MOGELIJKHEDEN GRENSOVERSCHRIJDENDE ECONOMISCHE … · 2017. 8. 23. · Mogelijkheden...

www.ioresearch.nl

Rapport

MOGELIJKHEDENGRENSOVERSCHRIJDENDEECONOMISCHESAMENWERKING

Stadt Ochtrup (D) en gemeente Hof van Twente (NL)Juli 2017

Mogelijkheden grensoverschrijdende economische samenwerking · Colofon

COLOFON

UitgaveI&O ResearchPiet Heinkade 551019 GM Amsterdam020 3330670

Rapportnummer2017/26

DatumJuli 2017

OpdrachtgeverStadt Ochtrup en gemeente Hof van Twente

Auteur(s)Gert VersteegEster Hilhorst

BestellingenExemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever.

Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

Mogelijkheden grensoverschrijdende economische samenwerking · Inhoudsopgave

INHOUDSOPGAVE

1. Inleiding ................................................................................................................. 51.1 Aanleiding ......................................................................................................... 51.2 Onderzoeksvragen .............................................................................................. 51.3 Methode en bronnen ........................................................................................... 51.4 Leeswijzer ......................................................................................................... 6

2. Cijfer- en literatuurstudie ........................................................................................ 82.1 Inleiding ........................................................................................................... 82.2 Samenvatting .................................................................................................... 82.3 Demografie........................................................................................................ 92.4 Opleidingsniveau in de grensregio ........................................................................112.5 Werkloosheid in de grensregio .............................................................................122.6 Economische structuur .......................................................................................122.7 Vervlechting van de economie..............................................................................142.8 Geraadpleegde literatuur ....................................................................................16

3. Intermediairs en Best Practices.............................................................................. 183.1 Inleiding ..........................................................................................................183.2 UNLOCK/GIP .....................................................................................................183.3 Intermediairs in Twente ......................................................................................193.4 Intermediairs in Steinfurt ....................................................................................203.5 Best Practices ...................................................................................................20

4. Onderzoekresultaten ............................................................................................. 234.1 Samenvatting ...................................................................................................234.2 Onderzoeksaanpak en respons .............................................................................234.3 Bedrijfsprofiel ...................................................................................................234.4 Grensarbeiders ..................................................................................................264.5 Grensoverschrijdende samenwerking ....................................................................29

5. Conclusies en actielijnen ........................................................................................ 355.1 Conclusies ........................................................................................................355.2 Actielijnen ........................................................................................................36

Bijlage 1. Vragenlijst ..................................................................................................... 39

Mogelijkheden grensoverschrijdende economische samenwerking · Inleiding 4

HOOFDSTUK

Inleiding

1


1. Inleiding

1.1 AanleidingStadt Ochtrup en de gemeente Hof van Twente willen de mogelijkheden verkennen vangrensoverschrijdende economische samenwerking, op het gebied van grensarbeiders, handel en kennis-en informatie-uitwisseling (bijvoorbeeld over de thema’s innovatie, duurzaamheid en circulaireeconomie). Dit onderzoek is onderdeel van het project ‘Economische samenwerking tussen de StadtOchtrup en de gemeente Hof van Twente’, dat deel uitmaakt van het Interreg V programma. Het pastbinnen de doelstelling van de EUREGIO om tot één verzorgingsgebied te komen zonder drempels.

Figuur 1.1

Kaart Hof van Twente en Ochtrup

1.2 OnderzoeksvragenDe volgende onderzoeksvragen komen in deze rapportage aan bod:1 Welke kansen liggen er voor grensoverschrijdende economische samenwerking tussen beide

gemeenten, in het bijzonder op het gebied van vakkrachten, marktontsluiting en kennis- eninformatietransfer?

2 In welke mate is er sprake van vervlechting qua economie en arbeidsmarkt?3 Is er belangstelling bij ondernemers voor grensoverschrijdende activiteiten?4 Rondom welke onderwerpen kan de samenwerking het beste worden vormgegeven? En wat voor

(organisatorische) maatregelen kunnen worden genomen om de samenwerking te bevorderen?

1.3 Methode en bronnenDit onderzoek bestaat uit vier verschillende onderdelen. Allereerst is het bedrijvenonderzoek uitgevoerdonder een selectie van grote bedrijven (met 5 of meer werkzame personen) die werkzaam zijn insectoren waarbij grensoverschrijdende samenwerking al plaatsvindt of tot de mogelijkheden behoort(exclusief kleine onderwijsinstellingen, overige dienstverlening en verhuurbedrijven). Naast hetbedrijvenonderzoek is er een cijferstudie uitgevoerd op het gebied van demografie en werkgelegenheid inde beide gemeenten. Ook zijn de reeds aanwezige intermediairs en overlegorganen in kaart gebracht enzijn best practices verzameld. Op basis van deze verschillende bronnen zijn de mogelijkheden om vormte geven aan grensoverschrijdende samenwerking in beeld gebracht. Deze zijn geformuleerd in de vormvan actielijnen.


1.4 LeeswijzerHoofdstuk 2 geeft inzicht in de demografie en de arbeidsmarkt in de beide gemeenten. Hoofdstuk 3beschrijft de verschillende intermediairs, overlegorganen en best practices op het gebied vangrensoverschrijdende economische samenwerking. In het vierde hoofdstuk worden deonderzoekresultaten van het bedrijfsonderzoek gepresenteerd en in het vijfde hoofdstuk staan deactielijnen op basis van het onderzoek centraal. In de bijlage is de vragenlijst van het bedrijvenonderzoekopgenomen.

Mogelijkheden grensoverschrijdende economische samenwerking · Cijfer- en literatuurstudie 7

HOOFDSTUK

Cijfer- en literatuurstudie

2


2. Cijfer- en literatuurstudie

2.1 InleidingIn dit hoofdstuk wordt van beide gemeenten de bevolkingsopbouw, de beroepsbevolking en deeconomische structuur besproken, om een goed beeld te krijgen van Hof van Twente en Stadt Ochtrup.In tabel 2.1 zijn kernachtig enkele kenmerken van beide gemeenten weergegeven, die in dit hoofdstukverder zullen worden uitgewerkt.

Tabel 2.1

Overzicht met kenmerken van Stadt Ochtrup en gemeente Hof van Twente

STADT OCHTRUP GEMEENTE HOF VAN TWENTE

· Ruim 20.000 inwoners, waarvan 17.850 in de hoofdkernOchtrup, in de stadsdelen Langenhorst: 1.130 inwoners enWelberg: 12.84 inwoners.

· 186 inwoners per km2

· 34.900 inwoners, waarvan 12.400 in de hoofdkern Goor,7.400 in Delden, 7.600 in Markelo; de rest in 3 kleineredorpen en buurtschappen

· 164 inwoners per km2

· Station aan spoorlijn Munster-Enschede· Aansluiting op nationale hoofdwegennet via B54 en A31

· Twee stations aan spoorlijn Oldenzaal-Zutphen· Haven aan Twentekanaal (Goor)· Aansluiting op nationale hoofdwegennet via A1 en A35

Grootste werkgevers (een selectie:

· ALBAAD DEUTSCHLAND GmbH· Hewing· Elektro-Albers GmbH & Co. KG· Wischemann Kunststoff GmbH· McArthurGlen Designer Outlet Ochtrup (DOC)· GGM Gastro International GmbH

Grootste werkgevers:

· Woonzorgcentrum St. Elisabeth· Gemeente Hof van Twente· Plukon Goor· Elementis Specialties· Sebo personeelsdiensten· Woonzorgcentrum De Stoevelaar· Eternit· Aqua + Sprinklersystemen· Aan de Stegge Bouw

· Belangrijke industriële clusters zijn: Kunststof, Metaal enHygieneartikelen. Daarnaast publieke diensten zoalsdetailhandel.

· Belangrijkste industriegebied is nu GewerbegebietWeinerpark (50 ha). Het terrein wordt binnenkortherontwikkeld

· Belangrijkste bedrijventerrein is nu Zenkeldamshoek inGoor.

· Elke kern heeft 1 of meerdere bedrijventerreinen

In de volgende paragrafen worden de thema’s demografie, opleidingsniveau, werkloosheid, economischestructuur en vervlechting van de arbeidsmarkt verder uitgewerkt.

2.2 SamenvattingBeide gemeenten krijgen te maken met vergrijzing en een krimpende beroepsbevolking. Voor bedrijvenkan een vervlechting van arbeidsmarkten over de grens positief zijn, omdat een groter potentieel aanwerknemers kan worden bereikt. De verschillen in opleidingsniveau aan beide kanten van de grens (eengroter aandeel hoger opgeleiden in Nederland, een groter aandeel middelbaar opgeleiden in Duitsland)bieden kansen. Echter, de fysieke afstand tussen beide gemeenten (ongeveer 50 kilometer) en destedelijke gebieden Enschede en Gronau tussen Hof van Twente en Stadt Ochtrup, maken uitwisselingvan arbeiders tussen deze twee gemeenten lastig. Het ligt meer voor de hand om de vervlechting vanarbeidsmarkten op regionaal niveau (Twente – Kreis Steinfurt, Kreis Borken, Grafschaft Bentheim) in testeken.


De economische structuur van beide gemeenten kent overeenkomsten en verschillen: in beidegemeenten zijn de sectoren bouwnijverheid en groot- en detailhandel sterk vertegenwoordigd.Een intensievere samenwerking tussen bedrijven in deze sectoren (handel, kennisuitwisseling) kanmogelijk leiden tot schaalvoordelen en verbeteringen in bedrijfsprocessen. Stadt Ochtrup is een stedelijkegemeente met een verzorgingsgebied voor omliggende gemeenten. De sectoren verwerkende industrieen logistiek zijn relatief grote sectoren in deze gemeente. In Hof van Twente is de landbouw/bosbouween relatief grote sector. Voor deze sectoren geldt dat grensoverschrijdende samenwerking kan leiden toteen grotere afzetmarkt en het uitbreiden van zakelijke netwerken.

Het toeristisch karakter van beide gemeenten verschilt. Zo heeft Ochtrup veel dagrecreanten (DOC) enregionaal (Kreis Steinfurt) de ambitie om verblijfsrecreatie te stimuleren. In Hof van Twente ligt juist denadruk op verblijfstoerisme, met de doelstelling om de dagrecreatie te vergroten door middel van eengrote trekker. De gemeenten kunnen juist in deze verschillen van elkaar leren. Zowel Duitsers alsNederlanders doen vaker aankopen over de grens. Dit biedt kansen voor met name shoppingtoerisme inDOC. Ook voor Hof van Twente liggen er kansen om meer verblijfstoeristen of dagjesmensen uitDuitsland te trekken.

2.3 Demografie

Bevolkingsopbouw Hof van TwenteIn de gemeente Hof van Twente wonen anno 2016 34.900 mensen, waarvan 12.400 in de hoofdkernGoor, 7.400 in Delden en 7.600 in Markelo; de overigen in 3 kleinere dorpen en buurtschappen. In degemeente wonen 164 mensen per km2. Ten opzichte van 2010 is de bevolking gedaald met 1,7 procent(toen had de gemeente 35.500 inwoners). Deze daling zal naar verwachting ook in de toekomstdoorzetten.In figuur 2.1 is de bevolkingsopbouw van de gemeente weergegeven in een bevolkingspiramide. Hierin isgoed te zien dat, ten opzichte van 2010, het aantal 35-45-jarigen en kinderen jonger dan 10 jaar isafgenomen, en de groep 65+ is toegenomen. Er is dus sprake van vergrijzing.

Figuur 2.1

Bevolkingspiramide Hof van Twente, 2010-2016

Bron: CBS

2000 1500 1000 500 0 500 1000 1500 2000

Jonger dan 5 jaar5 tot 10 jaar

10 tot 15 jaar15 tot 20 jaar20 tot 25 jaar25 tot 30 jaar30 tot 35 jaar35 tot 40 jaar40 tot 45 jaar45 tot 50 jaar50 tot 55 jaar55 tot 60 jaar60 tot 65 jaar65 tot 70 jaar70 tot 75 jaar75 tot 80 jaar80 tot 85 jaar85 tot 90 jaar90 tot 95 jaar

95 jaar of ouder 2010 Mannen Vrouwen


Groene, grijze en totale druk in Hof van Twente hoger dan gemiddeld in NederlandIn tabel 2.2 is de groene, grijze en totale druk in de Hof van Twente weergegeven. Deze indicatorengeven de verhouding weer tussen de niet-productieve bevolkingsgroep en de productieve groep1. Tenopzichte van 2010 is de groene druk ongeveer gelijk gebleven, maar is de grijze druk toegenomen van35 naar 44 procent. Deze stijging is groter dan gemiddeld in Nederland, waar de toename 6 procentpuntbedraagt. De totale druk is in Hof van Twente in 2016 met 85 procent een stuk groter dan in Nederland(69%) en daarmee is de niet-productieve groep bijna net zo groot als de productieve groep.

Tabel 2.2

Groene, grijze en totale druk, 2010-2016, Hof van Twente en Nederland

HOF VAN TWENTE NEDERLAND

2010 2016 2010 2016

Groene druk 42% 41% 39% 38%

Grijze druk 35% 44% 25% 31%

TOTALE DRUK 77% 85% 64% 69%

Bron: CBS

Bevolkingsopbouw Stadt OchtrupAnno 2016 telt Stadt Ochtrup 19.600 inwoners, waarvan er 17.800 in de hoofdkern Ochtrup wonen en deoverige mensen in 2 dorpen en enkele buurtschappen. Er wonen 186 inwoners per km2 in Stadt Ochtrupen daarmee is Stadt Ochtrup dichtbevolkter dan Hof van Twente. Ten opzichte van 2010 is de bevolkinggegroeid met ongeveer 1 procent. Er is al jarenlang sprake van een continue groei in Stadt Ochtrup.Ook de voorspelling is een bevolkingsgroei van 2 procent in 2030 ten opzichte van 2012. Verder is deverwachting is dat in 2030 het aantal mensen van 65-80 jaar met meer dan 50 procent is toegenomenten opzichte van 2014. In Ochtrup gaat het verouderingsproces sneller dan in de regio. Dit heeft vooralte maken met de grote groep babyboomers in de leeftijd 50-65 (zie figuur 2.2, bron: Trends derBevölkerungsentwicklung in Ochtrup, ILS, 2015). Als deze groep met pensioen gaat, zal de grijze druk inStadt Ochtrup sterk toenemen.

1 Totale druk = de verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en van 65 jaar of ouder ten opzichte van de personen in de

zogenaamde 'productieve' leeftijdsgroep van 20 tot 65 jaar. Groene druk = de verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar

ten opzichte van de personen in de zogenaamde 'productieve' leeftijdsgroep van 20 tot 65 jaar. Grijze druk = de verhouding tussen het

aantal personen van 65 jaar en ouder ten opzichte van de personen in de zogenaamde 'productieve' leeftijdsgroep van 20 tot 65 jaar.


Figuur 2.2

Verandering in de leeftijdsstructuur in Stadt Ochtrup, 1975-2013

Bron: Trends der Bevölkerungsentwicklung in Ochtrup, ILS, 2015

2.4 Opleidingsniveau in de grensregioDe gezamenlijke studie van CBS en IT-NRW (2015): De arbeidsmarkt in de grensregio’s van Nederlanden Noordrijn-Westfalen heeft het opleidingsniveau aan beide zijden van de grens in kaart gebracht. Aande Nederlandse kant van de grens zijn mensen vaker hoog opgeleid, aan de Duitse kant is eenmiddelbare (beroeps)opleiding meer gangbaar.

“Voor wat het onderwijsniveau van de bevolking betreft, is er een duidelijk onderscheid te zien tussenNederland en Noordrijn-Westfalen. In Noordrijn-Westfalen is het aandeel laagopgeleiden 18,2 procent,terwijl dit in Nederland 25,7 procent is. Verder heeft 56,7 procent van de inwoners in Noordrijn-Westfalen een middelbare opleiding. Dit aandeel is zo hoog vanwege het duale opleidingssysteem. InNederland is het aandeel met een middelbare opleiding 41,1 procent. Ten slotte zijn een derde van deNederlandse mensen (33,2%) en een vierde van de bevolking van Noordrijn-Westfalen (25,0%)hoogopgeleid.In de Nederlandse grensregio en in de grensnabije regio is het aandeel laagopgeleiden iets lager enhet aandeel hoogopgeleiden iets hoger dan gemiddeld. In de Noordrijnwestfaalse grensregio zijn errelatief meer mensen met een middelbaar onderwijsniveau (59,1%) en minder mensen met een hoogonderwijsniveau (22,8%).”Bron: De arbeidsmarkt in de grensregio’s van Nederland en Noordrijn-Westfalen, CBS en IT-NRW,2015, p. 15


2.5 Werkloosheid in de grensregioDe gezamenlijke studie van CBS en IT-NRW (2015): De arbeidsmarkt in de grensregio’s van Nederlanden Noordrijn-Westfalen heeft ook de werkloosheid aan beide zijden van de grens in kaart gebracht. InHof van Twente ligt de werkloosheid eind 2016 op zo’n 6 procent, wat relatief hoog is voor Nederland(Nederland: ongeveer 5,5 procent. Onderstaande bron geeft werkloosheidcijfers weer van 2015). In KreisSteinfurt ligt de werkloosheid in 2015 op zo’n 3 procent, wat laag is binnen Noordrijn-Westfalen en inDuitsland.

2.6 Economische structuurEconomische structuur Hof van TwenteIn Hof van Twente zijn ruim 3.000 bedrijven gevestigd, veelal MKB. Met name de sectoren groot- endetailhandel, landbouw, bouwnijverheid en zakelijke dienstverlening zijn sterk vertegenwoordigd(zie tabel 2.3).

Tabel 2.3 Werkgelegenheid naar sector

SECTOR AANDEEL

Groot- en detailhandel; reparatie van auto’s 22%

Landbouw, bosbouw en visserij 21%

Advisering, onderzoek, special. zakelijke dienstverlening 13%

Bouwnijverheid 9%

Gezondheids- en welzijnszorg 6%

Industrie 5%

Overige dienstverlening 5%

Logies-, maaltijd- en drankverstrekking 4%

Cultuur, sport en recreatie 4%

Verhuur van roerende goederen, overige zakelijke dienstverlening 4%

Informatie en communicatie 3%

Onderwijs 2%

Vervoer en opslag 1%

Verhuur van en handel in onroerend goed 1%

TOTAAL 100%

“Een nadere kijk op de deelgebieden van de grensregio’s laat voor Nederland hogewerkloosheidspercentages zien van 7 procent in de COROP-gebieden Zuid-Limburg, Twente enArnhem/Nijmegen. De Achterhoek had met 6 procent het laagste werkloosheidspercentage. Dearbeidsmarktsituatie in de grensnabije regio oogt gunstiger. Dit geldt vooral voor het COROP-gebiedNoordoost Noord-Brabant en de Veluwe met allebei een werkloosheidspercentage van 5 procent. Aande Noordrijnwestfaalse zijde waren de verschillen duidelijk groter. In de grensregio laat Kreis Borkenmet 3 procent een erg lage en de Stadt Mönchengladbach met 8 procent een hoogwerkloosheidspercentage zien. Ook de grensnabije regio vertoonde aanzienlijke verschillen: in deStadt Gelsenkirchen was het werkloosheidspercentage het hoogst (11%). In de Kreisen Coesfeld enSteinfurt waren ze met 3 procent erg laag.”Bron: De arbeidsmarkt in de grensregio’s van Nederland en Noordrijn-Westfalen, CBS en IT-NRW,2015, p. 33


Toekomst economische structuur Hof van TwenteEen speerpunt van Hof van Twente is het stimuleren van de vrijetijdseconomie. Deze sector groeit en kanleiden tot een financiële impuls voor de gemeente (bron: Sociaaleconomische visie en actieprogramma,gemeente Hof van Twente, 2015). Zo heeft de gemeente zich onder andere ten doel gesteld: bezoekerslanger vasthouden, groei van werkgelegenheid in de vrijetijdsector, het realiseren van een grotetoeristische trekker en het verruimen van mogelijkheden voor de toerist. Naast het versterken van devrijetijdsector zijn verbeteren van arbeidsparticipatie en duurzaamheid belangrijke speerpunten voor degemeente Hof van Twente.

Economische structuur Stadt OchtrupStadt Ochtrup kent een lange historie van vakmanschap in de textielindustrie die de stad veel welvaartheeft gebracht in de 19e eeuw. De huidige economische structuur van Ochtrup wordt vooral bepaald doorhet midden- en kleinbedrijf (MBK) en een paar grote bedrijven. Een belangrijke speler binnen de lokaleeconomie, in lijn met het textielverleden, is de Designer Outlet Center (DOC, voorheen Factory OutletCenter, FOC). De DOC werd in 2004 opgericht met een vloeroppervlak van 3.500 m². In 2012 is de FOCuitgebreid naar 11.500 m² vloeroppervlak. Sindsdien komen er ongeveer 1 miljoen bezoekers per jaar endaarmee biedt de DOC een kans voor het toerisme in de regio. Momenteel liggen er plannen om de DOCverder uit te breiden naar 20.000 m² vloeroppervlak (bron: Einbindung des Factory Outlet CentersOchtrup (FOC) in die Tourismusentwicklung der Stadt Ochtrup und Kreises Steinfurt, COMPASS, 2013).

Het grootste deel van de werkenden die in Ochtrup wonen hebben een baan in de industrie (42%, bron:Trends der Bevölkerungsentwicklung in Ochtrup, ILS, 2015). Dit aandeel is aanzienlijk hoger dan in deregio. Ook werken er, vergeleken met Noordrijn-Westfalen, relatief veel mensen in de logistieke branche(respectievelijk 18% ten opzichte van 13%) en in de bouw (9% t.o.v. 5%). Er zijn in Stadt Ochtruprelatief weinig mensen werkzaam in de dienstensector en de gezondheidszorg.

Figuur 2.3

Werkenden naar sector, Stadt Ochtrup, 2014

Bron: Trends der Bevölkerungsentwicklung in Ochtrup, ILS, 2015


Toekomstige economische structuur Stadt OchtrupDe verwachting is dat de potentiële beroepsbevolking in Stadt Ochtrup tussen 2014 en 2040 met meerdan 10 procent zal afnemen (mede door de vergrijzing, zie paragraaf 2.3) en dat er met name een tekortzal ontstaan aan beroepskrachten waar veel (technische) vaardigheden voor nodig zijn. De uitdagingvoor de toekomst is er voor Stadt Ochtrup om genoeg geschoolde arbeiders te behouden. Daarnaast is erop kortere termijn behoefte aan extra werknemers voor de DOC in Stadt Ochtrup.

Momenteel zit Noordrijn-Westfalen in een transitiefase; hun traditionele inkomstenbron uit kolen en staalwordt kleiner dankzij de omschakeling naar duurzame energiebronnen. De regio kampt daardoor metfinanciële problemen. Noordrijn-Westfalen staat voor de opgave om zich te ontwikkelen van eenindustriegebied naar een kennis- en dienstenmaatschappij.(bron: Feiten en cijfers, Overijssel-Duitsland in de grensstreek, Provincie Overijssel, 2016)

2.7 Vervlechting van de economie

GrenshandelOp dit moment is er in enkele branches sprake van veel onderling grensverkeer. Voor Overijssel gaat hetdan met name om machine- en apparatenbouw en veehouderij (bron: Feiten en cijfers, Overijssel-Duitsland in de grensstreek, Provincie Overijssel, 2016). Om een samenwerkingsverband op te zetten ishet van belang dat er niet te veel culturele en wettelijke barrières zijn, er sprake is vancomplementariteit en dat er organisaties en mensen beschikbaar zijn om voor vertalingen enverbindingen te zorgen (bron: Economisch verkeer tussen Nederland en Duitsland, TrendbureauOverijssel, 2012). Duitse Nederlanders en Nederlandse Duitsers kunnen met hun bestaande persoonlijkenetwerken een belangrijke rol spelen in het vormen van samenwerkingsverbanden.

GrensarbeidersDe pendel van inwoners van Noordrijn-Westfalen naar Nederland bedroeg in 2012 23.500, terwijl 9.400Nederlanders dat jaar naar Noordrijn-Westfalen pendelden (bron: Feiten en cijfers Overijssel-Duitsland inde grensstreek, Provincie Overijssel, 2016)). Deze ongelijkheid in pendel heeft te maken met dearbeidsmarkt die in Nederland flexibeler is en de gunstigere woonomstandigheden in Duitsland (bron:Feiten en cijfers Overijssel-Duitsland in de grensstreek, Provincie Overijssel, 2016). Ook blijken inwonersvan Noordrijn-Westfalen sterker bereid om in Nederland wat verder van de grens te werken danandersom. Het aantal grenspendelaars is tussen 2008 en 2012 flink afgenomen (van Nederland naarNoordrijn-Westfalen: -6 procent, van Duitsland naar Nederland: -20 procent. Mogelijk is de pendelinmiddels weer gegroeid, nu er sprake is van economische groei). Grenspendelaars werken relatief veelin de industrie, bouw en vervoer en opslag, maar sinds 2008 is het aandeel grenspendelaars datwerkzaam is in de dienstensector toegenomen. Dit ligt in lijn met de werkgelegenheidsontwikkeling inNederland.

Hoewel deze cijfers tonen dat er reeds sprake is van regionale arbeidsmarktvervlechting zijn er nogsteeds diverse factoren en aspecten die maken dat grensoverschrijdende pendel slechts een fractie vanbinnenlandse pendel is. Het (beter) benutten van de grensligging als kans kan bijdragen aan een sterkereeconomische vervlechting. Vooral in de bouw, industrie en delfstoffen (maar ook consumentendiensten),sectoren die aan beide kanten van de grens belangrijk zijn en voor veel werkgelegenheid zorgen, kunnenwerknemers relatief gemakkelijk over de grens aan het werk. Daarnaast zijn vooral Twentse chemischebedrijven gebaat bij een grotere arbeidsmarkt (vervlechting met Duitse arbeidsmarkt) en in minderemate ook de sectoren logistiek en financiële diensten (bron: Feiten en cijfers Overijssel-Duitsland in degrensstreek, Provincie Overijssel, 2016).


Grensarbeider volgens VERORDENING (EG) Nr. 883/2004 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAADvan 29 april 2004 betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels:Onder "grensarbeider" wordt verstaan eenieder die werkzaamheden al dan niet in loondienst verricht ineen lidstaat maar die woont in een andere lidstaat, waarnaar hij in beginsel dagelijks of ten minsteeenmaal per week terugkeert.(bron: Vooronderzoek Grenspendelaars, CBS, 2015)

De laatste jaren is er met name aan Nederlandse kant het idee ontstaan dat er sprake is van(economische) onderbenutting van de grensligging. De grens(ligging) kan nog veel meer als kans wordenopgepakt. Twente is binnen Nederland een gebied met een relatief hoge werkloosheid. In het Duitsegebied dat aan Overijssel grenst, ligt de werkloosheid 3 procentpunt lager (in 2015). De gedachte is datNederlandse werklozen aan een baan kunnen worden geholpen bij Duitse bedrijven in de grensregio, diemet niet-vervulde vacatures zitten. Via de site www.werkpleintwente.nl worden al banen bij Duitsebedrijven in de grensregio aangeboden. Kansen voor banen voor inwoners van Overijssel liggen inDuitsland vooral in de sectoren bouw, industrie, delfstoffen en consumentendiensten.

Grens-studentenVolgens cijfers van 2011 nemen ongeveer tien keer zoveel Duitsers deel aan Nederlands hoger onderwijs(vooral in het oosten van het land) dan andersom (bron: Economisch verkeer tussen Nederland enDuitsland, Trendbureau Overijssel, 2012). Het lijkt dus vooral vanuit Nederland mogelijk om het studerenover de grens te stimuleren om zo de economische integratie in de grensregio te versterken.

Grens-recreatieUit het Koopstromenonderzoek voor Oost Nederland, I&O Research, 2015 wordt duidelijk dat mensen uitOost Nederland in 2015 meer aankopen doen in Duitsland dan in 2011, en ook andersom is dit het geval.Mensen die in het grensgebied wonen gaan dus vaker/meer de grens over om boodschappen te doen ofte winkelen dan vroeger. Deze toename biedt kansen voor het verder uitbouwen van shoppingtoerismevanuit Nederland naar de DOC en ook biedt de bereidheid van Duitsers om naar Nederland te gaankansen voor toerisme (natuur en recreatie) in Hof van Twente.

Eind 2012 vond een bijeenkomst plaats van toeristische dienstverleners in de publieke en private sectorom ideeën te formuleren hoe de regio rondom de DOC kan meeprofiteren van de stijging van bezoekersvan de DOC. Er zijn een aantal doelen geformuleerd (bron: Einbindung des Factory Outlet CentersOchtrup (FOC) in die Tourismusentwicklung der Stadt Ochtrup und Kreises Steinfurt, COMPASS, 2013):· uitbreiding van shoppinggerelateerde dagtochten· toename van consumeren in het gehele district Steinfurt· het genereren van overnachtingen· terugkeer op toeristische gronden na shoppingervaring


2.8 Geraadpleegde literatuur· Vooronderzoek Grenspendelaars, CBS, 2015.· Feiten en cijfers Overijssel-Duitsland in de grensstreek, Provincie Overijssel, 2016.· Businessplan Bureau voor Duitse Zaken, 2014.· Einbindung des Factory Outlet Centers Ochtrup (FOC) in die Tourismusentwicklung der Stadt Ochtrup

und Kreises Steinfurt, COMPASS, 2013.· Trends der Bevölkerungsentwicklung in Ochtrup, ILS, 2015.· Sociaaleconomische visie en actieprogramma, gemeente Hof van Twente, 2015.· De arbeidsmarkt in de grensregio’s van Nederland en Noordrijn-Westfalen, CBS en IT-NRW, 2015.· Koopstromenonderzoek voor Oost Nederland, I&O Research, 2015· Economisch verkeer tussen Nederland en Duitsland, Trendbureau Overijssel, 2012.

Mogelijkheden grensoverschrijdende economische samenwerking · Intermediairs en Best Practices 17

HOOFDSTUK

Intermediairs en Best Practices

3


3. Intermediairs en Best Practices

3.1 InleidingEr zijn al diverse samenwerkingsverbanden of intermediairs op het gebied van bijvoorbeeldgrensarbeiders in de grensregio. Deze zouden een rol kunnen spelen bij het intensiveren van de(economische) samenwerking tussen (ondernemers in) de gemeente Hof van Twente en Stadt Ochtrup.Ook zijn er in Euregio-verband al ervaringen opgedaan met kennisuitwisselingsprojecten tussengemeenten in Nederland en Duitsland. In dit hoofdstuk staan de belangrijkste op een rij.

3.2 UNLOCK/GIPSinds 1 juli 2015 is UNLOCK/GIP (“Personeel over de grens! Grensoverschrijdend ontsluiten vanvakkrachten voor MKB”) een project binnen het programma INTERREG Deutschland-Nederland en heefteen looptijd van vier jaar (tot en met 30 april 2019). Een van de maatregelen is “… het ter beschikkingstellen van algemene informatie over grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit om een positieve houdingten aanzien van het in het buurland solliciteren c.q. werven van medewerkers te bewerkstelligen.” Sinds2015 zijn er zeven van dergelijke GIP’s langs de Duits-Nederlandse en Nederlands-Belgische grensopgezet, waarvan één in Gronau. In een gezamenlijke intentieverklaring hebben de grensregio’svastgelegd wat het minimale dienstverleningsniveau is en dat er sprake is van onderscheid tussen depersoonlijke frontoffice dienstverlening vanuit de GIP’s en de gecentraliseerde backoffice dienstverleningdoor nationale instanties: Belastingdienst/Finanzamt en Sociale Verzekeringsdienst/DeutscheRentenversicherung.

De informatievoorziening aan (potentiële) grenspendelaars gebeurt via:1 een gemeenschappelijke internetsite met andere GIP’s (www.grensinfopunt.eu)2 individuele voorlichting in persoonlijke gesprekken3 organisatie van c.q. medewerking aan regionale spreekuren

UNLOCK als koepelproject van het GIP heeft in totaal zes doelstellingen, waarvan er drie met het GIP temaken hebben:A afbreken van grensbarrières (taal, cultuur, systemen/regelgeving)B vergroten bekendheid van kansen en mogelijkheden voor grensoverschrijdend werken

(verbeteren imago) = GIPC samenbrengen van vertegenwoordigers van bedrijfsleven (MKB) en arbeidsmarkt

(onderwijs, bemiddeling, doelgroepen) aan beide kanten van de grensD via deelprojecten impulsen geven aan nieuwe initiatieven op het gebied van arbeidsmobiliteit

(v.b. uitwisseling professionals, speeddating, grensoverschrijdende stages)E het voorzien in goede en professionele eerstelijnsvoorlichting en -advisering aan individuele

grensgangers (o.a. erkenning diploma’s, verschillen in weten regelgeving) = GIPF samenwerking met andere GIP’s (om efficiency, transparantie en samenhang in adviesverlening

rondom arbeidsmobiliteit te vergroten) = GIP

De doelgroepen van UNLOCK zijn:· werkgevers/ondernemers die personeel uit het buurtland in dienst willen nemen· actieve en vroegere grenspendelaars· potentiële grenspendelaars, in het bijzonder scholieren, studenten, werkzoekenden, werklozen en

zelfstandigen· actoren/netwerken op het gebied van bedrijfsleven en arbeidsmarkt


3.3 Intermediairs in Twente

Werkplein TwenteWerkplein Twente is een samenwerkingsverband tussen de 14 Twentse gemeenten en het UWV(voormalig Arbeidsbureau) dat fungeert als matchpoint voor werkgevers en werkzoekenden. WerkpleinTwente ondersteunt bij het zoeken naar personeel en bij het invullen van sociaal ondernemerschap enWerkplein Twente geeft informatie over arbeidswetten en subsidiemogelijkheden. Werkplein Twente krijgtvaker verzoeken van (grotere) Duitse bedrijven die Nederlandse vakkrachten zoeken. Zij bieden hiervoorook (Duitstalige) informatie aan Duitse ondernemers via de website.

Contactgegevens:https://www.werkpleintwente.nlKantoren in Enschede, Almelo en HengeloOpeningstijden alleen op afspraak tijdens werkdagenInloopmiddag: iedere dinsdag van 12.00 – 16.30 uur in EnschedeInformatie voor Duitse ondernemers: https://www.werkpleintwente.nl/werkgevers/ik-zoek-werknemers/deutsche-arbeitgeber

World Trade Center TwenteWTC Twente is een platform voor internationale handel en gevestigd in Hengelo. WTC Twenteondersteunt ondernemers bij het onderzoeken van nieuwe markten, het vinden van nieuwehandelspartners en expats. WTC Twente organiseert handelsmissies. De WTC Twente Business Club iseen regionaal netwerk met internationale contacten.

Contactgegevens:http://wtctwente.nl/Industrieplein 27553 LL HengeloTel: +31 (0)74-291 56 04WTC Twente Business Club: http://wtctwente.nl/business-club/

Team Duitsland van gemeente EnschedeDe gemeente Enschede heeft een Duitsland Team, waarmee zij met concrete initiatieven en acties de(economische) samenwerking tussen Duitsland en Nederland wil bevorderen. Contactpersoon isPeter Schildkamp via [email protected].

In 2016 is er een Social Impact Bond tot stand gekomen in samenwerking met Nederlandse en Duitsepartners. De Social Impact Bond helpt Nederlandse werkzoekenden met een bijstandsuitkering aan eenbaan in Duitsland. Deelnemers worden door BOAS Werkt geschoold in de Duitse taal encultuurverschillen, waarna zij een technische opleiding krijgen bij het Kreiswerkerschaft Steinfurt-Warendorf. Na afronding van de 8-weekse scholing ontvangen de kandidaten een in Duitsland erkendcertificaat. Daarna volgt een vierweekse stage met een jaarcontract in het vooruitzicht. BOAS Werktselecteert Duitse werkgevers die minimaal € 12,00 per uur betalen. Dat maakt werken financieelaantrekkelijker dan een uitkering.

Daarnaast heeft het Team Duitsland veel grensoverschrijdende netwerkbijeenkomsten georganiseerd,Wirtschaftsfördrungen bezocht en is de Duitse taal bij scholen nog meer onder de aandacht gebracht.


3.4 Intermediairs in Steinfurt

Agentur für Arbeit SteinfurtDe Agentur für Arbeit is een landelijk dekkende organisatie met regionale kantoren. Het agentschap biedtzowel werkzoekenden als ondernemers informatie voor arbeid en opleiding. In Steinfurt is een vestigingaanwezig.

Contactgegevens:https://www.arbeitsagentur.de/Ochtruper Str. 2248565 SteinfurtTel: 0800 4 5555 00E-Mail: [email protected]:Maandag en dinsdag 08:00 - 16:30 uurWoensdag en vrijdag 08:00 - 13:00 uurDonderdag 08:00 - 18:00 uurEn op afspraak

De Agentur für Arbeit fungeert als matchpoint voor werkgevers en werknemers via de digitalevacaturebank: http://jobboerse.arbeitsagentur.de/vamJB/startseite.html?kgr=ag

Jobcenter Kreis SteinfurtKreis Steinfurt heeft daarnaast een eigen arbeidsbureau. In Ochtrup, Emsdetten en Greven is eenvestiging van Jobcenter Kreis Steinfurt.Adres: Bültstraße 19, 48607 Ochtrup, DuitslandTelefoon: +49 2553 73270http://www.jobcenter-kreis-steinfurt.de/arbeitsvermittlung.html

3.5 Best PracticesBinnen de EUREGIO zijn vele projecten tot stand gekomen, waarvan enkele als inspiratie kunnen dienenvoor de grensoverschrijdende samenwerking tussen Hof van Twente en Stadt Ochtrup.

Dienstleistungszentrum van Sociale Dienst Achterhoek OostDe ‘evenknie’ van Werkplein Twente is Sociale Dienst Achterhoek Oost. De Sociale Dienst AchterhoekOost zet momenteel een Dienstleistungszentrum op op een bedrijventerrein in Duitsland (Gaxel-Vreden;bij Winterswijk). In dit centrum worden potentiële werkgevers en werknemers bij elkaar gebracht enkunnen een “straat van de arbeid” doorlopen voor een integrale advisering door overheids- en privateinstanties. Na het doorlopen van deze ‘straat’ zijn werkgevers en werknemers optimaal geïnformeerdvoor een succesvolle sluiting van een grensoverschrijdend arbeidscontract. Het GIP(GrensInformatiePunt) kan ondersteunen bij het opzetten van een Dienstleistungszentrum en alsdoorverwijsloket fungeren.

Uitwisseling Borne-Rheine: Ondernemers treffen elkaarBorne en Rheine hebben een samenwerkingsverband. De colleges van B&W kennen elkaar goed. Desamenwerking is zowel op economisch als op cultureel niveau, met uitwisselingen tussen bedrijven,scholen, kunst en zelfs carnavalsverenigingen.


In 2013 ontmoetten de Entwicklungs- und Wirtschaftsförderungsgesellschaft für Rheine en de Bundelingvan Bornse Ondernemers (BBO) elkaar. Zij hebben ervaren dat persoonlijke kennismaking eenbelangrijke basis is voor duurzame contacten tussen ondernemers aan beide kanten van de grens endaarom onmisbaar is voor een goede samenwerking. Daarom heeft de EWG uit Borne het initiatiefgenomen voor een Duits-Nederlandse ondernemersdag in 2014 om branchespecifieke bedrijven metelkaar in contact te brengen. Hieraan namen 25 ondernemers uit Borne en Rheine deel.In 2015 heeft het Ondernemerstreffen Borne-Rheine plaatsgevonden in Borne. Bedrijven krijgen de kanszich te presenteren aan ondernemers uit de Bornse partnergemeente en wellicht een eerste stap tezetten richting zakendoen met/in ons buurland met z'n sterke economie. In speeddates kunnen dedeelnemers hun mogelijkheden verkennen.Voor een dergelijke uitwisseling is het van belang dat er een ondernemersvereniging bestaat. Die is erechter niet in Ochtrup.

Uitwisseling Ems-Achse: Werklozen bezoeken bedrijvenIn 2006 is de Wachstumsregion Ems-Achse opgericht, een samenwerkingsverband tussen ondernemers,gemeenten, onderwijs en verenigingen in Ostfriesland (Landkreise Wittmund, Aurich, Leer und kreisfreieStadt Emden), in Emsland en in de Graafschap Bentheim. Het doel is om het gebied als één economischeregio te profileren en daardoor de economie en de arbeidsmarkt een impuls te geven. Hiervoor wordenprojecten en uitwisselingen opgezet tussen ondernemers om kennis te bundelen en om ondernemers eninitiatieven met elkaar te verbinden. Een van de projecten was een bustour voor werkzoekenden langsbedrijven die vacatures hadden.Ook in Nederland vinden dergelijke initiatieven plaats, zoals in het Westland. De ervaringen zijn nietonverdeeld positief. In de periode maart tot mei 2012 bezochten zo’n 700 mensen met eenbijstandsuitkering uit Den Haag, Delft en Rotterdam met bussen diverse tuinbouwbedrijven in hetWestland. De bedrijven hadden vacatures voor laaggeschoold werk (bijvoorbeeld tomaten plukken) maarook voor meer technische beroepen. De kennismakingsreis was niet geheel vrijwillig. Honderden mensenhebben van het Werkplein een oproep gekregen omdat ze soms al lang geen baan hebben en van eenuitkering leven. Mensen die zonder geldige reden afwezig waren worden gekort op hun uitkering. Inaugustus 2012 hadden slechts 19 van hen een vaste aanstelling bij een van de tuinbouwbedrijven. Veelmensen vielen uit in de proeftijd. Er worden diverse oorzaken genoemd: veel Nederlandseuitkeringsgerechtigden hebben lang niet gewerkt en vaker fysieke of andere problemen. Daarnaastspelen bijvoorbeeld vervoersproblemen. Het is dus belangrijk om dergelijke projecten goed voor tebereiden. Een neveneffect bleek wel dat een dergelijke aanpak mensen kan stimuleren om zelf (actiever)ander werk te zoeken, waardoor ze alsnog uitstromen uit de bijstand.

Mogelijkheden grensoverschrijdende economische samenwerking · Onderzoeksresultaten 22

HOOFDSTUK

Onderzoeksresultaten

4


4. Onderzoekresultaten

4.1 Samenvatting� In totaal namen 82 bedrijven deel aan het onderzoek (20% respons, de meeste in Hof van Twente).� Bedrijven ervaren problemen met het vinden van geschikt personeel, met name als het gaat om

technische beroepen, ambachten en ICT, vooral op middelbaar beroepsniveau.� 5 bedrijven hebben op dit moment grensarbeiders in dienst, 7 hebben in het verleden grensarbeiders

in dienst gehad, 13 bedrijven willen in de toekomst grensarbeiders in dienst nemen.� De meest ervaren knelpunten met betrekking tot grensarbeiders zijn: taalbarrière en onvoldoende

kennis over hoe je in het buitenland medewerkers zoekt. De intermediairs Werkplein Twente,Jobcenter Kreis Steinfurt en Bundesagentur fur Arbeit zijn onbekend bij bedrijven aan de andere kantvan de grens.

� Bijna de helft van de bedrijven die deelnamen aan het onderzoek werkt in enige vormgrensoverschrijdend (export/import/samenwerken). Bijna 40 procent van de bedrijven in hetonderzoek wil méér grensoverschrijdend werken. Het gaat hier vaker om ondernemers in de sectorenambacht/industrie, groot- en detailhandel en toerisme.

� Ervaren drempels bij grensoverschrijdende samenwerking zijn: taalbarrière, gebrek aan netwerk enverschillen in regelgeving.

� Ongeveer 30 bedrijven doen veel aan innovatie en/of duurzaamheid, 18 bedrijven houden zich bezigmet circulaire economie. Van deze drie onderwerpen is er het meest behoefte aan samenwerking ophet gebied van innovatie. Ook voor de andere twee onderwerpen is er animo.

4.2 Onderzoeksaanpak en responsIn overleg met de opdrachtgever is voor zowel Stadt Ochtrup als de gemeente Hof van Twente eenselectie gemaakt van bedrijven op basis van bedrijfsgrootte en sector. Alleen de grotere bedrijven (vanaf5 werkzame personen) en bedrijven in sectoren waar grensoverschrijdende economische samenwerkingkansen biedt zijn meegenomen in het onderzoek. In Hof van Twente zijn in totaal 293 bedrijvenaangeschreven en in Ochtrup 115. Deze bedrijven zijn per brief uitgenodigd om een online vragenlijst inte vullen. Na ongeveer twee weken is een rappelbrief verstuurd aan de ondernemers in Hof van Twente.De ondernemers in Ochtrup hebben tijdens het ‘Wirtschaftsfrühstück’ op 17 december de oproepgekregen om alsnog deel te nemen aan het onderzoek. Daarnaast zijn de ondernemers in Hof vanTwente nagebeld om de vragenlijst telefonisch af te nemen. De ondernemers hebben tussen 2 novemberen 23 november 2016 de vragenlijst kunnen invullen.

In totaal hebben 71 ondernemers in Hof van Twente deelgenomen aan het onderzoek (respons van 24%)en 11 ondernemers uit Stadt Ochtrup (respons van 8%). Het gaat hier dus niet om representatieveuitkomsten voor het gehele bedrijfsleven maar om het identificeren en verkennen van de mogelijkhedenvoor grensoverschrijdende samenwerking onder de grotere bedrijven.

4.3 BedrijfsprofielGrootte, sector en groeiperspectiefGrootteklasseRuim een kwart van de bedrijven die aan het onderzoek hebben deelgenomen heeft 5 tot 10 werknemersin dienst, ruim een vijfde 1 tot 4 werknemers, een vijfde 21 tot 50 werknemers, 18 procent 11-20werknemers en 14 procent meer dan 50 werknemers.


Tabel 4.1

Grootteklasse

HOF VAN TWENTE OCHTRUP

tot 5 15 21% 1 9%

5-10 19 27% - 0%

11-20 13 18% 1 9%

21-50 14 20% 4 36%

51+ 10 14% 5 45%

TOTAAL 71 100% 11 100%

SectorDe meeste Nederlandse bedrijven zijn werkzaam in de groot- en detailhandel, industrie (beide 14),logies-, maaltijd- en drankverstrekking (12) en landbouw/bosbouw/visserij. Van de Duitse deelnemendebedrijven zijn er vier werkzaam in Handwerk.

Tabel 4.2

Sector


Groot- en detailhandel; reparatie van auto’s 14 Handwerk 4

Industrie 14 Finanzieller Sektor 1

Logies-, maaltijd- en drankverstrekking 12 Kaufmännische Dienstleistungen, Warenhandel, Vertrieb 1

Landbouw, bosbouw en visserij 8 Einzel und Großhandel 1

Vervoer en opslag 5 Bau, Architektur, Vermessung 1

Bouwnijverheid 4 Rohstoffgewinnung, Produktion und Fertigung 1

Gezondheids- en welzijnszorg 4 Industrie 1

Informatie en communicatie 3 Übrige 1

Advisering, onderzoek, special. zakelijke dienstverlening 2 TOTAAL 11

Onderwijs 2

Cultuur, sport en recreatie 1

Winning/distributie van water; afval(water)beheer,sanering

1

TOTAAL 71

Verwachte groeiOngeveer een derde van de bedrijven verwacht te groeien in aantallen werknemers. De bedrijven diegroei verwachten, verwachten te groeien met gemiddeld 9 werknemers.

Tabel 4.3

Verwacht u de komende 5 tot 10 jaar te groeien in aantallen werknemers?


Nee 36 51% 3 27%

Ja 20 28% 5 45%

Weet niet 15 21% 3 27%

TOTAAL 71 100% 11 100%


Moeilijkheid om geschikte vakkrachten te vindenOngeveer de helft van de ondernemers geeft aan dat het voor hun bedrijf lastig is om geschiktevakkrachten te vinden. Dit zijn vooral bedrijven die werkzaam zijn in de sectoren Industrie en Handwerk.Bedrijven in groot- en detailhandel, horeca en gezondheids- en welzijnszorg ervaren minder problemen.

Tabel 4.4

Is het voor uw bedrijf lastig om geschikte vakkrachten te vinden?


Nee 23 32% 1 9%

Niet makkelijk, niet lastig 15 21% 3 27%

Ja 32 45% 7 64%

Niet van toepassing 1 1% 0 0%

TOTAAL 71 100% 11 100%

PersoneelsbehoefteZowel bij de Duitse als Nederlandse bedrijven is in de nabije toekomst vooral behoefte aan technische,ambachtelijke, ICT- en commerciële beroepen.

Tabel 4.5

Aan wat voor beroepen heeft uw organisatie behoefte mocht u in de nabije toekomst nieuwe mensen in dienst nemen?


Technische beroepen 21 44% 4 40%

Ambachtelijke beroepen 10 21% 5 50%

ICT-beroepen 9 19% 2 20%

Commerciële beroepen 8 17% 0 0%

Transport- en logistiekberoepen 6 13% 1 10%

Bedrijfseconomische en administratieve beroepen 3 6% 3 30%

Dienstverlenende beroepen 3 6% 2 20%

Ongeschoolde hulpkrachten 3 6% 1 10%

Agrarische beroepen 3 6% 0 0%

Creatieve en taalkundige beroepen 2 4% 0 0%

Openbaar bestuur, veiligheid en juridische beroepen 0 0% 1 10%

Pedagogische beroepen 1 2% 0 0%

Zorg- en welzijnsberoepen 1 2% 0 0%

Anders, namelijk 7 15% 1 10%

TOTAAL 71 100% 11 100%

De bedrijven hebben vooral behoefte aan middelbaar opgeleid personeel (ruim 50%), gevolgd door hoogopgeleid personeel (ruim een derde van de behoefte) en voor ruim een kwart aan laag opgeleid personeel(zie figuur 4.1). Deze vraag naar opleidingsniveau van werknemers sluit redelijk goed aan bij hetopleidingsniveau van de bevolking als geheel in Ochtrup en Hof van Twente. In Hof van Twente is41 procent middelbaar, 26 procent laag en 33 hoog opgeleid. In Stadt Ochtrup is dit respectievelijk57, 18 en 25 procent.


Bedrijven in Hof van Twente kunnen zich voor middelbaar opgeleide mensen meer oriënteren op Ochtrupen bedrijven in Ochtrup kunnen zich voor laag en hoog opgeleide werknemers meer richten op Hof vanTwente.

Figuur 4.1

Aan wat voor personeel heeft uw organisatie mogelijk behoefte in de nabije toekomst?

Het merendeel van de bedrijven geeft aan een bruto jaarsalaris te kunnen bieden van tussen de € 20.000en € 40.000.

Tabel 4.6

Wat voor jaarsalaris (bruto, voltijd) kunt u tenminste bieden aan nieuw personeel?


Tot 20.000 EURO 5 10% 0 0%

Tussen 20.000-40.000 EURO 25 52% 9 90%

Meer dan 40.000 EURO 3 6% 0 0%

Weet niet/niet van toepassing 15 31% 1 10%

TOTAAL 71 100% 11 100%

4.4 GrensarbeidersGrensarbeiders en uitzendkrachten in dienstSlecht vier Nederlandse en één Duits bedrijf hebben op dit moment grensarbeiders in dienst. Van deoverige bedrijven hebben zeven in het verleden een of meerdere grensarbeiders in dienst gehad.

Tabel 4.7

Grensarbeiders


Heeft u momenteel grensarbeiders in dienst?

Ja 4 6% 1 9%

Nee 67 94% 10 91%

TOTAAL 71 100% 11 100%

Heeft u in het verleden één of meerdere grensarbeiders indienst gehad?

Ja 3 4% 4 40%

Nee 64 96% 6 60%

TOTAAL 67 100% 10 100%

27%

28%

58%

55%

37%

34%

0% 25% 50% 75% 100%

Hof van Twente

Ochtrup

Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid


Van de vier bedrijven die grensarbeiders in dienst hebben, hebben drie bedrijven 1 grensarbeider indienst en één bedrijf 50. Het Duitse bedrijf heeft 12 grensarbeiders in dienst.

Tabel 4.8

Hebt u uitzendkrachten in dienst?


Ja 18 25% 4 36%

Nee 53 75% 7 64%

TOTAAL 71 100% 11 100%

Bekendheid organisaties in arbeidsbemiddelingIn onderstaande tabel is weergegeven hoe bekend bedrijven zijn met de drie regionale organisaties inarbeidsbemiddeling: Werkplein Twente, Jobcenter Kreis Steinfurt en Bundesagentur für Arbeit. Deorganisaties zijn met name in eigen land bekend en niet aan de andere kant van de grens.

Tabel 4.9

Bent u bekend met .. ?


Werkplein Twente Ja, ik heb in het verleden contact metde organisatie gehad 20 28% 0 0%

Ja, alleen van naam 25 35% 0 0%

Nee 25 35% 11 100%

Weet niet 1 1% 0 0%

TOTAAL 71 100% 11 100%

Jobcenter KreisSteinfurt

Ja, ik heb in het verleden contact metde organisatie gehad 0 0% 8 73%


Nee 69 97% 2 18%

TOTAAL 71 100% 11 100%

Bundesagentur fürArbeit

Ja, ik heb in het verleden contact metde organisatie gehad 1 1% 9 82%


Nee 67 94% 2 18%

TOTAAL 71 100% 11 100%

BehoeftepeilingMate van behoefte aan (meer) grensarbeidersBij dertien organisaties is er de behoefte om (meer) grensarbeiders in dienst te nemen. De helft geeftaan geen drempels te ervaren om grensarbeiders in dienst te nemen. Vier organisaties geven aanonvoldoende kennis te hebben over hoe je in het buurland op zoek gaat naar medewerkers en tweeorganisaties geven aan dat ze de geringe beschikbaarheid van mogelijkheden voor arbeidsbemiddelingover de grens als drempel ervaren.


Tabel 4.10

Is er binnen uw organisatie behoefte om (meer) grensarbeiders in dienst te nemen?


Ja 10 14% 3 27%

Nee 59 83% 8 73%

Weet niet 2 3% 0 0%

TOTAAL 71 100% 11 100%

In totaal zijn er 18 bedrijven die hebben aangegeven waarschijnlijk te zullen groeien en die het moeilijkvinden om (in eigen land) geschikte vakkrachten te vinden. Veel van deze organisaties hebben behoefteaan technische beroepen (8), ICT-beroepen (5) en bedrijfseconomische en administratieve beroepen (3).Bij vier van deze organisaties is er behoefte om (meer) grensarbeiders in dienst te nemen en tweeorganisaties weten het niet.

Knelpunten en drempelsErvaren knelpunten van grensarbeidersAan de bedrijven waar grensarbeiders in dienst zijn is gevraagd of deze grensarbeiders, voor zoverbekend, knelpunten ervaren bij het werken over de grens. Bij twee van de vier Nederlandse bedrijven enhet Duitse bedrijf blijkt dit niet het geval te zijn. De overige twee bedrijven noemen een knelpunt metbetrekking tot sociale zekerheid en een knelpunt met betrekking tot regelgeving.

Drempels om (meer) grensarbeiders in dienst te nemenIn onderstaande tabel is weergegeven of en zo ja, welke drempels er zijn voor organisaties om (meer)grensarbeiders in dienst te nemen. Twee derde van de organisaties geeft aan geen drempels te ervarenom (meer) grensarbeiders in dienst te nemen. Dit zijn voornamelijk bedrijven die zich ook niet opgrensarbeiders hebben georiënteerd en logischerwijs geen drempels ervaren. Ongeveer een derde van deorganisaties ervaart bepaalde drempels. Een veel genoemde drempel is de taalbarrière, gevolgd dooronvoldoende kennis over hoe je in het buurland op zoek gaat naar medewerkers.

Tabel 4.11

Ervaart u bepaalde drempels om (meer) grensarbeiders in dienst te nemen? Zo ja, welke?


Nee 47 66% 8 73%

Ja, taalbarrière 15 21% 1 9%

Ja, onvoldoende kennis over hoe je in het buurland opzoek gaat naar medewerkers 12 17% 2 18%

Ja, gebrekkige grensoverschrijdendevervoersverbindingen 4 6% 0 0%

Ja, geringe beschikbaarheid van mogelijkheden voorarbeidsbemiddeling over de grens 3 4% 0 0%

Ja, onvoldoende kennis van, vertrouwen en inzicht inde in het buurland behaalde diploma’s 3 4% 0 0%

Ja, verschillen in de wijze van solliciteren en in debedrijfs- en werkcultuur 2 3% 0 0%

Ja, verschillen in loonniveaus 1 1% 0 0%

Ja, moeilijke en langdurige procedures voor deerkenning van in het buurland behaalde diploma’s 1 1% 0 0%

TOTAAL 71 100% 11 100%


4.5 Grensoverschrijdende samenwerkingIn deze paragraaf wordt besproken in welke mate bedrijven importeren en exporteren over de grens ofop andere manieren samenwerken met bedrijven over de Nederlands-Duitse grens.

Huidige situatieHuidige staat van grensoverschrijdend samenwerken en ondernemenRuim de helft van de bedrijven werkt niet samen met organisaties over de grens. Ruim een kwart werktmet bedrijven over de grens samen, 21 procent exporteert goederen over de grens en een zelfde deelimporteert goederen over de grens. Bedrijven die over de grens goederen importeren en/of exporteren ofop een andere manier samenwerken zijn vooral werkzaam in de industrie of groot- en detailhandel.

Tabel 4.12

Werkt u samen met organisaties over de grens? Zo ja, op welke manier?

HOF VAN TWENTE (N=71 OCHTRUP (N=11)

Nee 40 56% 6 55%

Ja, wij werken samen met bedrijven over de grens 19 27% 3 27%

Ja, wij exporteren goederen over de Nederlands-Duitse grens 15 21% 3 27%

Ja, wij importeren goederen over de Nederlands-Duitse grens 15 21% 2 18%

TOTAAL 89 125% 14 127%

Innovatie, duurzaamheid en circulaire economieRuim een derde van de bedrijven is veel bezig met innovatie en duurzaamheid. Ongeveer 17 procent is(bijna) niet bezig met duurzaamheid. Een vijfde is veel bezig met circulaire economie. De meestebedrijven die zich veel bezighouden met innovatie, duurzaamheid of circulaire economie zijn werkzaam inde sectoren industrie, groot- en detailhandel (beide 8 bedrijven), landbouw/visserij/bosbouw en horeca(beide 6 bedrijven).

Tabel 4.13

In welke mate is uw bedrijf bezig met…?


Innovatie (Bijna) niet 19 27% 2 18%

Een beetje 25 35% 7 64%

Veel 27 38% 2 18%

TOTAAL 71 100% 11 100%

Duurzaamheid (Bijna) niet 12 17% 2 18%

Een beetje 32 45% 5 45%

Veel 27 38% 4 36%

TOTAAL 71 100% 11 100%

Circulaire economie (Bijna) niet 32 45% 3 27%

Een beetje 25 35% 1 9%

Veel 11 15% 7 64%

Weet niet / nvt 3 4% 0 0%

TOTAAL 71 100% 11 100%


Behoeftepeiling grensoverschrijdende samenwerkingMate van behoefte aan (meer) grensoverschrijdende samenwerkingOngeveer zes op de tien bedrijven heeft geen behoefte om (meer) met bedrijven, instellingen oforganisaties over de Nederlands-Duitse grens samen te werken. Van de Nederlandse bedrijven heeft37 procent hier wél behoefte aan, net als vijf Duitse bedrijven.

Tabel 4.14

Heeft u behoefte om (meer) samen te werken met bedrijven, instellingen of organisaties over de Nederlands-Duitse

grens?


Ja 26 37% 5 45%

Nee 44 62% 6 55%

Niet van toepassing 1 1% 0 0%

TOTAAL 71 100% 11 100%

Vooral bedrijven die werkzaam zijn in de industrie hebben behoefte om (meer) samen te werken metbedrijven, instellingen of organisaties over de Nederlands-Duitse grens, gevolgd door bedrijvenwerkzaam in Handwerk, groot- en detailhandel en horeca.

Figuur 4.2

Bedrijven die behoefte aan (meer) samenwerking over de Nederlands-Duitse grens, naar sector

0 2 4 6 8 10 12

Industrie

Handwerk

Groot- en detailhandel; reparatie van auto’s

Logies-, maaltijd- en drankverstrekking

Bouwnijverheid

Informatie en communicatie

Landbouw, bosbouw en visserij

Onderwijs

Advisering, onderzoek, special. zakelijke dienstverlening

Vervoer en opslag


Gespecificeerde behoefte

Innovatie, duurzaamheid en circulaire economieBehoefte aan grensoverschrijdende kennis- en informatie-uitwisseling over innovatie, duurzaamheid encirculaire economieVan alle drie de onderwerpen heeft ongeveer de helft van de bedrijven (bijna) geen behoefte aaninternationale kennis- en informatie-uitwisseling. Innovatie en duurzaamheid lijken de thema’s te zijnwaar de meeste behoefte aan kennis en informatie-uitwisseling is. Bedrijven die veel behoefte hebbenaan grensoverschrijdende kennis- en informatie-uitwisseling over innovatie, duurzaamheid of circulaireeconomie zijn veelal werkzaam in de industrie, groot- en detailhandel, landbouw/visserij/bosbouw enambachten.

Hof van Twente· Handel· High tech samenwerking· Inkoop producten· kennisuitwisseling in de landbouw· Klanten in Duitsland· Levering, via Duitse markt toelevering, kennis· Meer export naar Duitsland, alsmede meer reparatiewerk/service kunnen bieden aan diverse

Duitse klanten net over de grens· Mogelijkheid van het aanhouden van een opslaglocatie· Ontwikkelen van arrangementen en samenwerken met touroperators in Duitsland· Onze dienstverlening aanbieden op het gebied van metaalbewerking· Samenwerking met bedrijven in de maakindustrie (machinebouw)· Samenwerking met middelbare scholen in grensstreek· Schilders· Sterke partners die met hun product wat kunnen op de Duitse markt· Vakmensen, monteurs grondverzet· Voordeliger inkopen· Wellicht opslag en transport / Dropshipments vanuit Duitsland· Wellicht samenwerking met scholen· Wij zijn op zoek naar een partij die als "springplank" kan fungeren richting de Duitse industriële

markt. Hierbij moeten we complementair aan elkaar zijn· Wij zoeken voortdurend nieuwe distributeurs / dealers in Duitsland voor onze producten

Ochtrup· Versterken van de bedrijvennetwerken· Een filiaalbedrijf openen· Uitbreiden van het klantenbestand· Vergroten afzetgebied (klanten)


Tabel 4.15

In welke mate heeft uw bedrijf behoefte aan internationale kennis- en informatie-uitwisseling over de volgende

onderwerpen?


Innovatie (Bijna) niet 35 49% 5 45%

Een beetje 22 31% 3 27%

Veel 13 18% 3 27%


TOTAAL 71 100% 11 100%

Duurzaamheid (Bijna) niet 35 49% 4 36%

Een beetje 26 37% 3 27%

Veel 9 13% 4 36%


TOTAAL 71 100% 11 100%

Circulaire economie (Bijna) niet 40 56% 4 36%

Een beetje 23 32% 2 18%

Veel 6 8% 5 45%


TOTAAL 71 100% 11 100%

Drempels om (meer) grensoverschrijdend samen te werkenBijna drie kwart van de ondernemers ervaart geen drempels om (meer) samen te werken metorganisaties over de Nederlands-Duitse grens (zie tabel 4.16), met name bedrijven die zich weinig of nietbezighouden met grensoverschrijdende samenwerking en daardoor ook geen drempels ervaren. Achttienondernemers noemen gebrek aan contacten/netwerk als drempel om (meer) samen te werken. Dit zijnvooral organisaties in de industrie en landbouw/visserij/bosbouw. Andere veel genoemde drempels zijntaalbarrière (12 ondernemers), (verschil in) regelgeving (8 ondernemers), verschillen in bedrijfs- enwerkcultuur, gebrek aan kennis van de (organisaties in de) regio over de grens (beide genoemd door6 ondernemers) en een financiële drempel (5 ondernemers).

Tabel 4.16

Ervaart u bepaalde drempels om (meer) samen te werken met organisaties over de Nederlands-Duitse grens? Zo ja,

welke?


Nee 43 61% 7 64%

Ja, gebrek aan contacten/netwerk 15 21% 3 27%

Ja, taalbarrière 10 14% 2 18%

Ja, drempel met betrekking tot (verschil in) regelgeving 6 8% 2 18%

Ja, verschillen in bedrijfs- en werkcultuur 6 8% 0 0%

Ja, gebrek aan kennis van de (organisaties in de) regio over deNederlands-Duitse grens 5 7% 1 9%

Ja, financiële drempel (bijvoorbeeld extra kosten mbt import of export) 5 7% 0 0%

TOTAAL 71 100% 11 100%


Suggesties en verbeterpunten om grensoverschrijdende samenwerking te verbeterenIn onderstaand tekst vak zijn de suggesties en verbeterpunten weergegeven die zijn genoemd door deondernemers om grensoverschrijdende samenwerking te verbeteren.

Hof van Twente· Bedrijven die een match hebben, bij elkaar in de keuken laten kijken· Bepaalde beurzen in het grensgebied om te netwerken op het gebied van metaalbewerking· Btw problemen maakt dat het lastig is· Geen tolheffing· Informatiedag voor ondernemers uit de grensregio, mogelijk per categorie/branche· Minder bureaucratie bij subsidieaanvragen· Minder documentatie en wetgeving

Ochtrup· Meer informatie over wat bedrijven in de regio produceren/welke diensten ze leveren

Samenwerking tussen Nederlandse en Duitse organisaties zoals de Handwerkskammer enduidelijk maken wie in Nederland en Duitsland de aanspreekpunten zijn.

Mogelijkheden grensoverschrijdende economische samenwerking · Conclusies en actielijnen 34

HOOFDSTUK

Conclusies en actielijnen

5


5. Conclusies en actielijnen

5.1 ConclusiesIn deze paragraaf staan de antwoorden op de onderzoeksvragen.

Kansen voor grensoverschrijdende samenwerking tussen Ochtrup en Hof van TwenteBeide gemeenten krijgen te maken met vergrijzing en een krimpende beroepsbevolking. Voor bedrijvenkan een vervlechting van arbeidsmarkten over de grens positief zijn, omdat een groter potentieel aanwerknemers kan worden bereikt. De verschillen in opleidingsniveau aan beide kanten van de grens (eengroter aandeel hoger opgeleiden in Nederland, een groter aandeel middelbaar opgeleiden in Duitsland)bieden kansen. Echter, de fysieke afstand tussen beide gemeenten (ongeveer 50 kilometer) en destedelijke gebieden Enschede en Gronau tussen Hof van Twente en Stadt Ochtrup, maken uitwisselingvan arbeiders tussen deze twee gemeenten lastig. Het ligt meer voor de hand om de vervlechting vanarbeidsmarkten op regionaal niveau (Twente – Kreis Steinfurt, Kreis Borken, Grafschaft Bentheim) in testeken.

De economische structuur van beide gemeenten kent overeenkomsten en verschillen: in beidegemeenten zijn de sectoren bouwnijverheid en groot- en detailhandel sterk vertegenwoordigd. Eenintensievere samenwerking tussen bedrijven in deze sectoren (handel, kennisuitwisseling) kan mogelijkleiden tot schaalvoordelen en verbeteringen in bedrijfsprocessen. Stadt Ochtrup is een stedelijkegemeente met een verzorgingsgebied voor omliggende gemeenten. De sectoren verwerkende industrieen logistiek zijn relatief grote sectoren in deze gemeente. In Hof van Twente is de landbouw/bosbouween relatief grote sector. Voor deze sectoren geldt dat grensoverschrijdende samenwerking kan leiden toteen grotere afzetmarkt en het uitbreiden van zakelijke netwerken.

Het toeristisch karakter van beide gemeenten verschilt. Zo heeft Ochtrup veel dagrecreanten (DOC). InHof van Twente ligt juist de nadruk op verblijfstoerisme, met de doelstelling om de dagrecreatie tevergroten door middel van een grote trekker. De gemeenten kunnen juist in deze verschillen van elkaarleren. Zowel Duitsers als Nederlanders doen vaker aankopen over de grens. Dit biedt kansen voor metname shoppingtoerisme in DOC. Ook voor Hof van Twente liggen er kansen om meer verblijfstoeristen ofdagjesmensen uit Duitsland te trekken.

De samenwerking tussen bedrijven kan zowel lokaal als regionaal ingestoken worden, afhankelijk van hetthema. Voor toerisme ligt een directe uitwisseling tussen DOC en toeristische bedrijven in Hof vanTwente (in eerste instantie) het meest voor de hand. Het ontbreken van een ondernemersvereniging inOchtrup bemoeilijkt het opzetten van een vorm van samenwerking. Een intermediaire partij zoals WTCTwente lijkt noodzakelijk.

Mate van vervlechting economie en arbeidsmarktEr is op dit moment slechts beperkt sprake van vervlechting van economie en arbeidsmarkt. Degrenspendel is tussen 2008 en 2012 afgenomen. Op dit moment hebben enkele bedrijven in Ochtrup enHof van Twente grensarbeiders in dienst. Er vindt geen (structurele) uitwisseling tussen bedrijven ofondernemersverenigingen plaats. Wel werkt zo’n 40 procent van de bedrijven die deelnamen aan hetonderzoek samen met bedrijven aan de andere kant van de grens (dus breder dan tussen Hof vanTwente en Stadt Ochtrup).Op het gebied van recreatie is er een toenemende vervlechting te zien, met name van winkelen inDuitsland, mede als gevolg van de groei van de DOC in Ochtrup.


Belangstelling voor grensoverschrijdende samenwerking tussen Ochtrup en Hof van TwenteIn beide gemeenten ervaren bedrijven problemen met het vinden van geschikt personeel, met name alshet gaat om technische beroepen, ambachten en ICT, vooral op middelbaar beroepsniveau. In beidegemeenten komt de arbeidsmarkt door de vergrijzing onder druk te staan.

VakkrachtenUit het onderzoek onder bedrijven bleek dat 13 van hen in de toekomst grensarbeiders in dienst willennemen. Dat is een toename ten opzichte van de huidige situatie. Bedrijven ervaren echter problemen alsgevolg van de taalbarrière en onvoldoende kennis over hoe je in het buitenland medewerkers zoekt. Deintermediairs Werkplein Twente, Jobcenter Kreis Steinfurt en Bundesagentur fur Arbeit zijn onbekend bijbedrijven aan de andere kant van de grens.

Daarnaast is er een kwalitatief probleem. In Ochtrup zoekt DOC werknemers die (ook) de Nederlandseklant kunnen bedienen. De werklozen in Hof van Twente hebben echter vaak een relatief grote afstandtot de arbeidsmarkt vanwege een laag opleidingsniveau en bijvoorbeeld gezondheidsproblemen. Eeneerste scan van de gemeente Hof van Twente laat zien dat er slechts enkele werklozen zijn met ervaringin de Retail en de Duitse taal. De samenwerking op het gebied van vakkrachten zal dus meer regionaalingestoken moeten worden en zich (ook) moeten richten op mensen die momenteel al werkzaam zijn inde branche.

MarktontsluitingOp dit moment is er relatief veel onderling grensverkeer tussen machine- en apparatenbouw enveehouderij aan weerszijden van de grens. Bijna 40 procent van de bedrijven in het onderzoek wil méérgrensoverschrijdend werken, vaak om de handel te bevorderen. Het gaat hier vaker om ondernemers inde sectoren ambacht/industrie, groot- en detailhandel en toerisme. Zij ervaren drempels op het gebiedvan de taal, door een gebrek aan netwerk en door verschillen in regelgeving.

Kennis- en informatietransferMet name in de sector ambacht/industrie hebben bedrijven behoefte aan grensoverschrijdendesamenwerking op het gebied van innovatie. Er zijn ook bedrijven die willen samenwerken op het gebiedvan duurzaamheid en circulaire economie.

5.2 ActielijnenUit bovenstaande conclusies volgen vijf actielijnen:

1 Uitwisseling DOC Ochtrup –werkzoekenden regio TwenteDOC Ochtrup zoekt arbeidskrachten en in de regio Twente zijn relatief veel werkzoekenden. Dekwalitatieve match (voldoende kennis van de Duitse taal, voldoende ervaring in de Retail, bereidheid omeen grotere afstand af te leggen) zal het niet eenvoudig maken om veel geschikte kandidaten in de regioTwente te vinden. Het moet dan ook goed voorbereid worden. Toch lijkt het de moeite waard om eenuitwisseling tot stand te brengen. Mogelijke partners hierbij zijn het GIP in Gronau, Werkplein Twente enTeam Duitsland van de gemeente Enschede. Wellicht biedt de aanpak van de Social Impact Bond van degemeente Enschede mogelijkheden om Nederlandse werkzoekenden beter voor te bereiden op werken inDuitsland.


2 Informatie voor ondernemers over grensarbeidDe mogelijkheden voor (ondersteuning bij) grensarbeid zijn niet algemeen bekend en bedrijven ervarenof vermoeden diverse barrières. Een (digitale) informatiefolder kan wellicht voorzien in een behoefte. Viade bestaande kanalen zoals gemeentelijke websites, Wirtschaftsfrühstück Stadt Ochtrup,ondernemersverenigingen Hof van Twente en dergelijke kan de informatie verspreid worden.

3 Uitwisseling DOC Ochtrup – toeristische bedrijven Hof van TwenteEr liggen kansen voor Hof van Twente en Stadt Ochtrup om intensiever samen te werken op het gebiedvan shoppingtoerisme (DOC) en natuur & recreatie. Toeristen in Hof van Twente kunnen geattendeerdworden op de DOC in Ochtrup, in de DOC waar veel bezoekers komen kan de regio Twente, waaronderHof van Twente, worden gepromoot om te bezoeken vanwege de prachtige natuur en landgoederen.Deze actielijn kan starten met een bezoek van de (toeristische) ondernemersverenigingen van Hof vanTwente aan DOC Ochtrup, tot stand gebracht door een gezamenlijke inspanning van de gemeente Hofvan Twente en Stadt Ochtrup. Indien zij voldoende aanknopingspunten zien, kunnen DOC en de(toeristische) ondernemersverenigingen deze actielijn gezamenlijk voortzetten.

4 Kennisuitwisseling Industrie en AmbachtIn de machine- en apparatenbouw en veehouderij vindt, tussen Nederland en Duitsland, relatief veelgrensoverschrijdende handel plaats. Bij bedrijven in met name industrie en ambacht in Stadt Ochtrup enHof van Twente is behoefte aan kennisuitwisseling omtrent innovatie, circulaire economie en export.Mogelijk kan WTC Twente hier een trekkende rol spelen. Andere partners of randvoorwaarden die vanbelang kunnen zijn: ondernemers in Stadt Ochtrup en Hof van Twente die reeds onderling en/of over degrens samenwerken (pioniers), ondernemersverenigingen in beide gemeenten (in Stadt Ochtrupontbreekt een ondernemerscollectief als aanspreekpunt), mensen die zowel het Duits als het Nederlandsgoed beheersen. Er zijn verschillende vormen mogelijk zoals een netwerkbijeenkomst met eeninhoudelijke spreker, een bedrijfsbezoek of speeddaten.

5 Jeugd en onderwijsKennis van de taal is van groot belang voor kennisuitwisseling en grensarbeid. Voor een intensievereeconomische grensoverschrijdende samenwerking is het belangrijk om de jeugd daar nu al op voor tebereiden. Met taalprogramma’s, uitwisselingen van scholen en stages, internationale sporttoernooien endergelijk.


BIJLAGE

Vragenlijst

1


Bijlage 1. Vragenlijst

IntroductieDit onderzoek gaat over economische samenwerking tussen Stadt Ochtrup en gemeente Hof van Twente.

GrensarbeidersDe volgende vragen gaan over grensarbeiders. Grensarbeiders zijn mensen die werken in een ander land dan het landwaarin ze wonen. In dit geval gaat het om de Nederlands-Duitse grens.

V1Heeft u op dit moment grensarbeiders in dienst? Zo ja, hoeveel?

1. Nee2. Ja, <open, alleen getallen mogelijk>

Als v1 =1, ga naar vraag 2, anders naar vr 4

V2Heeft u in het verleden één of meerdere grensarbeiders in dienst gehad?

1. Ja2. Nee

Als v2 =1, ga naar vraag 3, anders naar vr 5

V3Wat is de reden dat u vroeger wel, maar nu geen grensarbeiders in dienst heeft?Graag beknopt antwoorden< open vraag>

Ga naar vraag 5

V4Ervaren de grensarbeiders die bij uw organisatie in dienst zijn, voor zover u weet, knelpunten aan het werken over degrens?Meerdere antwoorden mogelijk

1. Nee2. Ja, knelpunt met betrekking tot sociale zekerheid3. Ja, knelpunt met betrekking tot taalbarrière4. Ja, knelpunt met betrekking tot opleiding (erkenning)5. Ja, knelpunt met betrekking tot bedrijfs- en werkcultuur6. Ja, een ander knelpunt, namelijk ……………

Antwoord ‘Nee’ niet mogelijk in combinatie met andere antwoorden

V5Is er binnen uw organisatie behoefte om (meer) grensarbeiders in dienst te nemen?

1. Ja2. Nee

V6Hebt u uitzendkrachten in dienst? Zo ja, hoeveel?

1. Nee2. Ja, <open, alleen getallen mogelijk>

V7Bent u bekend met:A Werkplein Twente

1. Ja, ik heb in het verleden contact met de organisatie gehad2. Ja, alleen van naam3. Nee


B Jobcenter Kreis Steinfurt1. Ja, ik heb in het verleden contact met de organisatie gehad2. Ja, alleen van naam3. Nee

C Bundesagentur für Arbeit4. Ja, ik heb in het verleden contact met de organisatie gehad5. Ja, alleen van naam6. Nee

V8Ervaart u bepaalde drempels om (meer) grensarbeiders in dienst te nemen? Zo ja, welke?Meerdere antwoorden mogelijk

1. Nee2. Ja, moeilijke en langdurige procedures voor de erkenning van in het buurland behaalde diploma’s3. Ja, geringe beschikbaarheid van mogelijkheden voor arbeidsbemiddeling over de grens4. Ja, onvoldoende kennis van, vertrouwen en inzicht de in het buurland behaalde diploma’s5. Ja, taalbarrière6. Ja, onvoldoende kennis over hoe je in het buurland op zoek gaat naar medewerkers7. Ja, verschillen in de wijze van solliciteren en in de bedrijfs- en werkcultuur8. Ja, verschillen in loonniveaus9. Ja, gebrekkige grensoverschrijdende vervoersverbindingen


InternationaliseringDe volgende vragen gaan over internationale samenwerking. Het gaat hierbij om internationale samenwerking, zoalshandel.

V9Werkt u samen met organisaties over de grens? Zo ja, op welke manier?Meerdere antwoorden mogelijk

1. Nee2. Ja, wij importeren goederen over de Nederlands-Duitse grens3. Ja, wij exporteren goederen over de Nederlands-Duitse grens4. Ja, wij werken samen met bedrijven in Nederland (Voor de Duitse vrlijst) / Duitsland (Voor de NL-vrlijst)


V10Heeft u behoefte om (meer) samen te werken met bedrijven, instellingen of organisaties over de Nederlands-Duitsegrens?

1. Ja2. Nee

Als v10=1, ga naar vraag 11, anders naar vraag 12

V11Waar heeft u specifiek behoefte aan in deze samenwerking?Graag beknopt antwoorden< open vraag>

V12Ervaart u bepaalde drempels om (meer) samen te werken met organisaties over de Nederlands-Duitse grens? Zo ja,welke?Meerdere antwoorden mogelijk

1. Nee2. Ja, taalbarrière3. Ja, verschillen in bedrijfs- en werkcultuur4. Ja, gebrek aan kennis van de (organisaties in de) regio over de Nederlands-Duitse grens5. Ja, gebrek aan contacten/netwerk


6. Ja, financiële drempel (bijvoorbeeld extra kosten mbt import of export)7. Ja, drempel met betrekking tot (verschil in) regelgeving


V13Heeft u suggesties of verbeterpunten om de grensoverschrijdende economische samenwerking te verbeteren?Graag beknopt antwoorden< open vraag>

Innovatie en duurzaamheidDe volgende vragen gaan over innovatie en duurzaamheid.

V14 In welke mate is uw bedrijf bezig met?

(bijna) niet een beetje veelInnovatie ¨ ¨ ¨

Duurzaamheid ¨ ¨ ¨

Circulaire economie ¨ ¨ ¨

V15 In welke mate heeft uw bedrijf behoefte aan internationale kennis- en informatie-uitwisseling over de volgende onderwerpen?

geen een beetje veelInnovatie ¨ ¨ ¨

Duurzaamheid ¨ ¨ ¨

Circulaire economie ¨ ¨ ¨

BedrijfsprofielDe laatste vragen gaan over uw bedrijf.

V16Hoeveel werknemers zijn er bij uw organisatie in dienst?< open, alleen getallen>

V17Verwacht u de komende 5 tot 10 jaar te groeien in aantal werknemers? Zo ja, met hoeveel ongeveer?

1. Nee2. Ja, met ongeveer < open, alleen getallen>3. Weet niet

V18Is het voor uw bedrijf lastig om geschikte vakkrachten te vinden?

1. Nee2. Niet makkelijk, niet lastig3. Ja

Als (V17=1 of 3) en v18 =1, ga naar V23.

V19Aan wat voor beroepen heeft uw organisatie behoefte mocht u in de nabije toekomst nieuwe mensen in dienst nemen?Meerdere antwoorden mogelijk

1. ICT-beroepen2. Openbaar bestuur, veiligheid en juridische beroepen3. Pedagogische beroepen4. Zorg- en welzijnsberoepen5. Bedrijfseconomische en administratieve beroepen6. Creatieve en taalkundige beroepen7. Technische beroepen8. Commerciële beroepen9. Transport- en logistiekberoepen


10. Agrarische beroepen11. Dienstverlenende beroepen12. Ongeschoolde hulpkrachten13. Ambachtelijke beroepen14. Anders, namelijk <open>15. Weet niet/niet van toepassing

V20Aan wat voor personeel heeft uw organisatie mogelijk behoefte in de nabije toekomst? Wilt u 100% verdelen over dedrie onderstaande opleidingsniveaus? Graag in hele getallen noteren.

1. Laag opgeleid: .. %2. Middelbaar opgeleid: .. %3. Hoog opgeleid: .. %

Alleen getallen mogelijk4. Weet niet/niet van toepassing

V21Wat voor jaarsalaris (bruto, voltijd) kunt u tenminste bieden aan nieuw personeel?1. Tot 20.000 EURO2. Tussen 20.000-40.000 EURO3. Meer dan 40.000 EURO4. Weet niet/niet van toepassingOnderstaande vraag op dezelfde pagina weergeven als V21V22Voor welk beroepsprofiel?<open>

1. Weet niet/nvt

Onderstaande vraag alleen stellen als: minimaal 5 werknemers en (vraag 1, vraag 2 en/of vraag 5 bevat Ja) ofV9=ja of vraag 10=ja of vraag 14=veel of vraag 15=veel

V23Wij zouden graag willen doorpraten met een aantal mensen van organisaties die ervaring hebben met of behoeftehebben aan grensoverschrijdende economische samenwerking en/of grensarbeiders. Bent u bereid over dezeonderwerpen in de vorm van een diepte-interview door te praten (duurt 30-45 minuten)? Dan kunt u hieronder uwgegevens achterlaten. Wij selecteren een aantal mensen en nemen met hen binnenkort contact op.

Naam:Mail:

MOGELIJKHEDEN GRENSOVERSCHRIJDENDE ECONOMISCHE … · 2017. 8. 23. · Mogelijkheden...

Documents

Transcript of MOGELIJKHEDEN GRENSOVERSCHRIJDENDE ECONOMISCHE … · 2017. 8. 23. · Mogelijkheden...