EUROMELANOMA 2014

Persconferentie – 03 april 2014

Agenda• Introductie van de campagne en voorstelling van het kabinetDoor Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België

• “ Ontkenning bij kankers”Door Nicole Delvaux, Psycho-oncologe, Hôpital Erasme – ULB

• “Ontkenning en huidkanker”Door Dr Nathalie Rooseleer, Dermatoloog, C.H.U Saint-Pierre

• Getuigenis van een patiënt

• Presentatie van de campagne in België, praktische aspecten, verloopDoor Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België

• Q&A

• Einde – Gevolgd door lunch

Introductie van de campagne en voorstelling van het kabinet

Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België

Bezoekt huisarts voor ander probleem -verwijzing

“Mijn moedervlek groeit al vanaf mijn geboorte.”

“Ik heb een puist op mijn hoofd…sinds 3 jaar.”

Jaarthema« De ontkenning »

Ontkenning

• Mevrouw Delvaux, Dienst Psychologie, ULB: “Psychologische ontkenning en kanker”

• Dr. Rooseleer, Dermatoloog: Ontkenning en huidkanker

Wist u dat …

• 80% van de mensen optimisten zijn?• Definitie van een optimist:

– Iemand die negatieve informatie minimaliseert en positieve informatie versterkt

Uit:Tali Sharot* “the optimism bias”*chief of the Affectice Brain Lab Cognitive Perceptual and Brain SciencesUniversity college London

We zien de toekomst door een roze bril

1. Wie in het huwelijk treedt doet dat overtuigd 'voor het leven’

2. 85% van ons denkt beter dan het gemiddelde met anderen te kunnen opschieten

• 70 % denkt over bovengemiddelde leiderscapaciteiten te beschikken

De realiteit in België: jaarlijks 40.000 huwelijken en 30.000 echtscheidingen

Per definitie onmogelijk

Per definitie onmogelijk

Evolutionair voordeel (Darwin)

• Minder angst voor de toekomst en voor de gevolgen van zijn daden

=>

• Moed, durf, ondernemingsdrang

– Vrouwen 1249– Mannen 917 ---------------------------Totaal 2166*

(+668 in situ melanomen)

*Bron: Kankerregister België

MM 2011 België

Hoeveel patiënten stellen hun consultatie i.v.m. huidkanker uit?

• Enquête bij 120 Belgische dermatologen– Bij ⅔ van de dermatologen komen tussen de 50 en

75% van de patiënten tijdigMaar ook 25% komt in een laat stadium langs.

Wat zijn de belangrijkste oorzaken van laattijdige consultaties?

• 25% van de patiënten kennen niet genoeg de tekenen van kanker

• 57% begrijpen het mogelijk gevaar van huidkanker niet

• 17,9% van de patiënten ontkennen de eerste tekenen van huidkanker

Vooral mannen hebben risicogedrag

• 33% van de dermatologen denken dat mannen tussen de 35 en 50 jaar ontkenningsgedrag vertonen

• 44% van de dermatologen denken dat meer mannen boven de 50 jaar hun kanker ontkennen

• 7% van de vrouwen > 50 jaar

Top 10 kanker, volgens geslacht

Huidkanker komt niet voor in de top 10 van dood door kanker

Psychologie van ontkenning en huidkanker

Nicole DelvauxNathalie Rooseleer

Véronique del Marmol

Subjectieve perceptie

De wijze waarop een individu subjectief de risico's van een kanker waarneemt, komt zeer

nauw overeen met het reële risico.

Kanker kan een doodsbedreiging zijn, het is een fundamenteel trauma

Individuele psychosociale

eigenschappen (persoonlijkheid,

cognitieve en emotionele

eigenschappen…)

Waargenomen kwetsbaarheid(voor ziektes)

Waargenomen ernst (van ziektes)

Houding tegenover de gezondheid

in het algemeen

Waargenomen Voordelen

(gebonden aan een houding)

Waargenomen barrières

(geassocieerd met een houding)

De waarschijnlijkheid een gezonde houding

aan te nemen

Trigger signalen

Socio-demografische variabelen

(leeftijd, geslacht, sociale categorie enz.)

het Health Belief Model (HBM)

Becker et Rosenstock, 1984

Het proces van psychologische adaptatie

Stressfactoren Aanpassingsmechanisme

Emotionele reacties

Verdriet Schrik

Depressie Angst

• Diagnose

• Prognose

• Behandelingen• Andere gebeurtenissen

• Trauma

• Verlies

• Onzekerheid

Shock

Ontkenning

Intrusion

De aanpassing van een individu bij de dreiging van kanker

Hangt af van talrijke factoren:

• De houding met betrekking tot het lichaam, gezondheid, het leven, de dood ontwikkelt zich in de eerste levensjaren en ontwikkelt zich verder tijdens verdere levensgebeurtenissen.

• Sommige gevoeligheden en bepaalde geloofsovertuigingen kunnen voor depressieve en ongeruste reacties zorgen. Dit kan zo ver gaan dat dit problemen kan geven bij het opvolgen van preventiemaatregelen, verdere diagnosestelling en zelfs voor therapeutische mogelijkheden.

De aanpassing van een individu bij de dreiging van kanker

De betekenis van bedreigende gebeurtenissen kan zo geleidelijk aan geïntegreerd of ontkend worden.

De ontkenning is vaak de eerste reactie bij contact met een levensgevaarlijke gebeurtenis = een complex en essentieel afweermechanisme

Ontkenning

De ontkenning is een onbewustpsychologisch mechanisme dat buiten de wil om plaatsgrijptZowel bij een acuut trauma als bij een toekomstige bedreiging:Probeert een deel of de totaliteit van de dreiging of het trauma

te minimaliseren of teniet te doen: mechanisme van vertekening van de realiteit

De ontkenning is een afweermechanisme dat ervoor zorgt dat de persoon zijn perceptie van de realiteit kan veranderen,

beïnvloeden of vervormen, om zo de interne of externe realiteit beter te kunnen verdragen

Ontkenning

Onbewust mechanisme dat zich buiten de vrije wil afspeelt:

Het onbewuste karakter van de ontkenning samen met een voorgevoel van een trauma of de dreiging ervan, zorgen ervoor dat existentiele dreigingen niet alleen draaglijker maar ook makkelijker beheersbaar zijn.Zorgt ervoor dat de mens elk moment kan beleven zonder constant emotioneel geremd te worden door de gedachte aan zijn eigen eindigheid.

Ontkenning

Een uitgewerkt efficiënt afweermechanisme om zich te beschermen tegen een te pijnlijke realiteit, maar…In geval van ontkenning bij een niet zo ernstige bedreiging moet men een ‘psychologische breekbaarheid’ vermoeden, die een breuk met de realiteit kan veroorzaken….. Een majeure ontkenning kan zeer ernstige gevolgen hebben voor de diagnose, maar ook voor de behandeling

Ontkenning

We spreken dus over -Adaptatieve ontkenning -Pathologische

Hoe kan je deze onderscheiden?

De intensiteit, de stabiliteit in de tijd, de rigiditeit van het proces…De mechanismen zijn waarschijnlijk verschillend

Aanpassingsproces of ‘coping’

Coping verwijst naar alle psychologische reacties (emoties, gedachten,gedrag) die ervoor zorgen dat men aan één of meerdere stressfactoren het hoofd kan bieden. Deze reacties kunnen bewust of onbewust zijn, en wel of niet de aanpassing aan de situatie vergemakkelijken.

De verscheidenheid van de reacties - of copingstrategieën – zal de aanpassing aan complexe situaties, zoals het ontstaan van een bedreiging voor de gezondheid, vergemakkelijken.

Specifieke copingstrategiënbij somatische aandoeningen

Coping Gecentreerd op het Probleem - Informatie vergaren, vechtlust, therapietrouw

Coping Gecentreerd op de Emotie– Rationalisatie, Minimalisatie, Vermijdingsgedrag

Het zoeken naar Sociale Ondersteuning– Versterkt het gevoel ergens bij te horen (familie, groep,

netwerk)– Het zoeken en aanvaarden van professionele hulp

Conclusies

• De rol van de clinicus: evalueren of een persoon voldoende gewapend is om adequaat op een gezondheidsprobleem te reageren.•Communiceren met de patiënt betreffende de aanpassingsstrategieën (coping) of het feit deze te herkennen,leidt ertoe dat de patiënt zich bewust wordt van zijn psychologische reacties, en deze optimaal kan benutten.De preventie- en opvoedingscampagnes zouden deze psychologische aspecten moeten integreren om zo bij mensen met risicogedrag de beste gedragsaanpassing betreffende hun gezondheidstoestand te kunnen bewerkstelligen.

Ontkenning en huidkanker

Nathalie Rooseleer

Nicole Delvaux

Véronique del Marmol

Ontkenning en huidkanker

Afweerreflex:

Situaties die als gevaarlijk worden gezien

Ziektes

Kankers

Huidkankers :

melanomen, basocellulaire- en spinocellulaire carcinomen

Kenmerken : foutieve denkbeelden : Alleen oppervlakkig Langzame evolutie Alle gevallen kun je genezen door eenvoudige

heelkunde Minder dodelijk dan de andere kankers Zeldzame kankers Huidkanker komt alleen bij oudere mensen voor Komt slechts éénmalig voor (~10% : 2e melanoom) Een bruine kleur beschermt Zonnebanken zijn onschadelijk

Ontkenning en huidkanker

-Primaire preventie: beschermen tegen de zon maar :

Bruin als modeverschijnsel Het veelvuldig gebruik maken van de zonnebank Er is weinig zon in België Controverse over vitamine D-tekort Extreem : « zonverslaafd/zonneklopper »

-Secundaire preventie: huidonderzoek Risicosensibilisering

Ontkenning en huidkanker

Vooral : - Jongeren Risicogedrag Zonnebanken Een aantrekkelijk kleurtje Het risico lijkt ver weg in de toekomst

- Mannen >50 jaar : Minder zonnepreventie, minder zelfonderzoek en

minder huidonderzoeken. Latere diagnose betekent slechtere prognose

Ontkenning en huidkanker

Verminder de ontkenning door middel van :

Informatie en gezondheidsopvoeding:

Zelfonderzoek van de huid (SSE) Bescherming tegen de zon Risico’s van de zonnebank Huidveroudering door de zon (vlekjes, rimpels) Wijs de patiënt op de mogelijkheid van ontkenning

Ontkenning en huidkanker

Verminder de ontkenning door middel van :

Het opleiden van de artsen in een betere communicatie : Luisteren, open vragen Een persoonlijk gesprek met de patiënt en hem wijzen

op zijn eigen hulpbronnen (herstellingsvermogen, coping) en die van zijn omgeving

Een vertrouwensrelatie die leidt naar de aanvaarding van de diagnose en de behandeling

Ontkenning en huidkanker

Verminder de ontkenning door middel van :

Preventieboodschappen: Helder, practisch Gericht op een desbetreffende leeftijdsgroep en het

risicogedrag Samenhangend met de verschillende actoren

Ontkenning en huidkanker

Indien de ontkenning persisteert of pathologisch wordt, verwijs de patiënt dan naar een psycholoog of psychiater.

In geval van het andere uiterste : hypochondria

Ontkenning en huidkanker

Dank u voor uw niet te ontkennen aandacht !

Ontkenning en huidkanker

Getuigenis van een patiënt

Door Carine Meskens

Presentatie van de campagne in België, praktische aspecten, verloop

Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België

19-23 mei gratis consultatie

Inschrijven kan vanaf 3/4/2014www.euromelanoma.org

Beperkt aantal consultaties

• Vol = vol• Doel = aandacht trekken op het probleem• Mediacampagne om de boodschap te

verspreiden

Campagne materiaal

Key message

• Huidkanker is perfect te behandelen, als het tijdig wordt ontdekt!

Euromelanoma Europa

33 landen o.a. Turkije, Canada & Montenegro• Prof Dr. Véronique del Marmol,

Voorzitster Europa

Bedankt voor jullie aandacht!GOLDExpanscienceLeo Pharma

SILVERLa Roche Posay

BRONZE

AvèneGaldermaBMSJanssen-Cilag

SYMPATHY

AbbvieEucerin Envederm