal of

vermogensbestanddelen van de handelaar met betrekking tot de handeling of omissie kunnen worden

gevonden.”344 In het geval van een wijdverbreide inbreuk daarentegen, is er sprake van (mogelijke)

schade in minstens twee andere lidstaten dan die genoemd in de punten a) tot en met c).

217. Ten derde vindt een ‘wijdverbreide inbreuk met een Uniedimensie’ plaats wanneer een inbreuk

“schade heeft veroorzaakt, veroorzaakt of waarschijnlijk zal veroorzaken (…) in ten minste twee derde

van de lidstaten waarvan de bevolking ten minste twee derde uitmaakt van de bevolking van de Unie.”345

218. Bovendien lijst de bijlage bij de Tweede SCB-verordening de wetgeving op die onder het

toepassingsgebied van de verordening valt.346 Dit was ook het geval bij de Eerste SCB-verordening.

Evenwel is de bijlage bij de Tweede SCB-verordening uitgebreider ten opzichte van de Eerste SCB-

verordening. Zo vallen onder meer de Dienstenrichtlijn347 en de Geoblockingverordening348 onder het

toepassingsgebied van de verordening.

Afdeling 2. Mechanismen van de Tweede SCB-verordening

§ 1. Minimumbevoegdheden van de bevoegde autoriteiten (artikel 9)

219. Net zoals bij de Eerste SCB-verordening, hebben de bevoegde autoriteiten een aantal

minimumbevoegdheden. De Tweede SCB-verordening heeft het aantal minimumbevoegdheden

uitgebreid van zeven naar twaalf.349

343 Art. 3 (2) t.e.m. 3 (4) Tweede SCB-verordening. 344 Art. 3 (2) Tweede SCB-verordening. 345 Art. 3 (4) Tweede SCB-verordening. 346 Zie art. 3, a) Eerste SCB-verordening; art. 3 (1) Tweede SCB-verordening. 347 Zie Bijlage (12) Tweede SCB-verordening. 348 Zie art. 10 (2) Geoblockingverordening. 349 Zie art. 9 (4) Tweede SCB-verordening.

74

220. Wat betreft de onderzoeksbevoegdheden, hebben de bevoegde autoriteiten op grond van de

Tweede SCB-verordening bijkomend de mogelijkheid om testaankopen van goederen of diensten te

doen met het doel om inbreuken vast te stellen en bewijsmateriaal te verwerven.350

221. Wat betreft de handhavingsbevoegdheden, zijn de bevoegdheden van de bevoegde autoriteiten

behoorlijk verruimd. Samengevat hebben de bevoegde autoriteiten op grond van de Tweede SCB-

verordening de volgende bijkomende bevoegdheden gekregen: (i) het nemen van tijdelijke maatregelen

om ernstige schade te voorkomen351, (ii) het verkrijgen, op initiatief van de handelaar, van aanvullende

toezeggingen tot herstel ten bate van benadeelde consumenten352, (iii) het inlichten van consumenten

over compensatiemogelijkheden353, (iv) het verwijderen van de inhoud van een online-interface, de

toegang ertoe beperken of blokkeren of de domeinnaam laten schrappen, (v) het opleggen van sancties

voor zover de wetgeving waarmee in strijd wordt gehandeld, hierin voorziet, (vi) de bevoegdheid tot

name and shame: het bekendmaken van vastgestelde definitieve besluiten, toezeggingen of bevelen

waarbij ook de identiteit van de handelaar in kwestie wordt bekendgemaakt en (vii) het raadplegen van

consumentenorganisaties.

222. Hoewel de minimumbevoegdheden onder de Tweede SCB-verordening ruimer zijn dan onder

de Eerste SCB-verordening, is er op dit vlak toch sprake van een afzwakking ten opzichte van het

wetgevingsvoorstel van de Tweede SCB-verordening.354 Het wetgevingsvoorstel voorzag namelijk in

bijkomende minimumbevoegdheden voor de bevoegde autoriteiten, die voornamelijk te maken hebben

met schadeherstel voor benadeelde consumenten.355 Ten eerste verschafte het wetgevingsvoorstel de

bevoegde autoriteiten de mogelijkheid om een toezegging van de handelaar te verkrijgen om benadeelde

consumenten te compenseren, zonder dat dit op initiatief van de handelaar zelf moet gebeuren.356 Ten

tweede voorzag het wetgevingsvoorstel in de mogelijkheid voor de bevoegde autoriteiten om de

handelaar op te leggen om benadeelde consumenten te compenseren, onder andere door geldelijke

compensatie, het beëindigen van de overeenkomst of andere mogelijkheden tot verhaal.357 Ten derde

350 Art. 9 (3), d) Tweede SCB-verordening. 351 Art. 9 (4), a) Tweede SCB-verordening. 352 Art. 9 (4), c) Tweede SCB-verordening. 353 Art. 9 (4), d) Tweede SCB-verordening 354 Zie Voorstel voor een Verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende samenwerking tussen de nationale

instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming, 25 mei 2016,

COM(2016) 283 def – 2016/0148 (COD) (hierna: ‘tweede SCB-conceptverordening’). 355 Zie art. 8 Voorstel Tweede SCB-verordening. 356 Art. 8, (i) Voorstel Tweede SCB-verordening. 357 Art. 8, (n) Voorstel Tweede SCB-verordening.

75

konden de bevoegde autoriteiten de handelaar verplichten om de winst terug te betalen die hij verwierf

door het plegen van de inbreuk.358

§ 2. Wederzijdse bijstand in het geval van inbreuken binnen de Unie (artikel 11 tot en met

12)

223. De wederzijdse bijstand in het geval van inbreuken binnen de Unie kan bestaan uit verzoeken

om informatie en verzoeken om handhavingsmaatregelen. Beide mechanismen verlopen nagenoeg

identiek aan deze bij de Eerste SCB-verordening. Er is echter een verschil met betrekking tot de

informatie-uitwisseling zonder verzoek (supra nr. 201). Waar dit onder de Eerste SCB-verordening

onder de mechanismen van wederzijdse bijstand valt, is dit onder de Tweede SCB-verordening een

Uniebrede activiteit (infra nr. 235).

224. Ten eerste kan een bevoegde autoriteit om informatie verzoeken van een bevoegde autoriteit in

een andere lidstaat teneinde vast te stellen of er zich een inbreuk binnen de Unie voordoet of heeft

voorgedaan en om deze inbreuk te beëindigen.359 Een verschil ten opzichte van de Eerste SCB-

verordening is dat de aangezochte autoriteit gevolg moet geven aan het informatieverzoek binnen een

termijn van 30 dagen, tenzij de bevoegde autoriteiten in kwestie anders zijn overeengekomen. De reden

hiervoor is dat informatieverzoeken niet steeds tijdig werden afgehandeld.360

225. Ten tweede kan een bevoegde autoriteit een verzoek om handhavingsmaatregelen indienen bij

een bevoegde autoriteit in een andere lidstaat. In dat geval moet de aangezochte instantie “alle nodige

en evenredige handhavingsmaatregelen” nemen om de inbreuk onverwijld te beëindigen of te

verbieden.361 De aangezochte instantie dient deze maatregelen binnen een termijn van zes maanden na

ontvangst van het verzoek te nemen, tenzij de aangezochte autoriteit specifieke redenen kan aanvoeren

die een verlenging van de termijn kunnen verantwoorden. Bovendien dient de aangezochte instantie de

verzoekende instantie en de Commissie op de hoogte te houden van haar werkzaamheden.362

358 Art. 8, (o) Voorstel Tweede SCB-verordening. 359 Art. 11 (1) Tweede SCB-verordening. 360 COM(2009) 336 definitief, 8. 361 Art. 12 (1) Tweede SCB-verordening. 362 Art. 12 (2) Tweede SCB-verordening.

76

§ 3. Wederzijdse bijstand in het geval van wijdverbreide inbreuken en wijdverbreide

inbreuken met een uniedimensie (artikel 15 tot en met 17)

226. Daarnaast biedt de Tweede SCB-verordening een raamwerk voor de uitvoering van

gecoördineerde acties door bevoegde autoriteiten en de Europese Commissie in het geval van

wijdverbreide inbreuken en wijdverbreide inbreuken met een Uniedimensie. Dit betreft een volkomen

nieuw onderzoeks- en handhavingsmechanisme ten opzichte van de Eerste SCB-verordening.

227. Onder deze procedure gelden enkele algemene beginselen. Ten eerste dienen alle beslissingen

van de bevoegde autoriteiten in deze aangelegenheden te worden genomen bij consensus.363 Ten tweede

moeten de bevoegde autoriteiten en de Europese Commissie elkaar en het verbindingsbureau

onmiddellijk waarschuwen indien er een redelijk vermoeden bestaat dat een wijdverbreide inbreuk of

een wijdverbreide inbreuk met een Uniedimensie plaatsvindt.364 Ten derde moeten de bevoegde

autoriteiten die bij de wijdverbreide inbreuk of wijdverbreide inbreuk met een Uniedimensie betrokken

zijn, hun onderzoeks- en handhavingsmaatregelen coördineren en hierbij al het nodige bewijsmateriaal

en alle noodzakelijke informatie verzamelen en uitwisselen.365

228. In het geval van een redelijk vermoeden omtrent het bestaan van een wijdverbreide inbreuk,

dienen de bevoegde autoriteiten van de lidstaten waar de inbreuk mogelijk plaatsvindt in onderling

overleg een gecoördineerde actie in te leiden.366 De bevoegde autoriteiten in kwestie dienen één

bevoegde autoriteit aan te duiden als coördinator.367 Indien de bevoegde autoriteiten het hierover niet

eens worden, zal de Europese Commissie optreden als coördinator.

229. Indien de Europese Commissie een redelijk vermoeden heeft dat er zich een wijdverbreide

inbreuk met een Uniedimensie voordoet, brengt zij hierover de bevoegde autoriteiten van de lidstaten

waar deze inbreuk mogelijk plaatsvindt en hun verbindingsbureaus op de hoogte.368 Daarnaast geeft zij

de redenen aan waarom een gecoördineerde actie vereist zou zijn. Vervolgens openen de bevoegde

autoriteiten in kwestie een onderzoek. Indien hieruit blijkt dat er inderdaad mogelijk een wijdverbreide

inbreuk met een Uniedimensie plaatsvindt, starten de bevoegde autoriteiten in kwestie een

363 Art. 15 Tweede SCB-verordening. 364 Art. 16 (1) Tweede SCB-verordening. 365 Art. 16 (2) en (3) Tweede SCB-verordening. 366 Art. 17 (1) Tweede SCB-verordening. 367 Art. 17 (2) Tweede SCB-verordening. 368 Art. 17 (3) Tweede SCB-verordening.

77

gecoördineerde actie en nemen zij de nodige onderzoeks- en handhavingsmaatregelen. De Europese

Commissie neemt in dit geval de coördinerende rol op zich.369

230. De onderzoeksmaatregelen van de bevoegde autoriteiten die bij de gecoördineerde actie

betrokken zijn, dienen “doeltreffend, efficiënt en gecoördineerd” te worden gevoerd.370 De bevoegde

autoriteiten in kwestie kunnen een gemeenschappelijk standpunt innemen waarin de resultaten van het

onderzoek en hun beoordeling in worden opgenomen.371 De coördinator deelt vervolgens dit

gemeenschappelijke standpunt mee aan de handelaar die verantwoordelijk is voor de wijdverbreide

inbreuk of de wijdverbreide inbreuk met een Uniedimensie.372 Daarna kunnen de bevoegde autoriteiten

in kwestie op basis van dit gemeenschappelijke standpunt deze handelaar vragen om toezeggingen te

doen tot beëindiging van de inbreuk.373

231. Indien deze toezeggingen van de handelaar niet volstaan om de wijdverbreide inbreuk of

wijdverbreide inbreuk met een Uniedimensie te beëindigen, kunnen de bevoegde autoriteiten verdere

handhavingsmaatregelen nemen in hun eigen bevoegdheidsgebied.374 Deze handhavingsmaatregelen

dienen net zoals de onderzoeksmaatregelen “op een doeltreffende, efficiënte en gecoördineerde wijze”,

alsook best gelijktijdig te worden genomen.375

232. Ten slotte neemt de gecoördineerde actie een einde wanneer de wijdverbreide inbreuk of de

wijdverbreide inbreuk met een Uniedimensie is beëindigd of werd verboden in alle betrokken

lidstaten.376

233. De rol van de Europese Commissie is ten opzichte van de Eerste SCB-verordening enigszins

uitgebreid, doch haar rol is nog steeds beperkt. Het zwaartepunt van de gecoördineerde acties ligt nog

steeds bij de lidstaten. In het geval van een wijdverbreide inbreuk met een Uniedimensie, dient de

Europese Commissie de bevoegde autoriteiten van de lidstaten waar deze inbreuk mogelijk plaatsvindt

en hun verbindingsbureaus op de hoogte te brengen van de vermoede inbreuk. Evenwel kan de Europese

Commissie niet zelf een gecoördineerde actie inleiden. Zulke actie hangt af van de resultaten van het

369 Art. 17 (3) en art. 17 (4) Tweede SCB-verordening. 370 Art. 19 (1) Tweede SCB-verordening. 371 Art. 19 (3) Tweede SCB-verordening. 372 Art. 19 (4) Tweede SCB-verordening. 373 Art. 20 (1) Tweede SCB-verordening. 374 Art. 20 (3) en 21 (1) Tweede SCB-verordening. 375 Art. 21 (2) Tweede SCB-verordening. 376 Art. 22 Tweede SCB-verordening.

78

onderzoek dat de bevoegde autoriteiten in kwestie voeren.377 Het wetgevingsvoorstel voorzag echter wel

in de mogelijkheid voor de Europese Commissie om een gecoördineerde actie in geval van een

wijdverbreide inbreuk met een Uniedimensie in te leiden.378

§ 4. Uniebrede activiteiten (artikel 26, 27, 29, 31 en 32)

234. De Tweede SCB-verordening biedt een kader voor enkele Uniebrede activiteiten. Net zoals bij

de Eerste SCB-verordening, is er de mogelijkheid om informatie en ambtenaren uit te wisselen, en

internationale overeenkomsten te sluiten met derde landen.379 Bovendien werd de praktijk van de EU

sweeps (supra nr. 203) expliciet verankerd.380

235. Daarnaast voorziet deze verordening in een verbetering van het waarschuwingsmechanisme. De

Tweede SCB-verordening bepaalt dat de bevoegde autoriteiten elkaar, de verbindingsbureaus en de

Europese Commissie dienen te waarschuwen in het geval zij een redelijk vermoeden hebben dat er een

inbreuk die onder de verordening valt, op hun grondgebied plaatsvindt en dat die ook nefaste gevolgen

kan hebben voor consumenten in andere lidstaten.381 In dat geval dient de waarschuwende instantie of

de Europese Commissie bepaalde informatie mee te delen, zoals onder andere een beschrijving van de

inbreuk en de identiteit van de verantwoordelijke handelaar. Dit waarschuwingsmechanisme komt

overeen met de informatie-uitwisseling zonder verzoek van de Eerste SCB-verordening. Echter voorziet

de Tweede SCB-verordening bijkomend in de mogelijkheid dat ook externe instanties waarschuwingen

kunnen geven aan de bevoegde autoriteiten en de Europese Commissie.382 Deze externe instanties

kunnen Europese consumentencentra, consumentenorganisaties of handelaarsverenigingen zijn.

377 E. TERRYN en P. VERBIEST, “De herziene CPC-verordening als oplossing voor grensoverschrijdend consumentenleed?”,

TvC 2018, (6) 13. 378 Art. 21 (1) Voorstel Tweede SCB-verordening. 379 Art. 31 en 32 Tweede SCB-verordening. 380 Art. 29 Tweede SCB-verordening. 381 Art. 26 Tweede SCB-verordening. 382 Art. 27 Tweede SCB-verordening.

79

§ 5. Schematisch overzicht van de verschillen en gelijkenissen tussen de Eerste SCB-

verordening en de Tweede SCB-verordening

Eerste SCB-verordening Tweede SCB-verordening Toepassingsgebied Intracommunautaire inbreuken 1. Inbreuken binnen de Unie

2. Wijdverbreide inbreuken 3. Wijdverbreide inbreuken met een Uniedimensie

Minimumbevoegdheden van de bevoegde autoriteiten

1. Toegang tot alle relevante documenten 2. Informatie eisen 3. Inspecties uitvoeren 4. Schriftelijk verzoeken de intracommunautaire inbreuk te beëindigen 5. Toezegging verkrijgen tot beëindiging van de inbreuk en deze toezegging openbaar maken 6. Beëindiging of verbod van de inbreuk eisen en deze beslissing openbaar maken 7. Betaling eisen van de gedaagde die in het ongelijk is gesteld en zich niet naar de uitspraak voegt

Alle minimumbevoegdheden onder de Eerste SCB-verordening en bijkomend: 1. Tijdelijke maatregelen nemen 2. Aanvullende toezeggingen tot herstel ten bate van benadeelde consumenten op initiatief van de handelaar 3. Consumenten inlichten over compensatiemogelijkheden 4. Verwijderen van de inhoud van een online-interface, de toegang ertoe beperken of blokkeren of het schrappen van de domeinnaam 5. Opleggen van sancties voor zover de wetgeving waarmee in strijd wordt gehandeld, hierin voorziet 6. Name and shame 7. Consumentenorganisaties raadplegen

Wederzijdse bijstand 1. Informatie-uitwisseling op verzoek 2. Informatie-uitwisseling zonder verzoek 3. Verzoek om handhavings-maatregelen 4. Coördinatie van markttoezicht en handhavings-activiteiten

Inbreuken binnen de unie 1. Verzoek om informatie-uitwisseling 2. Verzoek om handhavings-maatregelen Wijdverbreide inbreuken Coördinatie van onderzoeks- en handhavingsmaatregelen na inleiding door de bevoegde autoriteiten die bij de inbreuk betrokken zijn Wijdverbreide inbreuken met een Uniedimensie Coördinatie van onderzoeks- en handhavingsmaatregelen na inleiding door Europese Commissie

Activiteiten van de Gemeenschap/Uniebrede activiteiten

1. Informatie met betrekking tot coördinatie handhaving 2. Uitwisseling ambtenaren 3. Administratieve samenwerking 4. Internationale overeenkomsten

1. Waarschuwingen (informatie- uitwisseling zonder verzoek) 2. Uitwisseling ambtenaren 3. Internationale overeenkomsten 4. EU sweeps

80

Afdeling 3. Impact en doeltreffendheid van de Tweede SCB-verordening

236. Wat betreft de impact en de doeltreffendheid van de Tweede SCB-verordening kunnen er enkele

opmerkingen worden gemaakt, respectievelijk met betrekking tot (i) het toepassingsgebied van de

verordening, (ii) de minimumbevoegdheden van de nationale bevoegde autoriteiten en (iii) verdere

verbeteringen ten opzichte van de Eerste SCB-verordening.

237. Ten eerste werd het toepassingsgebied van de Tweede SCB-verordening uitgebreid ten opzichte

van de Eerste SCB-verordening. Waar de Eerste SCB-verordening enkel van toepassing was op

intracommunautaire inbreuken, is de Tweede SCB-verordening van toepassing op drie categorieën van

inbreuken. Dit moet de nationale bevoegde autoriteiten de mogelijkheid bieden om beter te kunnen

optreden tegen grootschalige inbreuken die plaatsvinden in meerdere lidstaten. Daarnaast werd de

bijlage bij de Tweede SCB-verordening uitgebreid. Belangrijke toevoegingen betreffen de

Dienstenrichtlijn alsook het eerste initiatief van het e-commerce pakket, namelijk de

Geoblockingverordening. De Tweede SCB-verordening speelt derhalve ook een belangrijke rol ten

aanzien van de doeltreffendheid van de Geoblockingverordening in het geval dat geoblocking of een

andere vorm van geodiscriminatie plaatsvindt ten nadele van consumenten (supra nr. 101).

238. Ten tweede werd het aantal minimumbevoegdheden van de nationale bevoegde autoriteiten

uitgebreid. Hoewel deze uitbreiding een verbetering vormt ten opzichte van de Eerste SCB-verordening,

bevat de Tweede SCB-verordening louter de minimumbevoegdheden en kunnen er ter zake nog steeds

verschillen blijven bestaan tussen de lidstaten. Daarnaast houdt de Tweede SCB-verordening op dit vlak

een afzwakking in ten opzichte van het wetgevingsvoorstel. Door deze afzwakking gaan mogelijkheden

voor de consument om compensatie te bekomen, verloren. Niettemin behoudt iedere consument het

recht om individueel herstel te vorderen.383 Bovendien kunnen de nationale bevoegde autoriteiten de

consument inlichten over zijn middelen tot compensatie.384 Daarnaast voorziet de Tweede SCB-

verordening niet in een algemene bevoegdheid tot het opleggen van boetes.385 De nationale bevoegde

autoriteiten kunnen enkel boetes opleggen indien een wetgevingsinstrument vanuit de bijlage hierin

voorziet ofwel wanneer dit mogelijk is overeenkomstig nationaal recht. Bijgevolg kunnen er op dit vlak

verschillen bestaan tussen de lidstaten.

383 Overweging (17) Tweede SCB-verordening; E. TERRYN en P. VERBIEST, “De herziene CPC-verordening als oplossing voor

grensoverschrijdend consumentenleed?”, TvC 2018, (6) 12. 384 Art. 9 (4), d) Tweede SCB-verordening. 385 E. TERRYN en P. VERBIEST, “De herziene CPC-verordening als oplossing voor grensoverschrijdend consumentenleed?”,

TvC 2018, (6) 15.

81

239. Ten derde zorgt de Tweede SCB-verordening voor enkele verdere verbeteringen ten opzichte

van de Eerste SCB-verordening. Zo legt de Tweede SCB-verordening termijnen vast waarbinnen de

bevoegde nationale autoriteiten gevolg dienen te geven aan verzoeken om informatie en

handhavingsmaatregelen.386 Bijgevolg zouden deze procedures vlotter moeten verlopen. Samen met de

verdere harmonisatie van de minimumbevoegdheden van de bevoegde autoriteiten en het verplicht

meedelen van de verjaringstermijnen387 inzake handhavingsmaatregelen binnen een lidstaat, zou dit

enkele verschillen in nationaal procesrecht kunnen overbruggen.388 Daarnaast wordt de praktijk inzake

de EU-sweeps expliciet verankerd, wat tot gevolg kan hebben dat deze praktijk wordt versterkt. Verder

versterkt de Tweede SCB-verordening ook het waarschuwingsmechanisme waarbij onder andere ook

consumentenorganisaties de mogelijkheid kunnen hebben om waarschuwingen te geven. Bovendien

bevat de Tweede SCB-verordening een bepaling omtrent handhavingsprioriteiten.389


240. De Eerste SCB-verordening kent een groot aantal tekortkomingen die de effectieve handhaving

van grensoverschrijdende inbreuken op consumentenwetgeving in de Europese Unie in de weg staat.

De voornaamste problemen inzake de werking van de Eerste SCB-verordening hebben betrekking op

het ontoereikende aantal minimumbevoegdheden van de bevoegde autoriteiten, de gebrekkige werking

van het waarschuwingsmechanisme, de moeilijkheid om inbreuken aan te pakken die plaatsvinden in

meerdere lidstaten en de beperkingen inzake de richtlijnen en verordeningen waarop de eerste SCB-

verordening op van toepassing is.

241. De Tweede SCB-verordening brengt een grondige verbetering van de mechanismen van de

Eerste SCB-verordening met zich mee. De minimumbevoegdheden van de bevoegde autoriteiten

werden uitgebreid. Alsook werden enkele belangrijke wetgevingsinstrumenten toegevoegd aan de

bijlage bij de Tweede SCB-verordening, waaronder de Dienstenrichtlijn en de Geoblockingverordening.

Bovendien werd het waarschuwingsmechanisme versterkt en kunnen nu ook onder andere

consumentenorganisaties waarschuwingen geven. Daarnaast bevat de Tweede SCB-verordening

bijkomende procedures om grootschalige inbreuken, meer bepaald wijdverbreide inbreuken en

wijdverbreide inbreuken met een Uniedimensie, te kunnen aanpakken. Verder bevat de Tweede SCB-

verordening nog enkele andere verbeteringen ten opzichte van de Eerste SCB-verordening, zoals onder

386 Zie art. 11 (1) en art.12 (1) Tweede SCB-verordening. 387 Art. 4 Tweede SCB-verordening. 388 E. TERRYN en P. VERBIEST, “De herziene CPC-verordening als oplossing voor grensoverschrijdend consumentenleed?”,

TvC 2018, (6) 14-15. 389 Art. 37 Tweede SCB-verordening.

82

meer een expliciete verankering van de praktijk inzake EU-sweeps en termijnen voor het afhandelen

van verzoeken om informatie en handhavingsmaatregelen.

242. Niettemin kleven er enkele beperkingen aan de Tweede SCB-verordening die voornamelijk tot

gevolg hebben dat er verschillen tussen lidstaten blijven bestaan. De Tweede SCB-verordening biedt

namelijk slechts een geringe mogelijkheid tot compensatie van benadeelde consumenten, alsook bevat

deze verordening geen algemene bevoegdheid tot het opleggen van boetes. Daarnaast werden de

minimumbevoegdheden van de bevoegde autoriteiten uitgebreid, maar werden deze niet volledig

geharmoniseerd.

243. Globaal gezien vormt de Tweede SCB-verordening een stap in de goede richting naar een betere

handhaving van consumentenrechten in de Europese Unie. Bijgevolg kan deze verordening een gunstig

effect hebben op het vertrouwen van consumenten in een digitale omgeving. Aangezien ook de

Geoblockingverordening onder het handhavingsmechanisme van de Tweede SCB-verordening valt,

kunnen zij samen een positieve impact hebben op het aantal grensoverschrijdende e-commerce

transacties.

83

DEEL V. EEN PRAKTISCHE KIJK OP HET BELGISCHE

E-COMMERCE LANDSCHAP

244. Dit laatste deel vormt een praktische kijk op de Belgische e-commerce. Dit deel bevat twee

beknopte hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk schetst een overzicht van de online aankopen door

Belgische ingezetenen en de elektronische verkopen door bedrijven. Het tweede hoofdstuk geeft enkele

mogelijke verklaringen die betrekking hebben op de grensoverschrijdende online aankopen door

Belgische ingezetenen.

Hoofdstuk 1. Overzicht van het Belgische e-commerce landschap

Afdeling 1. Online aankopen door Belgische individuen

245. E-commerce kende de laatste jaren een stijgende populariteit in België en de rest van de

Europese Unie (figuur 1). Uit statistieken van Eurostat blijkt dat 31% van de Belgische individuen in

2010 online aankopen deed bij een Belgische verkoper. Het gemiddelde van de Europese individuen die

toen een online aankoop deed bij een verkoper die gevestigd is in hun eigen lidstaat bedroeg toen 36%.

In 2017 was het percentage van de Belgische individuen dat online aankopen deed bij een Belgische

handelaar gestegen tot 48%. Het Europese gemiddelde bedroeg 50% in 2017. Onderstaande figuur toont

duidelijk aan dat er op het vlak van binnenlandse online aankopen geen significante verschillen zijn

tussen het Belgische gemiddelde en het Europese gemiddelde op het vlak van online aankopen bij een

binnenlandse handelaar.

Bron gegevens: EUROSTAT, Digital economy and society statistics – households and individuals, 2010-2017

36% 38% 41% 42% 44% 47% 49% 50%

31% 33% 35% 38%44% 42% 45% 48%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Fig. 1: Aandeel individuen dat online aankopen doet bij een binnenlandse verkoperBelgië vs EU gemiddelde (28)

EU (28) België

84

246. Wat betreft grensoverschrijdende online aankopen binnen de Europese Unie, is er wel een

significant verschil tussen het Belgische gemiddelde en het Europese gemiddelde (figuur 2). Uit

statistieken van Eurostat blijkt dat in 2010 reeds 20% van de Belgen grensoverschrijdende online

aankopen deed, terwijl het Europese gemiddelde slechts 9% bedroeg. Inmiddels (2017) steeg het

Belgische gemiddelde tot 37% van de individuen. Op Europees vlak nam het percentage toe tot 19%.

Er zijn echter nog andere lidstaten waarvan de individuen veel grensoverschrijdende online aankopen

doen binnen de Europese Unie. In Luxemburg en Oostenrijk deden respectievelijk 77% en 46% van de

individuen in 2017 grensoverschrijdende online aankopen. België nam op dit vlak in 2017 de zesde

plaats in.

Bron gegevens: EUROSTAT, Digital economy and society statistics – households and individuals, 2010-2017

247. BeShopping, de Belgische vereniging van bedrijven actief op het vlak van e-commerce, deed

een onderzoek naar het koopgedrag van Belgische individuen die online aankopen doen. Uit de

onderzoeksresultaten van 2016-2017 bleek dat 79% van de Belgische individuen die online aankopen

doet, bij een buitenlandse webwinkel koopt.390 Bij deze onderzoeksresultaten dient een kanttekening te

worden gemaakt ten opzichte van de resultaten van Eurostat. De statistieken van Eurostat hebben

namelijk betrekking op alle individuen, terwijl de cijfergegevens van BeShopping zich toespitsen op de

Belgische ingezetenen die online aankopen doen. Daarnaast hebben de cijfergegevens van BeShopping

ook betrekking op online aankopen bij niet Europese webwinkels.

390 BESHOPPING, BeShopping 100: Analysis of Belgium’s top 100 webshops, Brussel, BeShopping, 2017, 13.

9% 10% 11% 12%15% 16% 18% 19%

20%24% 25%

28%34% 35% 37% 37%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Fig. 2: Aandeel individuen dat grensoverschrijdende online aankopen doet binnen de EU

België vs EU gemiddelde (28)

EU (28) België

85

Afdeling 2. Elektronische verkopen door bedrijven391

248. Het gemiddelde aandeel van e-commerce in de bedrijfsomzet in België steeg sterk gedurende

de voorbije jaren (figuur 3). De Belgische e-commerce groeide significant sterker dan het Europese

gemiddelde. Volgens cijfergegevens van Eurostat, bedroeg voor België het aandeel van e-commerce in

de bedrijfsomzet 13% in 2011 en steeg dit tot 31% in 2011. In 2011 bedroeg het aandeel van e-commerce

in de bedrijfsomzet in de ganse Europese Unie gemiddeld 14% en in 2017 reeds 18%.

Bron gegevens: EUROSTAT, Digital Economy and society statistics – enterprises, 2010-2017.

249. Wat betreft het gewogen gemiddelde aandeel van de bedrijven die elektronisch verkopen in

België, ligt dit enigszins hoger dan het Europese gemiddelde, namelijk 3% in 2017 (zie figuur 4). Het

verschil tussen België en het Europese gemiddelde vertoont geen significante verschillen, behalve in

2011 waar het Belgische gemiddelde 23% bedroeg en het Europese gemiddelde 14%. Er valt echter wel

een significant verschil op te merken tussen het aantal kmo’s en het aantal grote bedrijven dat

binnenlandse e-commerce verkopen doet. Het aantal grote ondernemingen dat e-commerce verkopen

deed in het binnenland steeg doorheen de jaren en ligt significant hoger dan bij kmo’s. Het aantal kmo’s

dat in eigen land e-commerce verkopen doet, bleef doorheen de jaren vrij stabiel.

391 Opmerking: het begrip ‘elektronische verkopen’ heeft niet uitsluitend betrekking op verkopen via het internet. Het begrip

omvat ook verkoop via Electronic Data Interchange en het gebruik van apps; zie http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-

explained/index.php/Digital_economy_and_society_statistics_-_enterprises#Enterprises_engaged_in_e-commerce (laatst

geraadpleegd op 12 mei 2018).

14% 14% 15% 14% 15% 17% 16% 18%

18%13% 14%

n.b.n.b.

25%29% 31%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Fig. 3: Aandeel e-commerce in de bedrijfsomzetBelgië vs EU gemiddelde (28)

EU (28) België

86

Bron gegevens: EUROSTAT, Digital economy and society statistics – enterprises, 2011-2017.

(opmerking: gegevens slechts tweejaarlijks beschikbaar)

250. Wat betreft grensoverschrijdende e-commerce verkopen, kan er eveneens een verschil worden

opgemerkt tussen de grote bedrijven en de kmo’s (figuur 5). Het Belgische gewogen gemiddelde ligt

bovendien enigszins hoger dan het Europese gewogen gemiddelde.

Bron gegevens: EUROSTAT, Digital economy and society statistics – enterprises, 2011-2017.

(opmerking: gegevens slechts tweejaarlijks beschikbaar)

251. Uit figuur 4 en figuur 5 kan worden vastgesteld dat het percentage van de bedrijven dat

grensoverschrijdende e-commerce verkopen doet, lager ligt dan het percentage dat binnenlandse

e-commerce verkopen doet.

44% 45%50%

55%

22%19%

22% 22%

14% 16%18% 20%

23%19%

23% 23%

2011 2013 2015 2017

Fig. 4: Aandeel bedrijven met binnenlandse elektronische verkopen


Grootbedrijf België Klein- en middenbedrijf België EU (28) België

32%29%

36% 36%

11%9%

13% 12%

6% 7%8% 9%

12%9%

14% 13%

2011 2013 2015 2017

Fig. 5: Aandeel bedrijven met elektronische verkopen in andere EU-lidstaten


Grootbedrijf België Klein- en middenbedrijf België EU (28) België

87

Hoofdstuk 2. Mogelijke verklaringen voor het hoge aantal

grensoverschrijdende e-commerce aankopen door Belgische individuen

252. Wat betreft de hierboven uiteengezette statistische gegevens, is voornamelijk het hoge

percentage grensoverschrijdende e-commerce aankopen door Belgische individuen opvallend. De vraag

rijst vervolgens welke factoren hier onder andere een rol in zouden kunnen spelen.

253. Zoals hierboven reeds werd aangehaald (supra nr. 47), vormt taal een mogelijke barrière ten

aanzien van grensoverschrijdende e-commerce. Aangezien België een land is met drie officiële

landstalen, kunnen de Belgische ingezetenen met hun talenkennis eenvoudig online aankopen doen bij

Nederlandstalige, Franstalige en Duitstalige online handelaars. Bovendien beschikt een groot aantal van

de Belgen over een degelijke kennis van de verschillende landstalen, alsook van het Engels. Het werd

ook bevestigd in onderzoek dat het aantal gesproken talen leidt tot meer grensoverschrijdende

e-commerce aankopen.392

254. Bovendien blijkt uit onderzoek dat grensoverschrijdende e-commerce ingegeven kan zijn door

de gevarieerdere keuzemogelijkheden.393 Een studie van BeCommerce toonde aan bij welke

detailhandelaars de Belgische individuen online aankopen doen. Wat betreft de top vijf, bestaat deze

volledig uit buitenlandse webwinkels (Amazon, bol.com, Apple, Zalando, Coolblue).394 Deze

webwinkels bieden elk een groot aanbod aan consumptiegoederen aan. Op dit vlak bestaan er geen

gelijkaardige Belgische alternatieven.

255. In het licht van het stimuleren van de grensoverschrijdende e-commerce, kunnen taalbarrières

moeilijk weg worden gewerkt via een regelgevend beleid. Evenwel kunnen vertaaldiensten zoals

bijvoorbeeld Google Translate op dit vlak een rol spelen, echter werken zulke diensten in de praktijk

niet steeds even efficiënt.395 Wat betreft gevarieerdere keuzemogelijkheden, kan via regelgeving de

toegang tot het aanbod aan online goederen en diensten worden opengesteld. Dit is exact wat de

Europese Commissie tracht te bereiken met de Geoblockingverordening.

392 M. CARDONA, N. DUCH-BROWN en B. MARTENS, Consumer Perceptions of (Cross-border) eCommerce in the EU Digital

Single Market, 2015, https://ec.europa.eu/jrc/sites/jrcsh/files/JRC97231.pdf , 11 (laatst geraadpleegd op 14 mei 2018). 393 M. CARDONA, N. DUCH-BROWN en B. MARTENS, Consumer Perceptions of (Cross-border) eCommerce in the EU Digital

Single Market, 2015, https://ec.europa.eu/jrc/sites/jrcsh/files/JRC97231.pdf, 18 (laatst geraadpleegd op 14 mei 2018). 394 BESHOPPING, BeShopping 100: analysis of Belgium’s top 100 webshops, Brussel, BeShopping, 2017, 27-31. 395 A.R. LODDER en A.D. MURRAY, “The European Union and E-Commerce” in A.R. LODDER en A.D. MURRAY (eds.), EU

Regulation of E-commerce: a commentary, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, (1) 3.

88

CONCLUSIE

256. Het e-commerce pakket van de Europese Unie bestaande uit de Geoblockingverordening, de

Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten en de Tweede SCB-verordening vormt een

geheel dat op verschillende manieren de ontwikkeling van grensoverschrijdende e-commerce in de

Europese Unie tracht te stimuleren. Ten eerste moet de Geoblockingverordening zowel consumenten

als ondernemingen een betere toegang verzekeren tot online goederen en diensten. Ten tweede beoogt

de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten voornamelijk kmo’s en consumenten de

mogelijkheid te bieden om gebruik te maken van grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten aan

gunstigere tarieven. Ten derde moet de Tweede SCB-verordening ervoor zorgen dat consumenten meer

vertrouwen krijgen in grensoverschrijdende e-commerce dankzij een betere grensoverschrijdende

handhaving van consumentenrechten.

257. Deze drie verordeningen moeten evenwel niet op zichzelf worden bekeken, maar in hun geheel.

Bijgevolg wordt duidelijk dat deze verordeningen een wisselwerking vertonen. Ten eerste zijn de

Geoblockingverordening en de Verordening Grensoverschrijdende Pakketbezorgdiensten met elkaar

verweven. De Geoblockingverordening verbiedt geoblocking en andere vormen van geodiscriminatie,

maar impliceert geenszins een verplichting voor een handelaar om overal in de Europese Unie goederen

te leveren. Bijgevolg kan dit tot praktische moeilijkheden leiden voor consumenten of een andere

onderneming die een goed wensen aan te kopen bij een buitenlandse online handelaar, maar geen

levering in hun eigen lidstaat aangeboden krijgen. De Verordening Grensoverschrijdende

Pakketbezorgdiensten lijkt in eerste instantie een doeltreffend instrument om te leiden tot betaalbaardere

grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten. Bijgevolg kan de effectieve werking van deze verordening

bijdragen tot het succes van de Geoblockingverordening. Ten tweede is er een verband tussen de

Geoblockingverordening en de Tweede SCB-verordening. De Tweede SCB-verordening biedt de

mogelijkheid om een betere grensoverschrijdende handhaving van consumentenrechten te verzekeren,

waaronder de handhaving van de Geoblockingverordening. Derhalve kan de doeltreffendheid van de

Tweede SCB-verordening een positieve impact hebben op de werking die uitgaat van de

Geoblockingverordening. Ten derde hebben de Verordening Grensoverschrijdende

Pakketbezorgdiensten en de Tweede SCB-verordening geen direct effect op elkaar, niettemin zijn beide

verordeningen belangrijk voor het bevorderen van de grensoverschrijdende e-commerce waardoor zij

elkaar kunnen versterken.

258. Het e-commerce pakket creëert derhalve de mogelijkheid om het aantal grensoverschrijdende

e-commerce transacties te stimuleren, doch zal de toekomst precies uitwijzen wat de precieze invloed

zal zijn die van deze drie verordeningen uitgaat. Een praktische kijk op de Belgische e-commerce toont

89

evenwel aan dat er in een lidstaat relatief meer grensoverschrijdende e-commerce aankopen kunnen

plaatsvinden op basis van factoren die geen direct verband houden met het e-commerce pakket, onder

meer de talenkennis binnen een bepaalde lidstaat.

90

BIBLIOGRAFIE

1. Akten van de instellingen van de Europese Unie

§1. Primaire bronnen

Verdrag betreffende de Europese Unie (geconsolideerde versie), P.B. C 202, 7 juni 2016, 13-45.

Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (geconsolideerde versie), P.B. C 202, 7 juni

2016, 47-199.

Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, P.B. C 202, 7 juni 2016, 389-405.

§2. Secundaire bronnen

1. Verordeningen

Verordening (EG) Nr. 1/2003 van de Raad van 16 december 2002 betreffende de uitvoering van de

mededingingsregels van de artikelen 81 en 82 van het Verdrag, P.B. L 1, 4 januari 2003, 1-25.

Verordening (EG) nr. 261/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 11 februari 2004 tot

vaststelling van gemeenschappelijke regels inzake compensatie en bijstand aan luchtreizigers bij

instapweigering en annulering of langdurige vertraging van vluchten, P.B. L 46, 17 februari 2004, 1-7.

Verordening (EG) Nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 27 oktober 2004

betreffende samenwerking tussen de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van

de wetgeving inzake consumentenbescherming, P.B. L 364, 9 december 2004, 1-11.

Verordening (EU) nr. 330/2010 van de Commissie van 20 april 2010 betreffende de toepassing van

artikel 101, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie op groepen verticale

overeenkomsten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen, P.B. L 102, 23 april 2010, 1-7.

91

Verordening (EU) Nr. 954/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 14 september 2011tot

wijziging van Verordening (EG) nr. 2006/2004 betreffende samenwerking tussen de nationale instanties

die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming, P.B. L

259, 4 oktober 2011, 1-4.

Verordening (EU) 2015/751 van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2015 betreffende

afwikkelingsvergoedingen voor op kaarten gebaseerde betalingstransacties, P.B. L 123, 19 mei 2015, 1-

15.

Verordening (EU) 2017/1128 van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2017 betreffende

grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoudsdiensten in de interne markt, P.B. L 168, 30 juni

2017, 1-11.

Verordening (EU) 2017/2394 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2017

betreffende samenwerking tussen de nationale autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor handhaving

van de wetgeving inzake consumentenbescherming en tot intrekking van Verordening (EG) nr.

2006/2004, P.B. L 345, 27 december 2017, 1-26.

Verordening (EU) 2018/302 van het Europees Parlement en de Raad van 28 februari 2018 inzake de

aanpak van ongerechtvaardigde geoblocking en andere vormen van discriminatie van klanten op grond

van nationaliteit, verblijfplaats of plaats van vestiging in de interne markt, P.B. L 60, 2 maart 2018, 1-

15.

Verordening (EU) 2018/644 van het Europees Parlement en de Raad van 18 april 2018 betreffende

grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten, P.B. L 112, 2 mei 2018, 19-28.

2. Richtlijnen

Richtlijn 97/67/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 december 1997 betreffende

gemeenschappelijke regels voor de ontwikkeling van de interne markt voor postdiensten in de

Gemeenschap en de verbetering van de kwaliteit van de dienst, P.B. L 15, 21 januari 1998, 14-25.

Richtlijn 1993/93/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 1999 betreffende een

gemeenschappelijk kader voor elektronische handtekeningen, P.B. L 13, 19 januari 2000, 12-20.

92

Richtlĳn 2002/39/EG van het Europees Parlement en de Raad van 10 juni 2002 tot wĳziging van

Richtlĳn 97/67/EG met betrekking tot de verdere openstelling van de postmarkt in de Gemeenschap

voor mededinging, P.B. L 176, 5 juli 2002, 21-25.

Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde

juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel,

in de interne markt, P.B. L 178, 17 juli 2000, 1-16.

Richtlĳn 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002 betreffende de

verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten en tot wĳziging van de Richtlĳnen

90/619/EEG, 97/7/EG en 98/27/EG van de Raad, P.B. L 271, 9 oktober 2002, 16-24.

Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke

handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt en tot wijziging van

Richtlijn 84/450/EEG van de Raad, Richtlijnen 97/7/EG, 98/27/EG en 2002/65/EG van het Europees

Parlement en de Raad en van Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad

(“Richtlijn oneerlijke handelspraktijken”), P.B. L 149, 11 juni 2005, 22-39.

Richtlijn 2006/123/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 betreffende

diensten op de interne markt, P.B. L 376, 27 december 2006, 36-68.

Richtlijn 2008/6/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 februari 2008 tot wijziging van

Richtlijn 97/67/EG wat betreft de volledige voltooiing van de interne markt voor postdiensten in de

Gemeenschap, P.B. L 52, 27 februari 2008, 3-20.

Richtlijn 2009/22/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2009 betreffende het doen

staken van inbreuken in het raam van de bescherming van de consumentenbelangen (Gecodificeerde

versie), P.B. L 110, 1 mei 2009, 30-36.

Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 betreffende

consumentenrechten, tot wijziging van Richtlijn 93/13/EEG van de Raad en van Richtlijn 1999/44/EG

van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 85/577/EEG en van Richtlijn

97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad, P.B. L 304, 22 november 2011, 64-88.

Richtlijn (EU) 2015/1535 van het Europees Parlement en de Raad van 9 september 2015 betreffende

een informatieprocedure op het gebied van technische voorschriften en regels betreffende de diensten

van de informatiemaatschappij, P.B. L 241, 17 september 2015, 1-15.

93

3. Andere

Richtsnoeren inzake verticale beperkingen, P.B. C 130, 19 mei 2010, 1-46.

§3. Wetgevingsvoorstellen

Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende bepaalde aspecten van

overeenkomsten voor de levering van digitale inhoud, COM(2015) 634 final – 2015/0287 (COD), 9

december 2015.

Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende bepaalde aspecten van

overeenkomsten voor de online-verkoop en andere verkoop op afstand van goederen, COM(2015) 365

final – 2015/0288 (COD), 9 december 2015.

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake de aanpak van

geoblocking en andere vormen van discriminatie van klanten op basis van nationaliteit, verblijfplaats of

plaats van vestiging in de interne markt en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 2006/2004 en

Richtlijn 2009/22/EG, COM(2016) 289 final – 2016/0152 (COD), 25 mei 2016.

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende

grensoverschrijdende pakketbezorgdiensten, COM(2016) 285 def – 2016/0149 (COD), 25 mei 2016.

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende samenwerking tussen

de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake

consumentenbescherming, COM(2016) 283 def – 2016/0148 (COD), 25 mei 2016.

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad, met betrekking tot de

eerbiediging van het privéleven en de bescherming van persoonsgegevens in elektronische

communicatie, en tot intrekking van Richtlijn 2002/58/EG, COM(2017) 10 final – 2017/0003(COD),

10 januari 2017,

94

§4. Mededelingen van de Europese Commissie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, Completing the Internal Market: White Paper from

the Commission to the European Council, COM(85) 310 final, 14 juni 1985.

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, Green Paper on the Development of the Single

Market for Postal Services, COM(91) 476 final, 11 juni 1992.

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, Mededeling van de Commissie aan het Europees

Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: Een

Europees initiatief op het gebied van elektronische handel, COM(97) 157 final, 16 april 1997.

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, eEurope - An information society for all -

Communication on a Commission initiative for the special European Council of Lisbon, 23 and 24

March 2000, COM(99) 687 final, 8 december 1999.

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, Mededeling van de Commissie aan het Europees

Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s over de

grensoverschrijdende elektronische handel tussen ondernemingen en consumenten in de EU,

COM(2009) 557 final, 22 oktober 2009.

EUROPESE COMMISSIE, EUROPA 2020: Een strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei,

COM(2010) 2020 final, 3 maart 2010.

EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het

Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: Een digitale agenda voor

Europa, COM(2010) 245 final/2, 26 augustus 2010.


Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: Een coherent kader voor een

groter vertrouwen in de digitale eengemaakte markt voor elektronische handel en onlinediensten,

COM(2011) 942 final, 11 januari 2012.

95

EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad over de

toepassing van Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 27 oktober

2004 betreffende samenwerking tussen de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor

handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming (verordening betreffende

samenwerking met betrekking tot consumentenbescherming), COM(2012) 100 final, 12 maart 2012.

EUROPESE COMMISSIE, Groenboek: Een geïntegreerde markt van pakketbestellingen voor groei van de

elektronische handel in de EU, COM(2012) 698 final, 29 november 2012.

EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie: Een stappenplan voor de voltooiing van de

interne markt voor pakketbezorging Vertrouwen scheppen in bezorgdiensten en onlineverkoop

stimuleren, COM(2013) 886 final, 16 december 2013.

EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad en het

Europees Economisch en Sociaal Comité over een actieplan betreffende de btw: Naar een

gemeenschappelijke btw-ruimte in de EU - Tijd om knopen door te hakken, COM(2016) 148 final, 7

april 2016.


Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: Strategie voor een digitale

eengemaakte markt voor Europa, COM (2015) 192 final, 6 mei 2015.

EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad ter

beoordeling van de doeltreffendheid van Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement

en de Raad van 27 oktober 2004 betreffende samenwerking tussen de nationale instanties die

verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming

("verordening betreffende samenwerking met betrekking tot consumentenbescherming"), COM(2016)

284 final, 25 mei 2016.


Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s: een brede aanpak voor het

stimuleren van de grensoverschrijdende elektronische handel voor Europese burgers en bedrijven,

COM(2016) 320 final, 25 mei 2016.

96


Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s over de tussentijdse evaluatie

van de uitvoering van de strategie voor de digitale interne markt: een connectieve digitale interne markt,

COM(2017) 228 final, 10 mei 2017.

EUROPESE COMMISSIE, Bijlage “Uitvoering van de strategie voor de digitale interne markt” bij de

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en

Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s over de tussentijdse evaluatie van de uitvoering van de

strategie voor de digitale interne markt: een connectieve digitale interne markt, COM(2017) 228 final -

Annex 1, 10 mei 2017.

EUROPESE COMMISSIE, Verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement: eindverslag

over sectoronderzoek naar e-commerce, COM(2017) 229 final, 10 mei 2017.

§5. Persberichten

EUROPESE COMMISSIE, Stimuleren van groei en werkgelegenheid: een actieplan om de omvang van de

elektronische handel in Europa tegen 2015 te verdubbelen, Persbericht IP/12/10, 11 januari 2012 via

http://europa.eu/rapid/press-release_IP-12-10_nl.htm (laatst geraadpleegd op 5 maart 2018).

EUROPESE COMMISSIE, Digitale eengemaakte markt voor Europa: Commissie stelt zestien initiatieven

voor, Persbericht IP/15/4919, 6 mei 2015 via: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_nl.htm

(laatst geraadpleegd op 31 januari 2018).

EUROPESE COMMISSIE, De commissie stelt moderne regels voor digitale overeenkomsten voor ter

vereenvoudiging en bevordering van de toegang tot digitale inhoud en online verkoop in de EU,

Persbericht IP/15/6264, 9 december 2015 via http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-6264_nl.htm

(laatst geraadpleegd op 8 februari 2018).

EUROPESE COMMISSIE, Commissie stelt nieuwe regels voor e-handel voor om consumenten en

ondernemingen te helpen ten volle van de eengemaakte markt te profiteren, Persbericht IP/16/1887, 25

mei 2016 via: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-1887_nl.htm (laatst geraadpleegd op 15 maart

2018).

EUROPESE COMMISSIE, Online vakanties boeken: Commissie en instanties voor

consumentenbescherming pakken misleidende boekingswebsites aan, Persbericht IP/17/844, 7 april

2017, http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-844_nl.htm (laatst geraadpleegd op 17 april 2018).

97

EUROPESE COMMISSIE, Digitale eengemaakte markt: Commissie dringt aan op snelle goedkeuring van

belangrijke voorstellen en brengt toekomstige uitdagingen in kaart, Persbericht IP/17/1232, 10 mei 2017

via http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-1232_nl.htm (laatst geraadpleegd op 16 maart 2018).

§6. Andere

EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document A Digital Single Market Strategy for

Europe - Analysis and Evidence Accompanying the document Communication from the Commission

to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the

Committee of the Regions A Digital Single Market Strategy for Europe, SWD(2015) 100 final, 6 mei

2015.

EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Geo-blocking practices in e-commerce

Issues paper presenting initial findings of the e-commerce sector inquiry conducted by the Directorate-

General for Competition, SWD(2016) 70 final, 18 maart 2016.

EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Impact Assessment Accompanying the

document proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on addressing geo-

blocking and other forms of discrimination based on place of residence or establishment or nationality

within the Single Market, SWD(2016) 173 final, 25 mei 2016.

EUROPESE COMMISSIE, Samenvatting van de effectbeoordeling - Begeleidend document bij het voorstel

voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende de aanpak van geoblocking

en andere vormen van discriminatie van klanten op basis van nationaliteit, verblijfplaats of plaats van

vestiging in de interne markt, SWD(2016) 174 final, 25 mei 2016.

EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Impact Assessment Accompanying the

document Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on cross-border

parcel delivery services, SWD(2016) 166 final, 25 mei 2016.

EUROPESE COMMISSIE, Commission Staff Working Document Accompanying the document Report

from the Commission to the Council and the European Parliament Final report on the E-commerce

Sector Inquiry, SWD(2017) 154 final, 10 mei 2017.

98

2. Rechtspraak

Arrest van 16 december 1976, Rewe v Landwirtschaftskammer für das Saarland, C-33/76,

ECLI:EU:C:1976:188.

Arrest van 19 mei 1993, Corbeau, C-320/91, ECLI:EU:C:1993:198.

Arrest van 16 januari 2003, Commissie/Italië, C-388/01, ECLI:EU:C:2003:30.

Arrest van 2 december 2010, Ker-Optika, C-108/09, ECLI:EU:C:2010:725.

Arrest van 13 oktober 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique, C-439/09, ECLI:EU:C:2011:649.

3. Boeken en bijdragen in verzamelwerken

ALLOO, V., “How E-Commerce Is Shaping a New Consumer-Focused Regulatory Framework for the

European Parcel Delivery Market” in PARCU, P.L., BRENNAN, T. en GLASS, V. (eds.), The Contribution

of the Postal and Delivery Sector: Between E-Commerce and E-Substitution, Cham, Springer, 145-159.

BESHOPPING, BeShopping 100: analysis of Belgium’s top 100 webshops, Brussel, BeShopping, 2017,

256 p.

BRYNJOLFSSON, E. en MCAFEE A., Het tweede machinetijdperk: hoe de digitale revolutie ons leven zal

veranderen, Tielt, Lannoo, 2014, 272 p.

BÜLLESBACH, A., GIJRATH, S., POULLET, Y. en PRINS, C., Concise European IT Law, Alphen aan den

Rijn, Kluwer Law International, 2010, xii + 809 p.

CAFAGGI, F., “On the transformation of European consumer enforcement law: judicial and

administrative trialogues, instruments and effects” in CAFAGGI, F. en LAW, S., (eds.), Judicial

Cooperation in European Private Law, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, 223-261.

CRAIG, P. en DE BÚRCA, G., EU Law: Text, Cases and Materials, Oxford, Oxford University Press,

2015, clxxv + 1198 p.

99

DE LEUS, K., De winnaarseconomie: uitdagingen en kansen van de digitale revolutie, Tielt, Lannoo,

2017, 320 p.

DOMMERING, E.J., “Article 90 of the EEC Treaty and the Telecommunications, Broadcasting and Postal

Services Sectors” in STUYCK, J.H.V. en VOSSESTEIN, A.J. (eds.), State Entrepreneurship, National

Monopolies and European Community Law, Deventer, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1993, 53-

85.

DUROVIC, M. en MICKLITZ, H.W., Internationalization of Consumer Law: A Game Changer, Cham,

Springer, 2017, x + 89 p.

GERADIN D. en HUMPE, C., “The Liberalisation of Postal Services in the European Union: An Analysis

of Directive 97/67” in GERADIN, D. (ed.), The Liberalization of Postal Services in the European Union,

Den Haag, Kluwer Law International, 2002, 91-119.

GROVES, P., “The 2016 European Commission Proposal for a Regulation on Cross-Border Parcels: An

Assessment of the Objectives, Background, Issues and Potential Impacts” in PARCU, P.L., BRENNAN,

T. en GLASS, V. (eds.), The Contribution of the Postal and Delivery Sector: Between E-Commerce and

E-Substitution, Cham, Springer, 115-128.

HEARN, J., “Implications of Recent Developments in E-Commerce for Universal Service Providers and

the USO” in CREW, M.A. en BRENNAN T.J. (eds.), The Future of the Postal Sector in a Digital World,

Cham, Springer, 2016, 43-58.

HEARN, J., “Regulation. Quo Vadis?” in PARCU, P.L., BRENNAN, T. en GLASS, V. (eds.), The

Contribution of the Postal and Delivery Sector: Between E-Commerce and E-Substitution, Cham,

Springer, 2018, 75-88.

HILL, J., Cross-border Consumer Contracts, Oxford, Oxford University Press, 2008, xxxvi + 427 p.

HOUCK, A.C., “Life After Volume Declines: Is There a Viable Future for the Postal Sector?” in PARCU,

P.L., BRENNAN, T. en GLASS, V. (eds.), The Contribution of the Postal and Delivery Sector: Between

E-Commerce and E-Substitution, Cham, Springer, 2018, 161-173.

HOWELLS, G., “European Consumer Law” in BARNARD C. en PEERS, S. (eds.) European Union Law,

Oxford, Oxford University Press, 2017, 686 -709.

100

HOWELLS, G. en WEATHERILL, S., Consumer Protection Law, Aldershot, Ashgate, 2005, xxiv + 679 p.

JOZWIAK-GORNY, S. en JOZWIAK, M., “E-commerce and EU Competition Law” in LODDER, A en

MURRAY, A.D. (eds.), EU Regulation of E-commerce: a commentary, Cheltenham, Edward Elgar

Publishing, 2017, 313-348.

KELLEHER, D. en MURRAY, K., IT Law in The European Union, London, Sweet and Maxwell, 1999,

xlix + 383 p.

LODDER, A.R., “Introduction” in LODDER, A.R. en KASPERSEN, H.W.K. (eds.), eDirectives: Guide to

European Union Law on E-Commerce, Den Haag, Kluwer Law International, 2002, 1-9.

LODDER, A.R. en MURRAY, A.D., “The European Union and E-Commerce” in LODDER, A.R. en

MURRAY, A.D. (eds.), EU Regulation of E-commerce: a commentary, Cheltenham, Edward Elgar

Publishing, 2017, 1-14.

LODDER, A.R., “Directive 2000/31/EC on certain legal aspects of information society services, in

particular electronic commerce, in the internal market” in LODDER, A.R. en MURRAY, A.D. (eds.), EU

Regulation of E-commerce: a commentary, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, 15-58.

MARCUS, J.S. en PETROPOULOS, G., “E-Commerce in Europe: Parcel Delivery Prices in a Digital Single

Market”, CREW, M., PARCU, P.L. en BRENNAN, T. (eds.), The Changing Postal and Delivery Sector:

Towards A Renaissance, Cham, Springer, 2017, 139-159.

PEERS, S. en HARVEY, D., “Brexit: the Legal Dimension” in BARNARD, C. en PEERS, S. (eds.), European

Union Law, Oxford, Oxford University Press, 2017, 815-836.

REICH, N., “From minimal to full to ‘half’ harmonisation” in DEVENNEY, J. en KENNY, M. (eds.),

European Consumer Protection: Theory and Practice, Cambridge, Cambridge University Press, 2012,

3-5.

ROTT, P., “Effective enforcement of consumer law: the comeback of public law and criminal law” in

DEVENNEY, J. en KENNY, M. (eds.), European Consumer Protection: Theory and Practice, Cambridge,

Cambridge University Press, 2012, 64-81.

SAVIN, A., EU Internet Law, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2017, xxiv + 360 p.

101

SCHAUB, M.Y., European Legal Aspects of E-commerce, Groningen, Europa Law Publishing, 2004, xii

+ 216 p.

SCHWAB, K., The Fourth Industrial Revolution, Genève, World Economic Forum, 2016, 184 p.

TERRYN, E. “Vers une harmonisation des sanctions? Section 1: Le contrôle de l’application du droit des

pratiques commerciales déloyales – l’expérience du règlement 2006/2004 relatif à la coopération en

matière de protection des consommateurs” in TERRYN, E. en VOINOT, D. (eds.), Droit européen des

pratiques commerciales déloyales: évolution et perspectives, Brussel, Larcier, 2012, 33-59.

THATCHER, M., Internationalisation and Economic Institutions: Comparing European Experiences,

Oxford, Oxford University Press, 2007, 311 p.

VAN DEN BERGH, R., “Should consumer protection law be publicly enforced? An economic perspective

on EC Regulation 2006/2004 and its implementation in the consumer protection laws of the Member

States” in VAN BOOM, W. en LOOS, M. (eds.), Collective Enforcement of Consumer Law: Securing

Compliance in Europe through Private Group Action and Public Authority Intervention, Groningen,

Europa Law Publishing, 2007, 177-203.

VAN EECKE, P. en DIERICK, A., “EU-regelgeving en de informatiemaatschappij: naar een wetgeving

2.0?” in GOVAERE, I. (ed.), Europees recht: moderne interne markt voor de praktijkjurist, Mechelen,

Wolters Kluwer, 2012, 201-243.

4. Tijdschriften

APPELMANS, D. en PETILLION, F., “Liberalisering postsector”, NJW 2009, 479-485.

BATCHELOR, B., ALLGROVE, B. en AGNEW, M., “Digital disruption: the practical implications of the

EU's digital single market agenda”, ECLR 2015, 379-383.

BETLEM, G., “Public and Private Transnational Enforcement of EU Consumer Law”, EBLR 2007, 683-

708.

BUSH, C., “Towards a «New Approach» in European Consumer Law: Standardisation and Co-

Regulation in the Digital Single Market”, EuCML 2016, 197-198.

102

COOLSAET, S., “De (Belgische) postsector: juridische stand van zaken”, RW 2002, 1413-1424.

EDELMAN, M., “The Thrill of Anticipation: Why the Circumvention of Geoblocks Should Be Illegal”,

Va. Sports & Ent. L.J. 2015, 110-134.

ELANDS, P.J.M., “Drones: zegen of vloek?”, JV 2016, 95-107.

KUIPERS, D.P. en VAN DE SANDEN, M.A.M.L., “Het verbod op geoblocking en geodiscriminatie”, NtER

2016, 243-252.

KUIPERS, D.P. en VAN DE SANDEN, M.A.M.L., “De (finale) verordening op het verbod op geoblocking

en andere vormen van geodiscriminatie: een game changer voor online handel binnen de EU?”, NtER

2018, exacte paginanummering onbekend, DOI: 10.5553/NtER/138241202018024102004.

MAZZIOTTI, G., “Is geo-blocking a real cause for concern in Europe?”, EIPR 2016, 365-376.

NOLL, J., “European Community and E-commerce: Fostering Consumer Confidence”, E.C.L.Rev. 2002,

207-219.

TERRYN, E. en VERBIEST, P., “De herziene CPC-verordening als oplossing voor grensoverschrijdend

consumentenleed?”, TvC 2018, 6-18.

VAN CLEYNENBREUGEL, P., “The European Commission’s Geo-Blocking Proposals and the Future of

EU E-Commerce Regulation”, Masaryk U. J.L. & Tech. 2017, 39-62.

WEERMEIJER, T. en LODDER, N.C., “De Geoblockingverordening: digitale EU-grenzen doorbroken?”,

IR 2016, 100-105.

103

5. Online bronnen

CARDONA, M. DUCH-BROWN, N. en MARTENS, B., Consumer Perceptions of (Cross-border)

eCommerce in the EU Digital Single Market, 2015,

https://ec.europa.eu/jrc/sites/jrcsh/files/JRC97231.pdf (laatst geraadpleegd op 14 mei 2018).

COMEOS, E-Commerce Belgium 2017,

https://static.comeos.be/E-Commerce_Study_Comeos_2017_4.pdf (laatst geraadpleegd op 11 mei

2018).

DUCH-BROWN, N. en MARTENS, B., Institute for Prospective Technological Studies Digital Economy

Working Paper (2015-07): Barriers to Cross-border eCommerce in the EU Digital Single Market,

https://ec.europa.eu/jrc/sites/jrcsh/files/JRC96872.pdf, 33-34 (laatst geraadpleegd op 6 mei 2018).

ECOMMERCE EUROPE, European Ecommerce Report 2017,

https://www.eurocommerce.eu/media/142202/c_european_ecommerce_report_2017_v170623-

published_28basic_29.pdf, 32 (laatst geraadpleegd op 14 mei 2018).

EUROPEAN PARLIAMENTARY RESEARCH SERVICE, Mapping the Cost of Non-Europe: 2014-2019, 7

december 2017, via:

http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/603239/EPRS_STU(2017)603239_EN.pd

f (laatst geraadpleegd op 15 maart 2018).

EUROSTAT, Digital economy and society statistics, households and individuals, code: [isoc_ec_ibuy],


_households_and_individuals (laatst geraadpleegd op 8 mei 2018).

MONTI, G. en COELHO, G., “Geo-blocking Between Competition Law and Regulation”, CPI Antitrust

Chronicle 2017, https://www.competitionpolicyinternational.com/geo-blocking-between-competition-

law-and-regulation/ (laatst geraadpleegd op 5 april 2018).

POIARES MADURO, M., MONTI G. en COELHO G., (DIRECTORATE-GENERAL FOR INTERNAL POLICIES),

The Geo-Blocking Proposal: Internal Market, Competition Law and Regulatory Aspects, 2017, via:

http://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document.html?reference=IPOL_STU(2017)595362

(laatst geraadpleegd op 7 mei 2018).

104

UNCITRAL Model Law on Electronic commerce,

http://www.usvtc.org/httpdocs%202/Documents/USVTC%20TA/Technical%20Assistance/E-Commer

ce/UNCITRAL%20MODEL%20LAW%20ON%20ELECTRONIC%20COMMERCE.pdf (laatst

geraadpleegd op 28 februari 2018).

WTO, Work programme on electronic commerce,

https://www.wto.org/english/tratop_e/ecom_e/wkprog_e.htm (laatst geraadpleegd op 28 februari

2018).

https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/europe-2020-strategy (laatst geraadpleegd op 26 maart

2018).

http://www.digitaleurope.org/DesktopModules/Bring2mind/DMX/Download.aspx?Command=Core_

Download&entryID=2445&language=en-US&PortalId=0&TabId=353 (laatst geraadpleegd op 6 april

2018).

https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/consumers/enforcement-consumer-protection/eu-wide-

screening-websites-sweeps (laatst geraadpleegd op 17 april 2018).

http://www.upu.int/en/the-upu/the-upu.html (laatst geraadpleegd op 3 mei 2018).

http://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-connected-digital-single-market (laatst

geraadpleegd op 3 mei 2018).

https://www.finder.com/netflix-usa-vs-world-content (laatst geraadpleegd op 10 april 2018).

https://europa.eu/european-union/topics/multilingualism_en (laatst geraadpleegd op 25 april 2018).

GRENSOVERSCHRIJDENDE E-COMMERCE IN DE EUROPESE …€¦ · De Commissie-Juncker stelde op 6 mei...

Documents

Transcript of GRENSOVERSCHRIJDENDE E-COMMERCE IN DE EUROPESE …€¦ · De Commissie-Juncker stelde op 6 mei...