Fonds voor gemene rekening - Robeco Globalvermogensbeheer, het risicobeheer, de administratie en de...

Fonds voor gemene rekening

Jaarverslag 2018

Pensioen Opbouw 2

Inhoudsopgave Verslag van de beheerder 4 Algemene informatie 4 Kerncijfers 5 Algemene inleiding 6 Beleggingsbeleid 7 Beleggingsresultaat 9 Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep 10 Risicobeheer 11 Vermogensontwikkeling 11 Beloningsbeleid 13 Sustainability investing 15

Jaarrekening 18 Balans 18 Winst-en-verliesrekening 20 Kasstroomoverzicht 23

Toelichtingen 28 Algemeen 28 Waarderingsgrondslagen 28 Grondslagen resultaatbepaling 29 Grondslagen kasstroomoverzicht 29 Risicobeheer 29 Risico’s financiële instrumenten 31 Toelichting op de balans 36 Toelichting op de winst-en-verliesrekening 56 Valutatabel 61

Aanvullende informatie beleggingen in fondsen van Robeco Group 62 Robeco Euro Government Bonds - IHHI EUR 62 Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund 74 Robeco Investment Grade Corporate Bonds - ZH EUR 79 Robeco QI Institutional Global Developed Enhanced Indexing Equities Fund - T7 EUR 93

Beleggingsportefeuille 126

Overige gegevens 130 Bepalingen omtrent de bestemming van het resultaat 130

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 131

Pensioen Opbouw 3

Pensioen Opbouw (besloten fonds voor gemene rekening in de zin van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969, met de structuur van een paraplufonds, gevestigd ten kantore van de beheerder te Rotterdam, Nederland)

Contactgegevens Weena 850 Postbus 973 3000 AZ Rotterdam Telefoon 010 - 224 12 24 Internet: www.robeco.com

Beheerder Robeco Institutional Asset Management B.V. (“RIAM”) Beleidsbepalers RIAM: Gilbert O.J.M. Van Hassel Maureen C.J. Bal (tot 1 april 2018) Karin van Baardwijk Monique D. Donga Peter J.J. Ferket Martin O. Nijkamp Hans-Christoph von Reiche Roland Toppen (tot 5 september 2018) Victor Verberk

Commissarissen: Jeroen J.M. Kremers Gihan Ismail (tot 1 juli 2018) Masaaki Kawano (tot 1 mei 2018) Jan J. Nooitgedagt (tot 1 april 2018) Sonja Barendregt-Roojers (sinds 1 april 2018) Yoshiko Fujii (sinds 1 mei 2018) Radboud R.L. Vlaar (sinds 18 september 2018)

Bewaarder J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A., Amsterdam Branch (sinds 9 juli 2018) Strawinskylaan 1135 1077 XX Amsterdam

Citibank Europe plc (tot 9 juli 2018) Schiphol Boulevard 257 1118 BH Schiphol

Fondsmanager Jeroen Blokland

Accountant KPMG Accountants N.V. Papendorpseweg 83 3528 BJ Utrecht

http://www.robeco.com/

Pensioen Opbouw 4

Verslag van de beheerder

Algemene informatie

Juridische en fiscale aspecten Pensioen Opbouw (het “fonds”) is een besloten fonds voor gemene rekening in de zin van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 en als zodanig fiscaal transparant. Dit impliceert dat de inkomsten uit het fonds direct worden toegerekend aan de participanten. Het fonds wordt gevormd door het fondsvermogen, dat wordt bijeengebracht door stortingen door participanten, rechtgevend op participatie in het fondsvermogen.

Robeco Institutional Asset Management B.V. (“RIAM”) is de beheerder van het fonds. RIAM neemt in die hoedanigheid het vermogensbeheer, het risicobeheer, de administratie en de marketing en distributie van het fonds voor haar rekening. RIAM beschikt over een AIFMD-vergunning als bedoeld in artikel 2:65 Wft, alsmede over een vergunning als beheerder van ICBE’s als bedoeld in artikel 2:69b Wft. RIAM is daarnaast bevoegd tot het beheren van individuele vermogens en het adviseren over financiële instrumenten. RIAM staat onder toezicht van de Stichting Autoriteit Financiële Markten (“AFM”).

De activa van het fonds worden bewaard door J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A., Amsterdam Branch (tot 9 juli 2018 door Citibank Europe plc). J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A., Amsterdam Branch (tot 9 juli 2018 Citibank Europe plc) is aangewezen als bewaarder van het fonds in de zin van artikel 4:62n Wft. De bewaarder is verantwoordelijk voor het toezicht op het fonds voor zover vereist onder en in overeenstemming met de toepasselijke wetgeving. De beheerder, het fonds en J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A., Amsterdam Branch (tot 9 juli 2018 Citibank Europe plc) hebben een overeenkomst inzake bewaring gesloten.

Het fonds valt onder wettelijk toezicht van de AFM. Het fonds is opgenomen in het register zoals bedoeld in artikel 1:107 van de Wft.

Robeco Wanneer 'Robeco' wordt genoemd, wordt bedoeld RIAM inclusief de activiteiten van andere entiteiten die binnen de scope van Robeco’s management vallen.

Toezicht door de Raad van Commissarissen van Robeco Institutional Asset Management B.V. De Raad van Commissarissen van Robeco Institutional Asset Management B.V. houdt toezicht op de fondsen onder beheer. Tijdens de vergaderingen van de Raad van Commissarissen werd onder meer aandacht geschonken aan de ontwikkelingen op de financiële markten en de performance van de fondsen. Op basis van periodieke verslagen heeft de Raad van Commissarissen de resultaten van het fonds besproken met de beleidsbepalers van de beheerder. Deze besprekingen waren gericht op de beleggingsresultaten, de ontwikkeling van het beheerde vermogen als gevolg van marktbewegingen en de netto-instroom van nieuw geld alsmede operationele zaken. In de vergaderingen van de Audit & Risk Committee van de Raad van Commissarissen stonden de tussentijdse financiële verslagen en de verslagen van de onafhankelijke accountant regelmatig op de agenda. Daarnaast werden risicobeheer, incident management, het beleid ten aanzien van liquiditeitenbeheer en de belastingpositie besproken. Tevens kwamen de kwartaalrapportages van internal audit, compliance, juridische zaken en risicobeheer aan bod. Ook is veel aandacht besteed aan fund governance en de naleving van de principes die Robeco heeft vastgesteld om een zorgvuldige omgang met (potentiële) belangenconflicten tussen RIAM als fondsbeheerder en de beleggers in de fondsen te borgen. De volgende onderwerpen stonden o.a. op de agenda: een door de afdeling Compliance opgesteld jaarverslag van fund governance gerelateerde monitoringsactiviteiten, thematische compliance rapportages over principes voor fund governance met betrekking tot best execution, fair allocation en brokerdiensten, en de jaarverslagen en halfjaarberichten van de fondsen. De Raad van Commissarissen heeft vastgesteld dat Robeco’s principes voor fund governance worden toegepast.

Outsourcing deel operationele activiteiten naar J.P. Morgan Op 24 januari 2018 kondigde Robeco aan dat het een deel van zijn operationele en administratieve activiteiten gaat outsourcen naar J.P. Morgan. Dit besluit maakt deel uit van het strategische plan van Robeco voor de periode 2017-2021, waarbij wordt gerekend op verdere internationale groei van zowel de beleggingsactiviteiten als de client-servicingactiviteiten. Het streven is dat J.P. Morgan Robeco’s dienstverlener wordt voor de administratie van fondsen, operationele activiteiten, bewaring, overdracht en securities lending. J.P. Morgan heeft een wereldwijd netwerk en gaat op meerdere locaties en in meerdere tijdzones operationele activiteiten uitvoeren.

Het outsourcen van de operationele activiteiten leidt niet tot een wijziging van beleggingsbeleid of beleggingsteams. De klantportefeuilles worden nog steeds beheerd volgens hun bestaande beleggingsbeleid door de verantwoordelijke portefeuillemanagers en teams van portefeuillemanagers. Alle portefeuillemanagers blijven zich volledig richten op het leveren van beleggingsresultaten aan de klanten van Robeco.

Per 9 juli 2018 is de eerste fase van de outsourcing naar J.P. Morgan afgerond. Op deze datum werd Citibank Europe plc vervangen door J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A., Amsterdam Branch als bewaarder voor de in Nederland gevestigde fondsen van Robeco. Daarnaast heeft J.P. Morgan vanaf 9 juli 2018 de securities-lendingactiviteiten voor de in Nederland gevestigde beleggingsfondsen van Robeco overgenomen van RIAM.

Met ingang van 3 december 2018 heeft J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A. de administratie van de in Nederland gevestigde fondsen overgenomen van Robeco.

Pensioen Opbouw 5

Verslag van de beheerder (vervolg)

Algemene informatie (vervolg) Uitgifte en inkoop participaties Uitgifte en inkoop van participaties is uitsluitend mogelijk door het fonds, en wel volgens de bepalingen van de Voorwaarden voor beheer en bewaring. De beheerder brengt bij toetreding of uitbreiding en (gedeeltelijke) beëindiging, ter dekking van de daarmee gepaard gaande transactiekosten, een vergoeding in rekening ten laste van de inbreng respectievelijk ten laste van de verkoopwaarde. Deze vergoedingen komen ten goede aan het resultaat van het fonds. De vastgestelde vergoeding is maximaal 0,35% van de intrinsieke waarde. Deze vergoedingen zijn opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Voorwaarden voor beheer en bewaring en de Essentiële Beleggersinformatie De voorwaarden voor beheer en bewaring en de Essentiële Beleggersinformatie van het fonds zijn verkrijgbaar op het adres van het fonds.

Kerncijfers

Overzicht 2017-2018 Pensioen Opbouw Vastrentend Kort

Performance in % op basis van: - Intrinsieke waarde 1

- Koers1

Vermogen in EUR x duizend

14/06/2017- 31/12/2017 Gemiddeld

0,4 0,2 0,7 0,3

72.848

Pensioen Opbouw Vastrentend Lang


- Koers1


14/06/2017- 31/12/2017 Gemiddeld

0,8 1,5 1,5 1,7

2.517

Pensioen Opbouw Rendement


- Koers1


14/06/2017-

31/12/2017 Gemiddeld

5,5 -2,2 5,8 -2,3

143.332

1 Een mogelijk verschil tussen de performance op basis van de koers en de intrinsieke waarde wordt veroorzaakt doordat de laatste koers van de verslagperiode en de intrinsieke waarde op een verschillend tijdstip worden vastgesteld. De laatste koers van de verslagperiode wordt vastgesteld op de laatste beursdag van de desbetreffende verslagperiode, waarbij de om 6.00 uur bekende gegevens met betrekking tot de waardering worden gehanteerd. De intrinsieke waarde is gebaseerd op de waarderingen zoals bekend aan het einde van die beursdag.

-0,1 -0,3

87.974

1,5 1,1

2.484

-8,4 -8,9

170.299

2018

2018

2018

Pensioen Opbouw 6


Algemene inleiding

Terugblik 2018 Het jaar 2018 bleek een keerpunt te zijn voor de wereldwijde financiële marken en de wereldeconomie. De groeifase van de economische cyclus, die in 2009 begon, bereikte namelijk eind 2018 zijn hoogtepunt. In 2017 was de groei bijzonder sterk en evenwichtig, maar afgelopen jaar raakte de groei van de wereldwijde economische activiteit uit balans en sloeg de versnelling om in een vertraging. Dit is typerend voor een laatcyclische economische omgeving. Toch bleef de wereldwijde economische activiteit flink groeien, met een verwachte wereldwijde groei van 3,7% in 2018 (schatting IMF).

Het verslagjaar ging veelbelovend van start, waarbij investeringen een solide bijdrage leverden aan de wereldwijde groei. De beperkingen van de industriële capaciteit werden duidelijker, doordat de werkelijke groei bovengemiddeld bleef in ontwikkelde economieën. De capaciteitsgrenzen van de productie kwamen geleidelijk in zicht en de ongebruikte economische capaciteit nam af, vooral op de Amerikaanse arbeidsmarkt. Daardoor nam de inflatiedruk toe. In de Verenigde Staten (VS) heeft de procyclische fiscale stimulering in de vorm van een lagere vennootschapsbelasting de activiteit van de particuliere sector en het vertrouwen van het bedrijfsleven verder vergroot. De Amerikaanse economie draaide op volle toeren: in het tweede kwartaal van 2018 bereikte de groei van het Amerikaanse bbp een indrukwekkend tempo van 4,2% op jaarbasis, fors boven het groeipad van 2% voor de lange termijn. Dankzij de sterke groei in de VS (3,0% in totaal in 2018) en de inflatie in de buurt van de doelstelling van 2% kon de Federal Reserve (Fed) het hele jaar op ‘automatische piloot’ blijven draaien. De Fed verhoogde de beleidsrente ieder kwartaal met 25 basispunten naar een niveau dat zij neutraal acht voor de Amerikaanse economie. Daardoor bleef het rendement in de VS aantrekkelijk ten opzichte van de rest van de wereld en bleef de dollar in trek. De daaruit voortvloeiende daling van de dollarliquiditeit zette opkomende markten flink onder druk in het voorjaar van 2018. Dat gold vooral voor de landen die dollars nodig hebben voor de financiering van een tekort op de lopende rekening.

Een belangrijk thema dat de wereldwijde economische groei in de tweede helft van 2018 belemmerde, was de impact van handelsconflicten, en dan vooral die tussen de VS en China. In januari 2018 heeft de VS een invoerheffing ingevoerd op een aantal Chinese exportproducten, omdat het land China beschuldigt van oneerlijke handelspraktijken. In de loop van het jaar heeft dit geleid tot een heffing op meer dan EUR 300 miljard aan bilaterale handel. De Amerikaanse regering is erin geslaagd de bestaande NAFTA-handelsovereenkomst met handelspartners Canada en Mexico te herzien. Ook is de regering een wapenstilstand met de EU overeengekomen over de handel. De twist tussen China en de VS, die allebei streven naar wereldwijde dominantie, heeft echter niet alleen betrekking op handel. Daarom bleef een snelle en allesomvattende oplossing voor het handelsconflict in de loop van 2018 uit. De angst voor een escalerende handelsoorlog begon daardoor het ondernemersvertrouwen te drukken. De bijdrage van de wereldhandel en investeringen aan de wereldwijde economische activiteit nam dan ook af.

Het toegenomen (geo)politieke risico was een rode draad door heel 2018. Zo leek er in het Verenigd Koninkrijk (VK) geen einde te komen aan de wendingen in de discussie over de Brexit. Op moment van schrijven is er nog steeds veel onzekerheid. De kans op een ‘harde’ Brexit zonder deal is echter flink afgenomen nu het Europese Hof van Justitie heeft bepaald dat de Britse regering het recht heeft om haar beroep op artikel 50 eenzijdig in te trekken. In dat geval blijft het VK lid van de EU op basis van de huidige voorwaarden. Deze optie is hoogstwaarschijnlijk een laatste redmiddel. Het VK zal vermoedelijk eerder kiezen voor een overgangsperiode na het verlaten van de EU in maart of iets later, want de kans op een korte vertraging met het oog op wetgeving is groter geworden. Uiteindelijk zou het dan neerkomen op een ‘Brexit in name only’. Op het moment van schrijven was de weg naar deze oplossing nog niet duidelijk. In Italië heeft een nieuwe populistische regering de begrotingsregels van de EU – om de houdbaarheid van het schuldniveau te waarborgen – ter discussie gesteld en gedreigd de norm voor het begrotingstekort te overschrijden om de beloften aan haar kiezers na te komen. In Frankrijk ontstond een populistisch verzet tegen Macrons regering in de vorm van het protest van de ‘gele hesjes’ in de straten van Parijs.

De consumptie was de meest stabiele factor die in 2018 heeft bijgedragen aan de wereldwijde groei, ondanks het negatieve effect van de stijgende olieprijs in de eerste helft van het jaar. In de VS steeg het consumentenvertrouwen naar het hoogste niveau in 18 jaar toen de loongroei tegen het einde van het jaar versnelde naar 3,2%. Langetermijnfactoren hebben nog steeds een negatieve invloed op de bijdrage van inkomen uit arbeid aan de economie, zoals onvoldoende werkgelegenheid, de toename van werken in deeltijd, automatisering en de opkomst van de gig-economie – in Nederland ook wel klusjes- of schnabbeleconomie genoemd. Vanuit cyclisch oogpunt heeft de wereldeconomie echter een vergevorderd stadium bereikt, waarin een verdere daling van de werkloosheid geleidelijk leidt tot een grotere loongroei. In China en andere opkomende markten waren de consumentenbestedingen matig en de Chinese economie verzwakte in 2018. Wat betreft economische groei zijn de opkomende markten er niet in geslaagd om de achterstand op de ontwikkelde economieën zichtbaar in te lopen.

Ook vanuit het oogpunt van monetair beleid was 2018 een overgangsjaar, waarin het monetaire beleid aanmerkelijk veranderde van duidelijk ondersteunend naar meer neutraal. Drie factoren hebben bijgedragen aan de verkrapping van de financiële omstandigheden. Ten eerste bleef de Fed op de automatische piloot draaien wat betreft de vaststelling van de conventionele beleidsrente. Ten tweede wordt de balans van de Fed per maand met USD 50 miljard verkleind. En ten derde had de stijging van de dollar in de loop van 2018 een verkrappend effect. Daarnaast heeft de ECB haar maandelijkse netto-aankopen van obligaties (die begin 2015 van start zijn gegaan) eind 2018 beëindigd, onder vermelding van evenwichtige risico's voor de economische groei in de eurozone. De bank sprak het vertrouwen uit dat het inflatiedoel van "net onder de 2%" op de middellange termijn haalbaar is. Als gevolg van de verkrappende financiële omstandigheden heeft de korte rente een inhaalslag gemaakt ten opzichte van de langere rente en de Amerikaanse yield curve was zelfs (deels) omgekeerd in het laatste kwartaal van 2018. Deze inverse yield curve (de situatie waarin kortlopende Treasuries een hoger rendement hebben dan Treasuries met een langere looptijd) is sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog een betrouwbare recessie-indicator gebleken, maar wel met een lange en variabele vertraging (de tijd tussen een middellange vertraging en een recessie is 17 maanden).

Pensioen Opbouw 7

Verslag van de beheerder (vervolg) Algemene inleiding (vervolg)

Vooruitblik aandelen In een macro-economisch klimaat waarin de wereldwijde economische activiteit vertraagt en centrale banken de overtollige liquiditeit verminderen, hebben de aandelenmarkten een turbulent jaar achter de rug. Dat bleek vooral in het laatste kwartaal van 2018, omdat de inverse yield curves wezen op een toegenomen recessierisico. De MSCI World Total Return Index kende een verlies van 4,1% in euro's, het eerste verlies over een kalenderjaar sinds 2011. De MSCI Emerging Markets Total Return Index bleef achter met een rendement van -10,3% in euro’s. De bewegingen van belangrijke indices van piek naar dieptepunt tonen aan dat de bullmarkt die in maart 2009 is begonnen, is omgeslagen in een bearmarkt. In plaats van een verkoopgolf die technisch van aard is, hebben we te maken met een meer fundamentele verschuiving in verwachtingen en risicoperceptie als gevolg van samenvallende omslagpunten (in zowel de economische cyclus als het monetaire beleid). Gezien het hoge niveau van de huidige risicopremies op de aandelenmarkt lijkt het recessierisico voor 2019 overgewaardeerd te worden. Volgens ons is het niet waarschijnlijk dat de VS in 2019 in een recessie belandt, omdat het meestal nog wel een jaar duurt voordat de piek in de groei afneemt naar een stilstand van de economische activiteit. De waarderingen wijzen op enig opwaarts potentieel voor de aandelenmarkten in 2019. Maar dat opwaartse potentieel lijkt wel beperkt te zijn, omdat we ons in een laat stadium van de wereldwijde groei bevinden. Een recessie ergens na 2019 lijkt namelijk onvermijdelijk. Binnen deze beperkte mogelijkheden voor aandelenbeleggers zal de Fed waarschijnlijk verschuiven van een neutrale houding naar een netto verkrappend monetair beleid. In het verleden is zo'n overgang vaak samengevallen met de piek in de wereldwijde winstcyclus.

Vooruitblik obligaties De rente op Amerikaanse Treasuries steeg aan het begin van 2018, ondersteund door de stijgende reële rente. Dit kwam door de sterke Amerikaanse economie en de prognose van de Fed. Wereldwijde staatsobligaties (afgedekt naar euro's) maakten echter een comeback tijdens de vlucht naar veiligheid in het laatste kwartaal, maar realiseerden over heel 2018 wel een verlies van 0,3%. De kosten voor het afdekken van de dollar zijn gestegen, omdat het renteverschil tussen de obligatierente in de VS en de eurozone nu het hoogste niveau in 30 jaar heeft bereikt. Amerikaanse Treasuries worden bijna op hun marktwaarde verhandeld, maar Duitse Bunds zijn vanuit macro-economisch oogpunt nog steeds erg duur. In de loop van 2019 wordt enige normalisatie verwacht van de Amerikaanse renteverschillen ten opzichte van de rest van de wereld. Vooral Duitse Bunds zijn kwetsbaar nu de ECB niet langer als nettokoper actief is op de obligatiemarkt en zich voorbereidt op een terugkeer naar een conventioneel rentebeleid in 2019. Hierdoor zou de Amerikaanse dollar ook minder sterk kunnen worden.

De verandering in het sentiment en de toegenomen angst voor een recessie trof eind 2018 ook de creditmarkten. De Global High Yield Index (afgedekt naar euro's) verloor 5,5% in 2018. De wereldwijde markten voor investmentgradecredits kregen ook te maken met de dynamiek van een vergevorderde creditcyclus en verloren 3,8% (afgedekt naar euro’s). Er ontstonden zorgen over de hoge schuldniveaus, de liquiditeit en de zwakke convenantbescherming op de highyieldmarkten en die eisten hun tol. Dit leidde tot uitlopende creditspreads. Hogere creditspreads hebben de beleggingscategorie intussen iets aantrekkelijker gemaakt, ook omdat de rentedekkingsgraad (het vermogen om schulden af te lossen) nog steeds heel redelijk is. Wij zijn echter van mening dat een verdere stijging van de risicovrije rente deze rentegevoelige beleggingscategorie onder druk zal houden. Dit geldt ook voor zorgen over een volgende piek in de winstcyclus die het vermogen om de schuldenlast van bedrijven af te lossen belemmert.

Een lichtpuntje voor het komende jaar is te vinden in obligaties uit opkomende markten in lokale valuta’s, die in 2018 een vlak rendement (0,0%, niet afgedekt) in euro’s realiseerden. Valuta's van opkomende markten zijn over het algemeen goedkoop op basis van koopkrachtpariteit, terwijl de carry aantrekkelijk blijft.

Beleggingsbeleid

Beleggingsdoelstelling Het fonds heeft ten doel het collectief beleggen van het fondsvermogen, per subfonds afzonderlijk, en wel zodanig dat de risico's daarvan worden gespreid om de participanten in de opbrengst te doen delen.

Beleggingsbeleid Het beleggingsbeleid van het fonds is gericht op het behalen van waardegroei op de lange termijn ten behoeve van de aankoop van een pensioen. De beheerder heeft als uitgangspunt het realiseren van een optimale verdeling over de verschillende beleggingscategorieën aandelen, obligaties en liquide middelen. Het mixkarakter geeft de beheerder de kans om de accenten in de aard van de beleggingen in de tijd zodanig te verleggen dat daardoor een zo optimaal mogelijk rendement wordt bereikt. Rabo PGGM Premiepensioeninstelling is overgestapt naar de invulling van life-cyclebeleggen met behulp van drie fondsen: Pensioen Opbouw Vastrentend Lang, Pensioen Opbouw Vastrentend Kort en Pensioen Opbouw Rendement. Naarmate de pensioendatum dichterbij komt, wordt het beleggingsrisico nu afgebouwd door minder in Pensioen Opbouw Rendement te beleggen en meer in de vastrentende fondsen.

Uitvoering beleggingsbeleid

Strategische Mix Het beleggingsbeleid van de Pensioen Opbouw subfondsen is gebaseerd op life-cyclebeleggen. De beheerder wordt hierin geadviseerd door PGGM Strategic Advisory Services B.V. De gewenste verhouding van de drie fondsen wordt vastgesteld door PGGM Strategic Advisory Services B.V. De beleggingsstructuur wordt op een zodanige manier opgezet dat het beleggingsbeleid vormgegeven kan worden met deze drie beleggingsfondsen. Zakelijk staat in deze grafiek voor subfonds Pensioen Opbouw Rendement.

Pensioen Opbouw 8

Verslag van de beheerder (vervolg) Beleggingsbeleid (vervolg)

Uitvoering beleggingsbeleid (vervolg)

Herbalancering De doelstelling van het herbalanceringsbeleid is het kostenefficiënt bijsturen van de gewichten, zodat de daadwerkelijke mix niet te ver afwijkt van de doelgewichten volgens de life cycle. De herbalancering vindt plaats op maandbasis

Gewenste rente- en inflatieposities Het subfonds Pensioen Opbouw Vastrentend Lang wordt gebruikt om de beoogde duration behorende bij de combinatie van de drie subfondsen te realiseren. Dit fonds kent een dynamische allocatie tussen een belegging met een lage duration (Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund) en een belegging met een lange duration (Robeco Institutional Liability Driven Euro Core Government Bond 40 Fund). De gewenste duration binnen Vastrentend Lang is gelijk aan: (Target duration percentage afhankelijk van de rente * Duration van de annuïteit -/- Percentage Vastrentend Kort op leeftijd 67 * Duration van Vastrentend Kort)

Percentage Vastrentend Lang op leeftijd 67

Pensioen Opbouw 9


Beleggingsbeleid (vervolg)

Uitvoering beleggingsbeleid (vervolg)

Gewenste rente- en inflatieposities (vervolg) Naast het aantal jaren tot pensionering is ook de feitelijke rente van invloed op de gewenste totale duration. De relevante rente is de 15-jaars euro swap rente. In onderstaande grafiek is de beoogde duration weergegeven als percentage van de duration van een direct ingaande uitkering op leeftijd 67.

Valutarisico/valutabeleid Het subfonds Pensioen Opbouw Vastrentend Lang dekt valutarisico’s gedeeltelijk af. Valuta’s uit opkomende landen worden niet afgedekt. Om een kostenefficiënte afdekking te realiseren wordt een ondergrens gehanteerd voor valutatransacties.

Voor nadere kwantitatieve informatie over het valutarisico wordt verwezen naar de valutaire verdeling in de Spreiding van het vermogen, onderdeel van het hoofdstuk Toelichtingen op pagina 31.

Beleggingsresultaat

In 2018 ontwikkelden de transactieprijs en de intrinsieke waarde van de participaties in de verschillende Pensioen Opbouw-subfondsen zich als volgt:

Fonds Koers 31/12/18

Koers 31/12/17

Beleggings- resultaat

Intrinsieke waarde

Intrinsieke waarde


Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 100,46 100,75 -0,3 100,27 100,37 -0,1 Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 102,62 101,49 1,1 102,37 100,84 1,5 Pensioen Opbouw Rendement 96,35 105,80 -8,9 96,61 105,52 -8,4

Nettoresultaat per aandeel* Pensioen Opbouw Vastrentend Kort

EUR x 1 2018

14/06/2017- 31/12-2017

Opbrengst beleggingen -0,01 0,00 Waardeverandering 0,23 0,70 Beheerkosten, service fee en overige kosten -0,34 -0,19 Nettoresultaat -0,12 0,51

Pensioen Opbouw 10


Beleggingsresultaat (vervolg)

Nettoresultaat per aandeel*

Pensioen Opbouw Vastrentend Lang EUR x 1 2018

14/06/2017- 31/12/2017

Opbrengst beleggingen 0,00 0,00 Waardeverandering 1,68 2,30 Beheerkosten, service fee en overige kosten -0,40 -0,19 Nettoresultaat 1,28 2,11

Pensioen Opbouw Rendement EUR x 1 2018

14/06/2017- 31/12/2017

Opbrengst beleggingen 0,14 1,99 Waardeverandering -9,64 3,83 Beheerkosten, service fee en overige kosten -0,35 -0,19 Nettoresultaat -9,85 5,63

* Op basis van het gemiddeld aantal uitstaande participaties over het boekjaar. Het gemiddeld aantal participaties is berekend op dagbasis

In 2018 was het rendement van de twee op obligaties gerichte fondsen, Pensioen Opbouw Vastrentend Kort en Pensioen Opbouw Vastrentend Lang, positief. Staatsobligaties leverden de grootste bijdrage aan het positieve totaalrendement, doordat de rente sterk daalde in het laatste kwartaal van 2018.Voor Pensioen Opbouw Vastrentend Lang was het rendement hoger dan voor Pensioen Opbouw Vastrentend Kort, omdat het fonds belegt in staatsobligaties met een lange looptijd, om te voldoen aan toekomstige pensioenverplichtingen, die zeer goed presteerden in de laatste drie maanden van 2018. Het rendement op bedrijfsobligaties was licht negatief.

Het rendement van Pensioen Opbouw Rendement kwam uit op -8,65% (brutorendement, vóór kosten), doordat risicovollere beleggingen – met name aandelen – het slechtste kwartaal beleefden sinds de financiële crisis in 2008. Het fonds bleef 1,4% achter bij zijn index. Vooral wereldwijde waardeaandelen hadden het moeilijk afgelopen jaar. Dat werd niet alleen weerspiegeld in de relatieve performance van Robeco Global Value Equities, maar ook in Robeco Global Developed Enhanced Indexing, het fonds met de grootste weging in Pensioen Opbouw Rendement. Uit onze analyse van factorpremies, zoals value, blijkt echter dat jaren van aanzienlijke underperformance soms voorkomen. Met het oog op de lange beleggingshorizon van het fonds blijven we erop vertrouwen dat alle factoren op de lange termijn blijven bijdragen aan het relatieve rendement.

In tegenstelling tot waardeaandelen presteerden conservatieve aandelen beter dan de markt. Voor opkomende markten was het verschil met de index bijna 8%, wat positief bijdroeg aan het totale resultaat. Binnen obligaties realiseerde high yield een outperformance, terwijl obligaties uit opkomende markten achterbleven. Beide resultaten waren echter relatief klein vergeleken met het beleggingsresultaat van het aandelendeel van de portefeuille.

Rendement en risico Het beleggingsbeleid van de Pensioen Opbouw fondsen is gebaseerd op lifecycle beleggen. Dat betekent dat het risico van de portefeuille stapsgewijs wordt afgebouwd naarmate de pensioengerechtigde leeftijd nadert, ofwel de resterende looptijd van het fonds korter wordt. Grote marktbewegingen op het einde van de looptijd hebben hierdoor een relatief kleine invloed op het portefeuilleresultaat. Daarnaast zorgt de gekozen herbalanceringsmethodiek ervoor dat altijd richting de strategische gewichten van het desbetreffende Pensioen Opbouw fonds wordt gestuurd. Met de binnenkomende kasstromen worden eerst de grootste afwijkingen van de portefeuille ten opzichte van die strategische gewichten bijgestuurd, dan de iets minder grote afwijkingen, enzovoort. Tot slot is de ruimte voor tactisch beleid beperkt.

Beleggingen in fondsen Robeco Groep

De Pensioen Opbouw-fondsen beleggen een groot deel van hun vermogen in het Robeco Quant Developed Markets Equities Fund, het Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund en de Capital Growth Funds-subfondsen Robeco Euro Government Bonds en Robeco Investment Grade Corporate Bonds. Om die reden wordt in volgende paragrafen nader ingegaan op het beleggingsbeleid en rendement van deze specifieke fondsen.

Robeco Institutional Core Euro Government Bonds In de verslagperiode heeft het Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund een negatief resultaat behaald ten opzichte van de benchmark van 0,24% (op basis van intrinsieke waarde, vóór aftrek van kosten).

Pensioen Opbouw 11


Beleggingen in fondsen Robeco Groep (vervolg)

Robeco Institutional Core Euro Government Bonds (vervolg) Het durationbeleid droeg licht negatief bij aan de relatieve performance. Het grootste deel van het jaar was de durationpositie van het fonds iets lager dan die van de benchmark. De rente op staatsobligaties van kernlanden is laag door het enorme kwantitatieve verruimingsprogramma van de Europese Centrale Bank (ECB) en is geen goede afspiegeling van de onderliggende fundamentals van deze landen. Ondanks de geleidelijke afbouw van het kwantitatieve verruimingsprogramma daalde de rente verder door een verslechterend marktsentiment, eerst in mei als gevolg van de politieke spanningen in Italië en daarna in het laatste kwartaal vanwege de handelsbesprekingen tussen de VS en China.

De landenallocatie droeg ook licht negatief bij aan de performance. Vooral Belgische obligaties bleven achter, doordat er meer langlopende obligaties werden uitgegeven dan verwacht. Bovendien brak er een politieke crisis uit in het land. Alle landenspreads liepen uit in mei, doordat de politieke spanningen in Italië zo hoog opliepen dat de markten bang waren voor een mogelijke opsplitsing van Europa. Ondanks de toegenomen overheidsuitgaven, een verslechterende schuldendynamiek en de protesten van de ‘gele hesjes’ wist de grote onderweging in Franse staatsobligaties in de tweede helft van het jaar de uitlopende spreads in andere landen slechts gedeeltelijk goed te maken.

De allocatie naar niet-staatsobligaties droeg positief bij aan de performance. De allocatie naar overheidsgerelateerde duurzame obligaties in de portefeuille pakte goed uit voor de performance van het fonds, omdat de vraag naar deze obligaties groot was en het aantal nieuwe uitgiften nog steeds vrij laag is.

Robeco Investment Grade Corporate Bonds Het totale brutorendement van het subfonds Investment Grade Corporate Bonds bedroeg -0,18% in 2018. Daarmee deed het subfonds het 0,89% beter dan zijn index, de Bloomberg Barclays Euro Aggregate Index Corporate ex financials Index 2% issuer cap, op basis van rendement vóór aftrek van vergoedingen. De creditspreads liepen het grootste deel van het jaar uit, met het vierde kwartaal als zwakste periode. De afbouw van obligatieaankopen door de Europese Centrale Bank was de voornaamste oorzaak voor de zwakte op de markt.

Het subfonds was gepositioneerd voor hogere spreads, met een defensieve creditbetapositie gedurende het hele jaar. De issuerselectie droeg ook flink bij aan het relatieve rendement van het subfonds door verschillende issuers te vermijden die achterbleven bij de markt. De analyse van ESG-factoren is volledig geïntegreerd in onze beoordeling van de fundamentele kredietkwaliteit van individuele issuers.

Robeco Euro Government Bonds Het rendement in de basisvaluta van het subfonds bedroeg +0,37% (vóór aftrek van vergoedingen) in 2018, tegenover 0,98% voor zijn index, de Bloomberg Barclays Euro Aggregate Treasury Index. Aan het begin van het jaar was het subfonds correct gepositioneerd voor een stijgende rente en voor de outperformance van Spaanse obligaties. Het subfonds profiteerde ook van het herstel van Italiaanse obligaties na de verkiezingen in maart. In mei liepen de spanningen in Italië echter flink op, waardoor de rente op Duitse staatsobligaties daalde en de spreads in de periferie aanzienlijk stegen. Dat had een negatief effect op het relatieve rendement van het subfonds, ondanks verkleinde actieve posities. De angst voor het uit elkaar vallen van de eurozone, met het Griekse drama van 2015 nog vers in het geheugen, leidde ertoe dat alle landenspreads uitliepen, met Duitse obligaties als de ultieme veilige haven. Na de zomer had het fonds een kleine longpositie qua risico, met een lagere duration dan de index en een overweging in België en Spanje. De exposure naar Italië was meer tactisch van aard. Maar de aankondiging van een verrassend hoog Italiaans begrotingstekort en zorgen over de handelsoorlog tussen de VS en China hadden een negatief effect op de landenposities in de eurozone en de durationpositie van het subfonds. De rente op Duitse obligaties daalde bijna naar het laagste punt in twee jaar tijd. Ondanks de toegenomen overheidsuitgaven, een verslechterende schuldendynamiek en de protesten van de ‘gele hesjes’ wist de grote onderweging in Franse staatsobligaties in de tweede helft van het jaar de uitlopende spreads in andere landen slechts gedeeltelijk goed te maken.

Robeco QI Institutional Global Developed Enhanced Indexing Equities De beleggingsdoelstelling van het subfonds is om beter te presteren dan de index, de MSCI World Index, met behulp van een kwantitatief aandelenselectiemodel. Door middel van een combinatie van factoren (value, quality, momentum en analyst revisions) identificeert het model grote groepen aandelen die op de lange termijn waarschijnlijk een outperformance zullen realiseren. De relatieve performance van het subfonds was negatief. De factoren quality en momentum leverden een positieve bijdrage aan de relatieve performance van het subfonds en de factoren value en analyst revisions een negatieve. De volatiliteit van het subfonds was in lijn met de volatiliteit van de index, bij een laag actief risico. Duurzaamheid, gebaseerd op RobecoSAM-scores, is geïntegreerd in het beleggingsbeleid. Het portefeuilleconstructieproces is zeer gedisciplineerd en garandeert dat de algemene duurzaamheidsscore van de portefeuille beter is dan of gelijk is aan de algemene duurzaamheidsscore van de index.

Het subfonds bleef achter bij de MSCI World Index De factoren value en analyst revisions droegen negatief bij aan de excess return van het subfonds. De factoren quality en momentum droegen positief bij aan de excess return, maar wisten de negatieve bijdrage van de andere twee factoren niet goed te maken. De indicator voor timing leverde een neutrale bijdrage.

Risicobeheer

Een beschrijving van het risicobeheer is te vinden in de toelichting op de jaarrekening op pagina 29 tot en met 35.

Vermogensontwikkeling

Gedurende de verslagperiode is het samengevoegde nettovermogen van het fonds met EUR 42,1 miljoen gestegen tot EUR 260,8 miljoen. Deze toename wordt verklaard door de posten in het volgende overzicht. Per saldo werd voor een bedrag van EUR 57,7 miljoen aan participaties teruggekocht. De ontrekking van het nettoresultaat zorgde voor een daling van het vermogen van EUR 15,6 miljoen.

Pensioen Opbouw 12

Verslag van de beheerder (vervolg) Vermogensontwikkeling (vervolg)

Vermogensmutatiestaat Pensioen Opbouw Pensioen Opbouw Pensioen Opbouw

Vastrentend Kort Vastrentend Lang Rendeme

2018 2017 2018 2017 2018 2017

EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Vermogen begin boekjaar 72.848 – 2.517 – 143.332 – Plaatsing participaties 18.660 86.665 1.381 15.698 46.283 146.809 Inkoop participaties (3.437) (14.194) (1.440) (13.431) (3.779) (9.827) Stand einde boekjaar 88.071 72.471 2.458 2.267 185.836 136.982

Directe beleggingsopbrengsten

(5)

(3)

–

(1)

220

2.223

Indirecte beleggingsopbrengsten Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties

175

5

512

9

33

1

267

7

(15.242)

40

4.324

21 Kosten (272) (141) (8) (23) (555) (218) Nettoresultaat (97) 377 26 250 (15.537) 6.350 Vermogen einde boekjaar 87.974 72.848 2.484 2.517 170.299 143.332

Vermogensmutatiestaat

Pensioen Opbouw 2013-2018



2018 2017 2018 2017 2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Vermogen begin boekjaar – 1.981 – 6.398 – 9.117 Uitgegeven participaties – 372 – 1.176 – 1.854 Ingekochte participaties – (2.374) – (7.643) – (11.079)

Situatie einde boekjaar – (21) – (69) – (108)

Directe beleggingsopbrengsten – 1 – 5 – 6 Indirecte beleggingsopbrengsten – 23 – 75 – 116 Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties – 1 – 2 – 4 Kosten – (4) – (13) – (18) Nettoresultaat – 21 – 69 – 108 Vermogen einde boekjaar – – – – – –

Vermogensmutatiestaat Pensioen Opbouw

2025-2027 Pensioen Opbouw

2028-2030 Pensioen Opbouw

2031-2033

2018 2017 2018 2017 2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Vermogen begin boekjaar Plaatsing participaties

– 12.590 – 1.938

– 13.775 – 2.585

– 17.102 – 3.092

Inkoop participaties – (14.728) – (16.682) – (20.775) Stand einde boekjaar – (200) – (322) – (581)

Directe beleggingsopbrengsten Indirecte beleggingsopbrengsten Ontvangen open afslagen bij plaatsing

– 12 – 208

– 4 – (24)

– 23 – 321

– 5 – (27)

– 45 – 563

– 6 – (33)

Nettoresultaat – 200 – 322 – 581 Vermogen einde boekjaar – – – – – –

Pensioen Opbouw 13

Verslag van de beheerder (vervolg) Vermogensontwikkeling (vervolg)

Vermogensmutatiestaat Pensioen Opbouw Pensioen Opbouw Pensioen Opbouw

2018 2017 2018 2017 2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 Vermogen begin boekjaar – 18.827 – 18.327 – 14.955 Uitgegeven participaties – 2.810 – 2.811 – 2.281 Ingekochte participaties – (22.527) – (22.156) – (18.076)

Situatie einde boekjaar – (890) – (1.018) – (840)

Directe beleggingsopbrengsten – 73 – 91 – 75 Indirecte beleggingsopbrengsten – 847 – 956 – 787 Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties – 7 – 7 – 6 Kosten – (37) – (36) – (28) Nettoresultaat – 890 – 1.018 – 840 Vermogen einde boekjaar – – – – – –

Vermogensmutatiestaat Pensioen Opbouw

2043-2070 Gecombineerd 2018 2017 2018 2017

EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Vermogen begin boekjaar – 41.925 218.697 154.997 Plaatsing participaties – 7.244 66.324 275.335 Inkoop participaties – (51.528) (8.656) (225.020) Stand einde boekjaar – (2.359) 276.365 205.312

Directe beleggingsopbrengsten

– 209

215

2.759

Indirecte beleggingsopbrengsten Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties

– 2.214

– 18

(15.034)

46

11.213

97 Kosten – (82) (835) (684) Nettoresultaat – 2.359 (15.608) 13.385 Vermogen einde boekjaar – – 260.757 218.697

Beloningsbeleid

Het fonds zelf heeft geen personeel in dienst en wordt beheerd door RIAM. De in Nederland werkzame personen voor het bestuur en portefeuillemanagement van het fonds zijn in dienst van Robeco Nederland B.V. De beloning van deze personen geschiedt uit de beheerkosten. Het beloningsbeleid van RIAM, dat van toepassing is op alle onder verantwoordelijkheid van RIAM werkende medewerkers, voldoet aan de toepasselijke vereisten van de Europese kaders van de AIFMD, MiFID, de ICBE-richtlijn, de ESMA-richtsnoeren voor goed beloningsbeleid onder de ICBE-richtlijn, evenals de Wet beloningsbeleid financiële ondernemingen. Het beloningsbeleid kent de volgende doelstellingen:

a) Bevorderen dat medewerkers in het beste belang van de klanten handelen en geen ongewenste risico’s nemen. b) Bevorderen van een gezonde bedrijfscultuur, met een sterke focus op het bereiken van duurzame resultaten in lijn met de

langetermijndoelstellingen van RIAM en haar stakeholders. c) Aantrekken en behouden van goede medewerkers en het fair belonen van talent en prestaties.

Pensioen Opbouw 14

Verslag van de beheerder (vervolg) Beloningsbeleid (vervolg)

Verantwoordelijkheid voor het beloningsbeleid

De Raad van Commissarissen ziet toe op de correcte toepassing van het beloningsbeleid en is verantwoordelijk voor de jaarlijkse evaluatie. Wijzigingen in het beloningsbeleid moeten worden goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. De Nomination & Remuneration Committee van de raad van commissarissen van RIAM adviseert de Raad van Commissarissen bij deze taken, met betrokkenheid van de afdeling HR en de relevante interne controlefuncties. RIAM maakt bij de toepassing en evaluatie van het beloningsbeleid geregeld gebruik van verschillende externe adviseurs. De beloning van fondsmanagers bestaat uit een vaste component en een variabele component.

Vaste beloning De vaste beloning van elke medewerker is gebaseerd op zijn/haar functie en ervaring en past binnen de door RIAM gehanteerde salarisschalen, die mede zijn afgeleid van benchmarks in de vermogensbeheersector. De vaste beloning is hierdoor marktconform en de medewerkers zijn niet afhankelijk van het al dan niet ontvangen van een variabele beloning.

Variabele beloning Conform de geldende weten regelgeving wordt het beschikbare budget/de beschikbare pool voor de variabele beloning vooraf goedgekeurd door de Raad van Commissarissen van RIAM op voorstel van de Remuneration Committee. Het budget/de pool is in beginsel gebaseerd op een percentage van de operationele winst van RIAM. Om te waarborgen dat de totale variabele beloning de performance van RIAM en de door haar beheerde fondsen adequaat vertegenwoordigt, wordt er bij de vaststelling van het budget/de pool gecorrigeerd voor risico's die kunnen optreden in het betreffende jaar en bovendien voor meerjarige risico's die het risicoprofiel van RIAM kunnen beïnvloeden.

De variabele beloning van de fondsmanager beweegt mee met de meerjarige performance van het fonds. De systematiek is gerelateerd aan de outperformance ten opzichte van jaarlijks vooraf vastgestelde risicogecorrigeerde targets. De berekende outperformance over een periode van 1, 3 en 5 jaar wordt meegewogen bij de vaststelling van de variabele beloning. Voor de bepaling van variabele beloning zijn tevens van belang het gedrag, de mate waarin team- en individuele kwalitatieve en vooraf bepaalde doelstellingen behaald worden, evenals de mate waarin de corporate values van Robeco worden nageleefd. Daarnaast wordt de bijdrage van de fondsmanager aan diverse organisatiedoelstellingen meegewogen. Een slechte performance, onethisch gedrag of niet-naleving leiden tot vaststelling van een lagere of zelfs helemaal geen variabele beloning. Voor de senior fondsmanager is daarnaast het regime van Identified Staff van toepassing (zie hieronder).

Identified Staff RIAM heeft een specifiek en meer strikt beloningsbeleid ten aanzien van medewerkers die een materiële impact kunnen hebben op het risicoprofiel van het fonds. Medewerkers die dit betreft worden gekwalificeerd als Identified Staff. RIAM heeft voor 2018 naast de directie 94 andere medewerkers geïdentificeerd als Identified Staff, waaronder alle senior portefeuillemanagers, senior management en de hoofden van de controlefuncties (HR, Compliance, Risk Management, Business Control, Internal Audit en Legal). Voor deze medewerkers geldt onder andere dat er extra risicoanalyses worden gedaan op de prestatiedoelstellingen die bepalend zijn voor de toekenning van de variabele beloning, zowel voorafgaand aan het prestatiejaar als achteraf bij de bepaling van de realisatie. Daarnaast wordt voor deze medewerkers de toegekende variabele beloning altijd voor 70% of meer uitgesteld betaald over een periode van vier jaar, waarbij 50% wordt geconverteerd naar fictieve “RIAM”-aandelen waarvan de waarde meebeweegt met de (toekomstige) bedrijfsresultaten.

Risicobeheersing RIAM heeft aanvullende risicobeheersmaatregelen met betrekking tot de variabele beloning. Zo heeft RIAM voor alle medewerkers de mogelijkheid om de toegekende variabele beloning terug te vorderen (zgn. claw-back) wanneer deze gebaseerd is op verkeerde aannames, frauduleus handelen, ernstig ongewenst gedrag, ernstige taakverwaarlozing of gedrag dat heeft geleid tot aanzienlijke verliesposten voor RIAM. Ten aanzien van Identified Staff wordt voorts na de toekenning maar voorafgaande aan de daadwerkelijke uitbetaling van de uitgestelde delen een extra analyse gedaan of nieuwe informatie aanleiding geeft om de eerder toegekende variabele beloningsbedragen naar beneden bij te stellen (zgn. malusregeling). De malus kan worden toegepast vanwege (i) wangedrag of een ernstige beoordelingsfout, (ii) een aanzienlijke verslechtering van de financiële resultaten van RIAM die niet voorzien was ten tijde van de toekenning van de beloning, (iii) een serieuze aantasting van het risicobeheersingssysteem, leidend tot gewijzigde omstandigheden ten opzichte van de toekenning van de variabele beloning, (iv) bewijs van frauduleus handelen door de betreffende medewerker of (v) handelen dat resulteert in aanzienlijke verliezen.

Jaarlijkse evaluatie In 2018 is het beloningsbeleid van RIAM en de toepassing ervan geëvalueerd onder verantwoordelijkheid van de Raad van Commissarissen, geadviseerd door de Nomination & Remuneration Committee. Naar aanleiding van de strategie 2017-2021 van Robeco zijn er enkele (kleine) wijzigingen in het beloningsbeleid aangebracht om een high performance-cultuur te ondersteunen.

Pensioen Opbouw 15

Verslag van de beheerder (vervolg) Beloningsbeleid (vervolg)

Beloning in 2018 Van de totale beloningen1 toegekend in 2018 aan de groepen Directie, Identified Staff en Overige medewerkers zijn de volgende bedragen toe te wijzen aan het fonds:

Beloningen in EUR x 1 Staff-categorie Vast loon over 2018 Variabel loon over 2018 Directie (4 leden) 3.527 4.388 Identified Staff (94) (ex directie) 28.968 17.375 Overige medewerkers (680 medewerkers) 87.569 26.496

Het totaal van de vaste en variabele beloning toegerekend aan het fonds is EUR 168.323. Toerekening vindt plaats op basis van de sleutel:

totale beloning (vast en variabel) x totaal fondsvermogen totaal beheerd vermogen (RIAM)

Het fonds zelf heeft geen personeel in dienst en heeft zodoende geen beloningen uitgekeerd boven een bedrag van EUR 1 miljoen.

1 De beloningen zijn gerelateerd aan werkzaamheden die verricht worden voor een of meerdere entiteiten van Robeco.

Beloning beheerder De beheerder (RIAM) heeft aan één medewerker een totale beloning uitgekeerd van meer dan EUR 1 miljoen.

Sustainability investing

Sustainability investing is een van de hoofdpijlers van Robeco’s strategie en is stevig verankerd in onze beleggingsovertuiging. Wij zijn ervan overtuigd dat het meewegen van ESG2-factoren leidt tot beter gefundeerde beleggingsbeslissingen. Daarnaast zijn we ervan overtuigd dat het uitoefenen van ons stemrecht en het aangaan van een dialoog met ondernemingen een positieve impact heeft op het beleggingsresultaat en de maatschappij. In 2018 hebben we veel gedaan om sustainability investing verder te stimuleren – niet alleen binnen Robeco zelf, maar ook daarbuiten.

Alle beleggingsactiviteiten van Robeco voldoen aan de United Nations Principles for Responsible Investing (UNPRI). In 2018 kreeg Robeco voor alle zeven modules van sustainability investing de hoogst mogelijke score (A+) van de UNPRI. Dit was al het vijfde jaar op rij dat Robeco de hoogste score kreeg voor de meerderheid van de modules die de UNPRI heeft beoordeeld. De verantwoordelijkheid voor de implementatie van sustainability investing ligt bij het hoofd Investments, dat ook een zetel heeft in de Executive Committee van Robeco.

2ESG is de afkorting van ‘Environmental, Social and Governance’, waarmee factoren worden bedoeld op het gebied van milieu, maatschappij en ondernemingsbestuur.

Focus op stewardship Het vervullen van onze verantwoordelijkheden op het gebied van stewardship is een integraal onderdeel van Robeco’s benadering voor sustainability investing. Een kernpunt van Robeco’s missie is het vervullen van de fiduciaire plicht richting klanten en begunstigden. Robeco beheert beleggingen voor verschillende klanten met verschillende beleggingsbehoeften. Wij streven er met onze activiteiten altijd naar de belangen van onze klanten zo goed mogelijk te dienen.

In onze ogen is het een goede ontwikkeling dat er over de hele wereld steeds meer stewardshipcodes komen en we zijn sterk voorstander van actief aandeelhouderschap. Daarom publiceren we op onze website ons eigen stewardshipbeleid. In dit beleid staat hoe we omgaan met mogelijke belangenverstrengeling, hoe we de ondernemingen waarin we beleggen monitoren, hoe we activiteiten uitvoeren op het gebied van engagement en stemmen, en hoe we rapporteren over onze stewardshipactiviteiten.

Als teken van onze sterke betrokkenheid bij stewardship hebben we veel verschillende stewardshipcodes ondertekend. In 2018 heeft Eumedion, het Nederlandse governanceplatform voor institutionele beleggers, een Nederlandse stewardshipcode gepubliceerd. Robeco was lid van de werkgroep die deze code heeft geschreven. In voorgaande jaren hebben we de stewardshipcode van het Verenigd Koninkrijk, Japan en Brazilië ondertekend. Daarnaast voldoet Robeco onder meer aan de Taiwanese Stewardship Principles for Institutional Investors, de Amerikaanse ISG stewardshipprincipes, de Principles for Responsible Ownership in Hongkong, de Singapore Stewardship Principles en de Koreaanse Stewardship Code.

Bijdragen aan de Sustainable Development Goals In 2016 heeft Robeco in Nederland de Sustainable Development Goals Investing Agenda ondertekend. In 2017 heeft de SDG3-werkgroep, die bestaat uit leden van verschillende beleggingsteams, het Active Ownership-team en RobecoSAM’s Sustainability Investing Research-team, verdere voortgang geboekt. Om onze klanten te helpen een bijdrage te leveren aan de doelstellingen, hebben we gewerkt aan het analyseren en ontwikkelen van tools en oplossingen. Dit heeft begin 2018 geleid tot de lancering van het fonds RobecoSAM Global SDG Credits.

3 Sustainable Development Goals (Duurzame Ontwikkelingsdoelen)

Pensioen Opbouw 16

Verslag van de beheerder (vervolg) Sustainability investing (vervolg)

Bijdragen aan de Sustainable Development Goals (vervolg) Robeco draagt verder bij aan de SDG’s door ESG-factoren te integreren in het besluitvormingsproces voor beleggingen en stimuleert ondernemingen via een constructieve dialoog actie te ondernemen voor deze doelstellingen. Tijdens de engagement en de stemactiviteiten wordt voortdurend rekening gehouden met de SDG’s. Zo bieden ze de mogelijkheid om te benadrukken welke impact engagement kan hebben op de samenleving. Het Active Ownership-team van Robeco wil dat nieuwe thema’s altijd direct verband houden met minimaal één van de doelstellingen. Zo zijn we in 2018 een dialoog aangegaan met ondernemingen over voedselzekerheid, rechtstreeks gelinkt aan het doel geen honger, en over afvalbeheer, met een duidelijk verband met verantwoorde productie en consumptie, maar ook met verschillende milieudoelen.

ESG-integratie door Robeco Duurzaamheid kan op de lange termijn zorgen voor veranderingen in markten, landen en ondernemingen. En aangezien veranderingen van invloed zijn op de toekomstige performance, kunnen ESG-factoren in onze ogen waarde toevoegen aan ons beleggingsproces. We kijken dan ook op dezelfde manier naar deze factoren als naar de financiële positie van een onderneming of het marktmomentum. We beschikken over onderzoek van vooraanstaande duurzaamheidsexperts, waarvan onze zusteronderneming RobecoSAM er een is. Als basis voor haar analyse maakt deze onderneming gebruik van de uitgebreide Corporate Sustainability Assessment (CSA), die algemene en sectorspecifieke duurzaamheidscriteria meeneemt. De beleggingsanalyse is gericht op de meest materiële ESG-factoren en het verband met de financiële prestaties van een onderneming. Zo kunnen wij ons richten op de meest relevante informatie voor onze beleggingsprestaties en komen we tot beter gefundeerde beleggingsbeslissingen.

Uitsluiting Robeco hanteert een uitsluitingsbeleid voor ondernemingen die betrokken zijn bij de productie van of handel in controversiële wapens, zoals clustermunitie en antipersoneelsmijnen, en voor ondernemingen die het United Nations Global Compact (UNGC) structureel ernstig schenden. Voor deze laatste categorie is uitsluiting het laatste middel, dat alleen moet worden ingezet na een mislukte dialoog met de onderneming om de slechte ESG-praktijken te verbeteren. Robeco beoordeelt de praktijken van uitgesloten ondernemingen minimaal één keer per jaar en kan op elk moment besluiten een onderneming weer op te nemen in het beleggingsuniversum als deze kan aantonen dat de gewenste verbeteringen zijn doorgevoerd en de schending van het Global Compact is opgeheven. Robeco heeft het uitsluitingsbeleid en de uitsluitingslijst gepubliceerd op zijn website. Aan het einde van het derde kwartaal van 2018 sloten alle Robeco-fondsen tabakgerelateerde beleggingen uit van hun beleggingsuniversum. De tabaksindustrie wordt in toenemende mate beschouwd als ‘nadelig voor de maatschappij’ en dit werd erkend door het UN Global Compact, dat als leidraad dient voor ons beleid op het gebied van sustainability investing.

Actief aandeelhouderschap Constructieve en effectieve activiteiten voor actief aandeelhouderschap stimuleren ondernemingen hun beheer van risico's en kansen op het gebied van ESG te verbeteren. Dat levert dan weer een betere concurrentiepositie en winstgevendheid op en heeft bovendien een positieve impact op de samenleving. Actief aandeelhouderschap bestaat uit stemmen en engagement. Robeco oefent wereldwijd het stemrecht uit voor de aandelen in zijn beleggingsfondsen. Daarnaast gaat Robeco over kwesties op het gebied van milieu, maatschappij en ondernemingsbestuur een actieve dialoog aan met de ondernemingen waarin wordt belegd. In 2018 zijn onze activiteiten voor actief aandeelhouderschap opnieuw bekroond met de hoogste score (A+) door de Principles for Responsible Investment (PRI). Robeco heeft Active Ownership-specialisten in zowel Rotterdam als Hongkong. In 2018 heeft Robeco met meer dan 200 ondernemingen gesproken over verschillende onderwerpen, uiteenlopend van ondernemingsbestuur tot gegevensbescherming en klimaatverandering. De primaire focus van deze engagement is het aanpakken van strategische ESG-kwesties die van invloed kunnen zijn op waardecreatie op de lange termijn.

Stemmen Robeco is in 1998 begonnen met stemmen voor de beleggingsfondsen en namens institutionele klanten. De stemmen worden uitgebracht door gespecialiseerde stemanalisten in het Active Ownership-team. We wonen zelf verschillende aandeelhoudersvergaderingen bij, maar meestal brengen we onze stem elektronisch uit. Onze stemactiviteiten worden kort na de aandeelhoudersvergadering gepubliceerd op onze website, wat in lijn is met de best practice voor openheid over stemmen.

Ons uitgebreide stembeleid is gebaseerd op 20 jaar ervaring en inzicht en we anticiperen zo nodig op de specifieke beleidswensen van onze mandaten. We stemmen op alle vergaderingen waar dat mogelijk is. In de praktijk onthouden we ons alleen van stemming in het geval van shareblocking. In zulke gevallen beoordelen we het belang van de vergadering en de invloed van onze posities op de stemming.

Ons stembeleid en onze analyse zijn gebaseerd op de internationaal geaccepteerde principes van het International Corporate Governance Network (ICGN) en op lokale richtlijnen. Deze principes vormen een uitgebreid raamwerk voor de beoordeling van de corporate-governancepraktijken van ondernemingen. Ook bieden ze genoeg ruimte voor ondernemingen om te worden beoordeeld aan de hand van lokale normen, nationale wetgeving en gedragscodes voor corporate governance. Wij houden bij onze beoordeling rekening met ondernemingsspecifieke omstandigheden.

Belangrijke beslissingen worden genomen in nauw overleg met de portefeuillemanagers en analisten van Robeco’s beleggingsteams en met onze engagementspecialisten. De informatie die we krijgen tijdens aandeelhoudersvergaderingen nemen we mee in toekomstige engagementactiviteiten en in het beleggingsproces van de fondsen van Robeco.

Voor Pensioen Opbouw oefenen we stemrecht uit bij de bedrijven in (de portefeuille van) de onderliggende fondsen.

Pensioen Opbouw 17

Verslag van de beheerder (vervolg) Sustainability investing (vervolg)

Engagement Al vanaf 2005 moedigen we bestuursleden van de ondernemingen waarin we beleggen aan goed ondernemingsbestuur uit te oefenen en te streven naar een milieu- en maatschappelijk beleid. Het doel van onze engagement is het verhogen van de aandeelhouderswaarde op de lange termijn en het realiseren van een positieve impact op de maatschappij. Voor Robeco zijn engagement en stemmen belangrijke elementen van een succesvol geïntegreerde strategie voor sustainability investing, die leidt tot beter gefundeerde beleggingsbeslissingen en die het risico-rendementsprofiel van onze portefeuilles kan verbeteren.

Voor onze engagementactiviteiten hanteren we een gerichte benadering, waarbij we een constructieve dialoog aangaan met een relevante selectie van de ondernemingen waarin we beleggen. Deze dialoog gaat over ESG-factoren, zoals kwaliteit van bestuur, mensenrechten en het beheer van milieurisico's. We maken onderscheid tussen twee soorten engagement: de proactieve Value Engagement-benadering en de Enhanced Engagement-benadering na schending van de principes van het UN Global Compact.

Onze Value Engagement-activiteiten zijn gericht op een beperkt aantal duurzaamheidsthema's met het grootste potentieel om waarde te creëren voor de ondernemingen waarin we beleggen. We selecteren deze thema’s op basis van financiële materialiteit door een nulmeting uit te voeren en engagementprofielen op te stellen voor de ondernemingen waarmee we een dialoog aangaan. Nieuwe engagementthema’s selecteren we in nauw overleg met engagementspecialisten, portefeuillemanagers en analisten, die tijdens de gehele dialoog nauw samenwerken. We geven prioriteit aan ondernemingen in de Robeco-portefeuilles met de grootste exposure naar het geselecteerde engagementthema.

Ons Enhanced Engagement-programma richt zich op ondernemingen die ernstig en systematisch in strijd handelen met de principes van het United Nations Global Compact (UNGC) op het gebied van mensenrechten, arbeid, milieu en anticorruptie. Via dit programma proberen we deze ondernemingen te beïnvloeden om volgens de UNGC-principes te handelen. Onze engagement duurt normaal gesproken drie jaar, waarbij we regelmatig bijeenkomsten en conferencecalls houden met vertegenwoordigers van de onderneming en de voortgang van de engagementdoelstellingen in de gaten houden.

Als een Enhanced Engagement-dialoog niet tot het gewenste resultaat leidt, kan het lid van de Executive Committee dat verantwoordelijk is voor beleggingen deze onderneming uitsluiten van Robeco’s beleggingsuniversum. Het Enhanced Engagement-proces is een formeel onderdeel van het uitsluitingsbeleid van Robeco.

Voor Pensioen Opbouw voeren we engagement uit bij de bedrijven in (de portefeuille van) de onderliggende fondsen.

Integratie ESG-factoren in beleggingsprocessen De beleggingen van Robeco's paraplufondsen, die beleggen in andere Robeco-fondsen, worden actief beheerd en dus wordt er op het niveau van deze onderliggende fondsen actief rekening gehouden met ESG-factoren. De Pensioen Opbouw-subfondsen beleggen hoofdzakelijk in fondsen van Robeco. Robeco streeft actief naar sustainability investing, waarbij ESG-integratie onderdeel uitmaakt van dit beleid en daarom al voltooid is voor een zeer groot deel van de Robeco-fondsen waarin wordt belegd. Het streven is om ESG-integratie voor het totale fondsenpalet door te voeren. Duurzaamheid kan een doorslaggevend selectiecriterium zijn bij de keuze om fondsen op te nemen. De Pensioen Opbouw-subfondsen kunnen gebruikmaken van niet-Robeco-producten als voor een beleggingscategorie geen representatief Robeco-fonds beschikbaar is. Deze producten vallen in die hoedanigheid buiten het beleid voor sustainability investing van Robeco. Voor deze producten vindt momenteel geen expliciete duurzaamheidsscreening plaats.

Rotterdam, 10 mei 2019 De Beheerder

Pensioen Opbouw 18

Jaarrekening

Balans

Pensioen Opbouw Vastrentend Kort



31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/12/2017

Voor resultaatbestemming Toelichtingen EUR x 1.000

EUR x 1.000

EUR x 1.000

EUR x 1.000

EUR x 1.000

EUR x 1.000

ACTIVA Beleggingen Beleggingen in fondsen vande Robeco Groep

2

86.700

72.173

2.420

2.584

164.153

138.237 Derivaten 3 – – – – 395 606 Som der beleggingen 86.700 72.173 2.420 2.584 164.548 138.843

Vorderingen Vorderingen op gelieerde partijen

4

43

21

1

7

135

60 Overige vorderingen en overlopende activa

5

–

1

–

–

236

213

Totaal aan vorderingen 43 22 1 7 371 273 Overige activa Liquide middelen

6

1.257

656

64

–

5.615

4.563

PASSIVA Beleggingen Derivaten

3

–

–

–

–

182

72

Kortlopende schulden Te betalen rente

–

–

–

–

2

– Schulden aan kredietinstellingen 7 – – – 74 – – Schulden aan gelieerde partijen 8 24 2 1 – 48 – Schulden uit hoofde van ontvangen zekerheden Overige schulden en overlopende passiva

9

–

2

–

1

–

–

–

–

–

3

270

5

Totaal aan kortlopende schulden 26 3 1 74 53 275 Vorderingen en overige activa minus kortlopende schulden

1.274

675

64

(67)

5.933

4.561

Activa minus passiva 87.974 72.848 2.484 2.517 170.299 143.332

Samenstelling fondsvermogen Participantenkapitaal

10

87.694

72.471

2.208

2.267

179.486

136.982 Algemene reserve 10 377 – 250 – 6.350 – Onverdeeld resultaat 10 (97) 377 26 250 (15.537) 6.350 Fondsvermogen 87.974 72.848 2.484 2.517 170.299 143.332

De bij de posten vermelde nummers verwijzen naar de desbetreffende nummers van de toelichting.

Pensioen Opbouw 19

Jaarrekening (vervolg)

Balans (vervolg)

Gecombineerd 31/12/2018 31/12/2017

Voor resultaatbestemming Toelichtingen EUR x 1.000

EUR x 1.000

ACTIVA Beleggingen Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep

2

253.273

212.994 Derivaten 3 395 606 Som der beleggingen 253.668 213.600

Vorderingen Vorderingen op gelieerde partijen

4

179

88 Overige vorderingen en overlopende activa

5

236

214

Totaal aan vorderingen 415 302 Overige activa Liquide middelen

6

6.936

5.219

PASSIVA Derivaten

3

182

72

Kortlopende schulden Te betalen rente

2

– Schulden aan kredietinstellingen 7 – 74 Schulden aan gelieerde partijen 8 73 2 Schulden uit hoofde van ontvangen zekerheden Overige schulden en overlopende passiva

9

–

5

270

6 Totaal aan kortlopende schulden 80 352 Vorderingen en overige activa minus kortlopende schulden

7.271

5.169

Activa minus passiva 260.757 218.697

Samenstelling fondsvermogen Participantenkapitaal

10

269.388

211.720 Algemene reserve 10 6.977 – Onverdeeld resultaat 10 (15.608) 6.977 Fondsvermogen 260.757 218.697


Pensioen Opbouw 20

Jaarrekening (vervolg)

Winst-en-verliesrekening




Toelichtingen

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Opbrengst beleggingen

12

(5)

(3)

–

(1)

220

2.223

Ongerealiseerde winsten 1,2,3 501 387 33 39 4.740 4.541 Ongerealiseerde verliezen 1,2,3 (487) (92) (19) (2) (16.571) (1.765) Gerealiseerde winsten 1,2,3 161 228 21 252 4.445 3.937 Gerealiseerde verliezen Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties

1,2,3 -

5

(11)

9

(2)

1

(22)

7

(7.856)

40

(2.389)

21 Som der bedrijfsopbrengsten 175 518 34 273 (14.982) 6.568

Kosten

13

Beheerkosten 17 169 88 4 14 345 137 Service fee 17 96 51 3 8 197 78 Overige kosten 15 7 2 1 1 13 3 Som der bedrijfslasten 272 141 8 23 555 218 Nettoresultaat (97) 377 26 250 (15.537) 6.350

De bij de posten vermelde nummers verwijzen naar de desbetreffende nummers in de toelichtingen.




2018 2017 2018 2017 2018 2017

Toelichtingen EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000


12

–

1

–

5

–

6

Ongerealiseerde winsten 1,2,3 – 16 – 63 – 88 Ongerealiseerde verliezen 1,2,3 – (142) – (357) – (493) Gerealiseerde winsten 1,2,3 – 151 – 376 – 539 Gerealiseerde verliezen 1,2,3 – (2) – (7) – (18) Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties – 1 – 2 – 4 Som der bedrijfsopbrengsten – 25 – 82 – 126

Kosten

13

Beheerkosten 17 – 3 – 9 – 13 Service fee 17 – 1 – 4 – 5 Som der bedrijfslasten – 4 – 13 – 18 Nettoresultaat – 21 – 69 – 108


Pensioen Opbouw 21

Jaarrekening (vervolg) Winst-en-verliesrekening (vervolg)

Pensioen Opbouw Pensioen Opbouw Pensioen Opbouw

2025-2027 2028-2030 2031-2033 2018 2017 2018 2017 2018 2017

Toelichtingen EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000


12

–

12

–

23

–

45

Ongerealiseerde winsten 1,2,3 – 143 – 196 – 325 Ongerealiseerde verliezen 1,2,3 – (815) – (1.046) – (1.557) Gerealiseerde winsten 1,2,3 – 909 – 1.232 – 1.915 Gerealiseerde verliezen Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties

1,2,3 –

–

(29)

4

–

–

(61)

5

–

–

(120)

6 Som der bedrijfsopbrengsten – 224 – 349 – 614

Kosten

13

Beheerkosten 17 – 17 – 19 – 23 Service fee 17 – 7 – 8 – 10 Som der bedrijfslasten – 24 – 27 – 33

Nettoresultaat – 200 – 322 – 581





Toelichtingen 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000


12

–

73

–

91

–

75

Ongerealiseerde winsten 1,2,3 – 500 – 669 – 559 Ongerealiseerde verliezen 1,2,3 – (2.187) – (2.484) – (2.051) Gerealiseerde winsten 1,2,3 – 2.733 – 3.025 – 2.468 Gerealiseerde verliezen 1,2,3 – (199) – (254) – (189) Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties – 7 – 7 – 6 Som der bedrijfsopbrengsten – 927 – 1.054 – 868

Kosten

13

Beheerkosten 17 – 26 – 25 – 21 Service fee 17 – 11 – 11 – 7 Som der bedrijfslasten – 37 – 36 – 28 Nettoresultaat – 890 – 1.018 – 840


Pensioen Opbouw 22

Jaarrekening (vervolg) Winst-en-verliesrekening (vervolg)

Pensioen Opbouw

2043-2070 Gecombineerd 2018 2017 2018 2017

Toelichtingen EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000


12

–

209

215

2.759

Ongerealiseerde winsten 1,2,3 – 1.571 5.274 9.097 Ongerealiseerde verliezen 1,2,3 – (4.943) (17.077) (17.934) Gerealiseerde winsten 1,2,3 – 6.210 4.627 23.975 Gerealiseerde verliezen Ontvangen open afslagen bij plaatsing en opname eigen participaties

1,2,3 –

–

(624)

18

(7.858)

46

(3.925)

97 Som der bedrijfsopbrengsten – 2.441 (14.773) 14.069

Kosten

13

Beheerkosten 17 – 58 518 453 Service fee 17 – 24 296 225 Overige kosten 12 – – 21 6 Som der bedrijfslasten – 82 835 684 Nettoresultaat – 2.359 (15.608) 13.385


Pensioen Opbouw 23

Jaarrekening (vervolg) Kasstroomoverzicht




2018 2017 2018 2017 2018 2017

Toelichtingen EUR x 1.000

EUR x 1.000

EUR x 1.000

EUR x 1.000

EUR x 1.000

EUR x 1.000

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten

Nettoresultaat (97) 377 26 250 (15.537) 6.350 Ongerealiseerde waardeveranderingen 1,2,3 (14) (295) (14) (37) 11.831 (2.776) Gerealiseerde waardeveranderingen 1,2,3 (161) (217) (19) (229) 3.411 (1.548) Aankopen van beleggingen (14.969) (85.054) (1.112) (17.444) (44.072) (158.179) Verkopen van beleggingen 617 13.393 1.309 15.126 4.224 23.693 Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen 4,5 (21) (22) 6 (7) (72) (273) Toename (+)/afname (–) van kortlopende schulden

8,9 24 2 1 – (217) 270

(14.621) (71.816) 197 (2.341) (40.432) (132.463) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangen bij plaatsing participaties 18.660 86.665 1.381 15.698 46.283 146.809 Betaald bij inkoop eigen participaties (3.437) (14.194) (1.440) (13.431) (3.779) (9.827) Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen 5 – – – – (26) – Toename (+)/afname (–) van kortlopende schulden 9 (1) 1 – – (5) 5

15.222 72.472 (59) 2.267 42.473 136.987 Nettokasstroom 601 656 138 (74) 2.041 4.524

Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen

–

–

–

–

(989)

39

Toename (+)/afname (-) geldmiddelen 601 656 138 (74) 1.052 4.563 Liquide middelen begin boekjaar

6

656

–

–

–

4.563

–

Schulden aan kredietinstellingen begin boekjaar 7 – – (74) – – – Geldmiddelen begin boekjaar 656 – (74) – 4.563 –

Liquide middelen einde boekjaar

6

1.257

656

64

–

5.615

4.563

Schulden aan kredietinstellingen einde boekjaar 7 – – – (74) – – Geldmiddelen einde boekjaar 1.257 656 64 (74) 5.615 4.563


Pensioen Opbouw 24

Jaarrekening (vervolg) Kasstroomoverzicht (vervolg)

Pensioen Opbouw 2013- Pensioen Opbouw 2019- Pensioen Opbouw 2022- 2018 2021 2024

Toelichtingen

2018 EUR x

1.000

2017 EUR x

1.000

2018 EUR x

1.000

2017 EUR x

1.000

2018 EUR x

1.000

2017 EUR x

1.000

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Nettoresultaat

–

21

–

69

–

108 Ongerealiseerde waardeveranderingen 1,2,3 – 126 – 295 – 405 Gerealiseerde waardeveranderingen 1,2,3 – (149) – (369) – (521) Aankopen van beleggingen – (304) – (1.014) – (1.776) Verkopen van beleggingen Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen

4,5

–

–

2.237

2

–

–

7.303

22

–

–

10.661

6 Toename (+)/afname (–) van kortlopende schulden 8,9 – (10) – (43) – (233)

– 1.923 – 6.263 – 8.650 Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangen bij plaatsing participaties

–

372

–

1.176

–

1.854 Betaald bij inkoop eigen participaties Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen

5

–

–

(2.374)

22

–

–

(7.643)

102

–

–

(11.079)

260 Toename (+)/afname (-) van kortlopende schulden 9 – – – – – –

– (1.980) – (6.365) – (8.965) Nettokasstroom – (57) – (102) – (315)

Koers- en omrekeningsverschillen op

–

(1)

–

(2)

–

(2)

Toename (+)/afname (-) geldmiddelen – (58) – (104) – (317) Liquide middelen begin boekjaar

6

–

58

–

104

–

317

Geldmiddelen begin boekjaar – 58 – 104 – 317 Liquide middelen einde boekjaar

6

–

–

–

–

–

–

Geldmiddelen einde boekjaar – – – – – –


Pensioen Opbouw 25


Pensioen Opbouw 2025- 2027




Toelichtingen

2018 EUR x

1.000

2017 EUR x

1.000

2018 EUR x

1.000

2017 EUR x

1.000

2018 EUR x

1.000

2017 EUR x

1.000

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Nettoresultaat

–

200

–

322

–

581 Ongerealiseerde waardeveranderingen 1,2,3 – 672 – 850 – 1.232 Gerealiseerde waardeveranderingen 1,2,3 – (879) – (1.171) – (1.795) Aankopen van beleggingen – (2.109) – (2.951) – (3.626) Verkopen van beleggingen Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen

4,5

–

–

14.381

10

–

–

16.589

14

–

–

20.817

23 Toename (+)/afname (–) van kortlopende schulden 8,9 – (206) – (336) – (449)


–

1.938

–

2.585

–

3.092 Betaald bij inkoop eigen participaties Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen

5

–

–

(14.728)

255

–

–

(16.682)

273

–

–

(20.775)

336 Toename (+)/afname (-) van kortlopende schulden 9 – – – – – –

– (12.535) – (13.824) – (17.347) Nettokasstroom – (446) – (507) – (564)

Koers- en omrekeningsverschillen op

–

(5)

–

(8)

–

(16)


6

–

471

–

515

–

580


6

–

–

–

–

–

–


Pensioen Opbouw 26



2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000


2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000


2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 Toeli

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Nettoresultaat Ongerealiseerde waardeveranderingen

1,2,3

– 890 – 1.687

– 1.018 – 1.816

– 840 – 1.492

Gerealiseerde waardeveranderingen Aankoop van beleggingen Verkoop van beleggingen Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen

1,2,3

4,5

– (2.534) – (3.774) – 22.897

– 34

– (2.772) – (2.549) – 21.441

– 35

– (2.280) – (1.870) – 17.288

– 29

Toename (+)/afname (–) van kortlopende schulden

8,9 – (305) – (403) – (388)


– 2.810

– 2.811

– 2.281

Betaald bij inkoop eigen participaties Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen

5

– (22.527)

– 338

– (22.157)

– 351

– (18.076)

– 270 Toename (+)/afname (–) van kortlopende schulden

9 – – – – – –

– (19.379) – (18.995) – (15.525) Nettokasstroom – (484) – (409) – (414)


– (24)

– (30)

– (23)


6

– 508

– 439

– 437


6

– –

– –

– –



Pensioen Opbouw 27



Gecombineerd

2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000

2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Toeli

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten

Nettoresultaat – 2.359 (15.608) 13.385 Ongerealiseerde waardeveranderingen 1,2,3 – 3.371 11.803 8.838 Gerealiseerde waardeveranderingen 1,2,3 – (5.586) 3.231 (20.050) Aankopen van beleggingen – (6.469) (60.153) (287.119) Verkopen van beleggingen Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen

4,5

– 49.485

– 80

6.150

(87)

235.311

(47) Toename (+)/afname (–) van kortlopende schulden

8,9 – (1.178) (192) (3.279)

– 42.062 (54.856) (52.961) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangen bij plaatsing participaties

– 7.244

66.324

275.335

Betaald bij inkoop eigen participaties Toename (–)/afname (+) van kortlopende vorderingen

5

– (51.528)

– 1.032

(8.656)

(26)

(225.021)

3.239 Toename (+)/afname (–) van kortlopende schulden

9 – – (6) 6

– (43.252) 57.636 53.559 Nettokasstroom – (1.190) 2.780 598


– (61)

(989)

(133)

Toename (+)/afname (-) geldmiddelen – (1.251) 1.791 465 Liquide middelen begin boekjaar Schulden aan kredietinstellingen begin boekjaar

6

7

– 1.251

– –

5.219

(74)

4.680

–

Geldmiddelen begin boekjaar – 1.251 5.145 4.680 Liquide middelen einde boekjaar Schulden aan kredietinstellingen einde boekjaar

6

7

– –

– –

6.936

–

5.219

(74)

Geldmiddelen einde boekjaar – – 6.936 5.145


Pensioen Opbouw 28

Toelichtingen Algemeen

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de Wft. Het boekjaar van het fonds is gelijk aan het kalenderjaar.

Per balansdatum waren participaties in de volgende subfondsen uitgegeven:

- Pensioen Opbouw Vastrentend Kort - Pensioen Opbouw Vastrentend Lang - Pensioen Opbouw Rendement

Waarderingsgrondslagen

Algemeen De jaarrekening is opgesteld op basis van het continuïteitsbeginsel. Tenzij anders vermeld, zijn de in de jaarrekening opgenomen posten gewaardeerd tegen nominale waarde en luiden de bedragen in duizenden euro's. Activa en passiva worden op transactiedatum in de balans verwerkt, dan wel niet langer in de balans opgenomen.

Uitgifte en inkoop participaties De beheerder brengt bij toetreding of uitbreiding en (gedeeltelijke) beëindiging, ter dekking van de daarmee gepaard gaande transactiekosten, een vergoeding in rekening ten laste van de inbreng– respectievelijk de verkoopwaarde. Deze vergoedingen, uitgedrukt in een percentage van de inbreng– respectievelijk van de verkoopwaarde, komen ten goede aan het fonds. De vastgestelde vergoeding is opvraagbaar bij de beheerder. De in de verslagperiode gedeclareerde vergoedingen worden hieronder verantwoord. Het vigerende op- of afslagpercentage bedraagt maximaal 0,35%. Deze vergoedingen zijn opgenomen in de winst-en-verliesrekening.

Financiële beleggingen De financiële beleggingen zijn geclassificeerd als handelsportefeuille en worden, tenzij anders vermeld, gewaardeerd tegen de reële waarde. Voor de obligaties wordt de reële waarde bepaald op basis van de beurskoers en andere marktnoteringen per balansdatum. Voor de derivaten geschiedt dit bij de futures op basis van de beurskoers en andere marktnoteringen per balansdatum. De transactiekosten bij aan- en verkoop van beleggingen zijn begrepen in de aankoop- c.q. verkoopprijs. De transactiekosten bij aankoop van beleggingen worden derhalve in de eerste periode van waardering verantwoord als onderdeel van de waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening. De transactiekosten bij verkoop van beleggingen zijn onderdeel van de gerealiseerde resultaten in de winst-en-verliesrekening. Derivaten met een negatieve reële waarde zijn verantwoord onder de post derivaten onder beleggingen op de passivazijde van de balans.

Wijzigingen in het waarderingsmodel van valutatermijncontracten kan leiden tot een andere waardering. Derivaten met een negatieve reële waarde zijn verantwoord onder de post derivaten onder beleggingen op de passivazijde van de balans.

Opnemen en niet langer opnemen van posten in de balans Beleggingen worden op transactiedatum in de balans verwerkt, dan wel niet langer in de balans opgenomen. Voor aandelen en derivaten geldt dat deze in de balans worden opgenomen op het moment dat de aankooptransactie is gesloten. Aandelen worden niet langer in de balans opgenomen op het moment dat de verkooptransactie is gesloten. Derivaten worden (gedeeltelijk) niet langer in de balans opgenomen op het moment dat de verkooptransactie is gesloten of als het contract op afloopdatum is afgewikkeld. Voor vorderingen en schulden geldt dat deze op de balans worden opgenomen op het moment dat contractuele rechten of verplichtingen ten aanzien van de vorderingen of schulden ontstaan. Vorderingen en schulden worden niet langer in de balans opgenomen indien een transactie ertoe leidt dat de contractuele rechten of verplichtingen ten aanzien van de vorderingen of schulden niet langer bestaan.

Presentatie derivaten Van derivaten wordt de reële waarde in de balans opgenomen. De presentatie van de reële waarde is gebaseerd op de vorderingen en verplichtingen per contract. De vorderingen worden opgenomen onder de activa en de verplichtingen onder de passiva. De onderliggende waarden uit hoofde van de derivaten worden niet in de balans opgenomen. Indien van toepassing zijn de onderliggende waarden van derivaten opgenomen in de toelichting op het valuta- en concentratierisico.

Liquide middelen Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Indien liquide middelen niet ter vrije beschikking staan, wordt hiermee rekening gehouden bij de waardering. In vreemde valuta luidende liquide middelen worden per balansdatum in de functionele valuta omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. Verwezen wordt naar de valutatabel op pagina 61.

Vorderingen Vorderingen worden na eerste opname gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieverentemethode, verminderd met bijzondere waardeverminderingsverliezen. Gezien het kortlopende karakter van de vorderingen is de waarde gelijk aan de nominale waarde.

Schuld Kortlopende schulden en overige financiële verplichtingen worden na eerste opname gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieverentemethode. Gezien het kortlopende karakter van de schulden is de waarde gelijk aan de nominale waarde.

Pensioen Opbouw 29

Toelichtingen (vervolg)

Waarderingsgrondslagen (vervolg)

Vreemde valuta Transacties in een andere valuta dan de euro worden omgerekend naar de euro tegen de op dat moment geldende wisselkoers. De omrekening van in een vreemde valuta luidende activa en passiva naar de euro geschiedt met inachtneming van de per balansdatum geldende koersen. De daarbij optredende valutakoersverschillen, dan wel valutakoersverschillen die voortkomen uit de afwikkeling daarvan, worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Beleggingen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro’s tegen de koers per balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële waarde. De valutakoersverschillen worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening onder de waardeveranderingen.

Grondslagen resultaatbepaling

Algemeen De resultaten van het beleggingsbeleid worden bepaald door de opbrengst uit beleggingen, koersstijgingen of -dalingen, valutastijgingen of -dalingen en derivaten. De resultaten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben en worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening.

Verantwoording van baten en lasten Baten worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.

Opbrengst beleggingen Dit betreffen de uitkeringen van de beleggingen in fondsen van de Robeco Groep, de in de verslagperiode gedeclareerde netto contante dividenden en rente-inkomsten uit hoofde van liquide middelen. Met lopende rente per balansdatum wordt rekening gehouden.

Waardeveranderingen Hieronder worden de gerealiseerde en niet-gerealiseerde koersen valutaresultaten gepresenteerd. Realisatie van resultaten vindt plaats bij verkoop als het verschil van de opbrengstwaarde en de gemiddelde historische kostprijs. De ongerealiseerde resultaten betreffen de waardeveranderingen in de portefeuille tussen het begin van het boekjaar en balansdatum, gecorrigeerd voor de gerealiseerde resultaten in geval van verkoop of afwikkeling van posities.

Tevens wordt de restitutie van beheervergoeding en service fee op beleggingen in fondsen van de Robeco Groep verwerkt in de waardeveranderingen.

Grondslagen kasstroomoverzicht

Algemeen Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De liquide middelen bestaan uit posten die al dan niet direct opeisbaar zijn. De schulden aan kredietinstellingen betreffen debetstanden op bankrekeningen.

Risicobeheer

De aanwezigheid van risico’s is inherent aan vermogensbeheer. De manier waarop de beheersing van deze risico’s in de dagelijkse bedrijfsvoering is verankerd, is dan ook van groot belang. De beheerder (RIAM) draagt zorg voor een adequate beheersing van risico’s via een model met drie ‘verdedigingslinies’, te weten het RIAM management in de eerste linie, de afdelingen Compliance en Risk Management in de tweede linie en als derde de afdeling Internal Audit.

Binnen RIAM is het management primair verantwoordelijk voor risicomanagement, als onderdeel van zijn dagelijkse activiteiten. De afdelingen Compliance en Risk Management ontwikkelen en onderhouden beleid, methoden en systemen waardoor het management in staat gesteld wordt om aan zijn verantwoordelijkheid op risicogebied invulling te geven. Daarnaast wordt binnen deze afdelingen gemonitord of portefeuilles binnen de beleggingsrestricties blijven zoals deze zijn opgenomen in de Voorwaarden voor beheer en bewaring en het informatiememorandum en of zij voldoen aan de interne richtlijnen. Het Risk Management Committee besluit over de invulling van het risicomanagementbeleid en monitort of risico’s binnen de gestelde limieten blijven. De afdeling Internal Audit voert audits uit waarbij de effectiviteit van de interne beheersing getoetst wordt.

RIAM maakt gebruik van een risicomanagement- en beheersingsraamwerk dat de beheersing van alle risicotypes ondersteunt. Binnen dit raamwerk worden risico’s periodiek geïdentificeerd en beoordeeld op significantie en materialiteit. Interne procedures en maatregelen zijn erop gericht om de beheersing van zowel financiële als operationele risico’s vorm te geven. Per risico zijn beheersingsmaatregelen in het raamwerk opgenomen. De effectieve werking van procedures en maatregelen in dit raamwerk wordt actief gemonitord.

Pensioen Opbouw 30


Risicobeheer (vervolg)

Operationeel risico Operationeel risico is het risico van verlies als gevolg van inadequate of falende processen, mensen of systemen. Om operationele risico’s te beperken is Robeco continu op zoek naar mogelijkheden om processen te vereenvoudigen en complexiteit terug te dringen. Automatisering is hierin een belangrijk middel en hiervoor wordt gebruikgemaakt van systemen die gezien kunnen worden als de marktstandaard voor financiële instellingen. Het gebruik van automatisering verhoogt het IT-risico. Dit risico is onder te verdelen in drie categorieën. Het risico dat ongeautoriseerde personen toegang krijgen, wordt beheerst door preventieve en detectieve maatregelen om zowel de toegang tot het netwerk als systemen en data te beheersen. Processen als wijzigingsbeheer en operational management dragen zorg voor monitoring op een werkend systeemlandschap. Tot slot zijn maatregelen voor de continuïteit van de bedrijfsvoering getroffen om het risico van uitval zoveel mogelijk te beperken en in geval van calamiteit zo snel mogelijk weer operationeel te zijn. Via een proces van monitoring wordt periodiek de effectiviteit van genoemde maatregelen zowel intern als extern getest.

Compliancerisico Compliancerisico is het risico van sancties, financieel verlies of reputatieschade als gevolg van het niet naleven van de weten regelgeving die van toepassing is op de activiteiten van RIAM en de fondsen die RIAM beheert. De activiteiten van RIAM – collectief en individueel portefeuillebeheer – zijn onderworpen aan Europese en nationale regels voor financieel toezicht. Op de naleving van deze regels wordt toegezien door de nationale bevoegde autoriteiten (in Nederland de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB)). Het is in het belang van beleggers in de door RIAM beheerde fondsen dat RIAM zich houdt aan alle van toepassing zijnde weten regelgeving. RIAM heeft een zorgvuldig proces met duidelijke verantwoordelijkheden geïmplementeerd om ervoor te zorgen dat nieuwe weten regelgeving tijdig wordt gerapporteerd en doorgevoerd.

Ook in 2018 hebben belangrijke veranderingen plaatsgevonden op het gebied van weten regelgeving die van invloed kunnen zijn op de fondsen die RIAM beheert. Een belangrijk onderdeel hiervan is de Europese Markets in Financial Instruments Directive. Deze richtlijn, ook wel aangeduid als MiFID II, is per 3 januari 2018 van kracht geworden. Europese distributeurs van door RIAM beheerde fondsen mogen op basis van MiFID II in principe geen provisie meer ontvangen en inhouden. RIAM heeft voor elk fonds een zogenaamde 'doelmarkt' gedefinieerd en beschikt over procedures voor ontwikkeling, goedkeuring en toetsing om ervoor te zorgen dat zijn fondsen de behoeften, kenmerken en doelstellingen van de betreffende doelgroepen weerspiegelen. Daarnaast faciliteert RIAM de informatieverstrekking aan de distributeurs van de fondsen, waardoor beleggers meer informatie krijgen over onder meer, indien van toepassing, de kosten van het fonds en de distributie voorafgaand aan de dienstverlening. RIAM past ook de strengere regels toe met betrekking tot best execution van de fondsen. Daarom publiceert RIAM op zijn website per klasse financieel instrument de vijf beste uitvoeringsplatforms en/of brokers waar orders ter uitvoering zijn geplaatst, samen met een analyse van de kwaliteit van de uitvoering. De kosten van beleggingsonderzoek waren voor rekening van RIAM zelf en zijn niet doorberekend aan de klanten. De voorschriften van deze richtlijn zijn volledig en tijdig geïmplementeerd.

RIAM heeft er ook voor gezorgd dat het beleid en de procedures tegen het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme altijd adequaat zijn vormgegeven. In 2018 is nationale wetgeving in het kader van de Fourth Anti-Money Laundering Directive in werking getreden, evenals sectorrichtlijnen voor beleggingsmaatschappijen en fondsbeheerders, uitgevaardigd door de Europese toezichthoudende autoriteiten, voor eenvoudige en uitgebreide klantidentificatie. Hoewel de Fourth Anti-Money Laundering Directive al op 26 juni 2017 in werking is getreden, moet deze nog steeds worden opgenomen in de Nederlandse wetgeving. RIAM heeft zijn procedures en beleid herzien en de nodige aanpassingen doorgevoerd om ervoor te zorgen dat de procedure voor de beoordeling van klanten adequaat is ingericht om de risico's van de klant, de producten en diensten van RIAM en de landen waar de producten worden aangeboden in kaart te brengen.

Op 25 mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in werking getreden. Om de naleving hiervan en de vertrouwelijkheid, integriteit en veerkracht van de verwerkingssystemen en -diensten te waarborgen, heeft RIAM alle relevante processen in kaart gebracht waarbij persoonsgegevens betrokken zijn en de bestaande controles beoordeeld. Daarnaast heeft RIAM met alle relevante partijen die namens RIAM persoonsgegevens verwerken een gegevensverwerkingsovereenkomst gesloten. Ook heeft RIAM het beleid voor en de publicaties over de verwerking van persoonsgegevens en de rechten van betrokkenen verbeterd.

Ontwikkelingen Financial Risk Management RIAM werkt voortdurend aan het verbeteren van de procedures voor risicobeheer en aan zijn risico-infrastructuur en -raamwerk. Om de samenwerking tussen het portefeuillebeheer en het risicobeheer te verbeteren, is het gebruik van MSCI Barra getest, goedgekeurd en geïmplementeerd. Dit systeem voor risicobeheer wordt gebruikt om diepgaande analyses van het marktrisico uit te voeren met betrekking tot de exposure in de portefeuilles van RIAM naar factorrisico’s. Op basis van een geïntegreerde risico/rendements- en (marktconforme) outside in-benadering worden deze analyses gebruikt voor een grondige beoordeling van het risico in de portefeuille.

Aangezien klimaatrisico een essentieel onderdeel van het beleggingsproces aan het worden is, gaat de afdeling Financial Risk Management (“FRM”) ESG-risico’s en klimaatrisico’s integreren in het raamwerk voor risicobeheer. In 2018 heeft FRM zich voornamelijk gericht op de ontwikkeling van stressscenario's met betrekking tot het klimaat op basis van CO2-uitstoot en de exposure van industrieën in de beleggingsportefeuilles.

Ons systeem (LiquidityMetrics) en onze methodologie voor het meten van liquiditeitsrisico in onze portefeuilles is verbeterd door een samenwerking met IHS Markit (‘Markit’). De berekeningen worden nu gebaseerd op echte dealernoteringen (van Markit) en werkelijke handelsvolumes.

Het raamwerk van RIAM voor de validatie van modellen is in 2018 gebenchmarkt door verschillende externe consultants. In de rapporten werd geconcludeerd dat het raamwerk van RIAM voor de validatie van modellen voldoet aan de marktnormen.

Pensioen Opbouw 31


Risico’s financiële instrumenten

Beleggingsrisico De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. De intrinsieke waarde van het fonds is afhankelijk van ontwikkelingen op de financiële markten en kan zowel stijgen als dalen. Participanten lopen het risico dat zij minder of niets terugkrijgen van hetgeen zij hebben ingelegd. Het algemeen beleggingsrisico kan ook worden gekenmerkt als marktrisico.

Marktrisico Binnen marktrisico wordt er een onderscheid gemaakt tussen prijsrisico, valutarisico en concentratierisico. Marktrisico’s worden begrensd door middel van limieten op kwantitatieve risicomaatstaven zoals tracking error, volatiliteit of value-at-risk. Indirect worden hierdoor ook de onderliggende risicotypes (prijsrisico, valutarisico en concentratierisico) begrensd.

Prijsrisico De intrinsieke waarde van het fonds is gevoelig voor marktbewegingen. Daarnaast moeten beleggers zich bewust zijn van de mogelijkheid dat de waarde van beleggingen kan fluctueren als gevolg van veranderingen in politieke, economische of marktomstandigheden, en als gevolg van veranderingen in individuele bedrijfsomstandigheden. De gehele portefeuille is blootgesteld aan prijsrisico. De mate van prijsrisico dat het fonds loopt is onder meer afhankelijk van het risicoprofiel van de portefeuille van het fonds. Nadere informatie over het risicoprofiel van de portefeuille van het fonds is te vinden in de paragraaf Rendement en risico op pagina 10.

Valutarisico De gehele of een deel van de effectenportefeuille van het fonds kan worden belegd in (financiële instrumenten luidende in) andere valuta’s dan de euro. Valutakoersschommelingen kunnen daardoor zowel een negatieve als een positieve invloed hebben op het beleggingsresultaat van het fonds. Valutarisico’s kunnen worden afgedekt door het gebruik van valutatermijntransacties en valutaopties. Daarnaast kunnen valutarisico’s worden begrensd door middel van relatieve of absolute valutaconcentratielimieten.

Per balansdatum bestaan er posities in valutatermijncontracten. In onderstaande tabel zijn de bruto-en de nettoblootstelling aan de verschillende valuta’s weergegeven, inclusief overige activa en passiva. Hierbij is rekening gehouden met de posities in de fondsen waarin Pensioen Opbouw belegt. Nadere informatie over het valutabeleid is te vinden op pagina 9.


Valuta-exposure

31/12/2018 Brutopositie EUR x 1.000

31/12/2018 Exposure naar

valuta-termijn-

contracten EUR x 1.000

31/12/2018 Nettopositie

EUR x 1.000

31/12/2018 % van het

netto-vermogen

31/12/2017 % van het

netto-vermogen

EUR 87.974 (1.496) 86.478 98,30 100,0 USD – 1.496 1.496 1,70 (0,01)

Totaal 87.974 – 87.974 100,00 100,0

Pensioen Opbouw Vastrentend Lang Valuta-exposure



valuta-termijn-



EUR x 1.000

31/12/2018 % van het

netto-vermogen

31/12/2017 % van het

netto-vermogen

EUR 2.484 (34) 2.450 98,63 100,0 USD – 34 34 1,37 (0,01)

Totaal 2.484 – 2.484 100,00 100,0

Pensioen Opbouw 32

Toelichtingen

Risico’s financiële instrumenten (vervolg)

Marktrisico (vervolg) Valutarisico (vervolg)

Pensioen Opbouw Rendement Valuta-exposure



valuta-termijn-



EUR x 1.000

31/12/2018 % van het

netto-vermogen

31/12/2017 % van het

netto-vermogen

AUD 4.398 (2.626) 1.772 1,04 – BRL 1.694 343 2.037 1,20 1,02 CAD 6.290 (3.573) 2.717 1,59 – CHF 2.792 (3.098) (306) (0,18) – EUR 23.994 84.210 108.204 63,54 65,21 GBP 7.231 (8.841) (1.610) (0,95) (0,18) HKD 7.027 (1.382) 5.645 3,31 3,37 IDR 1.753 (260) 1.493 0,88 1,07 JPY 10.554 (7.360) 3.194 1,88 2,63 KRW 2.407 – 2.407 1,41 1,65 MXN 1.311 447 1.758 1,03 0,83 THB 1.572 247 1.819 1,07 0,98 TWD 2.871 – 2.871 1,69 1,51 USD 79.676 (57.826) 21.850 12,83 11,07 ZAR 2.206 8 2.214 1,30 1,24 Overige valuta's 14.283 (49) 14.234 8,36 9,60 Totaal 170.059 240 170.299 100,00 100,00

Concentratierisico Op grond van zijn beleggingsbeleid kan het fonds beleggen in leningen aan bedrijven die (hoofdzakelijk) opereren binnen dezelfde sector, regio, of op dezelfde markt. Bij geconcentreerde beleggingsportefeuilles hebben gebeurtenissen binnen de sectoren, regio’s of markten waarin wordt belegd een sterkere invloed op het fondsvermogen dan bij minder geconcentreerde beleggingsportefeuilles. Concentratierisico’s kunnen worden begrensd door middel van relatieve of absolute landen- of sectorconcentratielimieten.

Per balansdatum bestaan er posities in aandelenindexfutures. In onderstaande tabel is de blootstelling naar aandelenmarkten middels aandelen en aandelenindexfutures per land weergegeven in bedragen en als percentage van het totaalvermogen van het fonds. Er is rekening gehouden met de posities in de fondsen waarin Pensioen Opbouw belegt.

Assetallocatie per beleggingscomponent

Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 31/12/2018 31/12/2018 31/12/2018 31/12/2018 31/12/2017

Directe belegging in

EUR x 1.000

Exposure naar

derivaten in EUR x 1.000

Totale bloot-

stelling in EUR x 1.000

% van het netto-

vermogen

% van

het netto-vermogen

Aandelen

- Ontwikkelde markten – – – – –

- Opkomende markten – – – – –

Vastgoed

- Indirect vastgoed – – – – –

Terugkoopovereenkomst – – – – –

Obligaties

- Staatsobligaties 58.811 (98) 58.713 66,74 39,39

- Bedrijfsobligaties 27.987 – 27.987 31,81 24,07

Totaal 86.798 (98) 86.700 98,55 63,46

Pensioen Opbouw 33

Hefboomrisico

Het fonds kan gebruikmaken van afgeleide instrumenten, technieken of structuren. Deze kunnen worden toegepast voor zowel het afdekken van risico’s als het realiseren van de beleggingsdoelstellingen en efficiënt portefeuillebeheer. Daarbij kan ook sprake zijn van hefboomwerking (leverage), waardoor de gevoeligheid van het fonds voor marktbewegingen wordt vergroot. Het risico van afgeleide instrumenten, technieken of structuren wordt beperkt binnen de randvoorwaarden van het integrale risicobeheer van het fonds. De mate van hefboomfinanciering in het fonds, gemeten op basis van de brutomethode (waarbij 0% exposure duidt op geen hefboomfinanciering), gedurende het jaar, alsmede op balansdatum, is in onderstaande tabel opgenomen. De brutomethode wil zeggen dat de absolute onderliggende waarden van de longposities en de shortposities in derivaten bij elkaar opgeteld worden en weergegeven als percentage van het vermogen. In de berekening van het hefboomrisico is rekening gehouden met de posities in de fondsen waarin Pensioen Opbouw belegt.

Toelichtingen (vervolg) Risico’s financiële instrumenten (vervolg)

Marktrisico (vervolg) Concentratierisico (vervolg) Assetallocatie per beleggingscomponent

Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 31/12/2018 31/12/2018 31/12/2018 31/12/2018 31/12/2017

Directe beleggingen in

EUR x 1.000

Exposure naar derivaten in EUR x 1.000

Totale blootstelling in

EUR x 1.000

% van het netto-vermogen


Aandelen

- Ontwikkelde markten – – – – –

- Opkomende markten – – – – –

Vastgoed

- Indirect vastgoed – – – – – Terugkoopovereenkomst – – – – –

Obligaties

- Staatsobligaties 1.682 28 1.710 68,84 45,27 - Bedrijfsobligaties 710 – 710 28,58 25,18

Totaal 2.392 28 2.420 97,42 70,45

Assetallocatie per beleggingscomponent Pensioen Opbouw Rendement

31/12/2018 31/12/2018 31/12/2018 31/12/2018 31/12/2017

Directe beleggingen in

EUR x 1.000

Exposure naar derivaten in EUR x 1.000

Totale blootstelling in

EUR x 1.000



Aandelen

- Ontwikkelde markten 113.659 – 113.659 66,74 67,57

- Opkomende markten 18.750 – 18.750 11,01 10,51

Vastgoed

- Indirect vastgoed 1.712 – 1.712 1,01 1,52 Terugkoopovereenkomst 305 – 305 0,18 –

Obligaties

- Staatsobligaties 12.907 (2) 12.905 7,58 5,88 - Bedrijfsobligaties 16.781 15 16.796 9,86 10,17

Totaal 164.114 13 164.127 96,38 95,65

Pensioen Opbouw 34



Hefboomrisico (vervolg)

Laagste exposure

gedurende de verslagperiode

Hoogste exposure


Gemiddelde exposure


Exposure aan het einde van

de verslag-periode

Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 21% 139% 58% 139% Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 150% 229% 178% 229% Pensioen Opbouw Rendement 67% 84% 74% 84%

Tegenpartijrisico Tegenpartijrisico is een onopzettelijke vorm van risico, dat een consequentie is van het gevoerde beleggingsbeleid. Tegenpartijrisico manifesteert zich als een tegenpartij van het fonds tekortschiet in de nakoming van haar financiële verplichtingen uit hoofde van financiële transacties jegens het fonds. Het tegenpartijrisico wordt zoveel mogelijk beperkt door het in acht nemen van de nodige voorzichtigheid bij de selectie van tegenpartijen. Bij de selectie van tegenpartijen wordt rekening gehouden met het oordeel van onafhankelijke rating bureaus en andere relevante indicatoren. Daar waar het in de markt gebruikelijk is, worden door het fonds zekerheden gevraagd en verkregen om het tegenpartijrisico te beperken. In onderstaande tabel staat het bedrag dat het beste het maximale kredietrisico weergeeft dat wordt gelopen. Bij het bepalen van het tegenpartijrisico is geen rekening gehouden met de posities in de fondsen waarin Pensioen Opbouw belegt.


31/12/2018 31/12/2017

EUR x 1.000 % van het

netto-vermogen

EUR x 1.000

% van het netto-

vermogen Vorderingen 43 0,05 22 0,03 Liquide middelen 1.257 1,43 656 0,90 Totaal 1.300 1,48 678 0,93


31/12/2018 31/12/2017


netto-vermoge

EUR x 1.000

% van het netto-

vermoge Vorderingen 1 0,06 7 0,24

Liquide middelen 64 2,56 – – Totaal 65 2,62 7 0,24


31/12/201 8 31/12/2017


netto-vermogen

EUR x 1.000

% van het netto-

vermogen Ongerealiseerde winst op derivaten 395 0,23 606 0,42 Vorderingen 371 0,22 273 0,19 Liquide middelen 5.615 3,30 4.563 3,19 Totaal 6.381 3,75 5.442 3,80

Bij de berekening van het maximale kredietrisico is geen rekening gehouden met eventuele ontvangen onderpanden. Tegenpartijrisico’s worden begrensd door middel van limieten op de blootstelling per tegenpartij uitgedrukt als percentage van het fondsvermogen. Per balansdatum waren er geen tegenpartijen met een exposure van meer dan 5% van het subfondsvermogen.

Liquiditeitsrisico Liquiditeitsrisico is een onopzettelijke vorm van risico dat een gevolg is van het gevoerde beleggingsbeleid. Liquiditeitsrisico manifesteert zich als financiële instrumenten niet tijdig verkocht kunnen worden zonder daarvoor extra kosten te maken. Liquiditeitsrisico laat zich in twee categorieën opsplitsen: uittredingsrisico en liquiditeitsrisico van financiële instrumenten.

Uittredingsrisico Uittredingsrisco’s materialiseren zich wanneer door het uittreden van één of meerdere klanten de waardering van het fonds negatief beïnvloed wordt, waardoor bestaande klanten worden benadeeld. De mate waarin de waardering van het fonds negatief beïnvloed kan worden is afhankelijk van de liquiditeit van de financiële instrumenten in de portefeuille, alsmede de concentratie van klanten. Ter voorkoming van de negatieve beïnvloeding van het fonds door uittreding brengt het fonds een afslag in rekening die dient ter dekking van de kosten van uittreding.

Pensioen Opbouw 35



Liquiditeitsrisico (vervolg) Liquiditeitsrisico van financiële instrumenten De hoogte van feitelijke aan- en verkoopkoersen van financiële instrumenten waarin het fonds belegt, is mede afhankelijk van de liquiditeit van de betreffende financiële instrumenten. Het is mogelijk dat een ten behoeve van het fonds ingenomen positie niet tijdig tegen een redelijke prijs kan worden geliquideerd vanwege gebrek aan liquiditeit in de markt in het kader van vraag en aanbod. Om dit risico te beperken, belegt het fonds vrijwel uitsluitend in dagelijks verhandelbare financiële instrumenten, waardoor het liquiditeitsrisico van financiële instrumenten zich onder normale omstandigheden niet manifesteert. Bovendien worden liquiditeitsrisico’s van financiële instrumenten begrensd door middel van limieten op het niet liquide deel van de effectenportefeuille.

Risico beleggen in andere beleggingsinstellingen Bij beleggen in andere beleggingsinstellingen wordt het fonds mede afhankelijk van de kwaliteit van dienstverlening en het risicoprofiel van de beleggingsinstellingen waarin het fonds belegt. Dit risico wordt beperkt door zorgvuldige selectie van de beleggingsinstellingen waarin het fonds zal beleggen.

Paraplurisico Het fonds is een juridische entiteit met een ongedeeld vermogen. Dit brengt met zich mee dat een negatief subfondsvermogen van invloed kan zijn op de andere subfondsvermogens. Indien vereffening van een subfonds of het doen van uitkeringen resulteert in een negatief vermogenssaldo van een subfonds, zal het tekort worden omgeslagen over de andere subfondsen.

Beheerder Robeco Institutional Asset Management B.V. (“RIAM”) is de beheerder van het fonds. RIAM neemt in die hoedanigheid het vermogensbeheer, de administratie en de marketing en distributie van het fonds voor haar rekening. RIAM beschikt over een AIFMD-vergunning als bedoeld in artikel 2:65 Wft, alsmede over een vergunning als beheerder van ICBE’s (2:69b Wft), inclusief het beheren van individuele vermogens en het adviseren over financiële instrumenten. RIAM staat onder toezicht van de Stichting Autoriteit Financiële Markten (“AFM”). Het fonds is door de beheerder geregistreerd bij de AFM. RIAM is via Robeco Holding B.V. (tot 1 januari 2018 Robeco Groep N.V.) een 100%-dochteronderneming van ORIX Corporation Europe N.V., dat onderdeel is van ORIX Corporation.

Bewaarder De activa van het fonds worden bewaard door J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A., Amsterdam Branch (tot 9 juli 2018 door Citibank Europe plc). J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A., Amsterdam Branch (tot 9 juli 2018 Citibank Europe plc) is aangewezen als bewaarder van het fonds in de zin van artikel 4:62n Wft. De bewaarder is verantwoordelijk voor het toezicht op het fonds voor zover vereist onder en in overeenstemming met de toepasselijke wetgeving. De beheerder, het fonds en J.P. Morgan Bank Luxembourg S.A., Amsterdam Branch (tot 9 juli 2018 Citibank Europe plc) hebben een overeenkomst inzake bewaring gesloten.

Aansprakelijkheid van de bewaarder De bewaarder is jegens het fonds en/of de participanten aansprakelijk voor het verlies van een in bewaarneming genomen financieel instrument door de bewaarder of door een derde aan wie de bewaarneming is overgedragen. De bewaarder is niet aansprakelijk indien hij kan aantonen dat het verlies het gevolg is van een externe gebeurtenis waarover hij redelijkerwijs geen controle heeft en waarvan de gevolgen onvermijdelijk waren, ondanks alle inspanningen om ze te verhinderen. De bewaarder is jegens het fonds en/of de participanten eveneens aansprakelijk voor alle andere verliezen die zij ondervinden doordat de bewaarder zijn verplichtingen uit hoofde van de bewaarovereenkomst met opzet of door nalatigheid niet naar behoren nakomt. Participanten kunnen de aansprakelijkheid van de bewaarder indirect inroepen door middel van de beheerder. Indien de beheerder niet aan een dergelijk verzoek wil meewerken, zijn de participanten bevoegd om de schadeclaim rechtstreeks bij de bewaarder in te dienen.

Gelieerde partijen Het fonds en de beheerder kunnen gebruikmaken van de diensten van en transacties verrichten met aan het fonds gelieerde partijen als bedoeld in het BGfo, zoals RIAM, Robeco Nederland B.V. en ORIX Corporation. De diensten betreffen het uitvoeren van aan deze partijen uitbestede werkzaamheden, zoals (1) het uitlenen van effecten, (2) het inlenen van personeel en (3) plaatsing en opname van participaties in het fonds. Onder andere de volgende transacties kunnen worden verricht met gelieerde partijen: treasury management, derivatentransacties, uitlenen van financiële instrumenten, kredietverstrekking en het aan- en verkopen van financiële instrumenten op een gereglementeerde markt of multilaterale handelsfaciliteit. Al deze diensten en transacties vinden plaats tegen marktconforme tarieven.

Pensioen Opbouw 36

Toelichting op de balans

1. Aandelen

Verloop van de aandelenportefeuille



2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar Aankopen Verkopen Ongerealiseerde winsten

– – – – –

– – – – –

– – – – –

– – – – –

Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –

Pensioen Opbouw 2013-2018 Pensioen Opbouw 2019-2021

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar Aankopen Verkopen

– – –

40 –

(40)

– – –

123 –

(124) Ongerealiseerde verliezen – (11) – (24) Gerealiseerde winsten – 11 – 25 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar Aankopen Verkopen

– – –

201 –

(201)

– – –

436 –

(438) Ongerealiseerde verliezen – (34) – (61) Gerealiseerde winsten – 34 – 63 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 800 – 1.530 Aankopen – 40 – 105 Verkopen – (843) – (1.640) Ongerealiseerde verliezen – (105) – (192) Gerealiseerde winsten – 108 – 197 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – – Aankopen – 17.950 Verkopen – (17.438) Ongerealiseerde winsten – – Gerealiseerde verliezen – (512) Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – –

Pensioen Opbouw 37

Toelichting op de balans (vervolg)

1. Aandelen (vervolg)


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 2.463 – 2.613 Aankopen – 204 – 251 Verkopen – (2.675) – (2.872) Ongerealiseerde verliezen – (300) – (333) Gerealiseerde winsten – 308 – 341 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 2.133 – 6.000 Aankopen – – – 618 Verkopen – (2.139) – (6.633) Ongerealiseerde verliezen – (267) – (623) Gerealiseerde winsten – 273 – 638 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –

Transactiekosten De brokerkosten en beursbelastingen van de beleggingstransacties zijn verdisconteerd in de kostprijs c.q. de opbrengstwaarde van de beleggingen. Deze kosten en belastingen komen ten laste van het resultaat uit hoofde van waardeveranderingen. De kwantificeerbare transactiekosten zijn hieronder opgenomen.



2018 2017 2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Aandelen Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep

– 5

– 11

– 1

– 12

Pensioen Opbouw Rendement 2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 Aandelen – 4 Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep 37 50




– –

– –

– –

– –




– –

– 1

– –

– 1




– –

– 1

– –

– 2

Pensioen Opbouw 38


1. Aandelen (vervolg)

Transactiekosten (vervolg)




– –

– 1

– –

– 1




– –

– 1

– –

– 2

RIAM wil er zeker van zijn dat de selectie van tegenpartijen voor orderuitvoering (“brokers”) plaatsvindt op basis van procedures en criteria die de beste resultaten opleveren voor het fonds.

Gedurende de verslagperiode zijn geen kosten voor onderzoek bij het fonds in rekening gebracht.

2. Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep


2018

2017


2018

2017

EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar 72.173 – 2.584 – Aankopen 14.969 85.054 1.112 17.444 Verkopen (617) (13.393) (1.309) (15.126) Ongerealiseerde winsten 14 295 14 37 Gerealiseerde winsten 161 217 19 229 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar 86.700 72.173 2.420 2.584


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 1.867 – 6.088 Aankopen – 305 – 1.014 Verkopen – (2.191) – (7.163) Ongerealiseerde verliezen – (114) – (268) Gerealiseerde winsten – 133 – 329 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar 138.237 – Aankopen 40.997 140.229 Verkopen (4.224) (4.357) Ongerealiseerde (verliezen)/winsten (11.510) 2.242 Gerealiseerde winsten 653 123 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar 164.153 138.237

Pensioen Opbouw 39




2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 8.561 – 11.611 Aankopen – 1.775 – 2.110 Verkopen – (10.432) – (13.884) Ongerealiseerde verliezen – (366) – (599) Gerealiseerde winsten – 462 – 762 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 12.488 – 15.041 Aankopen – 2.910 – 3.520 Verkopen – (15.640) – (18.968) Ongerealiseerde verliezen – (730) – (997) Gerealiseerde winsten – 972 – 1.404 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 15.723 – 15.221 Aankopen – 3.570 – 2.298 Verkopen – (19.888) – (18.172) Ongerealiseerde verliezen – (1.321) – (1.410) Gerealiseerde winsten – 1.916 – 2.063 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 12.414 – 34.579 Aankopen – 1.870 – 5.851 Verkopen – (14.821) – (41.934) Ongerealiseerde verliezen – (1.166) – (2.588) Gerealiseerde winsten – 1.703 – 4.092 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – –

Een uitsplitsing naar regio en sector en categorie op basis van doorkijk in de onderliggende fondsen is opgenomen onder de toelichting concentratierisico onder de toelichting risico’s financiële instrumenten.

Onderstaande tabel toont het deel van de gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten dat betrekking heeft op valutakoersverschillen.

2018

Pensioen Opbouw Vastrentend Kort – Pensioen Opbouw Vastrentend Lang – Pensioen Opbouw Rendement 612

Pensioen Opbouw 40



Overzicht beleggingen in fondsen van de Robeco Groep

Markt-waarde

Reële waarde1

Rende-ment

Lopende kosten2

Markt-waarde

Reële waarde1

Rende-ment

Lopende kosten2

31/12/2018 31/12/2018 2018 2018 31/12/2017 31/12/2017 2017 2017 EUR x

1.000 EUR % % EUR x

1.000 EUR % %

Pensioen Opbouw Vastrentend Kort Robeco Euro Government Bonds Fund - IHHI EUR3

20.298

110,28

(1,70)

0,44

18.247

112,16

0,40

0,46 Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund

44.571

116,06

1,00

0,22

35.673

114,92

(0,50)

0,21 Robeco Investment Grade Corporate Bonds Fund - ZH EUR3

21.831

125,38

(0,20)

0,03

18.253

125,69

2,00

0,02 Totaal 86.700 72.173 1 Per aandeel/participatie. 2 Het fonds ontvangt van RIAM een volledige restitutie van de beheerkosten, service fee en performance fee die in rekening worden gebracht in de bovenstaande fondsen. 3 Onderdeel van het paraplufonds Robeco Capital Growth Funds. Dit fonds heeft een UCITS IV-status en staat onder Luxemburgs toezicht. Het laatst gepubliceerde jaarverslag en halfjaarbericht zijn verkrijgbaar op het adres van Pensioen Opbouw. Op dit fonds kan swing pricing van toepassing zijn.


Markt-waarde

Reële waarde1

Rende-ment

Lopende kosten2

Markt-waarde

Reële waarde1

Rende-ment

Lopende kosten2

31/12/2018 31/12/2018 2018 2018 31/12/2017 31/12/2017 2017 2017 EUR x

1.000 EUR % % EUR x

1.000 EUR % %

Pensioen Opbouw Vastrentend Lang Robeco Euro Government Bonds Fund - IHHI EUR3

457

110,28

(1,70)

0,44

657

112,16

0,40

0,46 Robeco Inst Liability Driven Euro Core Govt Bond 40 Fund

465

290,12

9,40

0,47

482

265,22

(8,70)

0,46 Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund

905

116,06

1,00

0,22

785

114,92

(0,50)

0,21 Robeco Investment Grade Corporate Bonds Fund - ZH EUR3

593

125,38

(0,20)

0,03

660

125,69

2,00

0,02 Totaal 2.420 2.584 1 Per aandeel/participatie. 2 Het fonds ontvangt van RIAM een volledige restitutie van de beheerkosten, service fee en performance fee die in rekening worden gebracht in de bovenstaande fondsen. 3 Onderdeel van het paraplufonds Robeco Capital Growth Funds. Dit fonds heeft een UCITS IV-status en staat onder Luxemburgs toezicht. Het laatst gepubliceerde jaarverslag en halfjaarbericht zijn verkrijgbaar op het adres van Pensioen Opbouw. Op dit fonds kan swing pricing van toepassing zijn.

Pensioen Opbouw 41




Markt-waarde

Reële waarde1

Rende-ment

Lopende kosten2

Markt-waarde

Reële waarde1

Rende-ment

Lopende kosten2

31/12/2018 31/12/2018 2018 2018 31/12/2017 31/12/2017 2017 2017 EUR x

1.000 EUR % % EUR x

1.000 EUR % %

Pensioen Opbouw Rendement Robeco Emerging Debt Fund - Z USD3

12.638

88,07

(8,70)

0,08

9.895

96,55

15,80

0,07

Robeco High Yield Bonds Fund - ZH EUR3

17.395

202,97

(4,00)

0,05

14.001

211,44

6,70

0,04

Robeco QI Emerging Conservative Equities Fund - Z EUR3

5.199

147,83

(3,40)

0,11

4.234

153,01

13,00

0,10

Robeco QI Emerging Markets Enhanced Index Equities Fund - Z EUR3

15.774

130,51

(10,20)

0,14

12.581

145,37

22,40

0,08

Robeco QI Institutional Global Developed Conservative Equities Fund - T7 EUR

28.453

149,74

(4,10)

0,70

24.136

157,47

(0,50)

0,644 Robeco QI

Institutional Global Developed Enhanced Indexing Equities Fund - T7 EUR

56.775

106,88

(5,00)

0,38

48.720

113,52

0,30

0,324 Robeco QI

Institutional Global Developed Value Equities Fund - T7 EUR

27.919

136,89

(9,40)

0,69

24.670

152,26

3,60

0,664 Totaal 164.153 138.237

1 Per aandeel/participatie. 2 Het fonds ontvangt van RIAM een volledige restitutie van de beheerkosten, service fee en performance fee die in rekening worden gebracht in de bovenstaande fondsen. 3 Onderdeel van het paraplufonds Robeco Capital Growth Funds. Dit fonds heeft een UCITS IV-status en staat onder Luxemburgs toezicht. Het laatst gepubliceerde jaarverslag en halfjaarbericht zijn verkrijgbaar op het adres van Pensioen Opbouw. Op dit fonds kan swing pricing van toepassing zijn. 4 Dit betreft een schatting op basis van de maximale management fee en verwachte overige kosten.

Pensioen Opbouw kan dagelijks in- en uitstappen in voornoemde fondsen van de Robeco Groep tegen de op die dag geldende koersen. De beheerder van Robeco Institutioneel Global Enhanced Index Fonds, Robeco Institutional Liability Driven Euro Core Government Bond 40 Fund en Robeco Institutional Conservative Equity Fund brengt bij toetreding of uitbreiding en (gedeeltelijke) beëindiging, ter dekking van de daarmee gepaard gaande transactiekosten, een vergoeding in rekening ten laste van de inbreng- respectievelijk de verkoopwaarde. Voor de overige fondsen zijn geen in- en uitstapkosten van toepassing.

Swing pricing De werkelijke kosten van het aankopen of verkopen van activa en beleggingen door een fonds kunnen afwijken van de meest recente beschikbare prijs of, indien van toepassing, intrinsieke waarde die wordt gebruikt bij het berekenen van de intrinsieke waarde per participatie. Dit kan het gevolg zijn van heffingen, kosten en verschillen tussen aankoop- en verkoopprijzen van de onderliggende beleggingen (‘spreads’). Deze kosten hebben een negatief effect op de waarde van een fonds, dat wordt aangeduid als ‘verwatering’. Om de verwateringseffecten te verzachten kan de directie naar eigen goeddunken de intrinsieke waarde per participatie aanpassen binnen een daarvoor aangegeven bandbreedte. De directie behoudt het recht om te bepalen onder welke omstandigheden zij tot een dergelijke verwateringsaanpassing wil overgaan.

Pensioen Opbouw 42


3. Derivaten

– – – – –

– – – – –


Valutatermijn-contracten

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar 534 – Aankopen 3.075 – Expiraties - (1.898) Ongerealiseerde (verliezen)/winsten (321) 534 Gerealiseerde (verliezen)/winsten (3.075) 1.898 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar 213 534



2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 1 Expiraties – (5) Ongerealiseerde verliezen – (1) Gerealiseerde winsten – 5 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – –



2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Verloop derivaten Pensioen Opbouw Vastrentend

Kort Valutatermijn-

contracten 2018 2017

EUR x 1.000 EUR x 1.000 Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – Expiraties – Ongerealiseerde winsten – Gerealiseerde winsten – Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar –



2018 2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – Expiraties – Ongerealiseerde winsten – Gerealiseerde winsten – Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar –

Pensioen Opbouw 43


3. Derivaten (vervolg)



2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Pensioen Opbouw 2025-2027 Valutatermijn-

contracten 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000 Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 12 Expiraties – (59) Ongerealiseerde verliezen – (12) Gerealiseerde winsten – 59 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – –



2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Pensioen Opbouw 2031-2033 Valutatermijn-

contracten 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000 Boekwaarde (reële waarde) begin boekjaar – 43 Expiraties – (210) Ongerealiseerde verliezen – (43) Gerealiseerde winsten – 210 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – –



2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Pensioen Opbouw 44





2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000




2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000




2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Onderstaande tabel toont het deel van de gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten dat betrekking heeft op valutakoersverschillen.

2018 Pensioen Opbouw Vastrentend Kort – Pensioen Opbouw Vastrentend Lang – Pensioen Opbouw Rendement (3.381)

De presentatie van de derivaten in de balans is gebaseerd op de verplichtingen en vorderingen per contract.

Presentatie derivaten in de balans Pensioen Opbouw Vastrentend Kort

Onder activa Onder passiva Totaal

31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/12/2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Valutatermijncontracten – – – – – – Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – – – –


Onder activa Onder passiva Totaal

31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/12/2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Valutatermijncontracten – – – – – – Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar – – – – – –

Pensioen Opbouw 45



2/2017 R x 1.000

2/2017 R x 1.000

Een uitsplitsing van de valutatermijncontracten naar valuta is te vinden onder de toelichting valutarisico in de toelichting risico’s financiële instrumenten.

4. Vorderingen op gelieerde partijen

Dit betreft de volgende vorderingen op RIAM:

7 7

Pensioen Opbouw Rendement 31/12/2018 31/12/2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Beheerkosten en service fee te ontvangen van Robeco Groep-fondsen 135

60

Totaal 135 60

5. Overige vorderingen en overlopende activa

Dit betreft:




31/12/2018 EUR x 1.000

31/12/2017 EUR x 1.000

Terug te vorderen dividendbelasting 210 210 Te classificeren bankmutaties – 3 Subtotaal (beleggingsactiviteiten) 210 213 Vorderingen uit hoofde van plaatsingen nieuwe

26 –

Subtotaal (financieringsactiviteiten) 26 – Totaal 236 213

Pensioen Opbouw Rendement Activa Passiva Totaal

31/12/2018 31/1 2/2017 31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/1

EUR x 1.000 EU R x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Valutatermijncontracten 395 606 182 72 213 534 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar 395 606 182 72 213 534

Gecombineerd Activa Passiva Totaal

31/12/2018 31/1 2/2017 31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/1

EUR x 1.000 EU R x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Valutatermijncontracten 395 606 182 72 213 534 Boekwaarde (reële waarde) einde boekjaar 395 606 182 72 213 534



31/12/2018 EUR x 1.000

31/12/2017 EUR x 1.000

31/12/2018 EUR x 1.000

31/12/2017 EUR x 1.000

Beheerkosten en service fee te ontvangen van Robeco Groep-fondsen

43

21

1

Totaal 43 21 1

31/12/2018 31/12/2017 31/12/2018 31/12/2017 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Te classificeren bankmutaties – 1 – – Subtotaal (beleggingsactiviteiten) – 1 – – Totaal – 1 – –

Pensioen Opbouw 46


6. Liquide middelen

Dit betreft liquide middelen ter vrije beschikking.



31/12/2018 EUR x 1.000

31/12/2017 EUR x 1.000

31/12/2018 EUR x 1.000

31/12/2017 EUR x 1.000

Liquide middelen ter vrije beschikking 1.257 656 64 –

Totaal 1.257 656 64 –

7. Schulden aan kredietinstellingen

Dit betreft kortstondige debetstanden op bankrekeningen veroorzaakt door beleggingstransacties.

8. Schulden aan gelieerde partijen

Dit betreft te betalen beheerkosten en service fee van de subfondsen aan RIAM.

9. Overige schulden en overlopende passiva

Dit betreft:



31/12/2018 EUR x 1.000

31/12/2017 EUR x 1.000

31/12/2018 EUR x 1.000

31/12/2017 EUR x 1.000

Te betalen kosten 2 – – – Subtotaal (beleggingsactiviteiten) 2 – – – Schulden uit hoofde van inkoop eigen

– 1 – –

Subtotaal (financieringsactiviteiten) – 1 –

– Totaal 2 1 – –

Pensioen Opbouw Rendement 31/12/2018

EUR x 1.000 31/12/2017

EUR x 1.000 Te betalen kosten 3 – Subtotaal (beleggingsactiviteiten) 3 – Schulden uit hoofde van inkoop eigen

– 5

Subtotaal (financieringsactiviteiten) – 5 Totaal 3 5


31/12/2018 EUR x 1.000

31/12/2017 EUR x 1.000

Liquide middelen ter vrije beschikking 5.615 4.563 Totaal 5.615 4.563

Pensioen Opbouw 47


10.Fondsvermogen

Pensioen Opbouw Vastrentend

Kort 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000 Verloop fondsvermogen

Participantenkapitaal Pensioen Opbouw Vastrentend Kort Stand begin boekjaar 72.471 – Ontvangen op geplaatste participaties 18.660 86.665 Betaald op ingekochte participaties (3.437) (14.194) Stand einde boekjaar 87.694 72.471 Algemene reserve Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar 377 – Stand einde boekjaar 377 – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar 377 – Nettoresultaat (97) 377 Toevoeging algemene reserve (377) – Stand einde boekjaar (97) 377 Stand einde boekjaar 87.974 72.848


Lang 2018

EUR x 1.000 2017


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw Vastrentend Lang Stand begin boekjaar 2.267 – Ontvangen op geplaatste participaties 1.381 15.698 Betaald op ingekochte participaties (1.440) (13.431) Stand einde boekjaar 2.208 2.267 Algemene reserve Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar 250 – Stand einde boekjaar 250 – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar 250 – Nettoresultaat 26 250 Toevoeging algemene reserve (250) – Stand einde boekjaar 26 250 Stand einde boekjaar 2.484 2.517

Pensioen Opbouw 48


10. Fondsvermogen

Pensioen Opbouw Rendement 2018

EUR x 1.000 2017


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw Rendement Stand begin boekjaar 136.982 – Ontvangen op geplaatste participaties 46.283 146.809 Betaald op ingekochte participaties (3.779) (9.827) Stand einde boekjaar 179.486 136.982 Algemene reserve Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar 6.350 – Stand einde boekjaar 6.350 – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar 6.350 – Nettoresultaat (15.537) 6.350 Toevoeging algemene reserve (6.350) – Stand einde boekjaar (15.537) 6.350 Stand einde boekjaar 170.299 143.332


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Verloop fondsvermogen

Participantenkapitaal Pensioen Opbouw 2013-2018 Stand begin boekjaar – 1.498 Ontvangen op geplaatste participaties – 372 Betaald op ingekochte participaties – (2.374) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 504 Stand einde boekjaar – – Algemene reserve Stand begin boekjaar – 298 Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 21 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar – 185 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (504) Stand einde boekjaar – – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar – 185 Toevoeging algemene reserve – (185) Stand einde boekjaar – – Stand einde boekjaar – –

Pensioen Opbouw 49


10. Fondsvermogen


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw 2019-2021 Stand begin boekjaar – 5.695 Ontvangen op geplaatste participaties – 1.176 Betaald op ingekochte participaties – (7.643) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 772 Stand einde boekjaar – – Algemene reserve Stand begin boekjaar – 272 Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 69 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar – 431 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (772) Stand einde boekjaar – – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar – 431 Toevoeging algemene reserve – (431) Stand einde boekjaar – – Stand einde boekjaar – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000



Pensioen Opbouw 50


10. Fondsvermogen


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000




2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw 2028-2030 Stand begin boekjaar – 12.942 Ontvangen op geplaatste participaties – 2.585 Betaald op ingekochte participaties – (16.681) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 1.154 Stand einde boekjaar – – Algemene reserve Stand begin boekjaar – 149 Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 322 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar – 683 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (1.154) Stand einde boekjaar – – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar – 683 Toevoeging algemene reserve – (683) Stand einde boekjaar – – Stand einde boekjaar – –

Pensioen Opbouw 51


10. Fondsvermogen


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw 2031-2033 Stand begin boekjaar – 15.980 Ontvangen op geplaatste participaties – 3.093 Betaald op ingekochte participaties – (20.775) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 1.702 Stand einde boekjaar – – Algemene reserve Stand begin boekjaar – 135 Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 581 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar – 986 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (1.702) Stand einde boekjaar – – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar – 986 Toevoeging algemene reserve – (986) Stand einde boekjaar – – Stand einde boekjaar – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw 2034-2036 Stand begin boekjaar – 17.282 Ontvangen op geplaatste participaties – 2.810 Betaald op ingekochte participaties – (22.528) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 2.436 Stand einde boekjaar – – Algemene reserve Stand begin boekjaar – 181 Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 890 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar – 1.365 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (2.436) Stand einde boekjaar – – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar – 1.365 Toevoeging algemene reserve – (1.365) Stand einde boekjaar – – Stand einde boekjaar – –

Pensioen Opbouw 52


10. Fondsvermogen


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw 2037-2039 Stand begin boekjaar – 16.680 Ontvangen op geplaatste participaties – 2.811 Betaald op ingekochte participaties – (22.156) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 2.665 Stand einde boekjaar – – Algemene reserve Stand begin boekjaar – 179 Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 1.018 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar – 1.468 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (2.665) Stand einde boekjaar – – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar – 1.468 Toevoeging algemene reserve – (1.468) Stand einde boekjaar – – Stand einde boekjaar – –


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw 2040-2042 Stand begin boekjaar – 13.601 Ontvangen op geplaatste participaties – 2.282 Betaald op ingekochte participaties – (18.076) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 2.193 Stand einde boekjaar – – Algemene reserve Stand begin boekjaar – 149 Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 839 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar – 1.205 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (2.193) Stand einde boekjaar – – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar – 1.205 Toevoeging algemene reserve – (1.205) Stand einde boekjaar – – Stand einde boekjaar – –

Pensioen Opbouw 53


10. Fondsvermogen


2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Participantenkapitaal Pensioen Opbouw 2043-2070 Stand begin boekjaar – 38.931 Ontvangen op geplaatste participaties – 7.244 Betaald op ingekochte participaties – (51.527) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 5.352 Stand einde boekjaar – – Algemene reserve Stand begin boekjaar – (276) Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 2.359 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar – 3.269 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (5.352) Stand einde boekjaar – – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar – 3.269 Toevoeging algemene reserve – (3.269) Stand einde boekjaar – – Stand einde boekjaar – –

Gecombineerd

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


Participantenkapitaal Stand begin boekjaar 211.720 142.892 Ontvangen op geplaatste participaties 66.324 275.337 Betaald op ingekochte participaties (8.656) (225.019) Betaald op ingekochte participaties bij fusie – 18.51

Stand einde boekjaar 269.388 211.720 Algemene reserve Stand begin boekjaar – 1.547 Toevoeging resultaat lopend boekjaar – 6.407 Toevoeging resultaat voorgaand boekjaar 6.977 10.556 Verrekening overige reserves op ingekochte participaties bij fusie – (18.510) Stand einde boekjaar 6.977 – Onverdeeld resultaat Stand begin boekjaar 6.977 10.556 Nettoresultaat (15.608) 6.977 Toevoeging algemene reserve (6.977) (10.556) Stand einde boekjaar (15.608) 6.977 Stand einde boekjaar 260.757 218.697

Pensioen Opbouw 54


11. Fondsvermogen, uitstaande participaties en intrinsieke waarde per participatie

31/12/2018 31/12/2017 31/12/2016 Pensioen Opbouw Vastrentend Kort Vermogen in EUR x 1.000 87.974 72.848 – Aantal uitstaande participaties 877.382 725.812 – Intrinsieke waarde per participatie in EUR 100,27 100,37 –

Pensioen Opbouw Vastrentend Lang Vermogen in EUR x 1.000 2.484 2.517 – Aantal uitstaande participaties 24.263 24.956 – Intrinsieke waarde per participatie in EUR 102,37 100,84 –

Pensioen Opbouw Rendement Vermogen in EUR x 1.000 170.299 143.332 – Aantal uitstaande participaties 1.762.502 1.358.339 – Intrinsieke waarde per participatie in EUR 96,61 105,52 –

Pensioen Opbouw 2013-2018 Vermogen in EUR x 1.000 – – 1.981 Aantal uitstaande participaties – – 15.007 Intrinsieke waarde per participatie in EUR – 133,27 132,01

Pensioen Opbouw 2019-2021 Vermogen in EUR x 1.000 – – 6.398 Aantal uitstaande participaties – – 49.440 Intrinsieke waarde per participatie in EUR

–

130,58

129,40 Pensioen Opbouw 2022-2024 Vermogen in EUR x 1.000 – – 9.117 Aantal uitstaande participaties – – 72.218 Intrinsieke waarde per participatie in EUR – 127,48 126,25




Pensioen Opbouw 2034-2036 Vermogen in EUR x 1.000 – – 18.827 Aantal uitstaande participaties – – 144.160 Intrinsieke waarde per participatie in EUR

–

136,44

130,60 Pensioen Opbouw 2037-2039 Vermogen in EUR x 1.000 – – 18.327 Aantal uitstaande participaties – – 135.992 Intrinsieke waarde per participatie in EUR – 141,84 134,77


Pensioen Opbouw 55


11. Fondsvermogen, uitstaande participaties en intrinsieke waarde per participatie (vervolg)

31/12/2018 31/12/2017 31/12/2016 Pensioen Opbouw 2043-2070 Vermogen in EUR x 1.000 – – 41.924 Aantal uitstaande participaties – – 310.715 Intrinsieke waarde per participatie in EUR – 142,08 134,93

Pensioen Opbouw 56

Toelichting op de winst-en-verliesrekening

Opbrengst

12. Opbrengst beleggingen Pensioen Opbouw Vastrentend

Kort


Lang

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Rente (5) (3) – (1)

Totaal (5) (3) – (1)

Pensioen Opbouw Rendement Gecombineerd 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000

Ontvangen dividend* 250 2.236 250 2.236 Rente (30) (13) (35) (17)

Totaal 220 2.223 215 2.219

* Dit betreft de netto ontvangen dividenden. In dit bedrag is rekening gehouden met terug te ontvangen bronbelasting van het land dat de belasting heeft ingehouden en verrekening van de voor afdrachtsvermindering van de Nederlandse belasting in aanmerking komende bronbelasting. De afdrachtsvermindering wordt verrekend met de te betalen dividendbelasting op de door het fonds uitgekeerde dividenden.

Kosten

13. Beheerkosten en service fee

De beheerkosten betreffen uitsluitend de beheervergoeding van 0,21% van het toevertrouwde vermogen per jaar voor alle subfondsen. De service fee bedraagt 0,12% van het toevertrouwd vermogen per jaar voor alle subfondsen. De beheervergoeding en service fee worden in rekening gebracht door de beheerder. De vergoedingen worden dagelijks berekend op basis van het subfondsvermogen.

Uit de beheerkosten worden bekostigd alle lopende kosten die voortvloeien uit het beheer en de marketing van het fonds. Indien de beheerder door haar te verrichten werkzaamheden aan derden uitbesteedt, worden de hieraan verbonden kosten uit de beheervergoeding voldaan. Uit de beheerkosten worden mede bekostigd de kosten voor het aanbrengen van deelnemers in het fonds. Uit de service fee worden bekostigd de administratie, de kosten voor externe adviseurs, toezichthouders, de kosten met betrekking tot wettelijke rapportages waaronder jaar- en halfjaarberichten en de kosten voor vergaderingen van participanten. De kosten voor de externe accountant voor het fonds worden eveneens vanuit de service fee door RIAM betaald. Derhalve zijn er in het resultaat van het fonds geen kosten voor de externe accountant opgenomen. Van de door RIAM betaalde kosten voor de externe accountant had EUR 17 duizend betrekking op de controle van Pensioen Opbouw. De door RIAM betaalde kosten voor de externe accountant betreffen uitsluitend audit-gerelateerde kosten.

14. Performance fee

Pensioen Opbouw is niet onderworpen aan een performance fee.

15. Overige kosten

Dit betreft:


2018

2017


2018

2017

EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000 EUR x 1.000

Bewaarloon 3 2 1 1 Kosten bewaarder 4 – – – Totaal 7 2 1 1

Pensioen Opbouw Rendement Gecombineerd 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000 2018

EUR x 1.000 2017

EUR x 1.000

Bewaarloon 5 3 9 6 Kosten bewaarder 8 – 12 – Totaal 13 3 21 6

Pensioen Opbouw 57

Toelichting op de winst-en-verliesrekening (vervolg)

Kosten (vervolg)

16. Lopende kosten



2018 %

2017 %

2018 %

2017 %

Beheerkosten 0,21 0,21 0,21 0,21 Service fee 0,12 0,12 0,12 0,12 Overige kosten 0,01 0,01 0,06 0,01 Overige kosten beleggingsfondsen 0,02 0,02 0,02 0,02 Totaal 0,36 0,36 0,41 0,36

Het percentage van de lopende kosten is gebaseerd op het gemiddelde fondsvermogen. De lopende kosten omvatten alle kosten die in de verslagperiode ten laste van het subfonds zijn gebracht, exclusief de kosten van transacties in financiële instrumenten en interestkosten. In de lopende kosten zijn evenmin opgenomen de kosten verband houdend met de plaatsingen en opnamen van participaties.

Het fonds ontvangt van RIAM een volledige restitutie van de beheerkosten, service fee en performance fee die in rekening worden gebracht in de bovenstaande fondsen.

17. Maximale kosten

In het prospectus van het fonds worden voor bepaalde kostenposten maximumpercentages van het gemiddeld vermogen gesteld. In onderstaande tabel worden deze maximumpercentages vergeleken met de werkelijk in rekening gebrachte kosten.


2018 2018 % EUR x 1.000 nettovermogen

Maximum op basis van het

informatiememorandum

Beheerkosten aandelenklasse Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 169 0,21 0,21 Service fee aandelenklasse Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 96 0,12 0,12 Kosten bewaarder aandelenklasse Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 4 0,00 0,01





Beheerkosten aandelenklasse Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 4

0,21

0,21 Service fee aandelenklasse Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 3

0,12 0,12

Kosten bewaarder aandelenklasse Pensioen Opbouw Vastrentend Lang – – 0,01


2018 %

2017 %

Beheerkosten 0,21 0,21 Service fee 0,12 0,12 Overige kosten 0,01 0,01 Overige kosten beleggingsfondsen 0,07 0,03 Totaal 0,41 0,37

Pensioen Opbouw 58

Toelichting op de winst-en-verliesrekening (vervolg)

Kosten (vervolg)

17. Maximale kosten (vervolg)





Beheerkosten aandelenklasse Pensioen Opbouw Rendement 345

0,21 0,21 Service fee aandelenklasse Pensioen Opbouw Rendement 197

0,12 0,12 Kosten bewaarder aandelenklasse Pensioen Opbouw Rendement 8 0,00 0,01

18. Omloopfactor

De omloopfactor geeft een indicatie van de omloopsnelheid van de portefeuille van het fonds en is een maatstaf voor de gemaakte transactiekosten als gevolg van het portefeuillebeleid en de daaruit voortkomende beleggingstransacties. De omloopfactor wordt bepaald door het bedrag van de turnover uit te drukken in een percentage van het gemiddelde fondsvermogen. Het gemiddeld fondsvermogen wordt op dagbasis berekend. Het bedrag van de turnover wordt bepaald door de som van de aan- en verkopen van de beleggingen te verminderen met de som van de plaatsingen en opnamen van eigen participaties. De som van plaatsingen en opnamen eigen participaties wordt bepaald als het saldo van alle plaatsingen en opnamen in het fonds. Kasgelden en geldmarktbeleggingen met een oorspronkelijke looptijd korter dan één maand zijn in de berekening buiten beschouwing gelaten.

Pensioen Opbouw 2031-2033 – 3 Pensioen Opbouw 2034-2036 – 7 Pensioen Opbouw 2037-2039 – (5) Pensioen Opbouw 2040-2042 – (7) Pensioen Opbouw 2043-2070 – (6)

De berekening van de omloopfactor heeft alleen betrekking op de turnover van de directe beleggingen van de subfondsen en heeft dus geen betrekking op transacties van de onderliggende fondsen.

19. Transacties met gelieerde partijen

Van het transactievolume over de verslagperiode is een gedeelte uitgevoerd met gelieerde partijen. Hieronder is een tabel opgenomen met de verschillende transactiesoorten waarbij hiervan sprake is geweest.


Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep RIAM 100,00 100,00

Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 2018 2017 Tegenpartij % % Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep RIAM 100,00 100,00

Pensioen Opbouw Rendement 2018 2017 Tegenpartij % % Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep RIAM 100,00 100,00

in % 2018 2017 Pensioen Opbouw Vastrentend Kort (8) (3) Pensioen Opbouw Vastrentend Lang (20) 29 Pensioen Opbouw Rendement (1) 23 Pensioen Opbouw 2013-2018 – (10) Pensioen Opbouw 2019-2021 – (7) Pensioen Opbouw 2022-2024 – (5) Pensioen Opbouw 2025-2027 – (1) Pensioen Opbouw 2028-2030 – 2

2018 2017 Tegenpartij % %

Pensioen Opbouw 59


Kosten (vervolg)

19. Transacties met gelieerde partijen (vervolg)

Pensioen Opbouw 2013-2018 2018 2017 Tegenpartij % % Beleggingen in fondsen van de Robeco Groep RIAM – 100,00










Gedurende de verslagperiode heeft het fonds aan RIAM de volgende bedragen aan beheerkosten en service fee betaald:



Tegenpartij

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Beheerkosten RIAM 169 88 4 14 Service fee RIAM 96 51 3 8

Pensioen Opbouw 60


Kosten (vervolg)

19. Transacties met gelieerde partijen (vervolg)


Tegenpartij

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Beheerkosten RIAM 345 137 Service fee RIAM 197 78

Pensioen Opbouw 2013-

2018


Tegenpartij

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

Beheerkosten RIAM – 3 – 9 Service fee RIAM – 1 – 4



Tegenpartij

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000




Tegenpartij

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000




Tegenpartij

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000




Tegenpartij

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000

2018 EUR x 1.000

2017 EUR x 1.000


20. Fiscale status

Het fonds is fiscaal transparant. Een nadere beschrijving van de fiscale status is opgenomen in de algemene informatie van het verslag van de beheerder op pagina 4.

21. Resultaatbestemming

Voor alle subfondsen van Pensioen Opbouw wordt het resultaat van het betreffende subfonds over het boekjaar toegevoegd aan de reserves van het betreffende subfonds.

Pensioen Opbouw 61

Valutatabel

Valutakoersen 31/12/2018

EUR = 1 31/12/2017

EUR = 1 AUD 1,6250 1,5353 BRL 4,4215 3,9832 CAD 1,5591 1,5045 CHF 1,1256 1,1702 DKK 7,4674 7,4454 GBP 0,9015 0,8877 HKD 8,9534 9,3871 IDR 16.648,6318 16.291,8543 INR 80,1044 76,6441 JPY 126,2597 135,2701 KRW 1.275,8615 1.285,5165 MXN 22,4405 23,4943 MYR 4,7482 4,8596 PLN 4,3055 4,1725 SEK 10,2713 9,8315 SGD 1,5619 1,6048 THB 37,2307 39,1443 TRY 6,0255 4,5530 TWD 35,1462 35,7340 USD 1,1434 1,2008 ZAR 16,4335 14,8659

Pensioen Opbouw 62

Aanvullende informatie over beleggingen in fondsen van Robeco Groep

Er wordt alleen meer informatie gegeven over fondsen waarin een van de subfondsen ten minste 20% van zijn nettovermogen heeft belegd.

Robeco Euro Government Bonds - IHHI EUR

Het subfund belegt ten minste twee derde van zijn totale vermogen in obligaties en vergelijkbare vastrentende effecten die in euro luiden, minimaal een rating hebben van ‘BBB-’ of vergelijkbaar van een van de erkende kredietbeoordelaars en zijn uitgegeven door aan de EMU deelnemende landen.

Beleggingsresultaat

Toelichting Koers

in valuta x 1 31/12/2018

Koers in valuta x 1

31/12/2017

Beleggings- resultaat verslag-

periode in %


over 3 jaar

Robeco Euro Government Bonds IHHI EUR-aandelen 110,28 112,16 -1,7 0,8

Beleggingsbeleid Het rendement in de basisvaluta van het subfonds bedroeg +0,37% (vóór aftrek van vergoedingen) in 2018, tegenover 0,98% voor zijn index, de Bloomberg Barclays Euro Aggregate Treasury Index. Aan het begin van het jaar was het subfonds correct gepositioneerd voor een stijgende rente en voor de outperformance van Spaanse obligaties. Het subfonds profiteerde ook van het herstel van Italiaanse obligaties na de verkiezingen in maart. In mei liepen de spanningen in Italië echter flink op, waardoor de rente op Duitse staatsobligaties daalde en de spreads in de periferie aanzienlijk stegen. Dat had een negatief effect op het relatieve rendement van het subfonds, ondanks verkleinde actieve posities. De angst voor het uit elkaar vallen van de eurozone, met het Griekse drama van 2015 nog vers in het geheugen, leidde ertoe dat alle landenspreads uitliepen, met Duitse obligaties als de ultieme veilige haven. Na de zomer had het subfonds een kleine longpositie qua risico, met een lagere duration dan de index en een overweging in België en Spanje. De exposure naar Italië was meer tactisch van aard. Maar de aankondiging van een verrassend hoog Italiaans begrotingstekort en zorgen over de handelsoorlog tussen de VS en China hadden een negatief effect op de landenposities in de eurozone en de durationpositie van het subfonds. De rente op Duitse obligaties daalde bijna naar het laagste punt in twee jaar tijd. Ondanks de toegenomen overheidsuitgaven, een verslechterende schuldendynamiek en de protesten van de ‘gele hesjes’ wist de grote onderweging in Franse staatsobligaties in de tweede helft van het jaar de uitlopende spreads in andere landen slechts gedeeltelijk goed te maken.

De verschillende Pensioen Opbouw fondsen houden de volgende belangen in Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund: 2018 2017 Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 3,60% 1,01% Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 0,08% 0,04% Pensioen Opbouw Rendement 0,00% 0,00%

Pensioen Opbouw 63

Aanvullende informatie over beleggingen in fondsen van Robeco Groep (vervolg)

Robeco Euro Government Bonds Per 31 december 2018

Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt-waarde EUR

% van netto-

vermogen

Overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten met een beursnotering

Obligaties

Oostenrijk Austria Government Bond, Reg. S, 144A 0.75% 20/02/2028 EUR 3.950.000 4.043.465 0,72 Austria Government Bond, Reg. S, 144A 2.4% 23/05/2034 EUR 1.470.000 1.773.759 0,31 Austria Government Bond, Reg. S, 144A 4.15% 15/03/2037 EUR 980.000 1.488.514 0,26 Austria Government Bond, Reg. S, 144A 1.5% 20/02/2047 EUR 1.360.000 1.411.400 0,25 Austria Government Bond, Reg. S, 144A 3.8% 26/01/2062 EUR 760.000 1.331.544 0,24

10.048.682 1,78

België Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 0.8% 22/06/2025 EUR 16.370.000 16.913.288 3,00 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 0.8% 22/06/2028 EUR 6.400.000 6.418.080 1,14 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 5% 28/03/2035 EUR 650.000 998.924 0,18 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 1.9% 22/06/2038 EUR 3.850.000 4.102.109 0,73 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 4.25% 28/03/2041 EUR 7.400.000 11.088.071 1,97 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 2.25% 22/06/2057 EUR 2.250.000 2.390.418 0,42 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 2.15% 22/06/2066 EUR 920.000 933.747 0,17 Belgium Government Bond, Reg. S 4% 28/03/2032 EUR 2.400.000 3.258.055 0,58 Belgium Government Bond, Reg. S 3,75% 22/06/2045 EUR 5.370.000 7.727.822 1,37

53.830.514 9,56

Finland Finland Government Bond, Reg. S, 144A 0.5% 15/04/2026 EUR 3.520.000 3.590.787 0,64 Finland Government Bond, Reg. S, 144A 0.5% 15/09/2027 EUR 2.200.000 2.216.907 0,39

5.807.694 1,03

Frankrijk France Government Bond OAT, Reg. S, 144A 1.75% 25/06/2039 EUR 6.200.000 6.643.071 1,18 France Government Bond OAT, Reg. S, 144A 2% 25/05/2048 EUR 7.100.000 7.709.038 1,37 France Government Bond OAT, Reg. S, 144A 1.75% 25/05/2066 EUR 2.800.000 2.705.519 0,48 France Government Bond OAT, Reg. S 2.75% 25/10/2027 EUR 300.000 357.539 0,06 France Government Bond OAT, Reg. S 1.5% 25/05/2031 EUR 2.060.000 2.194.777 0,39 France Government Bond OAT, Reg. S 5.75% 25/10/2032 EUR 1.070.000 1.730.568 0,31 France Government Bond OAT, Reg. S 4% 25/04/2055 EUR 270.000 435.022 0,07 France Government Bond OAT, Reg. S 4% 25/04/2060 EUR 1.530.000 2.524.098 0,45

24.299.632 4,31

Duitsland Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 2.25% 04/09/2020 EUR 27.070.000 28.397.025 5,04 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 2.25% 04/09/2021 EUR 1.950.000 2.099.452 0,37 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 1.5% 04/09/2022 EUR 38.850.000 41.702.406 7,41 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 1.75% 15/02/2024 EUR 24.260.000 26.801.502 4,76 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 1% 15/08/2025 EUR 3.950.000 4.242.553 0,76 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 0.5% 15/08/2027 EUR 19.300.000 19.952.243 3,54 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 0.5% 15/02/2028 EUR 32.380.000 33.332.425 5,92 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 4.75% 04/07/2028 EUR 10.700.000 15.313.797 2,72 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 0.25% 15/08/2028 EUR 34.650.000 34.683.056 6,16 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 5.5% 04/01/2031 EUR 6.800.000 10.939.344 1,94 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 4% 04/01/2037 EUR 250.000 393.949 0,07

Pensioen Opbouw 64



Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt-waarde EUR

% van netto-

vermogen

Overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten met een beursnotering (vervolg)

Obligaties (vervolg)

Duitsland (vervolg) Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 2.5% 15/08/2046 EUR 400.000 562.636 0,10 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 1.25% 15/08/2048 EUR 3.700.000 4.059.411 0,72

222.479.799 39,51

Ierland Ireland Government Bond, Reg. S 1.35% 18/03/2031 EUR 7.300.000 7.406.500 1,31 Ireland Government Bond, Reg. S 1.3% 15/05/2033 EUR 1.710.000 1.689.437 0,30 Ireland Government Bond, Reg. S 1.7% 15/05/2037 EUR 2.250.000 2.295.230 0,41 Ireland Government Bond, Reg. S 2% 18/02/2045 EUR 1.900.000 2.003.584 0,36

13.394.751 2,38

Italië Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 5.5% 01/09/2022 EUR 5.340.000 6.122.887 1,09 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 1.45% 15/09/2022 EUR 11.330.000 11.355.130 2,02 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 0.95% 01/03/2023 EUR 4.900.000 4.781.616 0,85 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 0.95% 15/03/2023 EUR 3.650.000 3.562.674 0,63 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 0.65% 15/10/2023 EUR 2.690.000 2.567.212 0,46 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 4.5% 01/03/2024 EUR 9.190.000 10.343.547 1,84 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 1.85% 15/05/2024 EUR 5.000.000 4.982.145 0,89 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 3.75% 01/09/2024 EUR 7.950.000 8.674.666 1,54 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 2.5% 01/12/2024 EUR 9.950.000 10.212.272 1,81 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 2.05% 01/08/2027 EUR 200.000 192.683 0,03 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 2% 01/02/2028 EUR 13.600.000 13.028.936 2,31 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro 5.25% 01/11/2029 EUR 4.510.000 5.528.660 0,98 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro, Reg. S, 144A 3.5% 01/03/2030 EUR 6.840.000 7.266.460 1,29 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro, Reg. S, 144A 1.65% 01/03/2032 EUR 6.370.000 5.521.057 0,98 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro, Reg. S, 144A 5% 01/08/2034 EUR 9.730.000 11.908.858 2,11 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro, Reg. S, 144A 5% 01/09/2040 EUR 5.850.000 7.182.455 1,28 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro, Reg. S, 144A 3.25% 01/09/2046 EUR 2.700.000 2.632.541 0,47 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro, Reg. S, 144A 3.45% 01/03/2048 EUR 3.870.000 3.838.545 0,68 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro, Reg. S 1.45% 15/11/2024 EUR 15.850.000 15.331.372 2,72 Italy Buoni Poliennali Del Tesoro, Reg. S 2.8% 01/12/2028 EUR 1.350.000 1.359.368 0,24

136.393.084 24,22

Nederland Netherlands Government Bond, Reg. S, 144A 0.75% 15/07/2028 EUR 9.400.000 9.721.696 1,73 Netherlands Government Bond, Reg. S, 144A 4% 15/01/2037 EUR 4.000.000 6.202.960 1,10

15.924.656 2,83

Portugal Portugal Obrigacoes do Tesouro OT, Reg. S, 144A 3.875% 15/02/2030 EUR 60.000 71.422 0,01 Portugal Obrigacoes do Tesouro OT, Reg. S, 144A 2.25% 18/04/2034 EUR 1.700.000 1.696.166 0,30 Portugal Obrigacoes do Tesouro OT, Reg. S, 144A 4.1% 15/04/2037 EUR 940.000 1.146.651 0,21

2.914.239 0,52

Spanje Spain Government Bond, Reg. S, 144A 2.75% 31/10/2024 EUR 18.900.000 21.177.923 3,76

Pensioen Opbouw 65


96,79

Futures

Beschrijving effect

Aantal contracten

Valuta

Wereldwijde exposure

EUR

Ongereali-seerde

winst/(ver-lies) EUR

% van netto-

vermogen

Euro-Schatz, 07/03/2019 735 EUR 82.275.900 21.610 0,01 Totaal ongerealiseerde winst op futures 21.610 0,01

Euro-Bobl, 07/03/2019

(398)

EUR

(52.742.960)

(106.220)

(0,02)

Euro-BTP, 07/03/2019 (144) EUR (18.406.080) (538.827) (0,10) Euro-Bund, 07/03/2019 (179) EUR (29.273.660) (167.347) (0,03) Euro-Buxl 30 Year Bond, 07/03/2019 (92) EUR (16.617.040) (237.360) (0,04) Euro-OAT, 07/03/2019 1 EUR 150.800 (160) – Totaal ongerealiseerd verlies op futures (1.049.914) (0,19)

Netto ongerealiseerd verlies op futures (1.028.304) (0,18)


Beleggingen

Markt- Aantal/ waarde

Valuta Nominale waarde EUR

% van netto-

vermogen



Spanje (vervolg) Spain Government Bond, Reg. S, 144A 1.4% 30/07/2028 EUR 7.000.000 6.991.936 1,24 Spain Government Bond, Reg. S, 144A 2.35% 30/07/2033 EUR 2.250.000 2.362.725 0,42 Spain Government Bond, Reg. S, 144A 4.2% 31/01/2037 EUR 5.850.000 7.694.095 1,37 Spain Government Bond, Reg. S, 144A 4.9% 30/07/2040 EUR 5.590.000 8.067.896 1,43 Spain Government Bond, Reg. S, 144A 5.15% 31/10/2044 EUR 3.900.000 5.894.206 1,05 Spain Government Bond, Reg. S, 144A 2.9% 31/10/2046 EUR 4.100.000 4.395.179 0,78 Spain Government Bond, Reg. S, 144A 2.7% 31/10/2048 EUR 2.050.000 2.089.520 0,37 Spain Government Bond, Reg. S, 144A 3.45% 30/07/2066 EUR 1,160,000 1,325,863 0,23

59.999.343 10,65

Totaal obligaties 545.092.394 96,79

Totaal overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten met een beursnotering 545.092.394

Totaal beleggingen

545.092.394

96,79 Cash 16.527.733 2,93 Overige activa/(passiva) 1.547.028 0,28 Totaal nettovermogen 563.167.155 100,00

Pensioen Opbouw 66


Robeco Euro Government Bonds, per 31 december 2018

Valutatermijncontracten

Gekochte valuta

Gekocht

bedrag

Verkochte Verkocht valuta bedrag

Verval- datum Tegenpartij

Ongereali-seerde


% van netto-

vermogen

EUR 122.790 USD 140.000 07/01/2019 Citigroup 394 – USD 765.000 EUR 668.448 07/01/2019 Citigroup 359 – USD 140.000 EUR 122.085 07/01/2019 HSBC 311 – USD 44.658.393 EUR 39.033.614 07/01/2019 Rabobank 9.346 – Totaal ongerealiseerde winst valutatermijncontracten 10.410 –

USD 180.000 EUR 158.262 07/01/2019 Barclays (895) – USD 140.000 EUR 123.209 07/01/2019 HSBC (813) –

Totaal ongerealiseerd verlies valutatermijncontracten (1.708) –

Netto ongerealiseerde winst valutatermijncontracten 8.702 –

Renteswaps

Nominaal bedrag

Valuta

Tegenpartij

Beschrijving effect

Verval- datum

Markt-waarde EUR

Ongereali-seerde


% van netto- vermogen

10.000.000

EUR

Barclays

Pay floating EURIBOR 6 month Receive fixed

0,966%

23/01/2028

225.222

225.222

0,04

15.000.000

EUR

Barclays


0,426%

29/01/2023

220.235

220.235

0,04

2.000.000

EUR

Barclays


1,666%

16/02/2048

142.155

142.155

0,03

2.800.000

EUR

Barclays


1,568%

06/02/2038

127.136

127.136

0,02

10.000.000

EUR

Barclays


0,425%

16/10/2023

125.035

125.035

0,02

5.000.000

EUR

Barclays


1,047%

15/10/2028

123.215

123.215

0,02

4.000.000

EUR

Barclays


1,475%

24/01/2038

116.958

116.958

0,02

3.000.000

EUR

Barclays


1,537%

16/10/2038

116.505

116.505

0,02

5.000.000

EUR

Barclays


1,005%

24/10/2028

102.072

102.072

0,02

Pensioen Opbouw 67

Aanvullende informatie over beleggingen in fondsen van Robeco Groep (vervolg) Euro Government Bonds, per 31 december 2018

Renteswaps (vervolg)

Ongerealiseerd

Nominaal Verval- Markt waarde

winst/(verlies) % van netto-

bedrag Valuta Tegenpartij Beschrijving effect datum EUR EUR vermogen Pay floating EURIBOR 6 month Receive fixed

10.000.000 EUR Barclays 0,363% 29/10/2023 93.397 93.397 0,02 Pay floating EURIBOR 6 month Receive fixed


40.000.000 EUR Barclays (0,091)% 15/10/2020 77.715 77.715 0,01 Pay floating EURIBOR 6 month Receive fixed









50.000.000 EUR Barclays (0,178)% 05/07/2020 26.546 26.546 – Pay floating EURIBOR 6

3.800.000 EUR Barclays month Receive fixed 0.32% 19/11/2023 26.387 26.387 – Pay floating EURIBOR 6 month Receive fixed

22.000.000 EUR Barclays (0,129)% 16/02/2020 26.197 26.197 – Pay floating EURIBOR 6

1.800.000 EUR Barclays month Receive fixed 0.93% 19/11/2028 22.531 22.531 – Pay floating EURIBOR 6 month Receive fixed

15.000.000 EUR Barclays Totaal ongerealiseerde winst op renteswaps

(0,136)% 04/06/2020 18.569 18.569 – 2.007.945 2.007.945 0,36

Pay fixed 0.976% Receive 57.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 22/01/2028 (1.333.554) (1.296.173) (0,24)

Pay fixed 0.388% Receive 81.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 22/01/2023 (1.066.561) (1.055.549) (0,19)

Pensioen Opbouw 68

Aanvullende informatie over beleggingen in fondsen van Robeco Groep (vervolg) Euro Government Bonds, per 31 december 2018

Renteswaps (vervolg) Ongerealiseerd

Nominaal Verval- Markt waarde

winst/(verlies) % van netto-

Bedrag Valuta Tegenpartij Beschrijving effect datum EUR EUR vermogen Pay fixed 1.475% Receive

24.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 22/01/2038 (700.954) (678.321) (0,13) Pay fixed 1.545% Receive

11.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 22/01/2048 (448.645) (438.416) (0,08) Pay fixed (0.128)% Receive 142.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 22/01/2020 (160.006) (166.505) (0,03)

Pay fixed (0.162)% Receive 80.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 24/07/2020 (61.148) (61.148) (0,01)

Pay fixed 0.256% Receive 8.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 05/07/2023 (46.662) (46.662) (0,01)

Pay fixed 1.387% Receive 2.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 05/07/2038 (24.576) (24.576) –


Pay fixed 1.454% Receive

1.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 05/07/2048 (18.355) (18.355) –

Totaal ongerealiseerd verlies op renteswaps (3.879.938) (3.805.182) (0,69)

Netto ongerealiseerd verlies op renteswaps (1.871.993) (1.797.237) (0,33)

Inflatieswaps

Markt Ongerealiseerd Nominaal Verval- waarde winst/(verlies) % van

netto- bedrag Valuta Tegenpartij Beschrijving effect datum EUR EUR vermogen

Pay fixed 0.91 Receive 9.700.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/10/2021 95.397 95.397 0,02




Pay fixed 1.61 Receive 850.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/10/2046 32.454 32.454 0,01

Pay floating HICPXT 1 600.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.82 15/11/2037 25.492 25.492 0,01

Pay floating HICPXT 1 8.000.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.345 15/12/2028 24.716 24.716 0,01





Pay floating HICPXT 1 400.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.95 15/11/2047 23.392 23.392 0,01

Pay floating HICPXT 1 EUR 4.000.000 Citigroup month Receive fixed 1.31 15/08/2020 22.665 22.665 0,01

Pensioen Opbouw 69



Inflatieswaps (vervolg)

Nominaal bedrag

Valuta

Tegenpartij

Beschrijving effect

Verval- datum

Markt-waarde

EUR

Ongereali-seerde


% van netto-

vermogen

400.000 EUR

Citigroup

Pay fixed 1.52 Receive floating HICPXT 1 month

15/03/2046

21.053

21.053

–

1.500.000

EUR

Citigroup

Pay floating HICPXT 1 month Receive fixed 1.466

15/10/2027

18.617

18.617

–

950.000

EUR

Citigroup


15/10/2036

18.471

18.471

–

700.000

EUR

Citigroup


15/09/2037

18.188

18.188

–

10.000.000

EUR

Citigroup


15/12/2023

17.527

17.527

–

15.000.000

EUR

Citigroup


15/12/2020

17.167

17.167

–

400.000

EUR

Citigroup


15/10/2046

15.891

15.891

–

1.000.000

EUR

Citigroup


15/06/2021

15.275

15.275

–

1.600.000

EUR

Citigroup


15/10/2026

14.138

14.138

–

2.000.000

EUR

Citigroup


15/12/2038

12.394

12.394

–

150.000

EUR

Citigroup


15/06/2046

11.650

11.650

–

700.000

EUR

Citigroup


15/10/2026

11.473

11.473

–

2.000.000

EUR

Citigroup


15/11/2022

10.335

10.335

–

1.000.000

EUR

Citigroup


15/09/2027

9.971

9.971

–

800.000

EUR

Citigroup


15/10/2021

9.241

9.241

–

1.100.000

EUR

Citigroup


15/02/2021

9.214

9.214

–

650.000

EUR

Citigroup


15/06/2021

8.909

8.909

–

800.000

EUR

Citigroup


15/12/2048

8.223

8.223

–

300.000

EUR

Citigroup


15/06/2026

7.769

7.769

–

700.000

EUR

Citigroup


15/04/2021

7.708

7.708

–

550.000

EUR

Citigroup


15/10/2036

7.530

7.530

–

350.000

EUR

Citigroup


15/06/2026

7.442

7.442

–

150.000

EUR

Citigroup


15/06/2036

6.620

6.620

–

180.000

EUR

Citigroup


15/06/2036

6.537

6.537

–

200.000

EUR

Citigroup


15/10/2046

6.239

6.239

–

500.000

EUR

Citigroup


15/05/2026

6.147

6.147

–

Pensioen Opbouw 70

Aanvullende informatie over beleggingen in fondsen van Robeco Groep (vervolg) Robeco Euro Government Bonds, per 31 december 2018


Markt Ongerealiseerd

Nominaal Verval- waarde winst/(verlies) % van netto-

bedrag Valuta Tegenpartij Beschrijving effect datum EUR EUR vermogen Pay fixed 1.129 Receive

900.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/02/2026 5.234 5.234 – Pay fixed 1.455 Receive



160.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/02/2046 2.582 2.582 – Pay floating HICPXT 1 1.500.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.258 15/09/2022 2.085 2.085 –

Pay fixed 0.765 Receive 250.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/01/2021 1.878 1.878 –




Pay fixed 0.84 Receive 300.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/09/2020 813 813 –

Pay fixed 1.15 Receive

EUR 150.000 Citigroup floating HICPXT 1 month 15/01/2026 488 488 –

Totaal ongerealiseerde winst op inflatieswaps 790.709 790.709 0,14

Pay fixed 1.74 Receive EUR 2.400.000 Citigroup floating HICPXT 1 month 15/02/2032 (101.887) (101.887) (0,02)



Pay fixed 1.905 Receive EUR 600.000 Citigroup floating HICPXT 1 month 15/08/2047 (27.892) (27.892) (0,01)


Pay floating HICPXT 1 EUR 1.540.000 Citigroup month Receive fixed 1.025 15/03/2026 (25.432) (25.432) (0,01)

Pay fixed 1.769 Receive EUR 650.000 Citigroup floating HICPXT 1 month 15/08/2037 (22.249) (22.249) (0,01)

Pay floating HICPXT 1 EUR 810.000 Citigroup month Receive fixed 1.368 15/03/2036 (21.705) (21.705) –

Pay floating HICPXT 1 EUR 380.000 Citigroup month Receive fixed 1.513 15/03/2046 (20.847) (20.847) –

Pay fixed 1.45 Receive EUR 2.000.000 Citigroup floating HICPXT 1 month 15/01/2023 (20.320) (20.320) –


Pay floating HICPXT 1 EUR 7.000.000 Citigroup month Receive fixed 1.233 15/09/2019 (7.680) (7.680) –

Pay fixed 1.405 Receive EUR 300.000 Citigroup floating HICPXT 1 month 15/07/2025 (6.094) (6.094) –


Pensioen Opbouw 71

Aanvullende informatie over beleggingen in fondsen van Robeco Groep (vervolg) Robeco Euro Government Bonds, per 31 december 2018




bedrag Valuta Tegenpartij Beschrijving effect datum EUR EUR vermogen Pay fixed 1.305 Receive

2.500.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/01/2022 (5.626) (5.626) – Pay fixed 1.375 Receive

280.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 16/11/2025 (4.446) (4.446) – Pay fixed 1.63 Receive










200.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/10/2025 (943) (943) – Pay fixed 1.705 Receive



550.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/07/2020 (154) (154) –

Totaal ongerealiseerd verlies op inflatieswaps (426.095) (426.095) (0,08)

Netto ongerealiseerde winst op inflatieswaps 364.614 364.614 0,06

Pensioen Opbouw 72


Obligatieportefeuille

Per 31 December 2017

Interest %

Expiratie-datum

Nominaal Marktwaarde in EUR x 1

In % van het vermogen

Beursgenoteerde effecten

EUR

0,0000 Germany (Federal Republic) 09/04/2021 8.400.000 8.527.932 0,47




0,3500 Italy (Republic) 01/11/2021 18.450.000 18.404.060 1,02

0,5000 Austria (Republic) 20/04/2027 14.600.000 14.514.006 0,80

0,5000 Finland (Republic) 15/04/2026 15.650.000 15.793.824 0,87




0,6500 Italy (Republic) 15/10/2023 21.750.000 21.229.088 1,17

0,8000 Belgium (kingdom of) 22/06/2025 18.400.000 19.033.880 1,05




1,3000 Spain (Kingdom of) 31/10/2026 75.300.000 75.184.038 4,15

1,4500 Italy (Republic) 15/09/2022 13.500.000 13.932.540 0,77

1,4500 Spain (Kingdom of) 31/10/2027 28.600.000 28.324.868 1,57


1,5000 France (GVT of) 25/05/2031 3.900.000 4.123.392 0,23


1,5000 Spain (Kingdom of) 30/04/2027 28.650.000 28.789.242 1,59


1,6500 Italy (Republic) 01/03/2032 12.050.000 10.898.020 0,60


1,7500 France (GVT of) 25/06/2039 11.230.000 11.841.361 0,65

1,7500 France (GVT of) 25/05/2066 5.300.000 5.032.562 0,28





2,2000 Italy (Republic) 01/06/2027 12.400.000 12.665.856 0,70






2,7000 Italy (Republic) 01/03/2047 11.700.000 10.649.223 0,59

2,8750 Portugal (Republic) 21/07/2026 3.150.000 3.436.808 0,19

2,8750 Portugal (Republic) 15/10/2025 3.400.000 3.750.608 0,21

3,2500 France (GVT of) 25/05/2045 9.700.000 13.091.411 0,72

3,2500 Germany (Federal Republic) 04/07/2042 21.050.000 30.705.214 1,70 3,2500 Germany (Federal Republic) 04/07/2021 29.950.000 33.851.587 1,87 3,2500 Italy (Republic) 01/09/2046 18.000.000 18.320.580 1,01

Pensioen Opbouw 73




Interest %

Expiratie-datum



3,4500 Italy (Republic) 01/03/2048 8.550.000 8.867.205 0,49 3,4500 Spain (Kingdom of) 30/07/2066 2.200.000 2.353.428 0,13 3,5000 Italy (Republic) 01/03/2030 18.250.000 20.476.865 1,13 3,7500 Belgium (kingdom of) 22/06/2045 4.950.000 7.354.760 0,41 3,7500 France (GVT of) 25/10/2019 48.200.000 52.018.404 2,87 3,8000 Austria (Republic) 26/01/2062 2.000.000 3.400.140 0,19 3,8000 Spain (Kingdom of) 30/04/2024 63.200.000 75.214.320 4,16 3,8750 Portugal (Republic) 15/02/2030 4.650.000 5.401.766 0,30 4,0000 Belgium (kingdom of) 28/03/2032 4.550.000 6.384.651 0,35 4,0000 France (GVT of) 25/10/2038 8.000.000 11.799.680 0,65 4,0000 France (GVT of) 25/04/2055 1.450.000 2.293.509 0,13 4,0000 France (GVT of) 25/04/2060 5.450.000 8.832.870 0,49 4,0000 Germany (Federal Republic) 04/01/2037 8.000.000 12.243.760 0,68 4,1000 Portugal (Republic) 15/04/2037 3.300.000 3.937.824 0,22 4,1250 Portugal (Republic) 14/04/2027 5.600.000 6.648.488 0,37 4,1500 Austria (Republic) 15/03/2037 1.850.000 2.817.754 0,16 4,2000 Spain (Kingdom of) 31/01/2037 9.100.000 11.653.369 0,64 4,2500 Belgium (kingdom of) 28/03/2041 2.250.000 3.512.318 0,19 4,2500 France (GVT of) 25/04/2019 59.770.000 63.610.820 3,52 4,5000 France (GVT of) 25/04/2041 8.640.000 13.793.069 0,76 4,5000 Italy (Republic) 01/03/2024 7.750.000 9.244.975 0,51 4,6000 Spain (Kingdom of) 30/07/2019 70.100.000 75.590.232 4,18 4,7500 France (GVT of) 25/04/2035 9.300.000 14.454.897 0,80 4,7500 Germany (Federal Republic) 04/07/2040 11.700.000 20.428.317 1,13 4,7500 Italy (Republic) 01/09/2021 41.300.000 47.860.092 2,64 4,8500 Spain (Kingdom of) 31/10/2020 31.350.000 35.734.611 1,97 4,9000 Spain (Kingdom of) 30/07/2040 8.500.000 11.905.355 0,66 5,0000 Belgium (kingdom of) 28/03/2035 14.100.000 22.655.598 1,25 5,0000 Italy (Republic) 01/08/2034 6.500.000 8.525.920 0,47 5,0000 Italy (Republic) 01/03/2022 24.700.000 29.202.810 1,61 5,0000 Italy (Republic) 01/09/2040 9.150.000 11.951.364 0,66 5,1500 Spain (Kingdom of) 31/10/2044 8.750.000 12.706.313 0,70 5,2500 Italy (Republic) 01/11/2029 10.800.000 14.155.344 0,78 5,5000 Belgium (kingdom of) 28/03/2028 5.900.000 8.780.793 0,49 5,5000 France (GVT of) 25/04/2029 24.150.000 36.449.354 2,01 5,5000 Italy (Republic) 01/09/2022 18.050.000 22.012.697 1,22 5,5000 Spain (Kingdom of) 30/04/2021 41.900.000 49.494.375 2,74 5,7500 France (GVT of) 25/10/2032 4.100.000 6.735.972 0,37 5,7500 Spain (Kingdom of) 30/07/2032 3.100.000 4.550.211 0,25 8,5000 France (GVT of) 25/04/2023 9.800.000 14.259.392 0,79

1.714.880.015 94,77 Totaal beursgenoteerde effecten 1.714.880.024 94.77 Totaal beleggingsportefeuille 1.714.880.024 94,77

Overige active en passiva 94.706.286 5,23

Totaal vermogen 1.809.586.310 100,00

Pensioen Opbouw 74


Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund

Het fonds belegt voornamelijk in staatsobligaties uitgegeven door EMU-lidstaten in euro’s met een minimale rating van AA- of vergelijkbaar van minimaal één van de erkende rating bureaus. Daarnaast kan het fonds beleggen in renteswaps, inflatieswaps, obligatiefutures, andere vastrentende waarden, schuldtitels en/of liquide middelen. De beheerder streeft ernaar om de (weighted average modified) duration niet meer dan één jaar van de (weighted average modified) duration van de benchmark af te laten wijken. Dat is de Barclays Treasury AAA/AA Market Value Weighted Index.

Beleggingsresultaat en beleggingsbeleid In de verslagperiode heeft het Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund een negatief resultaat behaald ten opzichte van de benchmark van 0,24% (op basis van intrinsieke waarde, vóór aftrek van kosten).

Het durationbeleid droeg licht negatief bij aan de relatieve performance. Het grootste deel van het jaar was de durationpositie van het fonds iets lager dan die van de benchmark. De rente op staatsobligaties van kernlanden is laag door het enorme kwantitatieve verruimingsprogramma van de Europese Centrale Bank (ECB) en is geen goede afspiegeling van de onderliggende fundamentals van deze landen. Ondanks de geleidelijke afbouw van het kwantitatieve verruimingsprogramma daalde de rente verder door een verslechterend marktsentiment, eerst in mei als gevolg van de politieke spanningen in Italië en daarna in het laatste kwartaal vanwege de handelsbesprekingen tussen de VS en China.

De landenallocatie droeg ook licht negatief bij aan de performance. Vooral Belgische obligaties bleven achter, doordat er meer langlopende obligaties werden uitgegeven dan verwacht. Bovendien brak er een politieke crisis uit in het land. Alle landenspreads liepen uit in mei, doordat de politieke spanningen in Italië zo hoog opliepen dat de markten bang waren voor een mogelijke opsplitsing van Europa. Ondanks de toegenomen overheidsuitgaven, een verslechterende schuldendynamiek en de protesten van de ‘gele hesjes’ wist de grote onderweging in Franse staatsobligaties in de tweede helft van het jaar de uitlopende spreads in andere landen slechts gedeeltelijk goed te maken.

De allocatie naar niet-staatsobligaties droeg positief bij aan de performance. De allocatie naar overheidsgerelateerde duurzame obligaties in de portefeuille pakte goed uit voor de performance van het fonds, omdat de vraag naar deze obligaties groot was en het aantal nieuwe uitgiften nog steeds vrij laag is. De verschillende Pensioen Opbouw fondsen houden de volgende belangen in Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund: 2018 2017 Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 80,47% 61,42% Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 1,63% 1,35% Pensioen Opbouw Rendement 0,00% 0,00%

Pensioen Opbouw 75


Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund Per 31 december 2018

Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt- waarde EUR x

1.000

% van netto-

vermogen


Obligaties

Oostenrijk Austria Government Bond, Reg. S, 144A 2.4% 23/05/2034 EUR 292.000 352 0,64 Austria Government Bond, Reg. S, 144A 4.15% 15/03/2037 EUR 240.000 365 0,66 Austria Government Bond, Reg. S, 144A 1.5% 20/02/2047 EUR 355.000 368 0,66 Austria Government Bond, Reg. S, 144A 3.8% 26/01/2062 EUR 65.000 114 0,21 Austria Government Bond, Reg. S, 144A 1.5% 02/11/2086 EUR 65.000 61 0,11

1.260 2,28

België Belgium Government Bond 5.5% 28/03/2028 EUR 380.000 542 0,98 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 0.8% 22/06/2028 EUR 23.000 23 0,04 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 1.9% 22/06/2038 EUR 126.000 134 0,24 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 4.25% 28/03/2041 EUR 770.000 1.154 2,09 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 2.25% 22/06/2057 EUR 246.000 261 0,47 Belgium Government Bond, Reg. S, 144A 2.15% 22/06/2066 EUR 51.000 52 0,09 Belgium Government Bond, Reg. S 1,25% 22/04/2033 EUR 804.000 808 1,46 Belgium Government Bond, Reg. S 3,75% 22/06/2045 EUR 605.000 871 1,57 Flemish Community (The), Reg. S 1.375% 21/11/2033 EUR 600.000 597 1,08

4.442 8,02

Finland Finland Government Bond, Reg. S, 144A 0.5% 15/09/2027 EUR 315.000 317 0,57 Finland Government Bond, Reg. S, 144A 1.125% 15/04/2034 EUR 162.000 167 0,30

484 0,87

Frankrijk Agence Francaise de Developpement, Reg. S 1.375% 17/09/2024 EUR 1.000.000 1.057 1,91 France Government Bond OAT, Reg. S, 144A 1.75% 25/06/2039 EUR 2.160.000 2.315 4,17 France Government Bond OAT, Reg. S, 144A 2% 25/05/2048 EUR 436.000 473 0,85 France Government Bond OAT, Reg. S, 144A 1.75% 25/05/2066 EUR 105.000 101 0,18 France Government Bond OAT, Reg. S 1% 25/11/2025 EUR 285.000 299 0,54 France Government Bond OAT, Reg. S 0.75% 25/05/2028 EUR 2.030.000 2.050 3,70 France Government Bond OAT, Reg. S 0.75% 25/11/2028 EUR 505.000 507 0,92 France Government Bond OAT, Reg. S 1.5% 25/05/2031 EUR 82.000 87 0,16 France Government Bond OAT, Reg. S 5.75% 25/10/2032 EUR 660.000 1.068 1,93 France Government Bond OAT, Reg. S 4% 25/04/2055 EUR 388.000 625 1,13 France Government Bond OAT, Reg. S 4% 25/04/2060 EUR 30.000 49 0,09 SNCF Reseau EPIC, Reg. S 1% 09/11/2031 EUR 800.000 781 1,41

9.412 16,99

Duitsland Bundesobligation, Reg. S 1% 22/02/2019 EUR 1.770.000 1.775 3,20 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 1.75% 04/07/2022 EUR 2.146.000 2.317 4,18

Pensioen Opbouw 76



Beleggingen

Aantal/ Nominale

Valuta waarde

Markt- waarde EUR x

1.000

% van netto-

vermogen



Duitsland (vervolg) Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 1.5% 15/05/2023 EUR 4.324.000 4.685 8,47 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 2% 15/08/2023 EUR 5.385.000 5.977 10,80 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 0.25% 15/08/2028 EUR 2.055.000 2.057 3,71 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 6.25% 04/01/2030 EUR 30.000 49 0,09 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 5.5% 04/01/2031 EUR 70.000 113 0,20 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 3.25% 04/07/2042 EUR 599.000 921 1,66 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 2.5% 04/07/2044 EUR 538.000 746 1,35 Bundesrepublik Deutschland, Reg. S 1.25% 15/08/2048 EUR 284.000 312 0,56 Bundesschatzanweisungen, Reg. S 0% 14/06/2019 EUR 930.000 933 1,68 Bundesschatzanweisungen, Reg. S 0% 13/12/2019 EUR 851.000 856 1,55 Bundesschatzanweisungen, Reg. S 0% 13/03/2020 EUR 2.875.000 2.898 5,23 Bundesschatzanweisungen, Reg. S 0% 12/06/2020 EUR 2.875.000 2.903 5,25 Kreditanstalt fuer Wiederaufbau, Reg. S 0.5% 28/09/2026 EUR 1.400.000 1.415 2,55 NRW Bank, Reg. S 0.875% 10/11/2025 EUR 489.000 507 0,91 NRW Bank, Reg. S 0.5% 13/09/2027 EUR 600.000 595 1,08

29.059 52,47

Nederland BNG Bank NV, Reg. S 0.125% 03/11/2020 EUR 1.500.000 1.515 2,74 BNG Bank NV, Reg. S 0.5% 26/11/2025 EUR 1.000.000 1.002 1,81 Nederlandse Waterschapsbank NV, Reg. S 1% 03/09/2025 EUR 1.181.000 1.234 2,23 Nederlandse Waterschapsbank NV, Reg. S 1,5% 15/06/2039 EUR 600.000 606 1,09 Netherlands Government Bond, Reg. S, 144A 0.5% 15/07/2026 EUR 50.000 51 0,09 Netherlands Government Bond, Reg. S, 144A 0.75% 15/07/2028 EUR 804.000 832 1,50 Netherlands Government Bond, Reg. S, 144A 2.5% 15/01/2033 EUR 396.000 495 0,89 Netherlands Government Bond, Reg. S, 144A 4% 15/01/2037 EUR 643.000 997 1,80 Netherlands Government Bond, Reg. S, 144A 2.75% 15/01/2047 EUR 217.000 315 0,57

7.047 12,72

Supranationaal International Bank for Reconstruction & Development 0.625% 22/11/2027 EUR 1.000.000 1.003 1,81

1.003 1,81

Totaal obligaties 52.707 95,16

Totaal overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten met een beursnotering 52.707 95,16

Totaal beleggingen

52.707

95,16 Cash 2.377 4,29 Overige activa/(passiva) 306 0,55 Totaal nettovermogen 55.390 100,00

Pensioen Opbouw 77



Futures

Beschrijving effect

Aantal contracten

Valuta

Wereldwijde blootstelling EUR x 1.000

Ongereali-seerde

winst/(verlies) EUR x 1.000

% van netto-

vermogen

Euro-Buxl 30 Year Bond, 07/03/2019 1 EUR 181 3 0,01 Euro-Schatz, 07/03/2019 45 EUR 5.038 1 – Totaal ongerealiseerde winst op futures 4 0,01

Euro-Bobl, 07/03/2019 (7) EUR (928) (2) – Euro-Bund, 07/03/2019 (5) EUR (818) (5) (0,02) Totaal ongerealiseerd verlies op futures (7) (0,02) Netto ongerealiseerd verlies op futures (3) (0,01)

Obligatieportefeuille Per 31 december 2017

Reële waarde Nominale

waarde % Expiratiedatum

EUR EUR 1.777.271 1.777.271 0,0000 Duitsland 08/04/2022 2.296.078 2.296.078 0,0000 Duitsland 13/12/2019 1.437.614 1.437.614 0,0000 Duitsland 15/06/2018 1.901.831 1.901.831 0,2500 Duitsland 16/10/2020 1.603.066 1.603.066 0,2500 Duitsland 15/02/2027 1.273.163 1.273.163 0,2500 Frankrijk 25/11/2020

559.357 559.357 0,2500 Frankrijk 25/11/2026 203.079 203.079 0,2500 Nederland 15/07/2025 599.746 599.746 0,5000 Frankrijk 25/05/2026 242.633 242.633 0,5000 Nederland 15/07/2026 605.514 605.514 0,5000 Finland 15/04/2026 921.411 921.411 0,7500 Oostenrijk 20/10/2026

99.576 99.576 0,7500 Finland 15/04/2031 266.100 266.100 0,8000 België 22/06/2027 145.972 145.972 1,0000 Frankrijk 25/05/2018 314.913 314.913 1,0000 Frankrijk 25/11/2025 428.512 428.512 1,0000 België 22/06/2026 405.180 405.180 1,2500 Duitsland 15/08/2048

4.199.140 4.199.140 1,5000 Duitsland 15/05/2023 338.330 338.330 1,5000 Frankrijk 25/05/2031 324.144 324.144 1,5000 Oostenrijk 20/02/2047

2.343.647 2.343.647 1,7500 Duitsland 04/07/2022 21.089 21.089 1,7500 Frankrijk 25/06/2039 99.702 99.702 1,7500 Frankrijk 25/05/2066

2.421.430 2.421.430 1,7500 Oostenrijk 20/10/2023 185.821 185.821 1,7500 Nederland 15/07/2023 240.665 240.665 1,9000 België 22/06/2038

10.535 10.535 2,0000 Frankrijk 25/05/2048 54.047 54.047 2,1500 België 22/06/2066

Pensioen Opbouw 78


1.398.566 1.398.566 2,2500 Duitsland 04/09/2020 3.063.060 3.063.060 2,2500 Frankrijk 25/10/2022

72.748 72.748 2,2500 België 22/06/2057 535.315 535.315 2,2500 Nederland 15/07/2022 312.707 312.707 2,4000 Oostenrijk 23/05/2034

1.015.014 1.015.014 2,5000 Duitsland 04/07/2044 1.116.815 1.116.815 2,5000 Duitsland 15/08/2046

898.699 898.699 2,5000 Frankrijk 25/10/2020 486.363 486.363 2,5000 Nederland 15/01/2033

1.225.268 1.225.268 2,7500 Frankrijk 25/10/2027 133.731 133.731 2,7500 Finland 04/07/2028

1.921.459 1.921.459 3,2500 Duitsland 04/07/2021 886.877 886.877 3,2500 Duitsland 04/07/2042 839.470 839.470 3,2500 Frankrijk 25/05/2045 212.310 212.310 3,5000 Frankrijk 25/04/2026 453.172 453.172 3,7500 België 22/06/2045 164.907 164.907 3,8000 Oostenrijk 26/01/2062

76.524 76.524 4,0000 Duitsland 04/01/2037 868.275 868.275 4,0000 Frankrijk 25/04/2018 613.711 613.711 4,0000 Frankrijk 25/04/2055 134.519 134.519 4,0000 Frankrijk 25/04/2060 477.095 477.095 4,0000 België 28/03/2032 216.282 216.282 4,1500 Oostenrijk 15/03/2037 594.640 594.640 4,2500 Duitsland 04/07/2039

3.806.466 3.806.466 4,2500 Frankrijk 25/10/2018 816.419 816.419 4,2500 België 28/03/2041

2.081.732 2.081.732 4,5000 Frankrijk 25/04/2041 1.032.998 1.032.998 4,7500 Duitsland 04/07/2028 1.134.907 1.134.907 4,7500 Duitsland 04/07/2040

668.345 668.345 4,7500 Frankrijk 25/04/2035 1.426.279 1.426.279 5,5000 Frankrijk 25/04/2029

363.138 363.138 5,5000 België 28/03/2028 522.211 522.211 5,5000 Nederland 15/01/2028 901.963 901.963 5,7500 Frankrijk 25/10/2032

55.791.551 Totaal

Pensioen Opbouw 79


Robeco Investment Grade Corporate Bonds - ZH EUR

Het subfonds belegt ten minste twee derde van zijn totale vermogen in obligaties en vergelijkbare vastrentende effecten uitgegeven door niet-financiële, niet-overheidsinstellingen, die luiden in euro’s en die een rating hebben van ten minste ‘BBB-’ of vergelijkbaar van een van de erkende kredietbeoordelaars. Het subfonds zal dergelijke obligaties en vergelijkbare vastrentende effecten uitgegeven door niet-financiële, niet-overheidsinstellingen aan blijven houden, zelfs als hun rating vervolgens wordt verlaagd.

Beleggingsresultaat

Toelichting Koers

in valuta x 1 31/12/2018

Koers in valuta x 1

31/12/2017


periode in %


over 3 jaar

Robeco Investment Grade Corporate Bonds ZH EUR-aandelen 125,38 125,69 -0,2 2,4

Beleggingsbeleid Het totale brutorendement van het subfonds Investment Grade Corporate Bonds bedroeg -0,18% in 2018. Daarmee deed het subfonds het 0,89% beter dan zijn index, de Bloomberg Barclays Euro Aggregate Index Corporate ex financials Index 2% issuer cap, op basis van rendement vóór aftrek van vergoedingen. De creditspreads liepen het grootste deel van het jaar uit, met het vierde kwartaal als zwakste periode. De afbouw van obligatieaankopen door de Europese Centrale Bank was de voornaamste oorzaak voor de zwakte op de markt.

Het subfonds was gepositioneerd voor hogere spreads, met een defensieve creditbetapositie gedurende het hele jaar. De issuerselectie droeg ook flink bij aan het relatieve rendement van het subfonds door verschillende issuers te vermijden die achterbleven bij de markt. De analyse van ESG-factoren is volledig geïntegreerd in onze beoordeling van de fundamentele kredietkwaliteit van individuele issuers. De verschillende Pensioen Opbouw fondsen houden de volgende belangen in Robeco Investment Grade Corporate Bonds: 2018 2017 Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 5,00% 2,53% Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 0,14% 0,09% Pensioen Opbouw Rendement 0,00% 0,00%

Pensioen Opbouw 80


Robeco Investment Grade Corporate Bonds Per 31 december 2018

Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt-waarde

EUR

% van netto-

vermogen


Obligaties

Australië Telstra Corp. Ltd. 2.5% 15/09/2023 EUR 2.900.000 3.147.961 0,67 Telstra Corp. Ltd., Reg. S 3.75% 16/05/2022 EUR 4.300.000 4.778.603 1,02 Telstra Corp. Ltd., Reg. S 1.125% 14/04/2026 EUR 1.770.000 1.752.272 0,37

9.678.836 2,06

Oostenrijk OMV AG, Reg. S, FRN 5.25% Perpetual EUR 3.890.000 4.169.745 0,89

4.169.745 0,89

België Anheuser-Busch InBev SA/NV, Reg. S 1.5% 17/03/2025 EUR 1.310.000 1.332.945 0,29 Elia System Operator SA, Reg. S 1.375% 27/05/2024 EUR 2.000.000 2.049.998 0,44 Elia System Operator SA, Reg. S 1.5% 05/09/2028 EUR 1.000.000 1.001.058 0,21 Solvay SA, Reg. S 1.625% 02/12/2022 EUR 1.500.000 1.560.235 0,33

5.944.236 1,27

Canada Magna International, Inc. 1.9% 24/11/2023 EUR 527.000 550.223 0,12

550.223 0,12

Kaaimaneilanden CK Hutchison Finance 16 Ltd., Reg. S 1.25% 06/04/2023 EUR 3.080.000 3.108.411 0,66

3.108.411 0,66

Denemarken ISS Global A/S, Reg. S 1.5% 31/08/2027 EUR 1.310.000 1.267.568 0,27 Orsted A/S, Reg. S 1.5% 26/11/2029 EUR 4.462.000 4.472.160 0,95

5.739.728 1,22

Finland CRH Finland Services OYJ, Reg. S 2.75% 15/10/2020 EUR 5.400.000 5.615.001 1,20

5.615.001 1,20

Frankrijk Air Liquide Finance SA, Reg. S 1.875% 05/06/2024 EUR 2.900.000 3.090.275 0,66 Autoroutes du Sud de la France SA, Reg. S 4.125% 13/04/2020 EUR 2.100.000 2.212.614 0,47 Autoroutes du Sud de la France SA, Reg. S 2.95% 17/01/2024 EUR 2.000.000 2.215.500 0,47 Carrefour SA, Reg. S 0.875% 12/06/2023 EUR 600.000 595.850 0,13 Cie de Saint-Gobain, Reg. S 1.875% 21/09/2028 EUR 1.700.000 1.686.242 0,36 Danone SA, Reg. S, FRN 1.75% Perpetual EUR 2.600.000 2.438.914 0,52 Electricite de France SA, Reg. S, FRN 5% Perpetual EUR 600.000 584.116 0,12 Electricite de France SA, Reg. S, FRN 5.375% Perpetual EUR 4.700.000 4.803.419 1,02 Engie SA, Reg. S, FRN 4.75% Perpetual EUR 2.100.000 2.227.840 0,48 Holding d'Infrastructures de Transport SAS, Reg. S 1.625% 27/11/2027 EUR 2.300.000 2.139.527 0,46 Orange SA, Reg. S, FRN 4% Perpetual EUR 5.400.000 5.683.748 1,21 Orange SA, Reg. S, FRN 5% Perpetual EUR 3.220.000 3.435.325 0,73

Pensioen Opbouw 81



Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt-waarde

EUR

% van netto-

vermogen



Frankrijk (vervolg) Orange SA, Reg. S 3% 15/06/2022 EUR 1.000.000 1.090.796 0,23 Orange SA, Reg. S 1% 12/05/2025 EUR 2.200.000 2.197.714 0,47 RCI Banque SA, Reg. S 0.375% 10/07/2019 EUR 360.000 360.713 0,08 RCI Banque SA, Reg. S 1.125% 30/09/2019 EUR 2.326.000 2.343.277 0,50 RCI Banque SA, Reg. S 1% 17/05/2023 EUR 4.870.000 4.773.481 1,02 RCI Banque SA, Reg. S 0.5% 15/09/2023 EUR 1.390.000 1.326.116 0,28 RCI Banque SA, Reg. S 1.625% 11/04/2025 EUR 692.000 682.500 0,15 Sanofi, Reg. S 0% 21/03/2020 EUR 1.700.000 1.704.250 0,36 Sanofi, Reg. S 1,875% 04/09/2020 EUR 2.700.000 2.775.940 0,59 Sanofi, Reg. S 0,625% 05/04/2024 EUR 3.500.000 3.526.446 0,75 Suez, Reg. S 4.078% 17/05/2021 EUR 2.000.000 2.189.896 0,47 Suez, Reg. S 1% 03/04/2025 EUR 3.900.000 3.934.640 0,84 Veolia Environnement SA, Reg. S 0.672% 30/03/2022 EUR 2.600.000 2.628.751 0,56 WPP Finance SA, Reg. S 2.25% 22/09/2026 EUR 4.300.000 4.316.929 0,92

64.964.819 13,85

Duitsland Bayer AG, Reg. S, FRN 3.75% 01/07/2074 EUR 1.280.000 1.240.413 0,26 Bundesschatzanweisungen, Reg. S 0% 14/06/2019 EUR 24.200.000 24.280.828 5,18 Daimler AG, Reg. S 2.625% 02/04/2019 EUR 5.800.000 5.840.380 1,25 Daimler AG, Reg. S 1.4% 12/01/2024 EUR 1.750.000 1.777.347 0,38 HeidelbergCement AG, Reg. S 1.5% 07/02/2025 EUR 1.820.000 1.804.585 0,38 Volkswagen Financial Services AG, Reg. S 0.875% 12/04/2023 EUR 1.550.000 1.507.442 0,32 Volkswagen Leasing GmbH, Reg. S 1% 16/02/2023 EUR 3.121.000 3.059.460 0,65

39.510.455 8,42

Ierland Eaton Capital Unlimited Co., Reg. S 0.75% 20/09/2024 EUR 2.240.000 2.218.924 0,47 Fresenius Finance Ireland plc, Reg. S 0.875% 31/01/2022 EUR 2.744.000 2.741.086 0,58 Fresenius Finance Ireland plc, Reg. S 2.125% 01/02/2027 EUR 2.600.000 2.567.071 0,55 Fresenius Finance Ireland plc, Reg. S 3% 30/01/2032 EUR 727.000 730.714 0,16 Johnson Controls International plc 0% 04/12/2020 EUR 1.700.000 1.690.881 0,36 Johnson Controls International plc 1% 15/09/2023 EUR 4.200.000 4.197.320 0,90

14.145.996 3,02

Italië Autostrade per l'Italia SpA, Reg. S 1.125% 04/11/2021 EUR 2.330.000 2.213.963 0,47 FCA Bank SpA, Reg. S 1% 15/11/2021 EUR 3.590.000 3.550.521 0,76

5.764.484 1,23

Luxemburg CNH Industrial Finance Europe SA, Reg. S 2.875% 17/05/2023 EUR 4.802.000 5.065.687 1,08 CNH Industrial Finance Europe SA, Reg. S 1.75% 12/09/2025 EUR 105.000 102.808 0,02 CNH Industrial Finance Europe SA, Reg. S 1.875% 19/01/2026 EUR 449.000 439.282 0,09 Novartis Finance SA, Reg. S 0.75% 09/11/2021 EUR 1.960.000 2.000.151 0,43

7.607.928 1,62

Pensioen Opbouw 82



Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt-waarde

EUR

% van netto-

vermogen



Mexico America Movil SAB de CV, Reg. S, FRN 6.375% 06/09/2073 EUR 1.650.000 1.844.081 0,39 Fomento Economico Mexicano SAB de CV, Reg. S 1.75% 20/03/2023 EUR 1.790.000 1.824.905 0,39 Sigma Alimentos SA de CV, Reg. S 2.625% 07/02/2024 EUR 4.334.000 4.334.000 0,93

8.002.986 1,71

Nederland Bayer Capital Corp. BV, Reg. S 1.5% 26/06/2026 EUR 1.700.000 1.653.156 0,35 BMW Finance NV, Reg. S 0.125% 15/04/2020 EUR 2.260.000 2.261.467 0,48 Deutsche Telekom International Finance BV, Reg. S 1.375% 30/01/2027

EUR

2.000.000

1.996.404

0,43

EDP Finance BV, Reg. S 1.875% 13/10/2025 EUR 1.460.000 1.466.125 0,31 Enel Finance International NV, Reg. S 1.125% 16/09/2026 EUR 1.470.000 1.390.860 0,30 Enexis Holding NV, Reg. S 3.375% 26/01/2022 EUR 2.400.000 2.637.048 0,56 Enexis Holding NV, Reg. S 1.5% 20/10/2023 EUR 5.550.000 5.789.294 1,23 Heineken NV, Reg. S 3.5% 19/03/2024 EUR 1.900.000 2.159.462 0,46 Heineken NV, Reg. S 1.75% 17/03/2031 EUR 1.790.000 1.779.251 0,38 Iberdrola International BV, Reg. S, FRN 2.625% Perpetual EUR 1.100.000 1.063.612 0,23 Iberdrola International BV, Reg. S 1.125% 21/04/2026 EUR 1.700.000 1.682.827 0,36 Koninklijke Ahold Delhaize NV, Reg. S 0.875% 19/09/2024 EUR 2.960.000 2.952.662 0,63 Koninklijke Ahold Delhaize NV, Reg. S 1.125% 19/03/2026 EUR 2.420.000 2.376.994 0,51 Koninklijke KPN NV, Reg. S 3.25% 01/02/2021 EUR 2.800.000 2.978.968 0,64 Koninklijke KPN NV, Reg. S 0.625% 09/04/2025 EUR 2.300.000 2.209.654 0,47 Nederlandse Gasunie NV, Reg. S 1.375% 16/10/2028 EUR 990.000 999.565 0,21 PACCAR Financial Europe BV, Reg. S 0.125% 24/05/2019 EUR 2.050.000 2.051.273 0,44 RELX Finance BV, Reg. S 1.5% 13/05/2027 EUR 2.000.000 1.943.276 0,41 Repsol International Finance BV, Reg. S 3.625% 07/10/2021 EUR 2.000.000 2.184.698 0,47 Syngenta Finance NV, Reg. S 1.25% 10/09/2027 EUR 1.500.000 1.281.300 0,27 TenneT Holding BV, Reg. S 4.625% 21/02/2023 EUR 3.650.000 4.260.586 0,91 Teva Pharmaceutical Finance Netherlands II BV, Reg. S 1.625% 15/10/2028

EUR

3.000.000

2.216.910

0,47

Volkswagen International Finance NV, Reg. S, FRN 3.375% Perpetual EUR 1.300.000 1.215.993 0,26 Volkswagen International Finance NV, Reg. S, FRN 3.75% Perpetual EUR 1.050.000 1.060.856 0,23 Volkswagen International Finance NV, Reg. S, FRN 3.875% Perpetual EUR 1.600.000 1.437.323 0,31 Volkswagen International Finance NV, Reg. S, FRN 4.625% Perpetual EUR 2.000.000 1.970.962 0,42 Volkswagen International Finance NV, Reg. S 1.875% 30/03/2027 EUR 2.000.000 1.894.524 0,40 Vonovia Finance BV, Reg. S 0.75% 15/01/2024 EUR 3.000.000 2.899.233 0,62 Wolters Kluwer NV, Reg. S 1.5% 22/03/2027 EUR 2.010.000 2.032.986 0,43

61.847.269 13,19

Singapore Temasek Financial I Ltd., Reg. S 0.5% 01/03/2022 EUR 7.240.000 7.322.138 1,56

7.322.138 1,56

Spanje Iberdrola Finanzas SA, Reg. S 1.621% 29/11/2029 EUR 900.000 888.336 0,19

888.336 0,19

Pensioen Opbouw 83



Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt-waarde

EUR

% van netto-

vermogen



Zweden Telia Co. AB, Reg. S, FRN 3% 04/04/2078 EUR 2.800.000 2.736.894 0,58

2.736.894 0,58

Verenigde Arabische Emiraten DP World Ltd., Reg. S 2.375% 25/09/2026 EUR 4.900.000 4.826.500 1,03

4.826.500 1,03

Verenigd Koninkrijk BG Energy Capital plc, Reg. S 1.25% 21/11/2022 EUR 4.040.000 4.174.803 0,89 BP Capital Markets plc, Reg. S 1.373% 03/03/2022 EUR 3.120.000 3.218.973 0,69 BP Capital Markets plc, Reg. S 0.9% 03/07/2024 EUR 1.700.000 1.697.494 0,36 British Telecommunications plc, Reg. S 1.125% 10/06/2019 EUR 880.000 884.444 0,19 British Telecommunications plc, Reg. S 1.125% 10/03/2023 EUR 3.350.000 3.355.109 0,72 British Telecommunications plc, Reg. S 1.75% 10/03/2026 EUR 1.550.000 1.533.681 0,33 British Telecommunications plc, Reg. S 1.5% 23/06/2027 EUR 1.980.000 1.886.882 0,40 Centrica plc, Reg. S, FRN 3% 10/04/2076 EUR 5.200.000 5.081.175 1,08 Coca-Cola European Partners plc, Reg. S 0.75% 24/02/2022 EUR 1.650.000 1.669.067 0,36 Coca-Cola European Partners plc, Reg. S 1.5% 08/11/2027 EUR 3.050.000 3.061.706 0,65 FCE Bank plc, Reg. S 1.875% 18/04/2019 EUR 3.030.000 3.044.798 0,65 FCE Bank plc, Reg. S 1.615% 11/05/2023 EUR 3.070.000 2.937.938 0,63 G4S International Finance plc, Reg. S, FRN 1.5% 02/06/2024 EUR 1.660.000 1.619.385 0,34 G4S International Finance plc, Reg. S 1.5% 09/01/2023 EUR 3.970.000 3.960.762 0,84 GlaxoSmithKline Capital plc, Reg. S 0.625% 02/12/2019 EUR 4.120.000 4.145.956 0,88 GlaxoSmithKline Capital plc, Reg. S 1.375% 02/12/2024 EUR 2.230.000 2.295.045 0,49 GlaxoSmithKline Capital plc, Reg. S 1.25% 21/05/2026 EUR 1.590.000 1.596.265 0,34 InterContinental Hotels Group plc, Reg. S 2.125% 15/05/2027 EUR 2.687.000 2.650.704 0,56 SSE plc 2.375% 10/02/2022 EUR 1.750.000 1.831.690 0,39 Vodafone Group plc, Reg. S 1.75% 25/08/2023 EUR 3.150.000 3.264.487 0,70 Vodafone Group plc, Reg. S 1.125% 20/11/2025 EUR 2.070.000 2.009.951 0,43 Vodafone Group plc, Reg. S 2.2% 25/08/2026 EUR 5.490.000 5.676.254 1,21

61.596.569 13,13

Verenigde Staten AbbVie, Inc. 1.375% 17/05/2024 EUR 1.110.000 1.120.129 0,24 American Honda Finance Corp. 1.375% 10/11/2022 EUR 3.030.000 3.131.647 0,67 American Honda Finance Corp. 0.55% 17/03/2023 EUR 880.000 878.301 0,19 American Honda Finance Corp. 0.75% 17/01/2024 EUR 3.008.000 2.991.107 0,64 American Tower Corp., REIT 1.95% 22/05/2026 EUR 5.260.000 5.258.322 1,12 AT&T, Inc. 1.3% 05/09/2023 EUR 2.320.000 2.343.601 0,50 AT&T, Inc. 3.375% 15/03/2034 EUR 1.975.000 1.983.032 0,42 AT&T, Inc. 2.45% 15/03/2035 EUR 3.290.000 2.902.477 0,62 Booking Holdings, Inc. 0.8% 10/03/2022 EUR 2.900.000 2.928.748 0,62 Booking Holdings, Inc. 2.375% 23/09/2024 EUR 4.000.000 4.243.528 0,90 Celanese US Holdings LLC 1.125% 26/09/2023 EUR 2.970.000 2.921.640 0,62 Celanese US Holdings LLC 1.25% 11/02/2025 EUR 2.420.000 2.322.994 0,50 General Electric Co. 2.125% 17/05/2037 EUR 1.550.000 1.211.626 0,26 International Business Machines Corp. 1.875% 06/11/2020 EUR 2.000.000 2.067.750 0,44

Pensioen Opbouw 84


93,06

0,19


Beleggingen

Markt- Aantal/ waarde

Valuta Nominale waarde EUR

% van netto-

vermogen



Verenigde Staten (vervolg) International Business Machines Corp. 0.5% 07/09/2021 EUR 4.250.000 4.283.686 0,91 Kellogg Co. 1.75% 24/05/2021 EUR 1.850.000 1.910.747 0,41 Kellogg Co. 1.25% 10/03/2025 EUR 3.940.000 3.928.696 0,84 Kinder Morgan, Inc. 1.5% 16/03/2022 EUR 4.600.000 4.676.070 1,00 Kraft Heinz Foods Co., Reg. S 2% 30/06/2023 EUR 2.250.000 2.332.028 0,50 McDonald's Corp., Reg. S 2% 01/06/2023 EUR 2.100.000 2.219.200 0,47 McDonald's Corp., Reg. S 1% 15/11/2023 EUR 2.000.000 2.012.686 0,43 McDonald's Corp., Reg. S 2,875% 17/12/2025 EUR 3.300.000 3.655.621 0,78 Molson Coors Brewing Co. 1.25% 15/07/2024 EUR 4.450.000 4.387.700 0,94 Mondelez International, Inc. 1.625% 08/03/2027 EUR 3.400.000 3.392.217 0,72 Parker-Hannifin Corp. 1.125% 01/03/2025 EUR 5.680.000 5.709.684 1,22 PepsiCo, Inc. 1.75% 28/04/2021 EUR 3.980.000 4.125.115 0,88 Procter & Gamble Co. (The) 0.5% 25/10/2024 EUR 2.320.000 2.302.911 0,49 Procter & Gamble Co. (The), Reg. S 2% 16/08/2022 EUR 4.700.000 5.005.176 1,07 Southern Power Co. 1% 20/06/2022 EUR 4.380.000 4.432.074 0,94 Thermo Fisher Scientific, Inc., FRN 2% 15/04/2025 EUR 1.834.000 1.893.667 0,40 Thermo Fisher Scientific, Inc. 1.5% 01/12/2020 EUR 2.940.000 3.007.373 0,64 Thermo Fisher Scientific, Inc. 2.15% 21/07/2022 EUR 2.190.000 2.306.679 0,49 Toyota Motor Credit Corp., Reg. S 1.8% 23/07/2020 EUR 4.500.000 4.627.899 0,99 Toyota Motor Credit Corp., Reg. S 0.75% 21/07/2022 EUR 3.750.000 3.807.368 0,81 Verizon Communications, Inc. 1.375% 02/11/2028 EUR 1.950.000 1.870.731 0,40 Verizon Communications, Inc. 2.875% 15/01/2038 EUR 6.145.000 6.183.369 1,32 Warner Media LLC 1.95% 15/09/2023 EUR 4.680.000 4.866.554 1,04 ZF North America Capital, Inc., Reg. S 2.75% 27/04/2023 EUR 3,100,000 3,211,321 0,68

122.453.474 26,11

Totaal obligaties 436.474.028 93,06

Totaal overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten met een beursnotering 436.474.028

Overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten die worden verhandeld op een andere gereguleerde markt

Obligaties

Verenigde Staten AT&T, Inc. 1.8% 05/09/2026 EUR 930,000 920,683 0,19

920.683 0,19

Totaal obligaties 920.683 0,19

Totaal overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten die worden verhandeld op een andere gereguleerde markt

920.683

Pensioen Opbouw 85



Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt-waarde EUR

% van netto-

vermogen Overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten die worden verhandeld op een andere gereguleerde markt (vervolg) Obligaties (vervolg) Verenigde Staten (vervolg) Totaal beleggingen 437.394.711 93,25

Cash 13.816.868 2,95 Overige activa/(passiva) 17.827.370 3,80 Totaal nettovermogen 469.038.949 100,00

Futures

Beschrijving effect Aantal contracten

Valuta Wereldwijde exposure

EUR

Ongereali-seerde


% van netto-

vermogen

Euro-Bobl, 07/03/2019 (36) EUR (4.770.720) 960 – Euro-Bund, 07/03/2019 314 EUR 51.351.560 220.770 0,05 Euro-Schatz, 07/03/2019 175 EUR 19.589.500 2.250 – Totaal ongerealiseerde winst op futures 223.980 0,05 Euro-Buxl 30 Year Bond, 07/03/2019 2 EUR 361.240 (1.680) – Totaal ongerealiseerd verlies op futures (1.680) –

Netto ongerealiseerde winst op futures 222.300 0,05

Renteswaps

Nominaalbedrag

Valuta

Tegenpartij

Beschrijving effect

Verval-

datum

Markt-waarde EUR

Ongereali-seerde


% van netto-

vermogen

500.000

EUR

Barclays

Pay fixed 0.688% Receive floating EURIBOR 6 month

30/08/2036

48.036

48.036

0,01

600.000

EUR

Barclays


0,423%

01/10/2023

7.533

7.533

–

800.000

EUR

Barclays


0,309%

28/11/2023

5.023

5.023

–

200.000

EUR

Barclays


1,378%

07/12/2038

1.884

1.884

–

Totaal ongerealiseerde winst op renteswaps 62.476 62.476 0,01




Pay fixed (0.122)% Receive 7.100.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 21/02/2020 (9.049) (9.049) –


Pay fixed 0.207% Receive

Pensioen Opbouw 86


1.000.000 EUR Barclays floating EURIBOR 6 month 30/11/2022 (6.405) (6.405) –

Totaal ongerealiseerd verlies op renteswaps (286.940) (286.940) (0,06)

Netto ongerealiseerd verlies op renteswaps (224.464) (224.464) (0,05)

Inflatieswaps

Markt- Ongerealisee

Nominaal Verval- waarde winst/(verlies) % van

netto- bedrag Valuta Tegenpartij Beschrijving effect datum EUR EUR vermogen

Pay floating HICPXT 1 2.800.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.465 15/10/2020 27.590 27.590 0,01



Pay floating HICPXT 1 1.000.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.555 15/07/2020 5.178 5.178 –




Pay floating HICPXT 1 1.500.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.23 15/04/2020 4.176 4.176 –



Pay fixed 1.295 Receive 2.000.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/02/2019 1.096 1.096 –

Pay fixed 1.005 Receive

600.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/11/2020 1.003 1.003 –

Totaal ongerealiseerde winst op inflatieswaps 77.824 77.824 0,02

Pensioen Opbouw 87

Aanvullende informatie over beleggingen in fondsen van Robeco Groep (vervolg) Robeco Investment Grade Corporate Bonds, per 31 december 2018




Bedrag Valuta Tegenpartij Beschrijving effect datum EUR EUR vermogen Pay fixed 1.63 Receive 1.000.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/02/2029 (29.146) (29.146) (0,01)

Pay fixed 1.448 Receive 900.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/10/2023 (16.784) (16.784) (0,01)

Pay fixed 1.364 Receive 1.000.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/04/2023 (9.252) (9.252) –

Pay floating HICPXT 1 600.000 EUR Citigroup month Receive fixed 0.868 15/05/2021 (6.970) (6.970) –

Pay fixed 1.318 Receive 1.400.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/11/2022 (5.921) (5.921) –

Pay floating HICPXT 1 500.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.17 15/05/2026 (5.902) (5.902) –

Pay fixed 1.809 Receive 100.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/10/2038 (3.869) (3.869) –

Pay floating HICPXT 1 2.800.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.293 15/11/2019 (2.904) (2.904) –

Pay fixed 1.565 Receive 100.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/10/2028 (2.651) (2.651) –

Pay fixed 1.195 Receive 700.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/05/2022 (795) (795) –

Pay fixed 1.28 Receive 3.900.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/02/2021 (584) (584) –

Pay floating HICPXT 1 1.000.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.29 15/02/2019 (555) (555) –

Pay fixed 1.303 Receive 200.000 EUR Citigroup floating HICPXT 1 month 15/02/2022 (416) (416) –

Pay floating HICPXT 1 1.200.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.06 15/05/2019 (174) (174) –

Pay floating HICPXT 1

600.000 EUR Citigroup month Receive fixed 1.191 15/01/2019 (172) (172) –

Totaal ongerealiseerd verlies op inflatieswaps (86.095) (86.095) (0,02)

Netto ongerealiseerd verlies op inflatieswaps (8.271) (8.271) –

Pensioen Opbouw 88




Interest %

Expiratie-datum



Beursgenoteerde effecten

EUR

0,0000 Germany (Federal Republic) 16/03/2018 19.200.000 19.229.184 2,66 0,0000 JOHNSON CONTROLS INTL PL 04/12/2020 1.700.000 1.692.894 0,23 0,1250 BMW Finance NV 15/04/2020 5.650.000 5.670.340 0,79 0,1250 PACCAR FINANCIAL EUROPE 24/05/2019 2.450.000 2.457.693 0,34 0,2500 FCA BANK SPA IRELAND 12/10/2020 1.960.000 1.961.176 0,27 0,3750 NESTLE FINANCE INTL LTD 18/01/2024 2.500.000 2.494.800 0,35 0,3750 RCI BANQUE SA 10/07/2019 360.000 362.092 0,05 0,4240 DANONE SA 03/11/2022 2.900.000 2.907.047 0,40 0,5000 BMW Finance NV 05/09/2018 2.740.000 2.755.426 0,38 0,5000 CON'L RUBBER CRP AMERICA 19/02/2019 2.100.000 2.115.015 0,29 0,5000 KONINKLIJKE PHILIPS NV 06/09/2023 2.390.000 2.394.852 0,33 0,5000 PROCTER & GAMBLE CO/THE 25/10/2024 2.320.000 2.303.714 0,32 0,5000 RCI BANQUE SA 15/09/2023 1.390.000 1.365.550 0,19 0,5000 SANOFI 13/01/2027 5.100.000 4.943.991 0,68 0,5000 TEMASEK FINANCIAL I LTD 01/03/2022 10.140.000 10.270.907 1,42 0,6250 AUCHAN HOLDING SA 07/02/2022 5.100.000 5.147.787 0,71 0,6250 GLAXOSMITHKLINE CAPITAL 02/12/2019 4.820.000 4.884.877 0,68 0,6250 KONINKLIJKE KPN NV 09/04/2025 2.300.000 2.242.546 0,31 0,6250 RCI BANQUE SA 10/11/2021 380.000 382.618 0,05 0,6250 SANOFI 05/04/2024 4.200.000 4.236.960 0,59 0,6250 SCHLUMBERGER FINANCE FRA 12/02/2019 1.060.000 1.069.233 0,15 0,6720 VEOLIA ENVIRONNEMENT SA 30/03/2022 3.600.000 3.645.576 0,50 0,7500 AMERICAN HONDA FINANCE 17/01/2024 3.608.000 3.613.845 0,50 0,7500 CARREFOUR SA 26/04/2024 2.600.000 2.591.498 0,36 0,7500 Coca-Cola European Partners PL 24/02/2022 1.650.000 1.676.664 0,23 0,7500 Daimler AG 11/05/2023 3.500.000 3.556.385 0,49 0,7500 EATON CAPITAL UNLIMITED 20/09/2024 8.510.000 8.382.520 1,16 0,7500 NOVARTIS FINANCE SA 09/11/2021 2.760.000 2.822.486 0,39 0,7500 TOYOTA MOTOR CREDIT CORP 21/07/2022 4.450.000 4.542.961 0,63 0,7500 WPP FINANCE 2013 18/11/2019 5.290.000 5.361.309 0,74 0,8000 PRICELINE GROUP INC/THE 10/03/2022 3.400.000 3.442.976 0,48 0,8500 GENERAL MOTORS FINANCIAL 23/02/2018 954.000 955.479 0,13 0,8690 FCE BANK PLC 13/09/2021 695.000 706.252 0,10 0,8750 CTE CO TRANSP ELEC 29/09/2024 3.900.000 3.919.812 0,54 0,8750 ENEXIS HOLDING NV 28/04/2026 1.500.000 1.493.940 0,21 0,8750 FRESENIUS FIN IRELAND PL 31/01/2022 3.744.000 3.808.397 0,53 0,8750 GAS NATURAL FENOSA FINAN 15/05/2025 6.800.000 6.712.824 0,93 0,8750 PEPSICO INC 18/07/2028 3.810.000 3.690.480 0,51 0,8750 PPG INDUSTRIES INC 13/03/2022 1.720.000 1.752.491 0,24 1,0000 AMERICA MOVIL SAB DE CV 04/06/2018 3.000.000 3.014.040 0,42 1,0000 BMW Finance NV 21/01/2025 2.690.000 2.754.721 0,38 1,0000 BMW Finance NV 15/02/2022 2.040.000 2.107.993 0,29 1,0000 FCA BANK SPA IRELAND 15/11/2021 4.990.000 5.098.732 0,71 1,0000 JOHNSON CONTROLS INTL PL 15/09/2023 4.440.000 4.485.466 0,62

Pensioen Opbouw 89




Interest %

Expiratie-datum



1,0000 KELLOGG CO 17/05/2024 970.000 970.495 0,13 1,0000 MCDONALD'S CORP 15/11/2023 2.000.000 2.031.320 0,28 1,0000 NATIONAL GRID NA INC 12/07/2024 1.100.000 1.108.789 0,15 1,0000 ORANGE SA 12/05/2025 2.200.000 2.225.960 0,31 1,0000 RCI BANQUE SA 17/05/2023 7.570.000 7.659.553 1,06 1,0000 SOUTHERN POWER CO 20/06/2022 1.560.000 1.586.816 0,22 1,0000 SUEZ 03/04/2025 5.400.000 5.483.646 0,76 1,1140 FCE BANK PLC 13/05/2020 4.820.000 4.934.523 0,68 1,1250 BAT CAPITAL CORP 16/11/2023 780.000 792.106 0,11 1,1250 BMW US CAPITAL LLC 18/09/2021 2.511.000 2.597.755 0,36 1,1250 BRITISH TELECOM PLC 10/03/2023 6.650.000 6.794.704 0,94 1,1250 BRITISH TELECOM PLC 10/06/2019 1.870.000 1.901.566 0,26 1,1250 CELANESE US HOLDINGS LLC 26/09/2023 8.860.000 8.909.262 1,23 1,1250 IBERDROLA INTL BV 21/04/2026 1.700.000 1.704.760 0,24 1,1250 PARKER-HANNIFIN CORP 01/03/2025 7.880.000 7.981.573 1,11 1,1250 RCI BANQUE SA 30/09/2019 2.726.000 2.780.193 0,39 1,1250 TELSTRA CORP LTD 14/04/2026 1.770.000 1.784.514 0,25 1,1250 TEVA PHARM FNC NL II 15/10/2024 1.300.000 1.128.166 0,16 1,1250 VODAFONE GROUP PLC 20/11/2025 2.470.000 2.454.760 0,34 1,1250 VOLKSWAGEN INTL FIN NV 02/10/2023 1.700.000 1.736.346 0,24 1,1250 VOLKSWAGEN LEASING GMBH 04/04/2024 2.475.000 2.492.944 0,35 1,1680 GENERAL MOTORS FINANCIAL 18/05/2020 3.960.000 4.054.327 0,56 1,2500 BG ENERGY CAPITAL PLC 21/11/2022 5.640.000 5.874.680 0,81 1,2500 CELANESE US HOLDINGS LLC 11/02/2025 750.000 744.465 0,10 1,2500 CK HUTCHISON FINANCE 16 06/04/2023 4.280.000 4.378.911 0,61 1,2500 General Electric Co 26/05/2023 4.440.000 4.588.118 0,64 1,2500 KELLOGG CO 10/03/2025 5.440.000 5.479.114 0,76 1,2500 MOLSON COORS BREWING CO 15/07/2024 8.760.000 8.832.007 1,22 1,2500 RCI BANQUE SA 08/06/2022 870.000 895.769 0,12 1,2500 TEVA PHARM FNC NL II 31/03/2023 6.200.000 5.658.492 0,78 1,3000 AT&T Inc 05/09/2023 5.420.000 5.559.619 0,77 1,3730 BP CAPITAL MARKETS PLC 03/03/2022 7.020.000 7.349.800 1,02 1,3750 ABBVIE INC 17/05/2024 8.010.000 8.182.055 1,13 1,3750 AMERICAN HONDA FINANCE 10/11/2022 3.530.000 3.692.274 0,51 1,3750 CRH FINANCE DAC 18/10/2028 970.000 952.909 0,13 1,3750 DEUTSCHE TELEKOM INT FIN 30/01/2027 2.000.000 2.042.120 0,28 1,3750 ELIA SYSTEM OP SA/NV 27/05/2024 2.400.000 2.483.424 0,34 1,3750 GLAXOSMITHKLINE CAPITAL 02/12/2024 4.630.000 4.842.749 0,67 1,3750 MERCK & CO INC 02/11/2036 3.750.000 3.617.963 0,50 1,3750 RCI BANQUE SA 17/11/2020 1.660.000 1.716.805 0,24 1,3750 RELX FINANCE BV 12/05/2026 370.000 379.150 0,05 1,3750 VERIZON COMMUNICATIONS 02/11/2028 1.950.000 1.884.402 0,26 1,4000 Daimler AG 12/01/2024 4.450.000 4.670.053 0,65 1,4000 PPG INDUSTRIES INC 13/03/2027 2.320.000 2.340.857 0,32 1,4500 AT&T Inc 01/06/2022 5.650.000 5.875.096 0,81 1,4500 THERMO FISHER SCIENTIFIC 16/03/2027 400.000 397.724 0,06

Pensioen Opbouw 90




Interest %

Expiratie-datum



1,5000 ANHEUSER-BUSCH INBEV SA/ 17/03/2025 4.800.000 5.042.496 0,70 1,5000 BRITISH TELECOM PLC 23/06/2027 1.980.000 1.971.050 0,27 1,5000 Daimler AG 03/07/2029 2.300.000 2.325.530 0,32 1,5000 ENEXIS HOLDING NV 20/10/2023 5.550.000 5.833.605 0,81 1,5000 G4S INTL FINANCE PLC 09/01/2023 6.810.000 6.981.135 0,97 1,5000 G4S INTL FINANCE PLC 02/06/2024 1.660.000 1.678.393 0,23 1,5000 HeidelbergCement AG 07/02/2025 2.220.000 2.285.490 0,32 1,5000 HEINEKEN NV 03/10/2029 3.360.000 3.368.803 0,47 1,5000 ISS GLOBAL A/S 31/08/2027 4.960.000 4.939.466 0,68 1,5000 KINDER MORGAN INC/DELAWA 16/03/2022 2.250.000 2.331.090 0,32 1,5000 KRAFT HEINZ FOODS CO 24/05/2024 4.330.000 4.411.621 0,61 1,5000 MCDONALD'S CORP 28/11/2029 2.400.000 2.369.472 0,33 1,5000 ORSTED A/S 26/11/2029 4.122.000 4.104.317 0,57 1,5000 THERMO FISHER SCIENTIFIC 01/12/2020 2.940.000 3.044.194 0,42 1,5000 WOLTERS KLUWER NV 22/03/2027 2.810.000 2.866.397 0,40 1,6210 IBERDROLA FINANZAS SAU 29/11/2029 2.400.000 2.396.712 0,33 1,6250 ASML HOLDING NV 28/05/2027 2.940.000 3.047.957 0,42 1,6250 Solvay SA 02/12/2022 1.500.000 1.575.510 0,22 1,6250 TEVA PHARM FNC NL II 15/10/2028 4.500.000 3.727.665 0,52 1,7500 BRITISH TELECOM PLC 10/03/2026 1.550.000 1.595.989 0,22 1,7500 DANONE SA Perpetual 8.200.000 8.237.884 1,14 1,7500 FOMENTO ECONOMICO MEX 20/03/2023 1.790.000 1.874.434 0,26 1,7500 KELLOGG CO 24/05/2021 3.000.000 3.146.760 0,44 1,7500 PEPSICO INC 28/04/2021 2.700.000 2.835.054 0,39 1,7500 PHILIP MORRIS INTL INC 19/03/2020 2.440.000 2.529.353 0,35 1,7500 VODAFONE GROUP PLC 25/08/2023 3.750.000 3.963.225 0,55 1,8000 TOYOTA MOTOR CREDIT CORP 23/07/2020 6.300.000 6.583.122 0,91 1,8750 AIR LIQUIDE FINANCE 05/06/2024 4.000.000 4.322.360 0,60 1,8750 FCE BANK PLC 18/04/2019 4.410.000 4.518.045 0,63 1,8750 IBERDROLA INTL BV Perpetual 4.300.000 4.308.428 0,60 1,8750 IBM CORP 06/11/2020 2.800.000 2.944.564 0,41 1,8750 ORANGE SA 03/09/2018 2.100.000 2.129.925 0,30 1,8750 SANOFI 04/09/2020 2.700.000 2.824.524 0,39 1,8750 VODAFONE GROUP PLC 11/09/2025 2.500.000 2.638.000 0,37 1,8750 VOLKSWAGEN INTL FIN NV 30/03/2027 2.000.000 2.065.920 0,29 1,9000 MAGNA INTERNATIONAL INC 24/11/2023 2.447.000 2.624.554 0,36 1,9500 TIME WARNER INC 15/09/2023 6.480.000 6.838.603 0,95 2,0000 ANHEUSER-BUSCH INBEV SA/ 17/03/2028 3.400.000 3.636.300 0,50 2,0000 KRAFT HEINZ FOODS CO 30/06/2023 5.840.000 6.172.938 0,86 2,0000 MCDONALD'S CORP 01/06/2023 3.400.000 3.641.774 0,50 2,0000 PROCTER & GAMBLE CO/THE 16/08/2022 6.500.000 7.015.450 0,97 2,0000 THERMO FISHER SCIENTIFIC 15/04/2025 2.234.000 2.360.757 0,33 2,1250 FRESENIUS FIN IRELAND PL 01/02/2027 2.600.000 2.736.162 0,38 2,1500 THERMO FISHER SCIENTIFIC 21/07/2022 3.890.000 4.159.810 0,58 2,2000 VODAFONE GROUP PLC 25/08/2026 7.590.000 8.130.484 1,13 2,3750 BAT INTL FINANCE PLC 19/01/2023 3.650.000 3.962.696 0,55

Pensioen Opbouw 91




Interest %

Expiratie-datum



2,3750 Mondelez International Inc 06/03/2035 2.920.000 2.868.550 0,40 2,3750 PRICELINE GROUP INC/THE 23/09/2024 4.800.000 5.188.176 0,72 2,3750 SSE PLC 10/02/2022 1.750.000 1.895.355 0,26 2,3750 TELFONICA DEUTSCH FINAN 10/02/2021 5.140.000 5.489.212 0,76 2,4500 AT&T Inc 15/03/2035 3.850.000 3.680.908 0,51 2,5000 ELM BV (RELX FINANCE) 24/09/2020 8.600.000 9.160.204 1,27 2,5000 TELSTRA CORP LTD 15/09/2023 3.500.000 3.861.655 0,53 2,5000 VOLKSWAGEN INTL FIN NV Perpetual 1.760.000 1.805.848 0,25 2,6250 Akzo Nobel Sweden Finance AB 27/07/2022 1.900.000 2.087.910 0,29 2,6250 Coca-Cola European Partners US 06/11/2023 6.020.000 6.656.856 0,92 2,6250 Daimler AG 02/04/2019 5.800.000 5.996.620 0,83 2,6250 EUTELSAT SA 13/01/2020 2.400.000 2.507.928 0,35 2,7500 BAT INTL FINANCE PLC 25/03/2025 1.810.000 2.012.684 0,28 2,7500 CRH FINLAND SERVICES OYJ 15/10/2020 6.400.000 6.822.272 0,95 2,7500 Electricite de France SA 10/03/2023 5.800.000 6.433.534 0,89 2,8750 HEINEKEN NV 04/08/2025 3.850.000 4.388.346 0,61 2,8750 MCDONALD'S CORP 17/12/2025 3.300.000 3.753.024 0,52 2,8750 PHILIP MORRIS INTL INC 30/05/2024 5.420.000 6.116.253 0,85 2,8750 VERIZON COMMUNICATIONS 15/01/2038 3.385.000 3.426.263 0,47 2,8750 WOLTERS KLUWER NV 21/03/2023 1.800.000 2.011.104 0,28 2,9500 AUTOROUTES DU SUD DE LA 17/01/2024 2.000.000 2.269.020 0,31 3,0000 Engie SA Perpetual 4.700.000 4.867.602 0,67 3,0000 ORANGE SA 15/06/2022 1.000.000 1.117.150 0,15 3,1250 Continental AG 09/09/2020 5.350.000 5.787.470 0,80 3,1250 EUTELSAT SA 10/10/2022 1.200.000 1.338.864 0,19 3,2500 KONINKLIJKE KPN NV 01/02/2021 3.800.000 4.151.462 0,58 3,3750 ASML HOLDING NV 19/09/2023 3.075.000 3.564.263 0,49 3,3750 AT&T Inc 15/03/2034 2.475.000 2.704.482 0,37 3,3750 ENEXIS HOLDING NV 26/01/2022 4.000.000 4.511.240 0,62 3,5000 HEINEKEN NV 19/03/2024 2.600.000 3.037.060 0,42 3,5500 AT&T Inc 17/12/2032 1.525.000 1.711.691 0,24 3,6250 CIE DE SAINT-GOBAIN 15/06/2021 4.550.000 5.077.163 0,70 3,6250 REPSOL INTL FINANCE 07/10/2021 2.000.000 2.251.820 0,31 3,7500 Bayer AG 01/07/2024 1.600.000 1.752.688 0,24 3,7500 TELSTRA CORP LTD 16/05/2022 7.500.000 8.603.625 1,19 3,7500 VOLKSWAGEN INTL FIN NV Perpetual 4.650.000 4.982.522 0,69 3,8750 CARREFOUR SA 25/04/2021 3.000.000 3.364.230 0,47 3,8750 ORANGE SA 14/01/2021 900.000 1.002.159 0,14 3,8750 TOTAL SA Perpetual 4.030.000 4.518.799 0,63 3,8750 VOLKSWAGEN INTL FIN NV Perpetual 1.600.000 1.690.480 0,23 3,9610 TELEFONICA EMISIONES SAU 26/03/2021 1.600.000 1.794.576 0,25 4,0000 BAT INTL FINANCE PLC 07/07/2020 2.200.000 2.415.248 0,33 4,0000 ORANGE SA Perpetual 6.300.000 6.966.540 0,96 4,0780 SUEZ 17/05/2021 2.400.000 2.719.704 0,38 4,1250 AUTOROUTES DU SUD DE LA 13/04/2020 2.500.000 2.734.025 0,38 4,1250 GAS NATURAL CAPITAL 26/01/2018 50.000 50.139 0,01

Pensioen Opbouw 92




Interest %

Expiratie-datum



4,1250 SUDZUCKER INT FINANCE 29/03/2018 1.850.000 1.868.204 0,26 4,1990 SOLVAY FINANCE Perpetual 260.000 271.978 0,04 4,2500 ORANGE SA Perpetual 2.150.000 2.309.982 0,32 4,5000 IMPERIAL BRANDS FIN PLC 05/07/2018 6.000.000 6.140.580 0,85 4,6250 TENNET HOLDING BV 21/02/2023 5.050.000 6.144.487 0,85 4,6250 VOLKSWAGEN INTL FIN NV Perpetual 2.000.000 2.253.180 0,31 4,7500 AMERICA MOVIL SAB DE CV 28/06/2022 2.394.000 2.848.980 0,39 4,7500 BHP BILLITON FINANCE LTD 22/04/2021 2.348.000 2.626.355 0,36 4,7500 Engie SA Perpetual 2.100.000 2.378.691 0,33 5,0000 IMPERIAL BRANDS FIN PLC 02/12/2019 2.000.000 2.191.300 0,30 5,3750 Electricite de France SA Perpetual 2.100.000 2.370.102 0,33 6,2500 Electricite de France SA 25/01/2021 1.500.000 1.780.125 0,25 6,2500 ORSTED A/S 26/06/2023 850.000 1.036.107 0,14 6,3750 AMERICA MOVIL SAB DE CV 06/09/2023 1.650.000 2.020.838 0,28

706.063.828 97,76 Totaal beursgenoteerde effecten 706.063.834 97.76 Totaal beleggingsportefeuille 706.063.834 97.76

Overige activa en passiva 15.859.833 2.24

Totaal vermogen 721.923.667 100.00

Pensioen Opbouw 93


Robeco QI Institutional Global Developed Enhanced Indexing Fund T7 EUR

Het voornaamste doel van Robeco QI Institutional Global Developed Enhanced Indexing Equities (“het subfonds”) is het realiseren van een optimaal rendement op het vermogen van het subfunds vergeleken met de index van het subfonds bij een laag risico. Het vermogen van het subfonds wordt wereldwijd belegd namens de participanten en voor hun rekening en risico.

Beleggingsresultaat

Robeco QI Institutional Global Developed Enhanced Indexing Equities

Koers in valuta x

1 31/12/2018

Koers in valuta x

1 31/12/2017


periode in %

T7 EUR-aandelen 107,64 113,52 -5,0

Beleggingsbeleid De beleggingsdoelstelling van het subfonds is om beter te presteren dan de index, de MSCI World Index, met behulp van een kwantitatief aandelenselectiemodel. Door middel van een combinatie van factoren (value, quality, momentum en analyst revisions) identificeert het model grote groepen aandelen die op de lange termijn waarschijnlijk een outperformance zullen realiseren. De relatieve performance van het subfonds was negatief. De factoren quality en momentum leverden een positieve bijdrage aan de relatieve performance van het subfonds en de factoren value en analyst revisions een negatieve. De volatiliteit van het subfonds was in lijn met de volatiliteit van de index, bij een laag actief risico. Duurzaamheid, gebaseerd op RobecoSAM-scores, is geïntegreerd in het beleggingsbeleid. Het portefeuilleconstructieproces is zeer gedisciplineerd en garandeert dat de algemene duurzaamheidsscore van de portefeuille beter is dan of gelijk is aan de algemene duurzaamheidsscore van de index. De verschillende Pensioen Opbouw fondsen houden de volgende belangen in Robeco QI Institutional Global Developed Enhanced Indexing Fund: 2018 2017 Pensioen Opbouw Vastrentend Kort 0,00% 0,00% Pensioen Opbouw Vastrentend Lang 0,00% 0,00% Pensioen Opbouw Rendement 14,73% 11,04%

Pensioen Opbouw 94

Aanvullende informatie over beleggingen in fondsen van Robeco Groep (vervolg) Robeco QI Institutional Global Developed Enhanced Indexing Fund Per 31 december 2018

Aantal/ Marktwaarde Beleggingen Valuta % van nettovermogen Nominale waarde EUR x 1.000


Aandelen

Australië AGL ENERGY NPV

AUD

5.907

75

0,02 AUST & NZ BANK GRP NPV AUD 46.626 702 0,18 BHP GROUP LIMITED AUD 39.612 835 0,22 BRAMBLES LTD NPV AUD 21.420 134 0,03 CIMIC GROUP LIMITED NPV AUD 28.878 772 0,20 COLES GROUP LTD AUD 22.163 160 0,04 COMMONWEALTH BANK OF AUSTRALIA NPV AUD 22.594 1.007 0,26 CROWN RESORTS LIMITED AUD 99.346 726 0,19 CSL LTD NPV AUD 866 99 0,03 FORTESCUE METALS GRP LTD NPV AUD 132.998 343 0,09 GOODMAN GROUP NPV AUD 16.086 105 0,03 INS AUSTRALIA NPV AUD 26.524 114 0,03 MACQUARIE GP LTD NPV AUD 11.253 753 0,20 MIRVAC GROUP STAPLED SECURITIES AUD 428.781 591 0,15 NATL AUSTRALIA BK NPV AUD 30.546 453 0,12 NEWCREST MINING LTD NPV AUD 6.825 92 0,02 QANTAS AIRWAYS NPV AUD 188.106 671 0,17 QBE INS GROUP NPV AUD 17.588 109 0,03 RIO TINTO LIMITED NPV AUD 3.745 181 0,05 SANTOS LIMITED NPV AUD 26.163 88 0,02 SCENTRE GROUP AUD 72.239 174 0,05 SOUTH32 LTD NPV AUD 65.356 135 0,04 SUNCORP GROUP LTD NPV AUD 17.355 135 0,04 TELSTRA CORP LTD NPV AUD 63.852 112 0,03 WESFARMERS LTD NPV AUD 22.163 440 0,11 WESTPAC BKG CORP NPV AUD 30.604 472 0,12 WOODSIDE PETROLEUM NPV AUD 12.689 245 0,06 WOOLWORTHS GRP LTD NPV AUD 17.589 319 0,08

10.042 2,62 Oostenrijk ERSTE GROUP BANK AG NPV

EUR

3.714

108

0,03 TELEKOM AUSTRIA AG NPV(BR) EUR 28.070 186 0,05 VIENNA INS GRP AG NPV (BR) EUR 8.831 179 0,05

473 0,12

Pensioen Opbouw 95



België AGEAS NPV

EUR

2.551

100

0,03 ANHEUSER BUSCH INBEV SA/NV EUR 3.955 228 0,06 ANHEUSER-BUSCH INB NPV EUR 6.340 366 0,10 SOLVAY SA NPV EUR 875 76 0,02 UCB NPV EUR 10.552 752 0,20

1.522 0,40 Bermuda KERRY PROPERTIES HKD1 HKD 200.500 599 0,16 AXIS CAPITAL HOLDINGS LTD COM USD0,0125 USD 15.541 702 0,18

JARDINE MATHESON HLDGS USD0.25(SING QUOTE) USD 2.900 177 0,05

MARVELL TECH GROUP COM USD0.002 USD 5.231 74 0,02 NORWEGIAN CRUISE LINE HLDGS LTD COM USD0.001 USD 2.883 107 0,03

SIGNET JEWELERS LTD ORD USD0.18 USD 23.249 646 0,17

2.305 0,60 British Virgin Islands MICHAEL KORS USD

2.217

74

0,02 74 0,02 Canada ALIMENTATION COUCH CLASS'B'S/VTG COM NPV CAD

5.805

252

0,07

BANK OF MONTREAL COM NPV CAD 8.076 461 0,12 BARRICK GOLD CORP COM NPV CAD 13.819 163 0,04 CANADIAN IMP BANK COM NPV CAD 6.025 392 0,10 CANADIAN PACIFIC R COM NPV CAD 1.956 303 0,08 CDN NATL RAILWAYS COM NPV CAD 10.040 650 0,17 CDN NATURAL RESOURCES COMMON STOCK CAD 16.486 348 0,09 CENOVUS ENERGY INC COM NPV CAD 11.860 73 0,02 EMPIRE CO CLASS'A'N/VTG COM NPV CAD 37.268 688 0,18 FORTIS INC COM NPV CAD 5.077 148 0,04 GEORGE WESTON COM NPV CAD 919 53 0,01 GILDAN ACTIVEWEAR COM NPV CAD 27.714 736 0,19 GOLDCORP INC COM NPV CAD 11.450 98 0,03 GROUPE CGI INC COM NPV SUB VTG SHS CL A CAD 3.418 183 0,05 H&R REAL ESTATE INVT TR CAD 17.490 231 0,06 HUSKY ENERGY INC COM NPV CAD 17.148 155 0,04 IMPERIAL OIL COM NPV CAD 4.475 99 0,03 LOBLAWS COS LTD COM NPV CAD 6.812 267 0,07

Pensioen Opbouw 96



LUNDIN MINING CORP COM NPV CAD 96.038 347 0,09 MAGNA INTL INC COM NPV CAD 4.039 160 0,04 MANULIFE FINL CORP COM NPV CAD 23.399 290 0,08 NATL BK OF CANADA COM NPV CAD 2.953 106 0,03 NUTRIEN LTD COM NPV CAD 8.420 346 0,09 OPEN TEXT CO COM NPV CAD 3.714 106 0,03 POWER CORP CANADA SUB-VTG NPV CAD 3.324 52 0,01 RIOCAN REAL ESTATE TRUST UNITS NPV CAD 8.012 122 0,03 ROGERS COMMS INC CLASS'B'COM CAD1.62478 CAD 13.330 597 0,16

ROYAL BK OF CANADA COM NPV CAD 18.993 1.137 0,30 SHAW COMMUNICATION 'B'CNV NPV CAD 6.915 109 0,03 SUN LIFE FINL INC COM NPV CAD 7.766 225 0,06 SUNCOR ENERGY INC COM NPV 'NEW' CAD 45.524 1.112 0,29 TECK RESOURCES LTD CLASS'B'SUB-VTG COM NPV CAD 44.615 840 0,22

THOMSON-REUTERS COM NPV CAD 2.501 106 0,03 TORONTO-DOMINION COM NPV CAD 23.785 1.034 0,27 WEST FRASER TIMBER COM NPV CAD 16.193 699 0,18

12.688 3,31 Kaaimaneilanden CK ASSET HOLDINGS LTD HKD

142.180

910

0,24 CK HUTCHISON HLDGS HKD1 HKD 36.500 307 0,08 HUTCHISON TEL HK H HKD0.25 HKD 1.432.000 467 0,12 SANDS CHINA LTD USD0.01 HKD 30.800 118 0,03 WHARF REAL ESTATE HKD0.1 HKD 16.000 84 0,02

1.886 0,49 Denemarken A.P. MOLLER-MAERSK SER'B'DKK1000 DKK

41

45

0,01 CARLSBERG SER'B'DKK20 DKK 9.298 863 0,22 DANSKE BANK A/S DKK10 DKK 10.130 175 0,05 DSV DKK1 DKK 2.343 135 0,04 H.LUNDBECK A/S DKK5 DKK 15.461 591 0,15 NOVO-NORDISK AS DKK0.2 SERIES'B' DKK 24.288 970 0,25 NOVOZYMES A/S SERIES'B'DKK2 (POST CONSOLIDAT DKK 3.066 120 0,03

VESTAS WIND SYSTEM DKK1 DKK 2.806 185 0,05

3.084 0,80 Finland FORTUM OYJ EUR3.40 EUR

5.612

107

0,03

Pensioen Opbouw 97



NOKIA OYJ EUR0.06 EUR 70.461 354 0,09 SAMPO PLC SER'A'NPV EUR 3.920 151 0,04 STORA ENSO OYJ SER'R'NPV EUR 60.574 611 0,16 UPM-KYMMENE CORP NPV EUR 31.981 708 0,18 NORDEA BANK ABP NPV SEK 40.817 300 0,08

2.231 0,58 Frankrijk ACCOR EUR3 EUR 13.764 511 0,13 AIR LIQUIDE(L') EUR5.50 EUR 5.766 625 0,16 ATOS SE EUR 9.799 700 0,18 AXA EUR2.29 EUR 36.146 682 0,18 BNP PARIBAS EUR2 EUR 13.677 540 0,14 CAPGEMINI EUR8 EUR 2.080 181 0,05 CARREFOUR SA EUR2.50 EUR 7.775 116 0,03 CASINO GUICH-PERR EUR1.53 EUR 2.176 79 0,02 CIE DE ST-GOBAIN EUR4 EUR 6.243 182 0,05 CREDIT AGRICOLE SA EUR3 EUR 15.296 144 0,04 DASSAULT AVIATION EUR8 EUR 151 183 0,05 EDF EUR0.5 EUR 8.604 119 0,03 EIFFAGE EUR4 EUR 10.041 733 0,19 ENGIE COMSTK EUR 37.979 476 0,12 ESSILORLUXOTTICA EUR 0.18 EUR 2.805 310 0,08 EUTELSAT COMMUNICA EUR1 EUR 34.160 588 0,15 FAURECIA S.E. EUR7 EUR 906 30 0,01 HERMES INTL NPV EUR 426 207 0,05 KERING EUR 2.592 1.067 0,28 L'OREAL EUR0.20 EUR 4.579 921 0,24 LVMH MOET HENNESSY LOUIS VUITTON SE EUR0.30 EUR 3.338 862 0,22

PERNOD RICARD NPV EUR 1.55 EUR 2.729 391 0,10 PEUGEOT SA EUR1 EUR 9.670 180 0,05 SAFRAN SA EUR0.20 EUR 3.878 409 0,11 SANOFI EUR2 EUR 15.110 1.143 0,30 SCHNEIDER ELECTRIC EUR4.00 EUR 6.517 389 0,10 SOCIETE GENERALE EUR1.25 EUR 10.139 282 0,07 TELEPERFORMANCE SOCIETE EUROPEENNE EUR 779 109 0,03 THALES SA EUR3 EUR 1.443 147 0,04 TOTAL EUR2.5 EUR 29.148 1.346 0,35 UNIBAIL-RODAMCO-WESTFIELD EUR 1.294 175 0,05 VEOLIA ENVIRONNEME EUR5 EUR 6.397 115 0,03

Pensioen Opbouw 98



VINCI EUR2.50 EUR 10.728 773 0,20

14.715 3,83 Duitsland ADIDAS AG EUR 2.440 445 0,12 ALLIANZ SE NPV(REGD)(VINKULIERT) EUR 8.957 1.569 0,41 BAYER AG NPV (REGD) EUR 11.420 692 0,18 BAYERISCHE MOTOREN WERKE A G COM EUR 4.014 284 0,07 BRENNTAG AG NPV EUR 2.267 85 0,02 CONTINENTAL AG ORD NPV EUR 1.443 174 0,05 COVESTRO AG NPV EUR 2.307 100 0,03 DEUTSCHE BOERSE AG NPV(REGD) EUR 2.618 275 0,07 DEUTSCHE LUFTHANSA ORD NPV (REGD)(VINK) EUR 27.634 544 0,14

DEUTSCHE TELEKOM NPV(REGD) EUR 46.387 687 0,18 E.ON SE NPV EUR 27.162 234 0,06 FRESENIUS MEDICAL CARE NPV EUR 2.591 147 0,04 FRESENIUS SE&KGAA NPV EUR 5.643 239 0,06 HANNOVER RUECK SE ORD NPV(REGD) EUR 828 97 0,03 HEIDELBERGCEMENT NPV EUR 1.993 106 0,03 HENKEL AG & CO KGAA NON-VTG PRF NPV EUR 934 89 0,02 HENKEL AG & CO KGAA NPV(BR) EUR 1.291 111 0,03 HUGO BOSS AG EUR 5.857 316 0,08 INFINEON TECHNOLOG ORD NPV (REGD) EUR 15.416 268 0,07 MERCK KGAA NPV EUR 1.582 142 0,04 MTU AERO ENGINES A NPV (REGD) EUR 705 112 0,03 MUENCHENER RUECKVE NPV(REGD) EUR 5.634 1.074 0,28 PORSCHE AUTO HL SE NON VTG PRF NPV EUR 994 51 0,01 RWE AG NPV EUR 6.981 132 0,03 SAP SE EUR 1.412 123 0,03 SCHAEFFLER AG NPV (NON VTG PRF SHS) EUR 41.498 309 0,08 SIEMENS AG NPV(REGD) EUR 9.181 894 0,23 TELEFONICA DEUTSCH NPV EUR 123.867 423 0,11 WIRECARD AG NPV EUR 1.587 211 0,05

9.933 2,59 Hongkong AIA GROUP LTD NPV HKD

13.400

97

0,03 CLP HOLDINGS LTD NPV HKD 22.000 218 0,06 HANG SENG BANK NPV HKD 4.900 96 0,03 HYSAN DEVELOPMENT NPV HKD 51.000 212 0,06 LINK REAL ESTATE INVESTMENT HKD 18.500 164 0,04

Pensioen Opbouw 99



PCCW LIMITED NPV HKD 226.000 114 0,03 SUN HUNG KAI PROP NPV HKD 47.000 586 0,15 WHARF(HLDGS) NPV HKD 16.000 36 0,01

1.523 0,40 Ierland CRH ORD EUR0.32 EUR 11.377 263 0,07 LINDE PLC COMMON STOCK EUR 3.874 537 0,14 SMURFIT KAPPA GROUP PLC ORD EUR0.001 EUR 3.344 78 0,02 ACCENTURE PLC SHS CL A NEW USD 8.025 990 0,26 ALLERGAN PLC. COM STK USD 9.607 1.123 0,29 EATON CORP PLC COM USD0.50 USD 5.192 312 0,08 INGERSOLL-RAND PLC COM STK USD 2.101 168 0,04 JAZZ PHARMACEUTICALS PLC COM USD0.0001 USD 799 87 0,02

JOHNSON CTLS INTL PLC COM USD0.01 USD 12.430 322 0,08 LINDE PLC COM USD0.001 USD 3.381 462 0,12 MEDTRONIC PLC COMMON STOCK STOCK USD 18.163 1.445 0,38 PENTAIR PLC COM STK USD 20.565 680 0,18 SEAGATE TECHNOLOGY PLC COM USD0.00001 USD 3.275 111 0,03

6.578 1,71 Israël BK LEUMI LE ISRAEL ILS1 ILS

140.448

743

0,19 FIBI BANK ILS 34.770 640 0,17 HAREL INS INVS ILS1 ILS 26.296 151 0,04 NICE LTD ILS1 ILS 4.435 418 0,11 ADR TEVA PHARMACEUTICAL INDS USD 11.330 153 0,04 CHECK PT SOFTWARE TECHNOLOGIES ORDILS.01 USD 1.772 159 0,04

TARO PHARMACEUTICAL INDUSTRIES ORD ILS1 USD 2.552 189 0,05

2.453 0,64 Italië ASSIC GENERALI SPA EUR1 EUR 15.074 220 0,06 ATLANTIA S.P.A EUR 5.489 99 0,03 ENI SPA EUR1 EUR 33.639 462 0,12 POSTE ITALIANE SPA NPV EUR 31.059 217 0,06

998 0,26 Japan AEON CO LTD NPV JPY 7.900 135 0,04 AJINOMOTO CO INC NPV JPY 6.300 98 0,03

Pensioen Opbouw 100



ASAHI GROUP HOLDINGS LTD NPV JPY 22.200 756 0,20 ASAHI KASEI CORP NPV JPY 10.800 97 0,03 ASTELLAS PHARMA NPV JPY 27.900 312 0,08 BANDAI NAMCO HOLDINGS INC JPY 2.800 110 0,03 BRIDGESTONE CORP NPV JPY 7.300 247 0,06 BROTHER INDUSTRIES NPV JPY 21.900 285 0,07 CANON INC NPV JPY 12.000 287 0,07 CAPCOM CO LTD NPV JPY 33.600 582 0,15 CENTRAL JAPAN RLWY NPV JPY 1.900 351 0,09 CHUBU ELECTRIC POWER CO INC NPV JPY 8.700 108 0,03 CHUGAI PHARMACY CO. LTD NPV JPY 2.800 142 0,04 DAI NIPPON PRINTNG NPV JPY 37.500 687 0,18 DAI-ICHI LIFE HOLD NPV JPY 14.000 192 0,05 DAIICHI SANKYO COM NPV JPY 7.300 204 0,05 DAIICHIKOSHO CO NPV JPY 2.900 120 0,03 DAIKIN INDUSTRIES NPV JPY 3.300 308 0,08 DAITO TRUST CONST NPV JPY 1.000 120 0,03 DAIWA HOUSE INDS NPV JPY 7.200 201 0,05 DAIWA SECS GROUP INC JPY 20.500 91 0,02 DENTSU INC COM STK JPY 3.000 117 0,03 EAST JAPAN RAILWAY CO NPV JPY 4.100 317 0,08 EISAI CO NPV JPY 12.000 813 0,21 EXEDY CORP NPV JPY 27.000 579 0,15 FAMILYMART UNY HLD NPV JPY 800 89 0,02 FUJI OIL HOLDINGS NPV JPY 23.400 655 0,17 FUJIFILM HOLDINGS CORP NPV JPY 5.200 177 0,05 FUJITSU Y50 JPY 2.600 142 0,04 HASEKO CORPORATION NPV JPY 14.800 136 0,04 HITACHI NPV JPY 29.600 693 0,18 HONDA MOTOR CO NPV JPY 21.000 485 0,13 HOUSE FOODS GROUP INC JPY 3.900 117 0,03 HOYA CORP NPV JPY 5.200 274 0,07 ISUZU MOTORS NPV JPY 7.700 95 0,02 ITOCHU CORP NPV JPY 66.400 988 0,26 JAPAN AIRLINES CO NPV JPY 12.900 400 0,10 JAPAN AVIATN ELECT NPV JPY 58.000 588 0,15 JAPAN POST HOLD CO NPV JPY 20.800 210 0,05 JFE HOLDINGS INC NPV JPY 6.500 91 0,02 JXTG HOLDINGS INC NPV JPY 40.100 184 0,05

Pensioen Opbouw 101



KANSAI ELECTRIC POWER CO NPV JPY 8.100 107 0,03 KDDI CORP NPV JPY 24.400 510 0,13 KIKKOMAN CORP NPV JPY 9.400 443 0,12 KIRIN HOLDINGS CO NPV JPY 47.300 867 0,23 K'S HOLDINGS CORP NPV JPY 62.700 540 0,14 KYOCERA CORP NPV JPY 4.300 189 0,05 MARUBENI CORP NPV JPY 124.300 765 0,20 MEIJI HOLDINGS CO NPV JPY 1.500 107 0,03 MITSUBISHI CHEM HL NPV JPY 29.400 195 0,05 MITSUBISHI CORP NPV JPY 43.900 1.057 0,28 MITSUBISHI ESTATE CO LTD JPY 15.900 219 0,06 MITSUBISHI GAS CHM NPV JPY 39.100 516 0,13 MITSUBISHI HVY IND NPV JPY 4.100 129 0,03 MITSUBISHI UFJ FIN NPV JPY 146.700 629 0,16 MITSUI & CO LTD NPV JPY 74.600 1.006 0,26 MITSUI FUDOSAN CO LTD NPV JPY 10.700 209 0,05 MIZUHO FINANCIAL GROUP NPV JPY 277.400 377 0,10 MS&AD INS GP HLDGS NPV JPY 6.200 155 0,04 NEC CORP NPV JPY 3.500 91 0,02 NIPPON BUILDING FD REIT JPY 18 99 0,03 NIPPON TELEGRAPH & TELEPHONE CORP NPV JPY 8.800 314 0,08

NISSAN MOTOR CO LTD JPY 31.200 219 0,06 NTT DOCOMO NPV JPY 16.000 315 0,08 OLYMPUS CORP NPV JPY 3.900 105 0,03 ONO PHARMACEUTICAL NPV JPY 5.300 95 0,02 ORIX CORP NPV JPY 17.500 224 0,06 OTSUKA HOLDINGS CO LTD JPY 5.300 190 0,05 RECRUIT HLDGS CO L NPV JPY 14.100 299 0,08 RESONA HOLDINGS NPV JPY 114.700 484 0,13 SANKYO CO LTD NPV JPY 11.600 387 0,10 SECOM CO NPV JPY 2.800 203 0,05 SEINO HOLDINGS NPV JPY 46.000 529 0,14 SEKISUI HOUSE NPV JPY 7.600 98 0,03 SEVEN & I HOLDINGS NPV JPY 10.100 385 0,10 SHIMANO INC NPV JPY 1.000 124 0,03 SHIN-ETSU CHEMICAL NPV JPY 4.800 327 0,09 SHINSEI BANK NPV JPY 9.000 94 0,02 SHIONOGI & CO LTD NPV JPY 4.000 200 0,05 SHISEIDO CO LTD NPV JPY 7.100 390 0,10

Pensioen Opbouw 102



SHIZUOKA BANK NPV JPY 89.200 612 0,16 SHOWA DENKO KK NPV JPY 21.700 566 0,15 SOMPO HOLDINGS INC JPY 4.400 131 0,03 SONY CORP NPV JPY 15.300 650 0,17 SUBARU CORPORATION NPV JPY 7.700 145 0,04 SUMITOMO CORP NPV JPY 13.500 168 0,04 SUMITOMO ELECTRIC NPV JPY 10.100 118 0,03 SUMITOMO MITSUI FINANCIAL GROUP NPV JPY 16.000 465 0,12 SUMITOMO MITSUI TRUST HOLDINGS INC JPY 4.200 135 0,04 SUMITOMO REALTY & DEVELOPMENT NPV JPY 5.000 160 0,04 SUZUKEN CO LTD NPV JPY 3.600 160 0,04 SUZUKI MOTOR CORP NPV JPY 4.600 204 0,05 T&D HOLDINGS INC NPV JPY 7.600 78 0,02 TAISEI CORP NPV JPY 5.900 221 0,06 TAKEDA PHARMACEUTICAL CO NPV JPY 8.200 242 0,06 TDK CORP NPV JPY 1.700 105 0,03 TIS INC JPY 17.400 600 0,16 TOKIO MARINE HOLDINGS INC NPV JPY 9.000 376 0,10 TOKYO ELEC POWER H NPV JPY 20.700 108 0,03 TOKYO GAS CO LTD NPV JPY 3.600 80 0,02 TOYOTA MOTOR CORP NPV JPY 33.200 1.696 0,44 TS TECH CO.LTD. NPV JPY 26.000 626 0,16 UNICHARM CORP NPV JPY 5.400 153 0,04 YAMATO HOLDINGS NPV JPY 4.700 113 0,03 ZEON CORPORATION NPV JPY 81.500 654 0,17

34.341 8,95 Jersey, Kanaaleilanden EXPERIAN ORD USD0.10

GBP

12.136

258

0,07 FERGUSON PLC ORD GBP0.11403197 GBP 3.131 175 0,05 GLENCORE PLC ORD USD0.01 GBP 140.786 457 0,12 SHIRE PLC ORD GBP0.05 GBP 11.524 587 0,15 APTIV PLC COM USD USD 1.780 96 0,03 DELPHI TECHNOLOGIES PLC COM USD0.01 WI USD 1.039 13 0,00

1.586 0,41 Luxemburg ARCELORMITTAL NPV

EUR

8.400

152

0,04 152 0,04 Nederland ABN AMRO GROUP NV DR EACH REP SHS

EUR

4.662

96

0,03

Pensioen Opbouw 103



AEGON NV COM STK EUR0.12 EUR 164.859 672 0,18 ASML HOLDING NV EUR0.09 EUR 5.311 728 0,19 ASR NEDERLAND NV EUR0.16 EUR 17.452 603 0,16 CNH INDUSTRIAL NV COM EUR0.01 EUR 9.096 71 0,02 FERRARI NV COM EUR0.01 EUR 999 87 0,02 FIAT CHRYSLER AUTOMOBILES NV EUR 11.221 142 0,04 HEINEKEN HOLDING EUR1.6 A EUR 882 65 0,02 HEINEKEN NV EUR1.60 EUR 2.650 205 0,05 ING GROEP N.V. EUR0.01 EUR 47.657 448 0,12 KON AHOLD DELHAIZE EUR0.01 EUR 16.387 362 0,09 KONINKLIJKE DSM NV EUR1.50 EUR 2.174 155 0,04 KONINKLIJKE KPN EUR 40.138 103 0,03 KONINKLIJKE PHILIP EUR0.20 EUR 27.211 842 0,22 NN GROUP N.V. EUR0.12 EUR 21.814 759 0,20 SIGNIFY NV EUR0.01 EUR 9.378 192 0,05 STMICROELECTRONICS EUR1.04 EUR 5.872 73 0,02 WOLTERS KLUWER EUR0.12 EUR 3.908 202 0,05 LYONDELLBASELL IND N V COM USD0.01 CL 'A' USD 13.259 965 0,25

MYLAN NV USD 31.485 755 0,20 NXP SEMICONDUCTORS N V COM STK USD 4.636 297 0,08

7.822 2,04 Nieuw-Zeeland AIR NEW ZEALAND NPV NZD

175.702

319

0,08 SKY NETWORK TELEVI NPV NZD 276.099 300 0,08

619 0,16 Noorwegen DNB ASA NOK10 NOK

13.186

184

0,05 EQUINOR ASA NOK2.50 NOK 15.555 289 0,08 NORSK HYDRO ASA NOK1.098 NOK 152.745 605 0,16 TELENOR ASA ORD NOK6 NOK 10.143 172 0,04

1.250 0,33 Panama CARNIVAL CORP COM PAIRED USD

4.536

196

0,05 196 0,05 Portugal GALP ENERGIA SGPS EUR1 EUR

6.792

94

0,02 94 0,02 Singapore CAPITALAND MALL TRUST SGD

538.800

782

0,20

Pensioen Opbouw 104



GENTING SINGAPORE LTD SGD 804.400 503 0,13 OVERSEA-CHINESE BANKING CORPORATION SGD0.5 SGD 42.500 307 0,08

1.592 0,41 Spanje ACS ACTIVIDADES CO EUR0.5 EUR 23.707 802 0,21 AENA SME S.A. EUR10 EUR 592 80 0,02 AMADEUS IT GROUP EUR0.01 EUR 7.393 450 0,12 CAIXABANK SA EUR1 EUR 31.459 100 0,03 IBERDROLA SA EUR0.75 EUR 77.553 544 0,14 INTL CONS AIRLINE ORD EUR0.50 EUR 42.025 291 0,08 MEDIASET ESPANA EUR0.5 EUR 121.146 665 0,17 NATURGY ENERGY GROUP SA EUR 4.207 94 0,02 RED ELECTRICA CORP EUR0.5 EUR 6.633 129 0,03 REPSOL SA EUR1 EUR 16.329 230 0,06 REPSOL SA RIGHT 31/12/2040 EUR 16.329 7 0,00 TELEFONICA SA EUR1 EUR 63.332 465 0,12

3.857 1,00 Zweden ALFA LAVAL AB NPV SEK 11.782 220 0,06 ATLAS COPCO AB SER'A'NPV SEK 9.030 188 0,05 ATLAS COPCO AB SER'B'NPV SEK 3.418 65 0,02 EPIROC AB SER'B'NPV SEK 3.418 27 0,01 ERICSSON SER'B'NPV SEK 41.364 318 0,08 HEXAGON AB SER'B'NPV SEK 3.465 139 0,04 INVESTOR AB SER'B'NPV SEK 6.118 227 0,06 SANDVIK AB NPV SEK 66.643 831 0,22 SKAND ENSKILDA BKN SER'A'NPV SEK 22.060 187 0,05 SVENSKA CELLULOSA SER'B'NPV SEK 88.182 598 0,16 SVENSKA HANDELSBANKEN SER'A'NPV (P/S) SEK 20.725 201 0,05 SWEDBANK AG SEK20 SER'A' SEK 12.186 238 0,06 TELIA COMPANY AB NPV SEK 37.676 156 0,04 VOLVO AB SER'B'NPV SEK 70.912 811 0,21

4.206 1,10 Zwitserland LAFARGEHOLCIM LTD CHF 6.508 234 0,06 LINDT & SPRUENGLI CHF10 (PTG CERT) CHF 124 671 0,17 NESTLE SA CHF0.10(REGD) CHF 40.549 2.871 0,75 NOVARTIS AG CHF0.50 (REGD) CHF 26.018 1.940 0,51 ROCHE HLDGS AG GENUSSCHEINE NPV CHF 10.093 2.180 0,57

Pensioen Opbouw 105



SGS SA CHF1 (REGD) CHF 65 127 0,03 SONOVA HOLDING AG COMMON STOCK CHF 744 106 0,03 SWATCH GROUP CHF2.25(BR) CHF 355 90 0,02 SWISS LIFE HOLDINGS AG CHF 457 154 0,04 SWISS RE AG CHF0.10 CHF 4.195 335 0,09 SWISSCOM AG CHF1(REGD) CHF 233 97 0,03 UBS GROUP CHF0.10 (REGD) CHF 52.119 566 0,15 ZURICH INSURANCE GROUP AG CHF0.10 CHF 1.731 450 0,12

9.821 2,56 Verenigd Koninkrijk 3I GROUP ORD GBP0.738636 GBP 65.367 563 0,15 ANGLO AMERICAN USD0.54945 GBP 17.488 341 0,09 ASHTEAD GROUP ORD GBP0.10 GBP 6.337 116 0,03 ASSOCD BRIT FOODS ORD GBP0.0568 GBP 4.247 97 0,03 AVIVA ORD GBP0.25 GBP 48.909 205 0,05 BAE SYSTEMS ORD GBP0.025 GBP 42.667 218 0,06 BARCLAYS PLC ORD GBP0.25 GBP 613.629 1.029 0,27 BARRATT DEVELOPMENTS ORD GBP0.10 GBP 133.392 688 0,18 BHP GROUP PLC ORD USD0.50 GBP 25.701 473 0,12 BP ORD USD0.25 GBP 266.323 1.472 0,38 BT GROUP ORD GBP0.05 GBP 109.295 290 0,08 BUNZL PLC ORD GBP0.32142857 GBP 4.513 119 0,03 BURBERRY GROUP ORD GBP0.0005 GBP 24.682 477 0,12 CARNIVAL PLC ORD USD1.66 GBP 1.663 70 0,02 CENTRICA ORD GBP0.061728395 GBP 68.135 102 0,03 DIAGEO ORD PLC GBP 29.397 915 0,24 EASYJET ORD GBP0.27285714 GBP 49.452 609 0,16 GLAXOSMITHKLINE ORD GBP0.25 GBP 60.786 1.010 0,26 HSBC HLDGS ORD USD0.50(UK REG) GBP 106.790 770 0,20 INFORMA PLC (GB) ORD GBP0.001 GBP 16.833 118 0,03 INTERCONTINENTAL HOTELS GROUP GBP 2.161 102 0,03 INTERTEK GROUP ORD GBP0.01 GBP 2.003 107 0,03 LAND SECURITIES GP ORD GBP0.106666666 GBP 11.120 100 0,03 LEGAL & GENERAL GP ORD GBP0.025 GBP 319.792 823 0,21 LLOYDS BANKING GP ORD GBP0.1 GBP 938.090 542 0,14 MEGGITT ORD GBP0.05 GBP 138.645 728 0,19 MELROSE INDUST PLC GBP 65.773 120 0,03 MICRO FOCUS INTL ORD GBP0.10 GBP 6.013 93 0,02 MONDI PLC GBP GBP 4.976 91 0,02

Pensioen Opbouw 106



NEXT ORD GBP0.10 GBP 1.878 84 0,02 PEARSON ORD GBP0.25 GBP 73.744 771 0,20 PERSIMMON ORD GBP0.10 GBP 33.111 712 0,19 RECKITT BENCK GRP ORD GBP0.10 GBP 9.067 607 0,16 RIO TINTO ORD GBP0.10 GBP 30.459 1.266 0,33 ROLLS ROYCE HLDGS ORD GBP0.20 GBP 22.446 208 0,05 ROYAL BK SCOT GRP ORD GBP1 GBP 64.454 156 0,04 ROYAL DUTCH SHELL 'A'SHS EUR0.07(GBP) GBP 51.960 1.336 0,35 ROYAL DUTCH SHELL 'B'ORD EUR0.07 GBP 47.583 1.241 0,32 ROYAL MAIL PLC ORD GBP0.01 GBP 133.633 405 0,11 SAINSBURY(J) ORD GBP0.28571428 GBP 22.299 66 0,02 SMITH & NEPHEW ORD USD0.20 GBP 10.580 173 0,05 SSE PLC ORD GBP0.50 GBP 8.964 108 0,03 TESCO ORD GBP0.05 GBP 117.420 249 0,06 UNILEVER PLC ORD GBP0.031111 GBP 14.753 675 0,18 VODAFONE GROUP ORD USD0.2095238 GBP 357.602 609 0,16 WM MORRISON SUPERMARKETS ORD GBP0.10 GBP 302.184 718 0,19 AON PLC COM USD 2.898 369 0,10 COCA-COLA EUROPEAN PARTNERS PLC ORD GBP0.01 USD 7.275 292 0,08

LIBERTY GLOBAL PLC -SERIES C COM USD 5.574 101 0,03 LIBERTY GLOBAL PLC USD0.01 A USD 37.756 705 0,18 NIELSEN HOLDINGS PLC COMSTK USD 4.434 90 0,02 TECHNI CN COM USD1 USD 3.978 68 0,02

23.397 6,09 Verenigde Staten 3M CO COM USD

1.240

207

0,05 5TH 3RD BANCORP COM USD 36.771 757 0,20 ABBOTT LAB COM USD 21.038 1.331 0,35 ABBVIE INC COM USD0.01 USD 5.090 410 0,11 ABIOMED INC COM USD 562 160 0,04 ACTIVISION BLIZZARD INC COM STK USD 9.538 389 0,10 ADOBE SYS INC COM USD 5.952 1.178 0,31 ADVANCE AUTO PTS INC COM USD 994 137 0,04 AES CORP COM USD 10.342 131 0,03 AFLAC INC COM USD 9.468 377 0,10 AGCO CORP COM USD 3.063 149 0,04 AGILENT TECHNOLOGIES INC COM USD 4.289 253 0,07 AGNC INVT CORP COM USD 6.304 97 0,03 AIR PROD & CHEM INC COM USD 2.628 368 0,10

Pensioen Opbouw 107



AKAMAI TECHNOLOGIES INC COM STK USD 13.390 715 0,19 ALASKA AIR GROUP INC COM USD 7.416 395 0,10 ALBEMARLE CORP COM USD 1.436 97 0,03 ALEXION PHARMACEUTICALS INC COM USD 3.005 256 0,07 ALLIANCE DATA SYS CORP COM USD 611 80 0,02 ALLSTATE CORP COM USD 4.791 346 0,09 ALLY FINL INC COM USD 36.203 718 0,19 ALPHABET INC CAP STK USD0.001 CL C USD 3.768 3.414 0,89 ALPHABET INC CAPITAL STOCK USD0.001 CL A USD 2.890 2.642 0,69

AMAZON COM INC COM USD 4.888 6.422 1,67 AMER ELEC PWR CO INC COM USD 5.659 370 0,10 AMEREN CORP COM USD 14.278 815 0,21 AMERICAN EXPRESS CO USD 9.939 829 0,22 AMERIPRISE FINL INC COM USD 8.130 742 0,19 AMETEK INC NEW COM USD 13.367 792 0,21 AMGEN INC COM USD 9.176 1.563 0,41 AMPHENOL CORP NEW CL A USD 3.549 252 0,07 ANADARKO PETRO CORP COM USD 7.405 284 0,07 ANALOG DEVICES INC COM USD 4.540 341 0,09 ANNALY CAP MGMT INC COM USD 15.629 134 0,03 ANSYS INC COM USD 1.032 129 0,03 ANTHEM INC COM USD 3.404 782 0,20 APACHE CORP COM USD 4.933 113 0,03 APERGY CORP COM USD 894 21 0,01 APPLE INC COM STK USD 63.095 8.706 2,27 ARCHER-DANIELS-MIDLAND CO COM USD 23.788 853 0,22 ARCONIC INC COM USD1.00 USD 3.836 57 0,01 ARISTA NETWORKS INC COM USD 592 109 0,03 AT&T INC COM USD 88.271 2.204 0,57 ATMOS ENERGY CORP COM USD 1.359 110 0,03 AUTOLIV INC COM STK USD 1.089 67 0,02 AUTOMATIC DATA PROCESSING INC COM USD 5.657 649 0,17 AUTOZONE INC COM USD 366 268 0,07 AVALONBAY CMNTYS REIT USD 1.581 241 0,06 AVERY DENNISON CORP COM USD 1.148 90 0,02 BAKER HUGHES A GE CO USD0.0001 CL A USD 3.641 68 0,02 BALL CORP COM USD 4.293 173 0,05 BANK NEW YORK MELLON CORP COM STK USD 14.084 580 0,15 BANK OF AMERICA CORP USD 115.587 2.491 0,65



Pensioen Opbouw 108

BAXTER INTL INC COM USD 6.442 371 0,10 BB&T CORP COM USD 10.545 400 0,10 BERKSHIRE HATHAWAY INC-CL B USD 10.469 1.870 0,49 BEST BUY INC COM STK USD 15.492 718 0,19 BIOGEN INC COMMON STOCK USD 4.981 1.311 0,34 BLOCK H & R INC COM USD 30.483 677 0,18 BOEING CO COM USD 7.496 2.115 0,55 BOOKING HLDGS INC COM USD 646 973 0,25 BORG WARNER INC COM USD 3.332 101 0,03 BRIGHTHOUSE FINL INC COM USD 998 27 0,01 BRISTOL MYERS SQUIBB CO COM USD 32.014 1.456 0,38 BRIXMOR PPTY GROUP INC COM USD 13.796 177 0,05 BROADCOM INC COM USD 5.156 1.147 0,30 BROADRIDGE FINL SOLUTIONS INC COM STK USD 1.485 125 0,03 BROWN-FORMAN INC CL B NON-VTG COM USD 3.173 132 0,03 BURLINGTON STORES INC COM USD 806 115 0,03 C H ROBINSON WORLDWIDE INC COM NEW COM NEW USD 1.828 134 0,03

CABOT OIL & GAS CORP COM USD 4.141 81 0,02 CADENCE DESIGN SYS INC COM USD 3.304 126 0,03 CAMDEN PPTY TR SH BEN INT USD 1.338 103 0,03 CAPITAL ONE FINL CORP COM USD 15.370 1.016 0,26 CARDINAL HLTH INC USD 3.686 144 0,04 CATERPILLAR INC COM USD 7.176 798 0,21 CBRE GROUP INC CL A CL A USD 24.017 841 0,22 CBS CORP NEW CL B USD 2.192 84 0,02 CDW CORP COM USD 4.986 354 0,09 CELANESE CORP DEL COM SER A STK USD 1.331 105 0,03 CENTENE CORP DEL COM USD 2.742 277 0,07 CENTERPOINT ENERGY INC COM USD 5.545 137 0,04 CENTURYLINK INC COM USD 13.087 173 0,05 CF INDS HLDGS INC COM USD 3.135 119 0,03 CHEVRON CORP COM USD 25.817 2.457 0,64 CHIPOTLE MEXICAN GRILL INC COM STK USD 1.968 743 0,19 CHURCH & DWIGHT INC COM USD 3.287 189 0,05 CIGNA CORP NEW COM USD 4.964 825 0,21 CIMAREX ENERGY CO COM USD 1.329 72 0,02 CINTAS CORP COM USD 1.228 180 0,05 CISCO SYSTEMS INC USD 73.272 2.777 0,72 CITIGROUP INC COM NEW COM NEW USD 44.321 2.018 0,53



Pensioen Opbouw 109

CITIZENS FINL GROUP INC COM USD 29.863 777 0,20 CITRIX SYS INC COM USD 2.951 264 0,07 CMS ENERGY CORP COM USD 3.223 140 0,04 COCA COLA CO COM USD 48.512 2.009 0,52 COGNIZANT TECH SOLUTIONS CORP CL A USD 7.322 407 0,11 COLGATE-PALMOLIVE CO COM USD 8.360 435 0,11 COMCAST CORP NEW-CL A USD 61.870 1.843 0,48 COMERICA INC COM USD 1.582 95 0,02 CONAGRA BRANDS INC COM USD5 USD 5.411 101 0,03 CONOCOPHILLIPS COM USD 26.123 1.425 0,37 CONS EDISON INC COM USD 3.597 241 0,06 CONSTELLATION BRANDS INC CL A CL A USD 2.045 288 0,08 CORNING INC COM USD 11.724 310 0,08 COSTAR GROUP INC COM USD 472 139 0,04 COSTCO WHOLESALE CORP NEW COM USD 5.575 993 0,26 CSX CORP COM STK USD 11.342 616 0,16 CUMMINS INC USD 7.260 849 0,22 CVS HEALTH CORP COM USD 16.847 966 0,25 DANAHER CORP COM USD 8.478 765 0,20 DARDEN RESTAURANTS INC COM USD 1.583 138 0,04 DAVITA INC COM USD 1.792 81 0,02 DELL TECHNOLOGIES INC COM USD0.01 CL C WI COMMON STOCK USD 6.407 274 0,07

DELTA AIR LINES INC DEL COM NEW COM NEW USD 2.380 104 0,03

DEVON ENERGY CORP NEW COM USD 7.134 141 0,04 DEXCOM INC COM USD 1.057 111 0,03 DIAMONDBACK ENERGY INC COM USD 1.325 107 0,03 DISCOVER FINL SVCS COM STK USD 15.327 791 0,21 DISCOVERY INC - A USD 1.867 40 0,01 DOLLAR GEN CORP NEW COM USD 3.665 347 0,09 DOVER CORP., COMMON STOCK 1 PAR USD 1.789 111 0,03 DOWDUPONT INC COM USD0.01 USD 7.725 361 0,09 DTE ENERGY CO COM USD 1.569 151 0,04 DUKE ENERGY CORP NEW COM NEW COM NEW USD 9.367 707 0,18

DXC TECHNOLOGY CO COM USD 3.690 172 0,04 E TRADE FINL CORP FORMERLY E TRADE GROUPINC USD 3.151 121 0,03

EBAY INC COM USD0.001 USD 13.444 330 0,09 EDISON INTL COM USD 4.373 217 0,06



Pensioen Opbouw 110

ELI LILLY & CO COM USD 12.993 1.315 0,34 EMERSON ELECTRIC CO COM USD 8.582 449 0,12 ENTERGY CORP NEW COM USD 2.427 183 0,05 EOG RESOURCES INC COM USD 7.327 559 0,15 EQTY RESDNTL EFF 5/15/02 USD 4.430 256 0,07 EQUITRANS MIDSTREAM CORP COM NPV WI USD 1.589 28 0,01 ESSEX PPTY TR REIT USD 810 174 0,05 ESTEE LAUDER COMPANIES INC CL A USD0.01 USD 3.045 347 0,09 EXELON CORP COM USD 28.883 1.140 0,30 EXPEDIA GROUP INC COM USD0.001 USD 1.696 167 0,04 EXPEDITORS INTL WASH INC COM USD 2.278 136 0,04 EXXON MOBIL CORP COM USD 55.670 3.321 0,87 F5 NETWORKS INC COM STK USD 849 120 0,03 FACEBOOK INC COM USD0.000006 CL 'A' USD 21.236 2.435 0,63 FASTENAL CO COM USD 3.754 172 0,04 FEDERAL RLTY INVT TR SH BEN INT NEW SH BEN INT NEW USD 878 91 0,02

FIDELITY NATL INFORMATION SVCS INC COM STK USD 3.997 359 0,09

FIRST DATA CORP NEW COM CL A COM CL A USD 7.056 104 0,03 FIRSTENERGY CORP COM USD 26.012 854 0,22 FOOT LOCKER INC COM USD 15.327 713 0,19 FORD MTR CO DEL COM PAR $0.01 COM PAR $0.01 USD 44.426 297 0,08

FORTINET INC COM USD 13.383 825 0,21 FREEPORT-MCMORAN INC USD 17.027 154 0,04 GAP INC COM USD 4.418 100 0,03 GARRETT MOTION INC COM USD 1.014 11 0,00 GEN MTRS CO COM USD 15.159 444 0,12 GENERAL ELECTRIC CO USD 106.125 703 0,18 GENERAL MILLS INC COM USD 3.662 125 0,03 GILEAD SCIENCES INC USD 17.152 939 0,24 GODADDY INC CL A CL A USD 2.159 124 0,03 GOLDMAN SACHS GROUP INC COM USD 4.741 693 0,18 GRAINGER W W INC COM USD 571 141 0,04 HARRIS CORP. COMMON STOCK 1 PAR USD 1.469 173 0,05 HARTFORD FINL SVCS GROUP INC COM USD 3.515 137 0,04 HCA HEALTHCARE INC COM USD 3.769 410 0,11 HCP INC COM REIT USD 6.330 155 0,04 HENRY SCHEIN INC COMMON STOCK USD 2.068 142 0,04



Pensioen Opbouw 111

HERSHEY COMPANY COM STK USD1 USD 1.271 119 0,03 HESS CORP COM STK USD 3.881 137 0,04 HEWLETT PACKARD ENTERPRISE CO COM USD 15.315 177 0,05 HILTON WORLDWIDE HLDGS INC COM NEW COM NEW USD 2.330 146 0,04

HOLLYFRONTIER CORP COM USD 15.133 677 0,18 HOLOGIC INC COM USD 3.341 120 0,03 HOME DEPOT INC COM USD 13.843 2.081 0,54 HONEYWELL INTL INC COM STK USD 10.144 1.172 0,31 HOST HOTELS & RESORTS INC REIT USD 50.258 733 0,19 HP INC COM USD 52.285 936 0,24 HUMANA INC COM USD 4.130 1.035 0,27 HUNT J B TRANS SVCS INC COM USD 1.180 96 0,03 HUNTINGTON BANCSHARES INC COM USD 14.811 154 0,04 HUNTINGTON INGALLS INDS INC COM USD 597 99 0,03 IDEX CORP COM USD 969 107 0,03 ILLUMINA INC COM USD 1.980 519 0,14 INTEL CORP COM USD 72.291 2.968 0,77 INTERCONTINENTAL EXCHANGE INC COM USD 7.091 467 0,12 INTERNATIONAL BUSINESS MACHS CORP COM USD 11.921 1.185 0,31

INTERPUBLIC GROUP COMPANIES INC COM USD 5.903 107 0,03 INTL FLAVORS & FRAGRANCES INC COM USD 1.062 125 0,03 INTL PAPER CO COM USD 5.098 180 0,05 INTUIT COM USD 2.804 483 0,13 INTUITIVE SURGICAL INC COM NEW STK USD 1.359 569 0,15 IQVIA HLDGS INC COM USD0.01 USD 2.157 219 0,06 JOHNSON & JOHNSON COM USD1 USD 32.487 3.667 0,96 JONES LANG LASALLE INC COM STK USD 6.804 754 0,20 JPMORGAN CHASE & CO COM USD 40.855 3.489 0,91 JUNIPER NETWORKS INC COM USD 4.921 116 0,03 KELLOGG CO COM USD0.25 USD 2.432 121 0,03 KEURIG DR PEPPER INC COM USD 2.419 54 0,01 KEYCORP NEW COM USD 14.454 187 0,05 KEYSIGHT TECHNOLOGIES INC COM USD 2.513 136 0,04 KIMBERLY-CLARK CORP COM USD 4.285 427 0,11 KINDER MORGAN INC DEL COM USD 26.839 361 0,09 KLA-TENCOR CORP USD 10.364 811 0,21 KOHLS CORP COM USD 12.778 742 0,19 KROGER CO COM USD 11.327 272 0,07



Pensioen Opbouw 112

KS CY SOUTHN USD 1.397 117 0,03 L3 TECHNOLOGIES INC COM USD 943 143 0,04 LAB CORP AMER HLDGS COM NEW USD 1.497 165 0,04 LAM RESH CORP COM USD 2.200 262 0,07 LAMB WESTON HLDGS INC COM USD5 USD 1.747 112 0,03 LEAR CORP COM NEW COM NEW USD 952 102 0,03 LEIDOS HLDGS INC COM USD 1.967 91 0,02 LIBERTY MEDIA CORP DEL COM SER A USD 791 25 0,01 LIBERTY MEDIA CORP DEL COM SER C USD 24.192 783 0,20 LINCOLN NATL CORP COM USD 15.119 679 0,18 LOCKHEED MARTIN CORP COM USD 3.224 738 0,19 LOEWS CORP COM USD 2.160 86 0,02 LOWES COS INC COM USD 10.619 858 0,22 LULULEMON ATHLETICA INC COM USD 1.375 146 0,04 M & T BK CORP COM USD 1.606 201 0,05 MACYS INC COM STK USD 2.701 70 0,02 MARATHON OIL CORP COM USD 56.149 704 0,18 MARATHON PETE CORP COM USD 8.322 430 0,11 MARRIOTT INTL INC NEW COM STK CL A USD 2.135 203 0,05 MASTERCARD INC CL A USD 11.126 1.836 0,48 MC CORMICK & CO INC COM NON-VTG USD 1.631 199 0,05 MC DONALDS CORP COM USD 3.044 473 0,12 MCKESSON CORP USD 2.736 264 0,07 MERCADOLIBRE INC COM STK USD 457 117 0,03 MERCK & CO INC NEW COM USD 35.265 2.357 0,61 METLIFE INC COM STK USD0.01 USD 27.950 1.004 0,26 MICRON TECH INC COM USD 34.288 952 0,25 MICROSOFT CORP COM USD 94.929 8.435 2,20 MOLSON COORS BREWING COM CL B USD 8.819 433 0,11 MONDELEZ INTL INC COM USD 18.078 633 0,16 MORGAN STANLEY COM STK USD0.01 USD 35.776 1.241 0,32 MOSAIC CO/THE USD 25.593 654 0,17 MURPHY OIL CORP COM USD 24.609 504 0,13 NAVIENT CORP COM USD 70.241 541 0,14 NETAPP INC COM STK USD 15.349 801 0,21 NETFLIX INC COM STK USD 1.301 305 0,08 NEWELL BRANDS INC COM USD 7.324 119 0,03 NEWMONT MINING CORP NEW COM USD 6.484 197 0,05 NIKE INC CL B USD 15.393 998 0,26



Pensioen Opbouw 113

NOBLE ENERGY INC COM USD 3.827 63 0,02 NORDSTROM INC COM USD 7.101 290 0,08 NORFOLK SOUTHN CORP COM USD 4.702 615 0,16 NRG ENERGY INC COM NEW USD 20.097 696 0,18 NUCOR CORP COM USD 4.274 194 0,05 NVIDIA CORP COM USD 1.447 169 0,04 O REILLY AUTOMOTIVE INC NEW COM USD0.01 USD 1.135 342 0,09

OCCIDENTAL PETROLEUM CORP USD 9.187 493 0,13 OGE ENERGY CORP COM USD 2.655 91 0,02 OLD DOMINION FREIGHT LINE INC COM USD 6.527 705 0,18 OMNICOM GROUP INC COM USD 2.982 191 0,05 ONEOK INC COM STK USD 4.610 218 0,06 ORACLE CORP COM USD 36.740 1.451 0,38 PACCAR INC COM USD 4.246 212 0,06 PACKAGING CORP AMER COM ISIN US6951561090 USD 1.116 81 0,02

PALO ALTO NETWORKS INC COM USD0.0001 USD 1.165 192 0,05 PARKER-HANNIFIN CORP COM USD 1.722 225 0,06 PAYCHEX INC COM USD 4.219 240 0,06 PEPSICO INC COM USD 17.013 1.644 0,43 PERSPECTA INC COM USD 1.922 29 0,01 PFIZER INC COM USD 77.507 2.960 0,77 PG& E CORP COM USD 26.695 555 0,14 PHILLIPS 66 COM USD 5.412 408 0,11 PINNACLE W. CAP CORP COM USD 1.369 102 0,03 PIONEER NAT RES CO COM USD 2.151 247 0,06 PNC FINANCIAL SERVICES GROUP COM STK USD 6.261 640 0,17 PPL CORP COM ISIN US69351T1060 USD 9.061 225 0,06 PRINCIPAL FINL GROUP INC COM STK USD 3.796 147 0,04 PROCTER & GAMBLE COM NPV USD 32.967 2.651 0,69 PROGRESSIVE CORP OH COM USD 7.222 381 0,10 PRUDENTIAL FINL INC COM USD 5.743 410 0,11 PUB SERVICE ENTERPRISE GROUP INC COM USD 6.785 309 0,08 PUB STORAGE COM USD 2.107 373 0,10 PVH CORP COM USD1 USD 987 80 0,02 QORVO INC COM USD 1.738 92 0,02 QUALCOMM INC COM USD 20.072 999 0,26 QUEST DIAGNOSTICS INC COM USD 1.810 132 0,03 RALPH LAUREN CORP CL A CL A USD 7.268 658 0,17



Pensioen Opbouw 114

RAYTHEON CO USD0.01 USD 3.377 453 0,12 RED HAT INC COM USD 2.394 368 0,10 REGENCY CTRS CORP COM USD 1.818 93 0,02 REGENERON PHARMACEUTICALS INC COM USD 973 318 0,08 REGIONS FINL CORP NEW COM USD 64.496 755 0,20 REINSURANCE GROUP AMER INC COM NEW STK USD 897 110 0,03

REPUBLIC SVCS INC COM USD 3.117 197 0,05 RESIDEO TECHNOLOGIES INC COM USD0.001 USD 1.690 30 0,01 RESMED INC COM USD 1.853 185 0,05 ROBERT HALF INTL INC COM USD 11.338 567 0,15 ROCKWELL AUTOMATION USD 1.163 153 0,04 ROPER TECHNOLOGIES , INC USD 1.376 321 0,08 ROSS STORES INC COM USD 4.896 356 0,09 SALESFORCE COM INC COM STK USD 874 105 0,03 SANTANDER CONSUMER USA HLDGS INC COM USD 30.600 471 0,12

SEMPRA ENERGY INC COM STK USD 3.266 309 0,08 SERVICENOW INC COM USD0.001 USD 2.368 369 0,10 SHERWIN-WILLIAMS CO COM USD 1.131 389 0,10 SIMON PROPERTY GROUP INC COM USD 4.110 604 0,16 SIRIUS XM HLDGS INC COM USD 143.496 717 0,19 SKYWORKS SOLUTIONS INC COM USD 2.415 142 0,04 SL GREEN RLTY CORP COM STK USD 1.295 90 0,02 SMUCKER J M CO COM NEW USD 1.515 124 0,03 SNAP-ON INC COM USD 787 100 0,03 SOUTHERN CO COM STK USD 28.838 1.108 0,29 SPLUNK INC COMSTK COM USD0.001 USD 1.885 173 0,05 SS&C TECHNOLOGIES HLDGS INC COM USD 2.839 112 0,03 STEEL DYNAMICS INC COM USD 3.128 82 0,02 STRYKER CORP USD 4.400 603 0,16 SUN TR BANKS INC COM USD 13.610 601 0,16 SVB FINANCIAL GROUP COMMON STOCK USD 710 118 0,03 SYMANTEC CORP COM USD 8.330 138 0,04 SYNCHRONY FINL COM USD 40.004 821 0,21 SYSCO CORP COM USD 2.771 152 0,04 TAPESTRY INC COM USD0.01 USD 3.526 104 0,03 TARGET CORP COM STK USD 15.832 915 0,24 TEXTRON INC COM USD 17.357 698 0,18 THERMO FISHER CORP USD 5.405 1.058 0,28



Pensioen Opbouw 115

TIFFANY & CO COM USD 1.033 73 0,02 TJX COS INC COM NEW USD 14.990 587 0,15 T-MOBILE US INC COM USD 4.604 256 0,07 TORCHMARK CORP COM USD 1.577 103 0,03 TOTAL SYS SVCS INC COM USD 2.210 157 0,04 TRACTOR SUPPLY CO COM USD 1.634 119 0,03 TRAVELERS COS INC COM STK USD 3.617 379 0,10 TWENTY-FIRST CENTURY FOX INC CL A USD 12.148 511 0,13 TWENTY-FIRST CENTY FOX INC CL B CL B USD 1.950 82 0,02 TYSON FOODS INC CL A COM (DELAWARE) USD 17.426 814 0,21 UDR INC COM STK USD 3.596 125 0,03 UGI CORP NEW COM USD 2.575 120 0,03 ULTA BEAUTY INC COM STK USD0.01 USD 776 166 0,04 UNION PAC CORP COM USD 9.306 1.125 0,29 UNITED CONTL HLDGS INC COM STK USD 7.656 561 0,15 UNITED RENTALS INC COM USD 768 69 0,02 UNITED TECHNOLOGIES CORP COM USD 9.873 920 0,24 UNITEDHEALTH GROUP INC COM USD 11.532 2.513 0,65 UNUM GROUP USD 2.076 53 0,01 UNVL HEALTH SERVICES INC CL B COM USD 1.177 120 0,03 US BANCORP USD 19.544 781 0,20 V F CORP COM USD 4.513 282 0,07 VALERO ENERGY CORP COM STK NEW USD 5.170 339 0,09 VARIAN MEDICAL SYSTEMS INC USD 1.258 125 0,03 VEEVA SYS INC CL A COM CL A COM USD 1.616 126 0,03 VENTAS INC REIT USD 4.515 231 0,06 VEREIT INC COM USD0.001 USD 20.520 128 0,03 VERISIGN INC COM USD 1.489 193 0,05 VERISK ANALYTICS INC COM STK USD 1.870 178 0,05 VERIZON COMMUNICATIONS COM USD 54.063 2.659 0,69 VIACOM INC NEW CL B USD 28.987 652 0,17 VISA INC COM CL A STK USD 21.432 2.474 0,64 VMWARE INC CL A COM CL A COM USD 903 108 0,03 VORNADO RLTY TR COM USD 2.257 122 0,03 VOYA FINL INC COM USD 15.541 546 0,14 W P CAREY INC COM USD 1.974 113 0,03 WALGREENS BOOTS ALLIANCE INC COM USD 15.904 951 0,25 WALMART INC COM USD 19.620 1.599 0,42 WALT DISNEY CO USD 17.838 1.711 0,45



Pensioen Opbouw 116

WASTE MGMT INC DEL COM STK USD 13.754 1.071 0,28 WELLS FARGO & CO NEW COM STK USD 55.544 2.239 0,57 WELLTOWER INC COM REIT USD 3.122 190 0,05 WESTERN UNION CO USD 6.938 104 0,03 WESTN DIGITAL CORP COM USD 6.025 195 0,05 WESTROCK CO COM USD 2.292 76 0,02 WORLDPAY INC COM USD0.00001 CL A USD 3.884 260 0,07 WYNDHAM HOTELS & RESORTS INC COM USD 1.338 53 0,01 XCEL ENERGY INC COM USD 6.873 296 0,08 XILINX INC COM USD 3.282 245 0,06 YUM BRANDS INC COM USD 3.527 284 0,07 ZIMMER BIOMET HLDGS INC COM USD 2.491 226 0,06 ZIONS BANCORPORATION N A USD 2.706 96 0,03 ZOETIS INC COM USD0.01 CL 'A' USD 6.463 484 0,13

221.028 57,57

Totaal aandelen 380.466 99,10

Totaal overdraagbare effecten en geldmarktinstrumenten met een beursnotering 380.466 99,10

Som der beleggingen

380.466


Futures

Beschrijving effect Aantal contracten

Valuta Wereldwijde blootstelling EUR x 1.000

Ongerealiseerd winst/(verlies)

EUR x 1.000

% van nettovermogen

FUT MAR 19 EURX E-STXX 50 34 EUR 1.011 0 0,00 FUT MAR 19 EMINI S&P 500 11 USD 0 0,00

Totaal ongerealiseerde winst op futures 0 0,00

Netto ongerealiseerde winst op futures 0,00 0,00

Pensioen Opbouw 117


Aandelenportefeuille Per 31 december 2017

Reële waarde Reële

waarde Amerika

EUR USD Verenigde Staten 1.487.527 1.786.223 3M

645.554 775.182 ABBOTT LABS. 1.628.880 1.955.960 ABBVIE 1.262.551 1.516.071 ACTIVISION BLIZZARD 1.784.068 2.142.309 ADOBE SYS.

625.837 751.505 AETNA 346.061 415.551 AFLAC 182.204 218.790 AGCO 159.227 191.199 AGILENT TECHS. 938.008 1.126.360 AGNC INV. 359.096 431.202 AIR PRODS. & CHEMS. 968.760 1.163.287 ALBEMARLE 263.919 316.914 ALEXION PHARMS. 435.572 523.035 ALIGN TECH. 131.933 158.425 ALLIANCE DATA SYS.

1.290.737 1.549.917 ALLSTATE 136.475 163.879 ALLY FINL.

3.523.147 4.230.595 ALPHABET 2.374.712 2.851.554 ALPHABET

112.277 134.822 ALTRIA GRP. 3.881.027 4.660.338 AMAZON.COM

951.906 1.143.049 AMEREN 346.713 416.333 AMERICAN ELECTRIC POWER

1.225.827 1.471.973 AMERICAN EXPRESS 660.500 793.129 AMERICAN INTL. GRP. 581.706 698.512 AMERICAN TOWER

1.147.394 1.377.791 AMERIPRISE FINANCIAL INC 127.621 153.248 AMERISOURCEBERGEN

1.051.865 1.263.080 AMETEK 1.328.869 1.595.706 AMGEN

259.495 311.602 AMPHENOL 'A' 336.606 404.196 ANALOG DEVICES 100.076 120.171 ANDEAVOR

1.020.859 1.225.847 ANNALY CAP. MGT. 126.843 152.313 ANSYS

1.501.128 1.802.555 ANTHEM COM 9.340.627 11.216.226 APPLE 1.325.595 1.591.775 APPLIED MATS.

106.174 127.493 ARAMARK 229.539 275.630 ARCHER-DANIELS-MIDLAND


waarde 87.051 104.531 ARCONIC

116.142 139.463 ARISTA NETWORKS 91.283 109.613 ASSURANT

2.624.497 3.151.496 AT&T 115.248 138.390 AUTOLIV 552.085 662.944 AUTOMATIC DATA PROCESSING 234.899 282.066 AVALONBAY COMMUNITIES

95.937 115.201 BAKER HUGHES A GE CO LLC 3.732.013 4.481.402 BANK OF AMERICA

631.716 758.564 BANK OF NEW YORK MELLON 1.132.115 1.359.444 BAXTER INTL.

77.189 92.688 BECTON DICKINSON 1.277.172 1.533.628 BERKSHIRE HATHAWAY 1.076.087 1.292.166 BEST BUY 1.469.486 1.764.559 BIOGEN INC 2.693.190 3.233.983 BOEING

789.538 948.077 BORGWARNER 48.736 58.523 BRIGHTHOUSE FINL.

227.197 272.819 BRISTOL-MYERS SQUIBB 112.018 134.511 BROADRIDGE FINL. SOLS. 145.197 174.353 BROWN-FORMAN 103.155 123.868 CA

98.628 118.433 CABOT OIL & GAS 115.068 138.173 CADENCE DESIGN SYS. 280.415 336.722 CAMPBELL SOUP

1.274.604 1.530.545 CAP. ONE FINL. 1.985.629 2.384.343 CATERPILLAR

126.375 151.751 CBOE GLOBAL MARKETS INC 1.008.703 1.211.251 CBRE GRP.

107.702 129.328 CBS 109.374 131.336 CDW /DE 118.690 142.523 CELANESE 'A' 774.791 930.369 CELGENE 164.997 198.128 CENTENE 642.493 771.505 CENTERPOINT ENERGY

67.953 81.599 CENTURYLINK 196.311 235.730 CERNER

2.377.442 2.854.833 CHEVRON 89.786 107.815 CHURCH & DWIGHT CO

1.078.028 1.294.496 CIGNA 119.795 143.850 CIMAREX ENERGY

2.057.572 2.470.733 CISCO SYS.

Pensioen Opbouw 118


waarde 2.129.063 2.556.579 CITIGROUP INC 1.035.376 1.243.280 CITIZENS FINL. GRP.

131.546 157.960 CITRIX SYS. 183.695 220.581 CLOROX 126.955 152.448 CMS ENERGY

1.917.309 2.302.304 COCA-COLA 111.746 134.185 COGNEX 433.052 520.008 COGNIZANT TECH. SOLS. 610.486 733.072 COLGATE-PALMOLIVE

2.012.873 2.417.058 COMCAST 'A' 114.368 137.333 COMERICA

1.054.089 1.265.750 CONAGRA BRANDS INC 223.679 268.593 CONCHO RES.

1.605.971 1.928.450 CONOCOPHILLIPS 254.468 305.565 CONS. EDISON 389.262 467.426 CONSTELLATION BRANDS

76.752 92.163 COOPER COS 1.100.895 1.321.955 CORNING

864.106 1.037.619 COSTCO WHOLESALE 72.467 87.019 COTY

493.432 592.513 CSX 1.067.960 1.282.406 CUMMINS 1.627.507 1.954.310 CVS HEALTH

553.225 664.313 DANAHER 126.582 152.000 DARDEN RESTAURANTS

86.943 104.401 DAVITA INC 425.033 510.379 DEERE 134.903 161.991 DELL TECHS. 213.620 256.514 DEVON ENERGY 301.133 361.601 DISCOVER FINL. SERVS.

34.796 41.783 DISCOVERY COMMUNICATIONS 258.628 310.560 DOLLAR GEN. 180.965 217.303 DOLLAR TREE 819.068 983.537 DOMINO'S PIZZA 150.459 180.671 DOVER

1.724.629 2.070.935 DOWDUPONT 133.969 160.871 DR HORTON 143.024 171.743 DTE ENERGY CO 264.210 317.263 DUKE ENERGY 101.992 122.472 DUKE REALTY 202.793 243.513 DXC TECHNOLOGY CO 130.076 156.195 E*TRADE FINL. 103.533 124.323 EASTMAN CHEM. 214.135 257.134 EDISON INTL. 318.032 381.893 ELECTRONIC ARTS 623.111 748.231 ELI LILLY & CO

1.350.041 1.621.129 EMERSON ELEC. 108.990 130.875 ENTERGY 658.441 790.657 EOG RES.

94.187 113.100 EQT 235.261 282.501 EQTY. RESD. 155.379 186.579 ESSEX PROP. TST.


waarde 294.364 353.473 ESTEE LAUDER COS 144.954 174.061 EVERSOURCE ENERGY 348.480 418.455 EXELON 122.721 147.364 EXPEDITORS INTL. OF WASHI 877.990 1.054.290 EXPRESS SCRIPTS HLDG.

76.104 91.385 EXTRA SPACE STORAGE 3.750.287 4.503.345 EXXON MOBIL 4.328.031 5.197.100 FACEBOOK

313.189 376.078 FIDELITY NATL. INFO. SERV 680.982 817.724 FIFTH THIRD BANCORP 820.732 985.535 FIRSTENERGY CORP 127.312 152.876 FMC

99.571 119.564 FNF GRP. 469.436 563.699 FORD MOTOR 162.980 195.707 FORTIVE 101.110 121.413 FORTUNE BRANDS HOME & SEC 119.944 144.029 FRANKLIN RES. 268.847 322.832 FREEPORT-MCMORAN INC

1.004.299 1.205.962 GAP 157.940 189.654 GBL. PAYMENTS 410.049 492.387 GEN. ELEC. 545.486 655.020 GEN. MOTORS 920.140 1.104.904 GILEAD SCIENCES

1.005.844 1.207.817 GOLDMAN SACHS GRP. 680.654 817.330 H&R BLOCK 695.934 835.677 HALLIBURTON 173.288 208.084 HARRIS 164.744 197.824 HARTFORD FINL. SERVS. GRP

70.696 84.891 HASBRO 463.415 556.469 HCP 471.881 566.634 HELMERICH & PAYNE 120.146 144.271 HERSHEY 129.625 155.654 HESS 183.147 219.923 HEWLETT PACKARD ENT. 154.958 186.074 HILTON WORLDWIDE HLDGS W

2.398.009 2.879.529 HOME DEPOT 1.143.303 1.372.879 HONEYWELL INTL.

108.127 129.839 HOST HOTELS & RESORTS 1.096.166 1.316.277 HP 1.146.353 1.376.540 HUMANA

112.079 134.585 HUNTINGTON INGALLS INDS. 106.495 127.879 IDEX 821.490 986.445 IDEXX LABS. 533.981 641.205 ILLINOIS TOOL WORKS 522.387 627.283 INGREDION

3.140.556 3.771.180 INTEL 679.198 815.581 INTL. BUSINESS MACHINES 368.434 442.415 INTUIT 413.019 495.953 INTUITIVE SURGICAL INC 108.352 130.109 IQVIA HLDGS. 404.899 486.203 JABIL 639.276 767.642 JACOBS ENG. GRP.

Pensioen Opbouw 119


waarde 145.367 174.557 JM SMUCKER

2.915.759 3.501.243 JOHNSON & JOHNSON 4.021.293 4.828.769 JPM. CHASE

116.796 140.249 JUNIPER NETWORKS 252.623 303.349 KANSAS CITY SOUTHERN 137.681 165.327 KELLOGG 430.570 517.028 KIMBERLEY-CLARK 896.713 1.076.773 KINDER MORGAN DELAWARE 948.150 1.138.539 KLA-TENCOR

1.041.516 1.250.652 KOHLS 258.932 310.926 KROGER 730.074 876.673 L3 TECHS. 198.856 238.786 LAB. OF AMERICA HLDGS.

1.102.305 1.323.647 LAM RESEARCH 205.785 247.106 LAS VEGAS SANDS CORP

1.013.206 1.216.657 LEAR 934.012 1.121.562 LIBERTY INTERACTIVE QVC G 591.352 710.095 LIBERTY PROP. TST.

26.125 31.371 LIBERTY SIRIUSXM GRP. 967.853 1.162.198 LINCOLN NATL. 131.954 158.450 LKQ CORP 861.980 1.035.065 LOCKHEED MARTIN

89.994 108.065 LOEWS 821.894 986.930 LOWE'S COS 228.689 274.610 M&T BANK

56.661 68.038 MACY'S 937.213 1.125.406 MANPOWER 909.522 1.092.154 MARATHON OIL

1.223.114 1.468.715 MARATHON PETROLEUM 453.262 544.277 MARRIOTT INTL. 'A' 138.209 165.961 MASCO 600.121 720.625 MASTERCARD INC 155.386 186.587 MAXIM INTEGRATED PRODS.

1.381.346 1.658.720 MCDONALD'S 262.990 315.799 MCKESSON 119.753 143.800 MERCADOLIBRE

1.652.533 1.984.362 MERCK 462.189 554.997 METLIFE 120.726 144.968 METTLER-TOLEDO INTL. 206.966 248.525 MICROCHIP TECH. 445.101 534.478 MICRON TECH.

5.372.678 6.451.512 MICROSOFT 85.168 102.270 MID-AMERICA APT. COMMUNIT

175.539 210.788 MOHAWK INDS. 115.437 138.616 MOLSON COORS BREWING 'B' 644.352 773.738 MONDELEZ INTL. 375.392 450.771 MONSANTO 101.565 121.959 MOTOROLA SOLS.

1.563.263 1.877.167 MS. 118.341 142.104 MSCI 290.072 348.319 MURPHY OIL 147.254 176.822 NATL. OILWELL VARCO


waarde 116.417 139.794 NETAPP 971.370 1.166.422 NEWMONT MINING 369.787 444.041 NEWS

1.520.017 1.825.236 NEXTERA ENERGY 92.870 111.519 NOBLE ENERGY

514.914 618.309 NORDSTROM 567.388 681.320 NORFOLK SOUTHERN 352.967 423.843 NORTHROP GRUMMAN 302.626 363.393 NVIDIA 131.471 157.870 NVR 581.588 698.370 OCCIDENTAL PETROLEUM 180.862 217.179 OMNICOM GRP. 205.200 246.405 ONEOK

1.515.692 1.820.044 ORACLE 108.034 129.727 OWENS CORNING 251.337 301.806 PACCAR 112.037 134.534 PACKAGING OF AMERICA 140.619 168.855 PALO ALTO NETWORKS 856.672 1.028.692 PAYPAL HLDGS.

1.765.345 2.119.826 PEPSICO 2.226.619 2.673.724 PFIZER

891.448 1.070.451 PG&E 1.689.186 2.028.374 PHILIP MORRIS INTL.

455.883 547.424 PHILLIPS 66 65.687 78.877 PINNACLE WEST CAP.

309.627 371.800 PIONEER NATURAL RES. 1.503.221 1.805.068 PNC FINL. SERVS. GRP.

217.769 261.497 PPL CORP 435.521 522.973 PRAXAIR INC 172.211 206.791 PRICELINE GRP. 677.924 814.051 PRNCP. FINL. GRP.

2.522.491 3.029.008 PROCTER & GAMBLE 338.727 406.743 PROGRESSIVE

1.155.518 1.387.546 PROLOGIS 1.214.720 1.458.636 PRUDENTIAL FINL.

274.484 329.600 PUBLIC SERVICE ENTERPRISE 772.549 927.677 PVH 790.512 949.247 QUEST DIAGNOSTICS

1.047.003 1.257.241 RALPH LAUREN 84.481 101.445 RAYMOND JAMES FINL.

528.289 634.369 RAYTHEON 1.027.471 1.233.787 RED HAT

73.051 87.720 REGENCY CENTERS 1.032.382 1.239.684 REGIONS FINL.

106.481 127.863 REIS. GRP. OF AMERICA 884.932 1.062.626 REPUBLIC SERVS. 190.169 228.355 ROCKWELL AUTOMATION 132.819 159.489 ROCKWELL COLLINS 327.202 392.904 ROSS STORES 448.752 538.861 S&P GBL. 194.269 233.278 SBA COMMS. 461.385 554.031 SCRIPPS NETWORKS INTERACT

Pensioen Opbouw 120


waarde 813.654 977.036 SKYWORKS SOLUTIONS 108.848 130.704 SL GREEN REALTY 947.995 1.138.352 SCHLUMBERGER 101.107 121.410 SOUTHWEST AIRLINES 173.110 207.870 STANLEY BLACK & DECKER

1.186.634 1.424.911 STATE STREET 500.058 600.470 STRYKER 732.070 879.070 SUNTRUST BANKS 933.963 1.121.503 SYNOPSYS 307.696 369.481 SYSCO 257.519 309.229 T ROWE PRICE GRP. 122.872 147.544 TAKE-TWO INTERACTIVE SOFT

91.606 110.000 TAPESTRY 1.210.016 1.452.987 TARGET 1.081.973 1.299.234 TEXAS INSTRUMENTS

718.849 863.194 THERMO FISHER SCIENTIFIC 89.424 107.380 TIFFANY

698.289 838.505 TIME WARNER 477.238 573.068 TJX COS 126.036 151.344 T-MOBILE US 888.643 1.067.082 TOTAL SYS. SERVS. 293.013 351.850 TRAVELERS COS 103.360 124.115 TRIMBLE INC 349.326 419.470 TWENTY-FIRST CENTURY FOX

55.408 66.534 TWENTY-FIRST CENTURY FOX 157.161 188.719 TWITTER INC 242.845 291.609 TYSON FOODS 101.176 121.492 UDR

1.058.349 1.270.866 UNION PAC. 2.293.092 2.753.545 UNITEDHEALTH GRP.

94.896 113.952 UNUM GRP. 872.058 1.047.168 US BANCORP 109.949 132.027 UTD. RENTALS

1.002.032 1.203.240 UTD. TECHS. 1.349.641 1.620.649 VALERO ENERGY

118.765 142.613 VANTIV 108.299 130.046 VARIAN MEDICAL SYS. 225.637 270.945 VENTAS 133.120 159.851 VEREIT 107.883 129.546 VERISIGN 965.373 1.159.220 VERIZON COMMS. 365.789 439.240 VERTEX PHARMS. 259.875 312.058 VF

2.169.494 2.605.129 VISA 'A' 987.490 1.185.778 VMWARE 'A' 640.251 768.813 VOYA FINL. 640.384 768.973 WALGREENS BOOTS ALLIANCE

1.498.273 1.799.126 WALMART INC 505.498 607.001 WALT DISNEY

1.250.229 1.501.275 WASTE MGT. 105.540 126.733 WATERS 211.383 253.829 WEC ENERGY GRP.


waarde 1.678.782 2.015.882 WELLS FARGO

165.798 199.090 WELLTOWER 399.041 479.168 WESTERN DIGITAL 120.651 144.877 WESTROCK 196.091 235.466 WEYERHAEUSER CO 186.119 223.492 WILLIAMS COS 101.520 121.905 WW GRAINGER 795.207 954.885 WYNDHAM WORLDWIDE 145.593 174.828 WYNN RESORTS 162.664 195.327 XCEL ENERGY 826.920 992.966 XEROX 124.532 149.538 XILINX 239.706 287.838 YUM BRANDS

EUR CAD Canada 113.489 170.749 AGRIUM 539.941 812.365 BANK OF MONTREAL 754.834 1.135.680 BANK OF NOVA SCOTIA/THE 166.981 251.229 BARRICK GOLD 371.723 559.273 CANADIAN IMPERIAL BANK OF 607.553 914.089 CANADIAN NATL. RAILWAY 101.661 152.953 CANADIAN NATURAL RES. 282.850 425.560 CANADIAN PAC. RAILWAY

90.494 136.153 CENOVUS ENERGY 106.324 159.969 EMPIRE 'A' 611.959 920.718 ENBRIDGE

76.005 114.353 FORTIS CANADA 959.524 1.443.645 GILDAN ACTIVEWEAR

80.792 121.555 GOLDCORP 202.305 304.377 HUSKY ENERGY

82.297 123.819 LOBLAW 533.636 802.878 LUNDIN MINING

1.066.131 1.604.040 MAGNA INTL. 407.780 613.522 MANULIFE FINL. 123.102 185.212 NATL. BANK OF CANADA

71.515 107.598 POWER OF CANADA 129.722 195.172 RIOCAN REAL ESTATE INV. T 956.657 1.439.332 ROGERS COMMS.

1.175.683 1.768.865 ROYAL BANK OF CANADA 70.383 105.895 SHAW COMMS. 'B'

267.789 402.900 SUN LIFE FINL. 1.548.903 2.330.390 SUNCOR ENERGY

974.712 1.466.495 TECK RES. 'B' 1.164.318 1.751.765 TORONTO-DOMINION BANK/THE

403.707 607.395 TRANSCANADA 188.279 226.086 WASTE CONNECTIONS 834.866 1.256.091 WEST FRASER TIMBER

EUR USD Bermuda 54.914 65.941 AXIS CAP. HLDGS.

728.382 874.641 EVEREST RE GRP. LTD 156.348 187.743 INVESCO

Pensioen Opbouw 121


waarde 350.114 3.286.525 KERRY PROPS. 882.365 1.059.545 MARVELL TECH. GRP.

99.822 119.866 NORWEGIAN CRUISE LINE HLD 564.276 677.582 SIGNET JEWELERS

70.566 84.736 XL GRP.

EUR HKD Cayman Islands 1.081.797 10.154.844 CK AST. HLDGS.

355.321 3.335.400 CK HUTCHISON HLDGS. 132.394 1.242.780 SANDS CHINA 599.462 5.627.160 WH GRP.

88.633 832.000 WHARF REAL ESTATE INV.

EUR USD British Virgin Islands 1.051.770 1.262.966 MICHAEL KORS HLDGS.

Europa

EUR GBP Vereningd Koninkrijk 672.688 597.128 3I GRP. 203.255 180.424 ANGLO AMERICAN 361.113 433.624 AON 142.207 126.233 ASHTEAD GRP. 751.705 667.268 ASSOCIATED BRITISH FOODS 839.680 745.362 ASTRAZENECA 279.071 247.724 AVIVA 973.008 863.713 BARRATT DEVS. 440.813 391.298 BHP BILLITON 568.928 505.022 BP 327.477 290.693 BRITISH AMERICAN TOBACCO 609.928 541.417 BURBERRY GRP.

91.649 81.354 CARNIVAL 105.387 93.549 CENTRICA 916.434 813.494 DIAGEO

1.027.041 911.677 EASYJET 905.620 803.895 GLAXOSMITHKLINE

1.539.237 1.366.340 HSBC HLDGS. 424.036 376.406 IMPERIAL BRANDS PLC 117.110 103.956 INTERTEK GROUP PLC 721.772 640.697 J SAINSBURY 857.104 760.828 KINGFISHER 163.994 145.573 L&G. GRP. 183.110 219.878 LIBERTY GBL. 157.082 188.624 LIBERTY GBL.

1.452.963 1.289.757 LLOYDS BANKING GRP. 98.456 87.397 MICRO FOCUS INTL. 58.827 70.640 MICRO FOCUS INTL.

315.541 280.098 NEXT 134.408 161.398 NIELSEN HLDGS.

59.524 52.837 PEARSON 1.021.298 906.579 PERSIMMON

134.003 118.951 RBOS. GRP. 254.893 226.261 RELX


waarde 1.585.818 1.407.688 RIO TINTO

153.423 136.189 ROLLS-ROYCE HLDGS. 833 740 ROLLS-ROYCE HLDGS.

1.344.661 1.193.620 ROYAL DUTCH SHELL 1.628.881 1.445.914 ROYAL DUTCH SHELL PLC-A S

554.221 491.967 ROYAL MAIL 153.514 136.270 SMITH & NEPHEW 133.298 118.325 SSE 103.723 124.551 TECHNIPFMC

1.171.194 1.039.638 TESCO 685.652 608.635 UNILEVER 946.705 840.365 VODAFONE GRP. 748.589 664.503 WM MORRISON SUPERMARKETS

EUR EUR Frankrijk 938.521 938.521 ATOS SE 551.788 551.788 AXA 851.393 851.393 BNP PARIBAS 134.095 134.095 CAPGEMINI SA 110.019 110.019 CASINO GUICHARD PERRACHON 287.053 287.053 CIE DE ST-GOBAIN 759.262 759.262 CIE GENERALE DES ETABLISS 136.054 136.054 CREDIT AGRICOLE 917.145 917.145 EIFFAGE SA 544.429 544.429 ENGIE 214.152 214.152 ESSILOR INTL. 878.647 878.647 EURAZEO SE 659.117 659.117 EUTELSAT COMMS. 887.396 887.396 FAURECIA 137.891 137.891 HERMES INTL.

1.243.059 1.243.059 KERING 782.040 782.040 LAGARDERE 152.644 152.644 LEGRAND SA 360.092 360.092 PERNOD-RICARD

82.130 82.130 PEUGEOT 333.159 333.159 SAFRAN

1.673.027 1.673.027 SANOFI 461.795 461.795 SCHNEIDER ELEC. 402.905 402.905 SOCIETE GENERALE

1.293.450 1.293.450 TOTAL 831.254 831.254 UBISOFT ENTMNT. 122.884 122.884 VEOLIA ENVIRONNEMENT 913.489 913.489 VINCI 284.555 284.555 VIVENDI

EUR EUR Duitsland 389.627 389.627 ADIDAS

1.888.765 1.888.765 ALLIANZ 1.052.258 1.052.258 BASF 1.092.728 1.092.728 BAYER

Pensioen Opbouw 122


waarde 348.536 348.536 BAYERISCHE MOTOREN WERKE

88.012 88.012 BEIERSDORF 160.739 160.739 COMMERZBANK 221.449 221.449 CONT.

1.088.280 1.088.280 COVESTRO 1.013.361 1.013.361 DEUTSCHE LUFTHANSA

478.471 478.471 DEUTSCHE POST 613.830 613.830 DEUTSCHE TELEKOM 246.115 246.115 E.ON 594.977 594.977 FRAPORT FRANKFURT AIRPORT 162.656 162.656 FRESENIUS MED. CARE 129.100 129.100 HENKEL 103.067 103.067 HENKEL VORZUG PRF 316.890 316.890 LINDE

1.018.346 1.018.346 MUENCHENER RUECKVERSICHER 69.361 69.361 PORSCHE AUTOMOBIL HLDG.

174.165 174.165 RWE 1.056.078 1.056.078 SAP SE 1.063.121 1.063.121 SIEMENS 1.134.520 1.007.083 TUI

273.977 273.977 VOLKSWAGEN PRF 138.767 138.767 WIRECARD

EUR CHF Zwitserland 486.851 569.703 ABB 235.657 275.760 ADECCO 165.807 194.024 BALOISE HLDG. 453.053 530.153 CIE FINANCIERE RICHEMON-R 795.159 705.841 COCA-COLA HBC 172.347 201.677 GEBERIT 225.165 263.484 GIVAUDAN 144.495 169.085 JULIUS BAER GRP. 177.550 207.766 LAFARGEHOLCIM 198.682 232.494 LONZA GRP.

2.686.201 3.143.338 NESTLE 2.022.856 2.367.105 NOVARTIS 1.846.360 2.160.573 ROCHE HLDG.

141.145 165.165 SGS 119.059 139.320 SIKA 120.560 141.077 SWATCH GRP. 849.100 993.600 SWISS LIFE HLDG. 312.464 365.639 SWISS RE 103.241 120.811 SWISSCOM

1.204.858 1.446.794 TE CONNECTIVITY 661.348 773.896 UBS GRP. 438.749 513.415 ZURICH INS. GRP.

EUR EUR Nederland 125.408 125.408 ABN AMRO GRP.

1.028.516 1.028.516 AEGON


waarde 175.321 175.321 AKZO NOBEL 668.416 668.416 ASML HLDG. 282.367 282.367 BOSKALIS WESTMINSTER 101.602 101.602 CNH INDL.

87.363 87.363 FERRARI 167.305 167.305 FIAT CHRYSLER AUTOMOBILES 230.365 230.365 HEINEKEN

72.756 72.756 HEINEKEN HLDG. 683.388 683.388 ING GROEP 171.769 171.769 KON. DSM 858.235 858.235 KON. PHILIPS 300.456 300.456 KONINKLIJKE AHOLD DELHAIZ 125.541 125.541 KONINKLIJKE KPN NV

1.218.132 1.462.733 LYONDELLBASELL INDUSTRIES 203.728 244.636 MYLAN

1.018.223 1.018.223 NN GRP. 257.524 309.235 NXP SEMICON. 184.712 184.712 RELX 106.900 106.900 STMICROELECTRONICS 954.971 954.971 UNILEVER

EUR USD Ierland 321.530 386.093 ACCENTURE

1.092.123 1.311.421 ALLERGAN 341.622 410.220 EATON 156.053 187.388 INGERSOLL-RAND 341.905 410.559 JOHNSON CONTROLS INTL. 187.494 187.494 KERRY GRP. 'A' 374.284 449.440 MALLINCKRODT

1.179.106 1.415.871 MEDTRONIC 622.924 748.007 PENTAIR 938.523 1.126.979 PERRIGO 129.304 155.268 SEAGATE TECHNOLOGY PLC

EUR EUR Spanje 930.649 930.649 ACS ACTIVIDADES DE CONSTR 100.048 100.048 AENA SME SA

1.223.539 1.223.539 AMADEUS IT GROUP SA 547.496 547.496 BANCO BILBAO VIZCAYA ARGE 175.135 175.135 BANCO DE SABADELL 122.344 122.344 CAIXABANK 118.243 118.243 FERROVIAL 470.908 470.908 IBERDROLA 100.323 100.323 RED ELECTRICA

1.074.969 1.074.969 REPSOL 27.631 27.631 RTS. REPSOL

EUR SEK Zweden 232.247 2.283.352 ALFA LAVAL

Pensioen Opbouw 123


waarde 109.373 1.075.303 ATLAS COPCO 305.724 3.005.741 ATLAS COPCO 193.216 1.899.613 ERICSSON LM-B SHS 128.473 1.263.093 ESSITY AB 136.834 1.345.287 HEXAGON 143.909 1.414.846 INVSTR. 979.549 9.630.487 SANDVIK 905.332 8.900.816 SKANDINAVISKA ENSKILDA BA 200.696 1.973.149 SVENSKA HANDELSBANKEN 227.479 2.236.468 SWEDBANK

87.186 857.171 TELIA CO AB 1.101.379 10.828.262 VOLVO

EUR DKK Denemarken 59.693 444.440 AP MOLLER MAERSK

835.311 6.219.260 CARLSBERG 1.024.232 7.625.862 DANSKE BANK

153.757 1.144.790 DSV 654.120 4.870.215 H LUNDBECK 980.528 7.300.463 NOVO NORDISK 126.460 941.552 NOVOZYMES 'B' 108.632 808.816 ORSTED A/S 299.480 2.229.760 VESTAS WIND SYS.

EUR NOK Noorwegen 905.127 8.889.941 DNB 969.648 9.523.651 NORSK HYDRO 177.862 1.746.919 STATOIL 977.162 9.597.456 TELENOR

EUR EUR Italië 229.125 229.125 ASSICURAZIONI GENERALI 144.470 144.470 ATLANTIA

1.348.482 1.348.482 ENEL 414.145 414.145 INTESA SANPAOLO SPA

83.004 83.004 SNAM 202.836 202.836 TELECOM ITALIA 387.007 387.007 UNICREDIT

EUR EUR Finland 92.598 92.598 FORTUM

274.375 274.375 NOKIA 179.536 179.536 SAMPO

1.028.344 1.028.344 STORA ENSO OYJ 921.152 921.152 UPM-KYMMENE


waarde

EUR

EUR Oostenrijk

134.094 134.094 ERSTE GRP. BANK 918.238 918.238 OMV 216.953 216.953 TELEKOM AUSTRIA 540.627 540.627 VIENNA INS. GRP. WIENER V

EUR EUR België 410.331 410.331 ANHEUSER-BUSCH DUMMY LINE 484.555 484.555 ANHEUSER-BUSCH INBEV SA/N 219.801 219.801 KBC GROUP NV 101.413 101.413 SOLVAY 167.009 167.009 TELENET GRP. HLDG.

74.717 74.717 UCB SA

EUR USD Jersey 220.340 264.585 APTIV

45.400 54.516 DELPHI TECHS. 666.254 591.416 GLENCORE 506.308 449.436 SHIRE

EUR SGD Isle of Man 656.653 1.053.764 GENTING SINGAPORE

EUR EUR Luxembourg 227.766 227.766 ARCELORMITTAL

Azië

EUR JPY Japan 98.782 13.362.300 AJINOMOTO

865.524 117.079.500 AOZORA BANK 198.359 26.832.000 ASAHI GRP. HLDGS. 116.048 15.697.800 ASAHI KASEI 200.778 27.159.300 ASTELLAS PHARMA 325.269 43.999.200 BRIDGESTONE 450.077 60.882.000 BROTHER INDS. 381.902 51.660.000 CANON 119.435 16.156.000 CHUGAI PHARM.

51.275 6.936.000 CONCORDIA FINL. GRP. 800.696 108.310.300 DAI NIPPON PRINTING 158.498 21.440.100 DAIICHI SANKYO 509.536 68.925.000 DAITO TST. CONST. 790.100 106.876.900 DAIWA HOUSE IND. 734.945 99.416.100 DENSO 333.255 45.079.500 EAST JAPAN RAILWAY 460.102 62.238.000 FANUC 177.024 23.946.000 FUJIFILM HLDGS. 925.712 125.221.200 FUJITSU 191.578 25.914.800 HASEKO

1.226.606 165.923.100 HITACHI

Pensioen Opbouw 124


waarde 599.556 81.102.000 HONDA MOTOR 107.829 14.586.000 HOUSE FOODS GRP. 894.521 121.002.000 HOYA 124.994 16.908.000 INPEX

1.156.672 156.463.200 ITOCHU 373.112 50.470.900 JAPAN TOBACCO 130.029 17.589.000 JFE HLDGS. 102.114 13.813.000 JXTG HOLDINGS INC

88.150 11.924.000 KAJIMA 82.635 11.178.000 KANSAI ELEC. POWER

360.476 48.761.600 KAO 468.557 63.381.700 KDDI

1.110.832 150.262.450 KIRIN HLDGS. 244.191 33.031.800 KOMATSU 152.616 20.644.400 KYOCERA 468.210 63.334.800 LEOPALACE21 898.331 121.517.290 MARUBENI

55.870 7.557.500 MAZDA MOTOR 860.438 116.391.500 MEGMILK SNOW BRAND 395.930 53.557.500 MIRACA HLDGS.

1.245.015 168.413.300 MITSUBISHI 268.744 36.353.100 MITSUBISHI CHEM. HLDGS. 237.967 32.189.800 MITSUBISHI ELEC. 935.081 126.488.500 MITSUBISHI GAS CHEM. 896.228 121.232.880 MITSUBISHI UFJ FINL. GRP.

1.010.328 136.667.200 MITSUI & 620.950 83.996.000 MIXI 419.576 56.756.040 MIZUHO FINL. GRP. 902.254 122.048.000 MS&AD INS. GRP. HLDGS. 145.330 19.658.800 NIPPON STEEL & SUMITOMO M 344.857 46.648.800 NIPPON TELEGRAPH & TELEPH 226.666 30.661.110 NOMURA HLDGS. 314.748 42.576.000 NTT DOCOMO 445.692 60.288.800 OBAYASHI 108.583 14.688.000 OLYMPUS 124.196 16.800.000 OMRON 204.990 27.729.000 ORIENTAL LAND 164.604 22.266.000 OTSUKA HLDGS. 335.338 45.361.250 PANASONIC 291.860 39.480.000 RECRUIT HLDGS. 570.744 77.204.570 RESONA HLDGS. 110.712 14.976.000 ROHM 251.373 34.003.200 SANTEN PHARM. 420.629 56.898.600 SEGA SAMMY HLDGS. 238.875 32.312.700 SEVEN & I HLDGS. 406.298 54.960.000 SHIN-ETSU CHEM. 937.514 126.817.600 SHIONOGI & 189.223 25.596.200 SHISEIDO 946.839 128.079.000 SHOWA DENKO 274.296 37.104.000 SMC 633.044 85.632.000 SOFTBANK GRP. 574.923 77.769.900 SONY


waarde 203.956 27.589.100 SUBARU CORP

1.049.023 141.901.500 SUMITOMO 83.832 11.340.000 SUMITOMO CHEM.

575.796 77.888.000 SUMITOMO MITSUI FINL. GRP 138.882 18.786.600 SUMITOMO MITSUI TR NPV 136.874 18.515.000 SUMITOMO REALTY & DEV.

1.106.147 149.628.600 SUZUKI MOTOR 244.688 33.099.000 TAISEI 388.025 52.488.200 TAKEDA PHARM. 137.591 18.612.000 THK 874.694 118.320.000 TOKYO ELECTRON

68.623 9.282.600 TOKYO GAS 143.128 19.361.000 TOPPAN PRINTING 117.173 15.850.000 TOSHIBA

1.770.321 239.471.600 TOYOTA MOTOR 85.147 11.517.800 WEST JAPAN RAILWAY

117.454 15.888.000 YASKAWA ELEC.

EUR HKD Hongkong 1.059.355 9.944.180 AIA GRP.

816.298 7.662.600 BOC HONG KONG HLDGS. 72.395 679.575 CLP HLDGS.

414.464 3.890.580 ELEC. INVS. & ELEC. INVS. 140.268 1.316.700 GALAXY ENTMNT. GRP. 685.703 6.436.700 HANG LUNG PROPS. 192.202 1.804.200 HANG SENG BANK 171.364 1.608.600 HONG KONG & CHINA GAS 142.785 1.340.325 LINK REIT 652.902 6.128.800 SUN HUNG KAI PROPS.

46.021 432.000 WHARF HLDGS.

EUR USD Singapore 1.091.098 1.310.190 BROADCOM

318.997 511.910 DBS GRP. HLDGS. 1.192.869 1.914.255 OVERSEA-CHINESE BANKING

252.180 404.685 UTD. O/SEAS. BANK

EUR USD Israël 937.827 1.126.142 CHECK POINT SOFTWARE TECH 352.899 423.761 TARO PHARM. INDS. 178.800 214.704 TEVA PHARM. INDS.

Australië

EUR AUD Australië 93.727 143.895 AGL ERGY

737.742 1.132.623 ARISTOCRAT LEISURE 872.839 1.340.031 AUSTRALIA & NEW ZEALAND B 762.952 1.171.327 BHP BILLITON 967.769 1.485.773 CIMIC GRP. 175.862 269.993 COMPUTERSHARE 407.517 625.642 FLIGHT CENTRE TRAVEL GRP. 814.599 1.250.617 FORTESCUE METALS GRP.

Pensioen Opbouw 125


waarde 88.223 135.444 GOODMAN GRP.

128.162 196.761 INS. AUSTRALIA GRP. 730.260 1.121.136 MACQUARIE GRP. 588.335 903.245 NATL. AUSTRALIA BANK 101.447 155.747 NEWCREST MINING 886.447 1.360.923 PLATINUM ASSET MGT. 735.320 1.128.905 QANTAS AIRWAYS 184.926 283.908 RIO TINTO 148.570 228.092 SOUTH32 247.456 379.908 STOCKLAND 105.571 162.079 SUNCORP GRP.

91.302 140.172 TELSTRA 228.431 350.700 TRANSURBAN GRP. 376.422 577.904 WESFARMERS

97.792 150.135 WESTPAC BANKING


waarde 135.832 208.536 WOODSIDE PETROLEUM 204.262 313.595 WOOLWORTHS GROUP LTD

EUR NZD Nieuw Zeeland 331.962 560.489 AIR NEW ZEALAND

Zuid-Amerika

EUR USD Panama 1.002.901 1.204.284 CARNIVAL

Afrika

EUR USD Liberia 153.669 184.526 ROYAL CARIBBEAN CRUISES

436.687.789 Totaal

Pensioen Opbouw 126

Beleggingsportefeuille Pensioen Opbouw Vastrentend Kort Per 31 december 2018

Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt- waarde

EUR x 1.000

% van netto-

vermogen

Participaties geautoriseerde ICBE's of andere instellingen voor collectieve beleggingen

Collectieve beleggingen - AIF

Nederland Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund† EUR 384.031 44.571 50,66

44.571 50,66

Totaal collectieve beleggingen - AIF 44.571 50,66

Collectieve beleggingen - ICBE

Luxemburg Robeco Euro Government Bonds Fund - IHHI EUR† EUR 184.056 20.298 23,07 Robeco Investment Grade Corporate Bonds Fund - ZH EUR† EUR 174.116 21.831 24,82

42.129 47,89

Totaal collectieve beleggingen - ICBE 42.129 47,89

Totaal participaties geautoriseerde ICBE's of andere instellingen voor collectieve

86.700 98,55

Totaal beleggingen

86.700


† Fonds van gelieerde partij.

Pensioen Opbouw 127

Beleggingsportefeuille (vervolg)

Pensioen Opbouw Vastrentend Lang Per 31 december 2018

Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt- waarde

EUR x 1.000

% van netto-

vermogen



Nederland Robeco Inst Liability Driven Euro Core Govt Bond 40 Fund† EUR 1.603 465 18,72 Robeco Institutional Core Euro Government Bonds Fund† EUR 7.793 905 36,43

1.370 55,15



Luxemburg Robeco Euro Government Bonds Fund - IHHI EUR† EUR 4.146 457 18,40 Robeco Investment Grade Corporate Bonds Fund - ZH EUR† EUR 4.732 593 23,87

1.050 42,27



2.420 97,42

Totaal beleggingen

2.420

97,42 Cash 64 2,58 Overige activa/(passiva) – – Totaal nettovermogen 2.484 100,00


Pensioen Opbouw 128


Pensioen Opbouw Rendement Per 31 december 2018

Beleggingen

Valuta

Aantal/ Nominale

waarde

Markt- waarde

EUR x 1.000

% van netto-

vermogen



Luxemburg Robeco QI Emerging Conservative Equities Fund - Z EUR† EUR 35.167 5.199 3,05

5.199 3,05

Nederland

Robeco QI Institutional Global Developed Enhanced Indexing Equities Fund - T7 EUR†

EUR

531.203

56.775

33,34

56.775 33,34



Luxemburg Robeco Emerging Debt Fund - Z USD† USD 164.093 12.638 7,42 Robeco High Yield Bonds Fund - ZH EUR† EUR 85.707 17.395 10,22 Robeco QI Emerging Markets Enhanced Index Equities Fund - Z EUR† EUR 120.862 15.774 9,26

45.807 26,90

Nederland

Robeco QI Institutional Global Developed Conservative Equities Fund - T7 EUR†

EUR

190.017

28.453

16,71

Robeco QI Institutional Global Developed Value Equities Fund - T7 EUR† EUR 203.952 27.919 16,39 56.372 33,10



164.153 96,39

Totaal beleggingen

164.153



Pensioen Opbouw 129


Pensioen Opbouw Rendement Per 31 december 2018

Valutatermijncontracten

Gekochte Gekocht Verkochte Verkocht

Verval-

Ongereali- seerde winst/

(verlies)

% van netto-

valuta bedrag valuta bedrag EUR 2.878.347 AUD 4.540.491

datum 07/01/2019

Tegenpartij Rabobank

EUR x 1.000 85

vermogen 0,05

EUR 4.287.718 CAD 6.464.052 07/01/2019 Rabobank 142 0,08 EUR 432.988 DKK 3.230.000 07/01/2019 Rabobank 1 – EUR 8.323.049 GBP 7.390.621 07/01/2019 J.P. Morgan 126 0,07 EUR 1.404.934 HKD 12.552.621 07/01/2019 Rabobank 3 – EUR 56.326.820 USD 64.395.665 07/01/2019 Rabobank 28 0,02 JPY 75.007.114 EUR 584.000 07/01/2019 J.P. Morgan 10 0,01 Totaal ongerealiseerde winst valutatermijncontracten 395 0,23

EUR 3.452.239 CHF 3.909.636

07/01/2019

J.P. Morgan

(22)

(0,01)

EUR 7.821.852 JPY 1.004.196.463 07/01/2019 Rabobank (132) (0,08) EUR 812.995 SEK 8.375.000 07/01/2019 Rabobank (2) – EUR 268.326 SGD 421.000 07/01/2019 Barclays (1) – USD 3.172.739 EUR 2.799.000 07/01/2019 J.P. Morgan (25) (0,01) Totaal ongerealiseerd verlies valutatermijncontracten (182) (0,10)

Netto ongerealiseerde winst valutatermijncontracten

213 0,13

Rotterdam, 10 mei 2019

De beheerder Robeco Institutional Asset Management B.V.

Beleidsbepalers RIAM: Gilbert O.J.M. Van Hassel Karin van Baardwijk Monique D. Donga Peter J.J. Ferket Martin O. Nijkamp Hans-Christoph von Reiche Victor Verberk

Pensioen Opbouw 130

Overige gegevens

Bepalingen omtrent de bestemming van het resultaat

Overeenkomstig artikel 17 van de Voorwaarden van beheer en bewaring van het fonds doet het fonds geen uitkeringen.

Pensioen Opbouw 131

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering en de beheerder van Pensioen Opbouw

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2018 van Pensioen Opbouw (hierna ‘het fonds’) te Rotterdam (hierna ‘de jaarrekening') gecontroleerd). Naar ons oordeel geeft de betreffende jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Pensioen Opbouw per 31 december 2018 en van het resultaat over 2018, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De jaarrekening bestaat uit:

1 de balans per 31 december 2018;

2 de winst-en-verliesrekening over 2018;

3 het kasstroomoverzicht over 2018; en

4 de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen

De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Wij zijn onafhankelijk van Pensioen Opbouw zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

— het Verslag van de beheerder;

— de overige gegevens; Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

KPMG Accountants N.V., ingeschreven bij het handelsregister in Nederland onder nummer 33263683, is lid van het KPMG-netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn aan KPMG International Cooperative (‘KPMG International’), een Zwitserse entiteit.

Pensioen Opbouw 132

— met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;

— alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de controle van de jaarrekening of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. De beheerder van het fonds is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het Verslag van de beheerder en de overige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening Verantwoordelijkheden van de beheerder van het fonds voor de jaarrekening De beheerder van het fonds is verantwoordelijk voor het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is de beheerder van het fonds verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als de beheerder van het fonds noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de beheerder van het fonds afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet de beheerder van het fonds de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de beheerder van het fonds het voornemen heeft om het fonds te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De beheerder van het fonds moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid, waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van de jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Pensioen Opbouw 133

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

— het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing;

— het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van het fonds;

— het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving, en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de beheerder van het fonds en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;

— het vaststellen dat de door de beheerder van het fonds gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of het fonds haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om in onze controleverklaring de aandacht te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat het fonds haar continuïteit niet langer kan handhaven;

— het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en

— het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Wij communiceren met de beheerder van het fonds onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. 10 Mei 2019 KPMG Accountants N.V. G.J. Hoeve RA

Fonds voor gemene rekening - Robeco Globalvermogensbeheer, het risicobeheer, de administratie en de...

Documents

Transcript of Fonds voor gemene rekening - Robeco Globalvermogensbeheer, het risicobeheer, de administratie en de...