Geen feestje waard - Mei 2001

Rotterdam, mei 2001

Dit rapport kon geschreven worden dankzij de betrokkenheid van enkele duizendenWVG-ervaringsdeskundigen en van de vrijwilligers van de hulpdiensten van 32 SP-afdelingen

die de ervaringen opgetekend hebben.Graag willen wij op deze plek iedereen bedanken voor zijn of haar medewerking.

Geen feestje waard

Ervaringen van gehandicaptenrond de zevende verjaardag van de WVG

Auteurs:Tuur Elzinga

Henk van GervenPeter Verschuren

Ger Wouters

Geen feestje waard 2

Na zeven jaar ellende:tijd voor radicale veranderingen

Begin dit jaar was ik aanwezig bij het half-jaarlijkse overleg van de plaatselijke Hulp-diensten van de SP. Toen het woord WVGviel, barstten onze mensen los. In een pei-ling bleek dat íedereen op het spreekuurregelmatig geconfronteerd was met klach-ten over de gehandicaptenvoorzieningen.Mede omdat er een evaluatie aan zat tekomen van de Wet Voorzieningen Gehan-dicapten, besloten we tot een bundelingvan al die klachten. Enerzijds om plaat-selijk het gemeentebestuur te kunnenbestoken, en anderzijds als munitie voormij in het landelijke WVG-debat.

Wat u nu vóór u hebt, is de uitkomst vanhet besluit. In één week tijd zijn ruim 3000klachten gemeld. Vaak schrijnende verha-len – ervaringen die pijnlijk aangeven datde samenleving helemaal niet zo zorgzaamis als we zouden willen. Ik spreek van eenschokkend rapport, vooral ook omdat ditde zoveelste aanklacht tegen de WVG-

praktijk is. Op 14 maart 2001 bijvoor-beeld, op de hoorzitting van de TweedeKamer over de WVG, bracht een tientalgehandicaptenorganisaties een lange reeksschrijnende klachten naar voren die naad-loos aansluiten bij onze ervaringen.

Na zeven jaar WVG is voor mij het bewijsgeleverd dat de weg die we in 1994 inge-slagen zijn, een doodlopende is.De nieuwe opzet waarbij gemeenten debevoegdheid kregen eigen beleid te ont-wikkelen – en vervolgens te weinig geldom dit goed te kunnen doen – is een heil-loze gebleken. Hoog tijd dus voor radicaleveranderingen. In het belang van de men-sen die door een handicap minder kansenhebben in onze samenleving. In het belangvan de beschaving.

Jan de WitTweede-Kamerlid voor de SP


Van overschotten naar tekorten

Op 1 april 1994 trad de WVG in werking,de Wet Voorzieningen Gehandicapten. Dewet regelt de woon-, verhuis- en vervoers-voorzieningen (inclusief rolstoelen) voormensen met een handicap. De WVGkwam in de plaats van het onderdeel voor-zieningen van de AAW (rolstoelen, ver-voersvoorziening), en van de rijksregelingvoor woningaanpassingen.Met de invoering van de WVG werdentwee belangrijke veranderingen door-gevoerd: de uitvoering werd opgedragenaan de gemeenten, die daarbij een aanzien-lijke mate van beleidsvrijheid kregen, enook ouderen kregen recht op voorzienin-gen. (De voormalige AAW-voorzieningenhanteerden 65 jaar als leeftijdsgrens.)Bij de invoering van de wet was de ver-wachting dat het schrappen van de leef-tijdsgrens zou leiden tot een verdubbelingvan het aantal rechthebbenden in vergelij-king met de AAW. Opmerkelijk daarbijwas, dat het budget níet verdubbelde. Ster-ker nog, er kwam in eerste instantie geencent extra bij het bedrag dat gemoeid wasmet de uitvoering van de oudere regeling.

Sinds april 1994 is enkele keren een forseaanpassing aangebracht in de wet. Voor heteerst gebeurde dat in 1996, als reactie opde vele klachten en protesten. De eigen bij-dragen werden afgeschaft voor rolstoelenen verlaagd voor andere verstrekkingen innatura en voor woningaanpassingen. Ookwerden de bewoners van AWBZ-instellin-

gen voor wat betreft de vervoersvoorzie-ningen onder de WVG gebracht.In 1999 is vervolgens de sleutel aangepastwaarmee het WVG-budget verdeeld wordtover de gemeenten. En op 1 april 2000 zijnook de woningaanpassingen boven de45.000 gulden gedecentraliseerd naar degemeenten en is de zorgplicht uitgebreidmet uitraasruimten voor gehandicaptenmet gedragsproblemen.

Aanvankelijk hielden veel gemeenten geldover van het – overigens niet geoormerkte –WVG-budget dat ze van het Rijk kregen.Uit angst zelf te moeten toeleggen op deuitvoering van de wet, had men een ergterughoudend beleid geformuleerd. Bo-vendien duurde het enige tijd voordat deouderen de weg naar het WVG-loket von-den. Thans komen echter steeds meergemeenten tekort op het WVG-budget.Het iRv, Kenniscentrum voor revalidatieen handicap, constateerde in juli 1999 datde financiële status ‘in veel gemeentenuiterst penibel is’. Minister Melkert vanSociale Zaken in januari ’98: ‘Gelet opdeze te verwachten groei van het aantalWVG-cliënten in de komende jaren kangeconcludeerd worden dat er geen sprakeis van structurele overschotten op deWVG. Vanaf 1999/2000 is een tekort zelfsniet uit te sluiten.’Ook de cijfers tonen aan dat er een ontwik-keling is van gemeentelijke overschottennaar gemeentelijke tekorten.

1994 771,4 miljoen 572,8 miljoen1995 1196,4 miljoen 958,4 miljoen1996 1429,5 miljoen 1368,4 miljoen1997 1550,0 miljoen 1587,0 miljoen1998 1640,8 miljoen 1878,2 miljoen1999 1666,4 miljoen 1964,8 miljoen

Toevoegingen aan het Uitgaven gemeenten 1994/1998

gemeentefonds 1994-1999 (verplichtingenbasis)


De ontwikkeling die we nu zien in veelgemeenten, is dat de tekorten of dreigendetekorten leiden tot een versobering van hetvoorzieningenpakket. Het rijksgeld wordtgezien als het totale bedrag dat beschik-baar is voor de WVG. De verwachting isdat de uitgaven in 2000 daardoor iets zul-len dalen, terwijl de behoefte juist stijgt.Een extra toevoeging aan het beschikbarebudget van 230 miljoen in 2000 zal dezeontwikkeling waarschijnlijk niet kunnenkeren. Is dat te weinig, dan moeten de uit-

gaven maar omlaag. Deze ontwikkelingwordt mogelijk gemaakt door de erg sobe-re uitleg die de Centrale Raad van Beroepgeeft aan het begrip adequaat in de zin vande WVG. Volgens de wet hebben mensenmet een handicap recht op ‘adequate’voorzieningen. De beroepsrechter ensteeds meer gemeenten leggen dat uit als‘minimaal adequaat’: de bodem die de ju-risprudentie aangeeft, wordt in toenemen-de mate door de gemeenten gezien als ‘denorm’.


Blijvende aandacht – omdat ook deklachten blijven

Vanaf het moment waarop de eerste erva-ringen opgedaan werden met de WVG,kwamen de klachten binnen bij de SP-af-delingen en op de spreekuren van onzeHulpdiensten. In heel veel gevallen heb-ben we individuele – juridische – hulp ge-boden. En op een aantal manieren hebbenwe de geconstateerde problemen ookstructureel aan de kaak gesteld en aan-gepakt.Al in juni 1994 verscheen het SP-rapportWVG, een wet vol handicaps. Op basis vanvergelijkend onderzoek onder 39 gemeen-ten concludeerden we dat er bizarre ver-schillen ontstaan waren in de rechten vangehandicapten in de verschillende gemeen-ten. Bovendien bleek dat de verschillenniet willekeurig verdeeld waren, maar dater in een aantal gevallen sprake was van‘slechte’ en ‘goede’ gemeenten. Een derdeconclusie was, dat het voorzieningen-niveau voor gehandicapten onder de 65jaar over de hele linie duidelijk verslech-terd was.Het rapport werd in het najaar van ’94gevolgd door klachtenweken die we orga-niseerden in 56 gemeenten. Meer dan3.000 gehandicapten deden hun beklag bijde plaatselijke afdelingen en op de lande-lijke SP-Alarmlijn. Op basis van de klach-ten kwamen we met een aantal aanbevelin-gen. Op landelijk niveau pleitten we vooreen snelle evaluatie, waarbij nadrukkelijkhet terugdraaien van de beleidsvrijheidvan de gemeenten aan de orde zou moeten

komen. Op lokaal niveau eisten we onderandere: afschaffing van de eigen bijdragenbij woningaanpassing en voorzieningen innatura, minimaal 5.000 gulden verhuis-kostenvergoeding en bieden van keuze-vrijheid aan gehandicapten die aangewe-zen zijn op een vervoersvoorziening.

In de zomer van 1995 verrichte het weten-schappelijk bureau van de SP op verzoekvan de Kamerfractie nieuw onderzoeknaar de uitvoering van de WVG. Daaruitbleek dat een minderheid van de gemeen-ten het beleid inmiddels verbeterd had, endat van een ontwikkeling in de richtingvan meer landelijke uniformiteit nog geensprake was. Het onderzoeksrapport werdgepresenteerd tijdens een opmerkelijkerolstoelmarathon. Gesponsord door de SProlde een gehandicapte in elf etappes vanGroningen naar Den Haag.

Najaar 2000 bracht het wetenschappelijkbureau van de SP een nieuw WVG-rapportuit: WVG, Weg Voorzieningen Gehandi-capten? Op basis van een analyse van deontwikkelingen die de gehandicaptenvoor-zieningen vanaf 1994 hebben door-gemaakt, en van de visie van de partij opwat een redelijk voorzieningenniveau is,werd het volgende tienpuntenprogrammaontwikkeld. Ook werd berekend dat uit-voering ervan een structurele verhogingvan het WVG-budget vergt van 400 tot500 miljoen gulden.


1De gehandicapte heeft recht op eenpassende voorziening.

Dus niet op de goedkoopste voorziening.

2Bij de beoordeling of een gehandi-capte recht heeft op een WVG-

voorziening dient de situatie van hetgezin te worden betrokken.Nu gaat de WVG uit van individuelerechten, waarbij de gezinssituatie nietwordt betrokken.

3Er worden geen eigen bijdragen geheven.

Eigen bijdragen zijn feitelijk een straf opje handicap en daarom ongewenst.

4Gehandicapten dienen de vrije keuze te hebben tussen individueel en

collectief vervoer dan wel een combina-tie van beide.Dus (aanvullend) collectief vervoer inelke regio, maar ook de mogelijkheid omzelf het vervoer te regelen.

5De individuele vervoerskostenver-goeding bedraagt tenminste het

niveau dat bij de invoering van deWVG in 1994 aanvaardbaar werdgeacht, dat wil zeggen 50 procent vande geïndexeerde AAW-norm.Minder dan de helft van het bedrag vóórinvoering van de WVG is helemaal on-acceptabel.

6Het door het Rijk geregelde boven-regionale aanvullend vervoer dient

qua prijsstelling en reismogelijkhedengelijkwaardig te zijn aan het reguliereopenbaar vervoer.Gehandicapten moeten immers volwaar-dig aan de samenleving kunnen deel-nemen.

Tien-puntenprogramma:

7Het gebruik van de (bruikleen) auto moet mogelijk blijven.

Het Rijk moet de gemeenten voorschrij-ven in welke situaties een bruikleenautoverstrekt moet worden.

8Woningcorporaties dienen te wor-den verplicht op eigen kosten een

vastgesteld percentage eenvoudig aante passen woningen te bouwen.Aanpasbaar bouwen betekent een kosten-besparing voor de gemeenschap.

9De minimale verhuiskostenvergoe-ding wordt vastgesteld op 5000

gulden.Er moet een einde komen aan de overdre-ven zuinigheid van een aantal gemeenten.

Middelen worden pas als alge-meen gebruikelijk bestempeld

als deze voor de gehandicapten redelij-kerwijs als gebruikelijk te beschouwenzijn.Ten onrechte worden nu voorzieningenafgewezen met als enige argument ‘dat zeook in de winkel te koop zijn, en dusalgemeen gebruikelijk’.

10


Een nieuwe klachtenweek

Verdeling klachten

Aanvraag 3%

Parkeren 1%

Traxx 2%

Individueel vervoer 4%

Hulpmiddelen 4%

Woning aanpassing 5%

Overigen 11%

Collectief vervoer 70%

tabel 1: de klachten uitgesplitst

Als reactie op de aanhoudende stroomklachten én vanwege de naderende eva-luatie van de WVG door de Tweede Ka-mer, besloten de lokale Hulpdiensten vande SP opnieuw een landelijke klachten-week te organiseren. Die werd gehoudenvan 12 tot en met 16 maart. De plaatselij-ke Hulpdiensten besloten zelf hoe zij hunklachtenweek organiseerden en hoe ze erbekendheid aan gaven. Vrijwilligers no-teerden de verhalen van de mensen,maakten soms afspraken voor een ver-volggesprek, verwezen waar nodig doornaar hulpverleners en maakten een ver-slag van de binnengekomen klachten.Voor het opstellen van dit rapport zijn degegevens uit de diverse verslagen gebun-deld en gesystematiseerd.

De klachtenweek is gehouden door 32Hulpdiensten. (Zie tabel achterin voor delijst van deelnemende afdelingen.) In to-taal reageerden 1681 mensen, die samen3434 klachten uitten.

Uit een beschouwing van de klachtenblijkt dat vooral het collectief vervoer eengrote bron van ergernis is: 70 procent vanalle klachten gaat hierover. Het individuelevervoer en TraXX zijn samen goed voornog eens zes procent. Daarna volgen de

woningaanpassingen met vijf en de hulp-middelen met vier procent. Drie procentvan de klachten richt zich op de afhan-deling van de aanvraag, en elf procentrangschikken we onder ‘overige’.

Collectief vervoer

Onder de AAW-voorzieningen kregenmensen met beperkingen op het gebiedvan het vervoer een geldbedrag uitgekeerden soms een bruikleenauto. Het standaard-bedrag van de vervoersvoorziening lag tot1 oktober 1992 op 3250 gulden per jaar.Vanwege de verwachte uitbreiding van hetaantal rechthebbenden, startte al vóór deinvoering van de WVG de discussie over‘collectief vervoer’. De gehandicaptekrijgt daarbij geen geld, maar het recht omgebruik te maken van een systeem waarbijhij of zij op verzoek vervoerd wordt meteen taxibusje waarvan gelijktijdig ook an-deren gebruik maken. Een klein aantal ge-meenten ging al direct bij de start van deWVG over op collectief vervoer. Veel an-dere volgden in de afgelopen jaren, waar-bij een lappendeken aan vervoerssystemenontstond, die op alle mogelijke onderdelenvan elkaar verschillen – maar allemaalaanleiding geven tot veel klachten.


De problemen met het collectief vervoerzijn divers: klachten komen binnen overhet afnemen van de keuzevrijheid en debeperkte regio waarbinnen gereisd kanworden, maar ook over de lange wachttijd,de slechte service en de ongeschiktheidvan de busjes. Opmerkelijk is dat vier pro-cent van de mensen erover klaagt, dat zehelemaal niet opgehaald zijn nadat ze eenbusje besteld hadden. Veel van de klachtenover het collectief vervoer kwamen uit deOostelijke Mijnstreek en Zuidoost Bra-bant, gebieden waar het systeem onlangsin ingevoerd. De tegenstelling tussen hetzelf mogen organiseren van je eigen dage-lijks vervoer en afhankelijk worden vaneen ander – die de organisatie bovendienniet in orde heeft – is erg groot en roeptveel klachten op.

Ook uit gemeenten waar het collectief ver-voer al zeven jaar bestaat, komen echterklachten. Dat het er minder zijn, zal er veelmee te maken hebben, dat de mensen dezin van klagen niet langer inzien. Want:‘de politiek luistert toch niet’.

Een 81-jarige vrouw rijdt nog in eeneigen auto, dankzij de vergoeding van145 gulden per maand. Vanaf 1 oktober2000 krijgt zij deze niet meer. Wel eenpasje voor het collectief vervoer. Tegen

de beslissing wordt bezwaar gemaakt eneen medische keuring volgt. De arts steltvast dat alleen collectief vervoer onvol-doende is; er moet een aanvullende voor-ziening komen. Mevrouw wil graag haarvergoeding houden. Neen, beslist de ge-meente, dat kan niet. Ze kan wel een scoot-mobiel krijgen: kosten 8.000-10.000 gul-den plus onderhoud, afschrijving in 7 jaar.

‘Omdat ik al een paar keer heel lang hebmoeten wachten op de taxi heb ik geen zinmeer om met de taxi mee te gaan. Daar-om maak ik geen gebruik meer van detaxiritten.’

‘Vroeger kon je een buurman vragen omje ergens naar toe te brengen. Dan gaf jewat geld voor de benzine. Nu kan dat nietmeer. Dat geld moet dan van het huis-houdgeld af en dat is al niet veel.’

‘Toen ik bij de chauffeur klaagde over hetfeit dat hij zo laat was, zei hij: mevrouw,als u ergens op tijd wil zijn dan moet u deluchtmacht maar bellen.’

De beperkte gemeentelijke vervoersplichttot de eigen regio roept haar eigen klach-ten op. Zo is het collectief vervoer in DenBosch beperkt tot een reikwijdte van vijfstrippen.

Te weinig privacy 0%

Begeleiding 1%

Tarief onduidelijk 2%

Slechte service chauffeur 3%

Busje niet geschikt 3%

Niet opgehaald 4%

Minder vervoer 5%

Collectief vervoer

tabel 2: de ervaringen met het collectief vervoernader beschouwd

Te lange wachttijd 5%

Budget te laag 6%

Actieradius te beperkt 8%

Te vroeg/laat opgehaald 13%

Is niet op maat 13%

Ik heb geen keuzevrijheid 15%

Overig 22%


‘Ik kan niet meer naar mijn zus in Til-burg, met TraXX is dat veel te omslachtig.Eerst met de taxi naar het station, danmet de trein naar Tilburg en dan weeroverstappen in een taxi.’

Een groepsleidster: ‘Wij kunnen met onzebewoners niet meer gaan paardrijden inBiezenmortel, ook de dierentuin ligt bui-ten het vervoersgebied.’

Op 1 januari ging het collectief vervoerin. Wie vond dat hij daar geen gebruikvan kan maken, moest maar een bezwaar-schrift indienen. Mevrouw kan niet methet busje reizen omdat ze en ijzeren plaatin haar rug heeft en een prothese in haarknie. Op 15 januari vroeg ze een beterpassende voorziening aan. Op 10 maartkwam bericht van de gemeente dat ze pasover 14 weken een beslissing kan ver-wachten. Mevrouw zit dus maandenlanggeïsoleerd in haar woning.

Een gehandicapte vrouw is moeder vaneen tweeling. De kinderen kan ze nietvervoeren op haar scootmobiel. Met hetcollectief vervoer kan ze zelf wel goed-koop reizen; haar kinderen echter niet.Een ritje naar het nabijgelegen consul-tatiebureau kost zodoende 23,50 gulden.

Een instelling voor geestelijk gehandicap-ten had zelf een bus aangeschaft voorgroepsvervoer. Die werd betaald door debewoners, van hun individuele vervoers-voorziening. Nu deelname aan het collec-tief vervoer daarvoor in de plaats isgekomen, moest de bus weg. Het collec-tief vervoer werkt niet: de bewonerskomen vaak te laat bij hun activiteiten,of worden helemaal niet opgehaald.

‘Ik kom niet meer naar mijn stacaravan.Die staat buiten het gebied dat bediendwordt door de regiotaxi van het collectiefvervoer.’

Meneer bezoekt zijn echtgenote die op-genomen is. De deeltaxi die om 16.00 uurafgesproken is om hem op te halen, komtniet. Meneer is gebleven voor het avond-bezoek en heeft zijn kinderen gebeld omhem op te halen. De dag erop: de deeltaxikomt om 17.00 uur in plaats van deafspraak: 16.00 uur. De dag erop: meneervraagt bij het maken van de afspraak ofmen nu wel op tijd komt: de hoorn wordtop de haak gegooid. Meneer gaat nualleen nog op bezoek als zijn kinderen ofbekenden hem brengen.

De chauffeur nam de rolstoel niet mee.

‘De chauffeurs weten het ook allemaalniet meer, want elke gemeente heeft eennet wat andere regeling terwijl wel overalhetzelfde bedrijf rijdt.’

‘Ik kan de cursus Spaans niet meer vol-gen, want na afloop sluiten ze het gebouwaf en moet ik buiten afwachten of de deel-taxi komt.’

‘Ik heb zwaar astma en moet toch meemet het busje. Ik kan echt niet in een bus-je met drie of vier andere passagierserbij.’

Krijgt geen bruikleenauto 2%

Geen aanpassing auto 5%

Tevreden 6%

Moet eigen auto verkopen 14%

Declaratiesysteem omslachtig 29%

(Kilometer)vergoeding te laag 44%

Individueel vervoer

tabel 3: de ervaringen met het individueelvervoer nader beschouwd


TraXX

Tevreden 0%

Onpraktisch in de grensstreek 6%

Te lange reistijd 9%

Begeleider is probleem/erg duur 11%

Onbegrijpelijk systeem 36%

Te duur 38%

tabel 4: de ervaringen met TraXX nader beschouwd

‘De deeltaxi neemt weleens te veel men-sen in het busje mee. Dat geeft problemenbij het uitstappen.’

‘Ik kan niet meer naar het kerkhof. Zewillen me wel brengen, maar om me op tehalen moet apart geboekt worden en ophet kerkhof is geen telefooncel.’

Individueel vervoer

Bijna de helft van de mensen die beldenover het individueel vervoer gaf aan hiertevreden over te zijn. Dat ze toch tijdens deklachtenweek belden, komt veelal voortuit ongerustheid over plannen om in hungemeente ook over te stappen op een col-lectief systeem. Klachten over het indivi-dueel vervoer op zich betreffen vooral deverregaande beperking van de mogelijk-heden een bruikleenauto te krijgen – veelalmensen die vroeger zonder veel proble-men een bruikleenauto via de AAW gekre-gen hadden en nu NEE te horen krijgen opde aanvraag voor vervanging –, en de af-wijzing van aanvragen om een auto aan telaten passen.

Uit financiële overwegingen is onlangseen aantal gemeenten overgeschakeld opeen declaratiesysteem, waarbij rechtheb-benden de keuze krijgen tussen 800 gul-den per jaar om zelf het eigen vervoer te

organiseren of de werkelijke kosten tekunnen declareren tot een maximum van1.852 gulden per jaar. ‘Ze hebben dui-zend gulden van mij gestolen’ was eenvan de reacties daarop. Mensen snappenhet declaratiesysteem ook niet en vindendat het hooguit een overbodige bureau-cratie op het gemeentehuis in het levenroept ‘wie betaalt die ambtenaren diemijn declaratie controleren?’ ‘Worden dieloonkosten ook in mindering gebracht ophet WVG-budget?’

De gemeente biedt de mogelijkheid om jescootmobiel gedurende de winter te stal-len. En vervolgens trekken ze daarvooreen deel van je vervoersvoorziening af.

Als mijn aangepaste auto de pijp aanMaarten geeft, krijg ik een booster, dankan ik hooguit nog naar de binnenstad enterug. Dan word ik pas echt gehandicapt.

Met dat declaratiesysteem valt je privé-leven weg: de gemeente controleert waarje wanneer naar toe gaat.

Ik ben 73 jaar en kreeg op 3 jaar polio.Eerst zijn mijn vervoerskosten afgewezen,ik wilde geen rolstoel of scooter. Nu benik afhankelijk van Van Driel. Mijn doch-ter woont in Berghem, daar kan ik nietmeer naar toe. Ook niet naar anderefamilie in het verzorgingshuis. Al zou jemaar 100 gulden per maand krijgen, danzou het leven nog zin hebben, zo hoeft hetniet meer. Ik ga nu maar in mijn schuurtjezitten met de poort open, zo zie ik tochnog mensen.


Woningaanpassing

Te lage verhuisvergoeding 3%

Te hoge eigen bijdrage 10%

Verhuisplicht maar geen huis 11%

Niet tevreden 16%


tabel 5: de ervaringen met woningaanpas-singen nader beschouwd

Traxx

TraXX is het bovenregionale collec-tieve vervoerssysteem voor gehan-dicapten. Het ministerie van SocialeZaken en Werkgelegenheid, verant-woordelijk voor de WVG, heeft datuitbesteed aan Connexxion. TraXXis dus een dienst van de busmaat-schappij Connexxion, omdat die datgoedkoper voor de minister konregelen dan de NS. Problemen heb-ben de klagers vooral met de kostenen de te lange reistijd. (TraXX werktmaar met een beperkt aantal treinsta-tions als open uitstaphalte. TraXXwerpt daarnaast een onoverkomelij-ke hindernis op voor mensen in degrensstreek die voor belangrijke so-ciale contacten (bezoek van familieof vrienden) de grens over moeten.TraXX voorziet daar niet in. Ookklagen mensen over de onduidelijk-heid die er nog steeds is rond TraXX.Ze worden door TraXX naar hetregionaal vervoer gestuurd, en daarvandaan terugverwezen naar TraXX.

‘Het is onbegrijpelijk dat er zo wei-nig opstapstations voor TraXX zijn.Eerst word je al via de deeltaxi meteen grote omweg naar een stationgebracht. Dan de treinreis en dan

weer een grote omweg naar je bestem-ming – en op de terugweg hetzelfderitueel.’

‘De overstaptijden zijn niet afgestemd opmensen met een handicap. Je mist dusaltijd de aansluitende trein.’

‘TraXX is duur, bovendien is het zeeromslachtig en onbetrouwbaar. Bovendienis Alkmaar geen TraXX-station.’

‘Mijn man wordt van a naar b via c ver-voerd. Na geruime tijd komt hij weervoorbij de opstapplek.’

‘TraXX en Combinet rijden tot de grensmet België ik kan mijn familie net over degrens nu niet meer bezoeken.’

‘Moeder ging vóór de nieuwe regelingvaak vanuit Tilburg naar haar zoon inBeerse (bij Turnhout). Dat gaat nu nietmeer.’

Woningaanpassing

Bij woningaanpassingen is het vooral delange afhandelingtijd die tot klachten leidt.Andere knelpunten zijn de hoge eigen bij-drage die gevraagd wordt en de verplich-ting om te verhuizen als antwoord op devraag om een vergoeding de woning aan tepassen.

Aangepaste kranen (hendelkranen) wor-den vanaf 1 januari 2001 niet meer ver-goed worden. De reden daarvoor is dat jeze gewoon in de winkel kunt kopen.Meneer is reumapatiënt en kan de kraanniet normaal opendraaien zoals een an-der.

Meneer heeft door een hersenbloedingverlammingen. Het advies was: een trap-lift, hendelkranen in badkamer en keuken,


Hulpmiddelen

Tevreden 0%

Klachten over onderhoud 11%

Overig 13%


Niet het juiste hulpmiddel 54%

tabel 6: de ervaringen met hulpmiddelennader beschouwd

een douchezitje, verhoogd toilet en beu-gels binnen en buiten. Kosten 13.500gulden. Afgewezen: meneer moest maarverhuizen. Hij woont er al 40 jaar en ishelemaal verknocht aan zijn woning enzijn buurt.

Een ergotherapeute belde om haar beklagte doen over gemeente B. Daar wordenaanvragen voor woningaanpassing vrij-wel standaard afgewezen als de kostenhoger zijn dan 10.000 gulden. Men moetdan maar verhuizen.

Aanvraag van woningaanpassing is toe-gewezen. De woningstichting weigert hemechter uit te voeren, met als argument ‘uwoont op een bovenwoning. Als wij dewoning aanpassen, wordt hij onverhuur-baar.’

Woningaanpassing is toegekend. Al meerdan drie maanden is het wachten op dewoningstichting. Het gaat om een eenvou-dige ingreep: een drempel verwijderen enenkele deuren aanpassen.

Woningaanpassing van de eigen woningis toegekend. Het werk is aanbesteed.‘Dan wacht de gemeente vier maandenmet het overmaken van de 40.000 guldendie zijn toegezegd. Wij zijn hierdoorfinancieel in de problemen gekomen.’

De traplift voldoet niet meer aan de ge-stelde veiligheidseisen, maar wordt nietvervangen.

Beide echtgenoten zijn gehandicapt enwillen verhuizen naar een appartementin het centrum. Toilet en natte cel zijngeschikt, de keuken behoeft nog verdereaanpassing. De gemeente geeft geentoestemming. ‘Het werkoverleg blijft vanmening dat u moet wachten op een aan-gepaste woning in het centrum.’

‘Na de nodige aanpassingen wordt ookde WOZ-waarde van het huis met 40.000gulden verhoogd, terwijl de aanpassin-gen voor mijn handicap noodzakelijkzijn.’

‘Vader kan niet naar huis, omdat de aan-vraag voor woningaanpassing sindsseptember 2000 in behandeling is.’

Aanpassing van de keuken is anderhalfjaar geleden toegezegd, maar een nieu-we medewerker van de gemeente heeftde aanvraag pas alsnog afgewezen.

Een gezin met drie gehandicapten wachtal 14 maanden op toestemming om debadkamer aan te passen. Het bezwaartegen de geplande afwijzing is na 13weken nog niet behandeld.

‘Op 20 mei 1997 is onze aanvraag totwoningaanpassing ingediend. Op 12maart 2001 is er nog geen beschikking.De woning waar ik naartoe zou kunnenstaat vanaf augustus 199 leeg en verpau-pert enorm.’

Mevrouw heeft vanwege een woningaan-passing van 2000 gulden van april toteinde november in een verzorgingstehuismoeten verblijven.


Behandeling gemeente, RIO, GGD of keuringsarts

Kastje naar de muur 3%

Klacht niet geaccepteerd 8%

Tevreden 9%

Wachttijd te lang 10%

Onduidelijke procedure 10%

Luistert niet goed 13%

Niet correct 47%

tabel 7: de ervaringen met uitvoerende instanties naderbeschouwd

Hulpmiddelen

Hulpmiddelen via de WVG zijn bijvoor-beeld rolstoelen, scootmobielen en tillif-ten. Rollators en aangepaste bedden enstoelen vallen onder de AWBZ en wordenvergoed via de ziekenfondsen. Opmerke-lijk is, dat ruim de helft van de klachtenluidt dat men niet het juiste hulpmiddelgekregen heeft. Andere redenen om teklagen zijn onvrede over het onderhouden over de lange tijd die gemoeid is metde afhandeling van een aanvraag.

Meneer is 64 jaar en geboren met eenslecht been en een te korte en lammehand. Meneer had een auto, maar krijgtgeen vervangende van de WVG. Hijvraagt een scootmobiel aan: een rolstoelwordt toegewezen. Meneer kan daar nietsmee, omdat hij hem onmogelijk zelf kanvoortbewegen. De scootmobiel van zijnechtgenote mag hij niet gebruiken, maardat doet hij uiteraard wel...

Welzorg moet mijn driewielerfiets onder-houden. De monteur komt maar eens perin de week uit Uden. Na lang aandringenheeft de gemeente erkend dat ik niet zolang zonder fiets en dus zonder vervoerkan. Nu mag ik de fiets bij een fietsenma-

ker in de buurt laten maken. Maar welmoet nog steeds de monteur uit Udenkomen om het geld voor de reparatie bijmij contant af te rekenen. Overmakennaar de fietsenmaker kan Welzorg niet,daartoe is hun administratie niet inge-richt, heb ik te horen gekregen. Dezeoverbodige bureaucratie drijft de kostenvoor de gemeente toch enorm op?

De aanvraag om een toiletverhoger isafgewezen omdat ik al een verhoogd toiletheb. Men heeft er geen begrip voor dat ikook bij iemand waarbij ik op bezoek gasoms op het toilet moet. Ik moet maar nietzoveel drinken als ik ergens op bezoekben, zei de ambtenaar.

De aangepaste rolstoel is in maart 2000aangevraagd, maar nog niet geleverd. Detijdelijke rolstoel zit niet: ons kind zitonder de blauwe plekken.

Mevrouw kan een klein brom-mobiel krij-gen. Dit is door mevrouw afgewezen om-dat zij dan nog slechts een van haar tweekinderen kan meenemen. Gemeente: ‘Hetbrom-mobiel is voor vervoer van me-vrouw, niet voor haar kinderen.’ Moet jepeuters dan alleen thuis laten?

Mevrouw krijgt van de gemeente geensportrolstoel. ‘U kan toch gaan zwem-men.’

We hebben voor onze dochter twee loop-rekjes aangevraagd, een voor thuis en eenvoor op school. De gemeente versterkt ermaar een. Onze dochter van 9 jaar kandat ene looprekje niet op haar rolstoelmeenemen zodat ze nu kleine stukjes opschool niet kan lopen.


tabel 8: de overige klachten nader beschouwd

Overigen

Reisnet garandeert geen terugreis 17%

Klacht ingediend bij reisnet 5%

Callcentre verstaat mij niet 33%

Te weinig parkeerplaatsen 16%

Overigen 29%

Behandeling uitvoerendeinstanties

Van de mensen die een opmerking maak-ten over de behandeling tijdens de afhan-deling van de aanvraag, zei negen procenttevreden te zijn. Klachten zijn er over delange wachttijd, het niet afhandelen vanklachten, en het gevoel van het kastje naarde muur gestuurd te worden. In veel geval-len was niet duidelijk waar de kneep pre-cies zat, maar vond de beller dat hij nietcorrect behandeld was.

De gemeente heeft alle gegevens door-gegeven aan de uitvoerder van het cvv.Aan mij is hiervoor geen toestemminggevraagd, ik voel mij in mijn privacyaangetast.

Ik heb mijn vervoersvoorziening in juli2000 aangevraagd. Omdat ik zelf gebeldheb valt de beslissing in februari 2001 inde bus: afwijzing.

De aangevraagde vervoersvergunning liettien maanden op zich wachten. Degemaakte kosten uit die periode wordenniet vergoed.

Die man van de GGD vertelde me dat ikmet mijn auto maar de winkel moet bin-nenrijden als lopen vanaf het parkeerter-rein te ver is.

Bewoners van ons tehuis krijgen meestalgeen rolstoel, want voor het vervoer naarde koffiekamer moet maar personeel in-gezet worden. Zowel personeel als bewo-ners voelen zich van het kastje naar demuur gestuurd.

Heb je klachten over het vervoer, word jevan gemeente naar het taxibedrijf ge-stuurd, die stuurt je weer naar het WVG-bureau.

Onze gemeente erkent niet dat zij de zorg-plicht heeft voor iemand die niet onder deAWBZ-status valt, maar wel een deel vande week doorbrengt in een AWBZ-instel-ling, Resultaat: je wordt van het kastjenaar de muur gestuurd.

De gemeente heeft ons wel om onze me-ning gevraagd: iedereen heeft laten wetenniets te zien in collectief vervoer. Tochgaan ze dat invoeren. Gehandicaptenworden zo monddood gemaakt.

Als ik declareer, mag ik niet meer dan eenkwartje per kilometer in rekening bren-gen. Dat is belachelijk weinig.

Je dossier gaat van de ene ambtenaarnaar de andere. Hoe zit het met je priva-cy? Geen wonder ook dat woningaanpas-sing kan oplopen tot wel 4 jaar.

De bureaucratie zou doorbroken moetenworden. Voor wat betreft overleg tussengemeente en Rio maar ook tussen cliënten Ligtvoet. Besluitvorming duurt hier-door vaak erg lang.

Van het totale aantal klachten hebben we11 procent onder overige klachten gerubri-ceerd. We volgen daarmee de indeling diede afdelingen gemaakt hebben. Veel ‘ove-rige klachten’ zijn bijvoorbeeld geregis-treerd in de Oostelijke Mijnstreek, waar de


terugbelservice van het collectief vervoerniet werkt: 62 mensen durven niet metReisnet te reizen omdat hun terugreis nietgegarandeerd wordt. Ook geven 18 men-sen hier aan dat ze een klacht ingediendhebben bij Reisnet, en daarop geen reactieontvingen. 118 mensen klagen dat hetCallcenter van Reisnet in Tilburg hen nietverstaat. Een bron van ‘overige klachten’die in het hele land voorkomt, is het gebrekaan parkeerplaatsen voor invaliden in enbij winkelcentra. Dit heeft niets met deWVG te maken, maar beperkt mensen welin hun vervoersmogelijkheid.

Mevrouw is gehandicapt vanwege eenbedrijfsongeval. De verzekeraar van hetbedrijf eist dat mevrouw eerst bij de ge-meente gaat leuren bij de WVG. Pas wan-neer die een afwijzing stuurt, komt DeltaLloyd weer in beeld.

Een klacht uit Brunssum: ‘Het call-centervan Reisnet zit in Tilburg. Daar verstaanze me bijna niet, en kennen ze ook deplaatsen niet waar ik het over heb. Ik durfniet meer te bellen.’


Conclusies

Ook zeven jaar na invoering van de wet,is de WVG een bron van veel klachtenvoor de mensen die erop aangewezenzijn. Onze klachtenweek was beperkt vanopzet – slechts gehouden in 32 plaatsen,zonder landelijke publiciteit – maar lever-de toch 3434 klachten op, van 1681 men-sen. De klachtenweek die we in het najaarvan 1994 organiseerden, leverde een ver-gelijkbaar aantal klachten op. Toen dedenechter meer plaatselijke afdelingen mee,en was er ook landelijke bekendheid aangegeven. De conclusie lijkt gerechtvaar-digd dat de onvrede met de WVG is toe-genomen.

Veruit de grootste bron van ergernis is hetcollectief vervoer. Dat was in 1994 nietanders. Toen kon er nog gewezen wordenop kinderziekten die onlosmakelijk ver-bonden zijn aan een nieuw systeem. Nukan dat niet meer. Ook op langere termijnblijkt het collectief vervoer niet de juistevoorziening voor veel mensen met eenhandicap. Naar onze mening moet dat aan-leiding zijn voor een complete herbezin-ning op de vervoersvoorziening voor men-

sen met een handicap.Gemeenten schuiven hun financiële pro-bleem – het gegeven dat ze van het Rijkminder voor de uitvoering van de WVGkrijgen dan ze er bij een ruimhartige uit-voering aan kwijt zijn – door naar degehandicapten. Dat leidt er bijvoorbeeldtoe dat al snel een aanvraag voor woning-aanpassing afgewezen wordt met een ver-wijzing naar de verhuisplicht en dat ernauwelijks rekening gehouden wordt metde gezinssituatie van de aanvrager. De for-mulering van de wet, waarin sprake vaneen recht op adequate voorzieningen maardat begrip niet uitgewerkt wordt, maakt ditmogelijk. Minimaal adequaat is immersook adequaat.

De verschillen tussen de gemeenten zijnnog steeds bijzonder groot en leiden totveel onbegrip. Aan gehandicapten diewoedend zijn over het stoppen van hunindividuele vervoersvoorziening is onmo-gelijk uit te leggen waarom iemand in eenvergelijkbare situatie die enkele kilome-ters verderop woont, wel zijn vergoedinghoudt.


Hoe verder?

De problemen met de WVG kunnen nazeven jaar niet meer afgedaan worden alsaanloopproblemen. Met de wet is structu-reel iets mis, luidt onze conclusie op basisvan de veelheid en de ernst van de klach-ten. Dus is de tijd rijp voor ingrijpende ver-anderingen. Op zijn minst moeten de aan-bevelingen overgenomen worden van hettien-puntenprogramma op bladzijde 6 vandit rapport. Maar nog beter is het volgensons om na te denken over verdergaandeveranderingen.

In de huidige structuur is de gemeentelijkeautonomie gekoppeld aan een wet die wei-nig concrete rechten waarborgt en aan eenstrak budgettair kader. Die structuur maakthet mogelijk dat overheden zeggen dat zegehandicapten een volwaardige plaats inde samenleving gunnen, maar in de prak-tijk een beleid voeren dat hiermee integenspraak is. Naast de politieke wil ommensen met een handicap echt te latenmeetellen, is daarnaast ook een uitvoe-ringsstructuur nodig die garanties biedt dathet hier echt van komt. Met een aanzetvoor zo’n nieuwe structuur besluiten wedit rapport. Daarbij spreken we de hoopuit, dat de klachtenbundeling en onze toe-komstschets op korte termijn tot discussieen vervolgens tot veranderingen leiden. Inhet belang van de mensen die vanwege eenhandicap aangewezen zijn op een solidairesamenleving.

Collectief vervoer naarVerkeer & Waterstaat

Momenteel tekent de ontwikkeling zichaf, dat allerlei vormen van collectief ver-voer – ook voor mensen zonder handicap– gefinancierd worden uit WVG-gelden.Dat is een verkeerde ontwikkeling. Wijvinden dat ál het openbaar vervoer opti-maal toegankelijk moet zijn voor ieder-een, dus ook voor mensen met een handi-

cap. En we vinden het een verantwoorde-lijkheid van Verkeer en Waterstaat omhiervoor te zorgen – zonder te putten uitde gelden voor extra vervoerskosten voorouderen en gehandicapten. Een grootvoordeel is ook, dat de verantwoordelijk-heid van Verkeer en Waterstaat kan afre-kenen met de lappendeken van verschil-lende en niet op elkaar aansluitende ver-voerssystemen van de gemeenten. Eénlandelijk systeem werkt veel beter en eer-lijker.

Andere voorzieningennaar de AWBZ

Hulpmiddelen, woningaanpassingen, enautoaanpassingen kunnen het beste on-dergebracht worden in de AWBZ. Dat iseen volksverzekering waar mensen rechtop hebben: er is een afdwingbare indivi-duele zorgplicht. Onder een landelijkAWBZ-regiem verdwijnen bovendienook hier de onaanvaardbare verschillentussen de gemeenten onderling.

Vaste vergoeding voorextra reiskosten

De forfaitaire reiskostenvergoeding vooralle vervoersgehandicapten dient hersteldte worden. Het vervoer is duurder voorgehandicapten, ook bij goed werkendopenbaar vervoer. Denk aan de verplaat-sing naar halteplaats, de vaak grotere af-hankelijkheid van de auto of het openbaarvervoer, medische beperkingen die hetgebruik van collectief vervoer onmoge-lijk maken, ook al is dat aangepast. Daar-om pleiten we voor een forfaitair bedrag,op basis van een realistische schattingvan de meerkosten. Die zullen al gauw2000 gulden per jaar bedragen. Dit be-drag kan naar eigen inzicht wordenbesteed aan een individuele vervoers-voorziening of aan het openbaar vervoer.


Dit voorstel zal natuurlijk verder uitge-werkt moeten worden, maar de voordelenstaan voor ons als een paal boven water –en zijn groter dan de nadelen die er opsommige punten ongetwijfeld ook aan kle-ven. Bij de uitwerking zijn voor ons enkelezaken in ieder geval van groot belang:

1. Open-eindregelingVoor de WVG-voorzieningen gaat in deAWBZ een openeinderegeling gelden. Hetbudget mag niet langer bepalend zijn voorhet antwoord op de aanvraag. Het gaat im-mers om noodzakelijke voorzieningen.Mensen moeten gewoon krijgen wat ze no-dig hebben, niet meer maar ook niet minder.Dit betekent ook, dat de voorzieningen aan-gepast moeten worden aan individuele be-hoefte en voorkeur. De budgettering van deafgelopen jaren heeft immers geleid tot eenbeperking van de keuzevrijheid en niet totde meest adequate voorzieningen.

2. Zelf regelen moet mogelijk zijnDe voorzieningen uit de AWBZ wordenin principe collectief geregeld. Wie echterliever zelf zijn voorzieningen regelt,krijgt daarvoor een realistisch te bestedenbedrag toegewezen. Na de gemaakte keu-ze wordt dit vergoed (nadat de voorzie-ning door het uitvoerend orgaan gekeurdis of de voorziening al voorzien was vaneen keurmerk). De landelijke overheid isverantwoordelijk voor een optimale kwa-liteit van de voorzieningen en zorgt datduidelijk is waar mensen terechtkunnenvoor goede voorzieningen. Hiermeewordt het nadeel van de oude situatie op-geheven, waarbij mensen niet kondenkiezen vanwege een gebrek aan midde-len.De uitvoering van de voorzieningen-ver-strekking (indicatie en toewijzing) moetkleinschalig gebeuren (bijvoorbeeld lo-kaal) en niet los staan van de zorg.


AlkmaarAmersfoortBoxtelBrunssumCulemborgDe BiltDen BoschDen HaagEindhoven

SP-afdelingen die een klachtenweekgeorganiseerd hebben

MaastrichtMiddelburgOssReiderlandRoosendaalSchiedamSchijndelTilburgValkenswaard

HaarlemHardenbergHeerlenHelmondHengeloHorstLandgraafLeidenLelystad

VeldhovenZoetermeerZutphenZwolleDe gezamenlijkeafdelingen inFriesland

Geen feestje waard - Mei 2001

Documents

Transcript of Geen feestje waard - Mei 2001