Q^F. F. CE.S. *DISCURSUS PRACTICUS

De

EDVC ATIONE.QJJ Ε Μ

I) IVIΝ O AVX ILIO

Ex confinju A'mplißimafacultatisphilofophiin Regia Academia JVbfalienfi

Ρ R iF S I D Ε

M.LAVRENTIO FORNELIOPoéfeos ProfeiTore Publico, Praeeeptore & Pro-

motore iuo plurimüm obfervando,Pro APagifierii gra-du ejufque privilegiis po-

tiundis publice exammandum proponitSAMUEL U. TROILIUS DALEKARLUS,

Ad diem i 5. Decemb. Anni 16$i. in Auditorioveteri majori, horis ordinariis.

Virg. a teneris affuefcere multum efl*

UBS ALIiE,

Excudebant Johannes & PetrusAcademix Typographi.

I.Ominis setas, ut inde ordiaf, exvariis quibus eft obnoxia muta-tionibus ,varia iortitur nomina:diciturque puerilis, adolefcens,juvenilis & tandem fenilis. Cui-que harum pro virium magnitu-

dine modoque alma mäter reru-m natura ut itia di-cavit ftudia iuosque labores, ita alimenta proipe-xit benigniffime. Grandioribus 8c vegetioribusgraviores labores ergo cibos duriores, infirmiori-bus xtate & valetudine, qui ad opus inepti, mol-liores commendavit. Infantes autem (quos pueri-ILaetate comprehendere placet) la<fte vefci voluit,molliffimumque cibum moliiffimoe xtati conle-cravit. De hujus aetatis pabulo imprimis difcurre-re placet, quoniam de caeteris dicere non eft hu¬jus inftitutu

I I.Infans itaque primo alendus, 8c quidemladle:

hoc enim infantis corpori inprimis eft accommo-datum: nam refert alimentum, quo in utero ma-terno fuit nutritus. Lac etiam probe in ventriculocodum, facile in fanguinem vertitur, bonos hu-mores gignit, corpus denique robore firmat, acformat. Vide Oecom, Gualt. Donald.

A 2 Quan-

I I I. IQuantum autem interfit iuame matris an alius

honefta an improba^ nutricislaéte alatur infans,rationibus & exemplis poffet illuftrari plurimis«.Rationibus an ufus fit quispiam melioribus quamquibus Phavorinus Philofophus apud Gell.N. Att.I.12.1. nobilemfosminamperftringit, eique iua- >det, ut liberos quos peperiflet ipfa laétaret, hisverbis, ut pauca ex multis delibemus: Cum mäterfihaparcendum effet el diceret > adhibendmquepueronutrkes, ne ad dolores quos in emtendo tulijjet,munmquoque nutricationisgrave ac dijjicile accederet: Orote, inquit, mulierßine eam to tam integram effe ma¬tremfiliifin. Gftod efl enimhoc, contra natjuram im-perfeBum atque dimidiatum matrisgenus ,peperi[fe,acftatim abfefe abjeciße? aluijfe in utero fangulne fuonefcio quid, quod non videret: non alere nunc fuo la-Be, quod uideat jam njrventem, fam homhiem, lam-matris officia implorantem? Ncc Joannis Mariane·ratio 1.2. c. 2 .de Reg. inili t. contemnenda :Jaluber-rimumprofeBo, inquit, inflitutum effet, editos m lu?cem foctus a matribus nutriri,utQfipße omni expar?te fuo officio fungerentur fhis educatts gfwtus quaficontinuato alimento, tegettores, robußioresque cor?pore evaderent: Syncerior animus eßetnullo qlienifncciJanguine mixtura. uBhoqm corpus morbis ob?

noxium

noxium exillat, τιarum imenium, mores turbidi:s

, ^

qua fere corporis cm efl animm devin&us, naturamfequuntur.

ι y.

Ipfius prietereainfantis affedio animi, amoris,coniiietudinis, in eaiola, unde alitur occupatur.Hu jus rei hiftoriam memoria dignam refertJoan.Caf de Graccho. Cum enim Gracchus nutrici

gemmam nobiliilimam,viliorem verb matri daretyirata fada mater in rationem facti inquifivit.Reip.Gracchus matri, Iiis verbis.Hocpropterea ago.quiatu tantum novem menßbus megeftajli in utero: bacτerb tribus infegris annis, inulnis Qf amplexibus mefideltffime enutriuit. Negafii id mihi quodplanta ra?mis, quod Simia catulis non neganJit. Scipionemetiam Africaffium dixiffe ajunt: Ego mihi magis ju-dt co e[fe matrem, qua eifi me non peperit> ρerbten-nium me nutriroit, quam qua me peperit (ffpofleame dereliquit.

V, ι

Siexemplae genere humano defideramus,um~cum il'Iud B. Maria? exemplum erit nobi-s inftaromnium, qua? filium iiium generisque humani fal-vatorem iuo non alieno lade, aluit. Si verb brutaanimalia infpiciamus tum fera tum maniueta,nul-lum certe animal iuos foetus aliis animalibus la~

A 3 dan-

élandos committit, imo quod plus eft, ammantesnonnullas fcimus denos eniti fetus quos omnesiuis uberibus nutriunt.

V I.Sed interim nihil referre dicat aliquis, dum-

modo alatur, & crefcat infans, cujus id lade fiatefle rem exigui momenti, nec quidquam indecommodi vel incommodi fequi. Refp. Hoc mul-tum interefle cujus ex lailguine homo coricretusfit 8c coalitus dixerunt multi, 8c praecipue Lycur-gus, qui legibus conftituit ut faeminae iuos liberosip&met ladarent. Idque non abs re. videtur fa-dum. Seimus enim ladis efflcaciam haud exi-guam eile, quod aflerunt qui arcana natura feru-tantur. Et ficut vis & natura feminis ad fingen-das corporis atque animi fimilitudines valetj nonfecus ad eandem quoque rem ladis ingenia &proprietates valere exiftimamus, adeo ut cum la¬de nutricum pueri fepenumero naturam mores-que earum fugant.

VII.Hiftoriie etiam antiqui orbis hanc rem veram

effe teftantur.Romulum&Remum latrociniis ad-didos fuiffe putant, quod lade lupa? nutriti feran-tur. Habis rex Curetum å cerva nutritus, referen-te Juftin.l.44. tmde ipfi puero eximia fuit perni-

citas.

citas. De Caligula fcriptum exftat, quod no η exparentibus; fed ex nutrice tyrannidem luam hau-ierit.DeTiberio legitur quodper nutricem ebrio-lam & ipie fa&us fit ebrioius. Hoc etiam argu-mento Dido apud Virg. yEneid.4. yEneae feriuosmores arguit.

Tslec tibi divaparens, generis, nec Oardanns auihor,Tcrfide,feddurisgenuit te cautibus horrensCaucafus, Hyrcanaque admorant übera tigres.

V I I I.Haec vis alimenti non iolum in hominibus, ve¬

rum etiam in pecudibus arboribus & frugibus de-prehenditur. Nam fi ovium ladte haedi aut capra-rum agni alantur, confiat ferme in his lanam du-riorem in illis capillum gigni teneriorem. In ar¬boribus 8c frugibus non tantum iemina quceja"ciuntur ad indolem fervandam vel detre&andamvalent, quantum terra: proprietas 8c aquarum cx-Iique iub quo aluntur. Hinc fiepius arborem lx~tam 8c nitentem in alium locum transpofitam,lucco terrx deterioris elanguiffe, ac deperiife vi¬demus. Sic 8c nati infantis animus corpusquebene ingenitis primordiis inchoatum, infitivodegenerique alimento lä&is alieni haud raro cor-rumpituivVid. Gell. Ν. Att. Li 2. c. ι.

Nec

I χ.Nec quisquam haec ita å nobis dici exiftimabit,

ut omnem nutricum operam damnandam 8c £xe-crandam putemus, cum matres aliae fortaffis pernaturam, a\ix per aegritudinem, aliae per alios ca-ilis fuos liberos minus ladare queant. In hüjus-modi cafibus nutricum operam haud témére re-

X.

Verum enimvero fi nutricis opera uteridå fit,non impudica, temulenta, barbara, ut fit,fed cumdeledu, quae fano corpore ianisque moribus eiltanto negotio adhibeatur, in quo non praeientismodo, led 8cfecuturae aetatispuerorumialusver-iatur. Neque lacduntaxat nutricis ad puerorumnaturam moresque fingendos 8c affimiländos va¬let plurimum, fed 8c coniuetudo illa quae å pueri-tia incipit vim habet maximam,adeo ut fi rede &perite inducatur, fiat revera altera natura. Saepiusnamque videmus pravae afluetudini cedere bo-nam inclinationem. Chryfippus igitur, teileQuint. Li. c.i. nutrices Ii fieri poifct iapientesoptavit 8c quantum res pateretur optimas eligi vo-luit. Et Paling. in Cäpric.

Vermagni refert etiam quos quisqueparentesAccipiat, quoßtpafto nutritus & a quo

In-:

jiciendam 8c fügiendam eile arbitramur

InßruBtti: nam quos morespuer adbibit ξ§ quasArtes a teneris didicity retinebit adultuslila diu durant; animisque tenaciter hceretit^mcunque dprimis nafcentes baufmus annis.

XI.

Summa igitur cautioparentibuserit, ne pueriannorum nimis tener$ , nutricüm, iervoram autaliorum hominum inter quos educantur (de qui-bus idem quod de nutricum moribus didtum yo-lumus) coniuetudine labe Sc macula aliquå infi-ciantur.

X I I.Ita corpus tarnen curetur ut animi interim cul-

tus minime negligatur: Cujus eo major cura eiledebet; quo praeftantiore conditione animus eft: itihomine enim mente nihil excellentius. Ideo cum

jam paulatim accreicere Sc exire de gremio inci-piat, ad difciplinam aliquam admovendus eft.Omnis enim homo ab adoleicentiapronus eft admalum, Sc in omnibus hominibus natura laborat,quia corrupta eft. Huic fi perpetuas habenas de-derimus, in certum exitium toto impetu ruat ne-cefte eft. Ηxc igitur in infantibus, qui adhuc perimpotentiam frχnos Sc habenas rationis regerenequeunt, parentum difciplina continenda Sccoercenda eft. Affirmat hoc quoque Poeta

B Eft

Eft opus ardentem franisarcerejuvenbamNecßnere in mores luxuriare malas}

Et Terent. Adelph. A6t. 3. Sc. 5. patrisfacilitasprava nimia hcentiaprofeclo evadit in magnumaliquodmalum. Quantum denique damnihxc in-dulgentia adferat, id vel unicüm Eli exmplum lo-quitur, cujus meptae lenitati & facilitåti pravae fi-liorum perniciem ipie Deusimputavit i.Reg.2.8cfic omnes faciunt qui infantiam ftatim deliciis iol-vunt. Mollis namoque illa educatio, inquit Quirit.l. 1.c. ι ßve indulgentia nervös omnesfgf mentis Qf cor¬porisfrangit. Quid non adultus concupifcit, qui inpurpur is repit? Non dumprima verba exprimi1, Qffam coccü intelligitj ]am conchyLum poßt. Ante pala-tumeorum quamosinjlituimus. In leclicis creßunt.S'i terram atiigerint, é manibus utrinque fuftineri¬ttum pendent. Gaudemusβquid licentius dixerint.Ν>rba ne Alexandrinis quidempermittenda dehtiis,rifu Qfoßulo excipimus. Nec mirum: nos docuimus,ex nobis audierunt, noftras amicas, nofiros concubi-nos vident. Omne convivium obßrenis cantieisflre-pit: pudenda ditlu ßeclantur. Fit ex bis confuetudo}deinde natura. Difiunt Irec miferi antequamfeiuntvitia ejje.

XIII.Aliam iuis Spartanis, juftiffimarum legum au-

thor

thor Lycurgus, educationis legem inftituiq Cujusquam diu Sparta diligens fiiit , excelfiifime flo~jruit. juvenibusnonampliiisunavefte uti toto an¬no permiflum, nec quempiam cultius quam alte¬rum progredi, nec epulari opulentiüs, ne imitatioin luxuriam verteretur. Vid. pluraapud Juitin.1.3. C. I. Jf

X I Y.Videat tarnen & diligenter attendat parens,ne

dum indulgens effe caveat, fiat nimis aufterus du-rusque & rcque noceatfuk.Nam fi arcum nimiumintcndcrit rumpitur. Et ficut mollis illa&lenis,ita auftera nimis & dura educatio, corporis 8c ani-mi vires minuit, animumque triftem, ftupidum,ieniperque demiilum reddit.

XV.

Poftquam järn puer eo aetatis pervenerät, utpraeceptori fit iubdendus, tum danda eft opera, nefilios fuos parentes barbaris & levibus hominibusinformandos tradant, ied quantum poteft,fit prie-ceptor doäirinå fanus, vita innocens, diligentiaaifiduus & indefeiTus, cujus non triftis authoritas,nec difToluta comitas, ne inde odium, hinc con-

temptus oriatur. Sit denique fpeculi inftar in quoquantum patitur mortalis conditio, non fit vitae &do&rinx macula. Nam in illis difcipuli fe metiun-

B 1 tun

tar, illisfimiles fieri maximeftudent. Matédoni#Rex Philippus, notitam ob Alexandri filii nativi-11 >

tatem ie exultare dicebat, quam quod natus effeteo tempore, quo iubtiliihmus, 8c philofophommprinceps Ariftoteles inter homines erat, cujusopera uti poffet, in filio probe inftituendo. In eamcuram incumbebant periarnm reges, qui libe-ros iuos viris iapientiffimis informandos trade-bant. Sic traditi Agamemnon Neftori, TraianusPlutarcho,Alcibiades Socrati,a quibus optime in-itituti 8c ad alta ac honefta qua:q; excitati fuerunt.

X V I.Cum tandem parentes filiis fuis bonum prx-

ceptorem profpexerint, de ftudio Sc vita: genereiölliciti eile tenentur. Praecipua quidem cura pa-rentum iimul ac prxceptorum circa liberorumftudia eft , ut in iis qua: omnibus communia Sceadem iunt & efte debent, Sc ad seternam lupre-mamque beatitudihem ipe<ftant, informentur acdo cean tu r. Pietasenim ad omnia utihs eft: ρ romif-

fionem babens vitet prafentis (ffffuturre. Jlpoft. i.adTim. c.4. τ>.8. hane fepiihme infacris literis in-culeat Dens, ut Deut.6.6. Erunt verbaifta qud epohödie praeipio tibi in corde tuo: & narrabis ea filiist/m, Qp meditabensfidens in domo tua,& ambulansin itraere> cum eubas & fturgis. Nec deiunt exem-

: - pla.

pla. Timotlieum å påero faeras litteras addidicifife teftatur S. Paulus- 2>Tim.$.i5. Nec aliucfc leve-rkis å filio Salomone exigit moribundus pater Da¬vid i.Rcg.c.i.v.i.& i.Chron.28.v.9.quamutpr£-cepta Divina obfervet, & fecundum ea vivat.

XVII.Hiice itaque probe cognitis diraittendl iunt

pueri ad quascunq; artes videntur aptiores. Unus-quisque enim liberos fuos in eo quod optimumjudicat,educare inftituit, optimum autem judicat,quo iua quemqne raptatitidoles. Sed difficile 8cfepius fallaxJudicium reddit ingeniorum varietas8c mentis humanχ cxcitas. Sunt namque ingenia:quae ilatim ieie produnt, & mature, ut dicitiir,.urnnt, ut Cicero puer ftatim admirationi con-difcipulis , & ab his domum redu&us ob ingeniiacumen 8c folertiam fuit. Plutarch. in ejus vita..Pari ingenio fuerunt Q. Hortenfius, Hermöge-nes 8c multi alii. Sunt 8c qui diu latent.

XVI IL·

Petmagni igitur intereft noffe 8c videre, quo:fixa quemque ferat natura, liquidem non ex omni,lignö fit Mercurius; quidam enim ad hoc,quidam?ad aliud inclinant.Nec attinet repugnare naturs,aut quidquam fequi quod affequi nequeas: rehi—

B 3. dtante·

dänte enim natura irritus eft labor. Idcirco pra?-nofcenda inprimis parenti, & praeceptori indolcs 'pueri, ut deliberare poffint, quibus ftudiis filiuminftituant.

X 1 X.Verum cum tenera illa a?-tas maxime cerea fit

Sc flexibilis, ac faepiüs occultetur vis ejus, non ar-bitramur in hac eledione fcrupulose Sc nimis an-xie indagandam Sc refpiciendam cujuscunquepueri indolem. Nam ftiidiura diligentia Sc laborfiepe natura repugnantiam luperant. Etβvifta in;natura, inquit }oan. Marian. 1.2.·c i. tnßtamedio-criaßint neque deßerata curatiönis, fiepe infii-iutione (anantur atoque in contravium mutantur. EtQuin til. 1.1. i. Pratfiat ingenio alias alium: concedo:fed ut plus efßciat auf minus: nemo tarnen reperitur,qui βtfiudio nihil confecutus.Quod Socratis Sc alio-rum clarorurn virorum exempla teftantur, in qui¬bus ftudio Sc bona inftitutione natura? vitia egre-gie emendata iunt.

Quälern alimoniam 5 qualem difciplinam Scinftitutionem fibi poicat bene natus puer, his pau-cis ftri<5tim indigitavimus. Qua? ad huc ad hanerem fpe&are videntur, ea ex Plutarcho, Quinti-liano & aliis authoribus peti poiTunt, qui hac de re•Volumina ediderunt,

Coronidis loco quaeritur, utrum melius domi,an in Scholis pueri erudiantur.

Etfi privata illa inftitutio non careat iuis utilitati-bus,publica tarnen hifce rationibus prxferenda;vi¬detur. I. enim in maxima celebritate ξ$ in media reipub. luceviclurns efi, affiiefcat jam a teuero non reformidare homines, ne-que illa foliiaria & velut umbratili vita pallcfcere. Gjuin-tilian. Li. c.2. II. quia pub. h.xc inftit. honeftamiemulationem iuppeditat. Audietpuer multa quotidiepro-bariy multa corrigi. Proderit alicujus objurgata defidia: proderitlaudatainduflria: excitabitur laude cemnlatio : turpe ducet cederepari,pulchrum fuperajjemajores. Gjjiint. ibidem. III. Quiaprivata inftit. eft mollior, propter intemperan-tem parentum erga liberos amorem. Hinc Peffein foro libero,liberos informari curaruntXenoph.1.1. Lycurgus etiam publice informationen! fierivoluit, quia ita afluefecit cives luos ut nec vellent,nee feirent privatim vivere. Plutarcb. in vita Ly-curg.

, SOLI DEO GLORIA.

Alcl

iAd PraftantiJJtmuM & Literatif[muni~>DN. SAMUELEM UNONIS TROILIUM

Philoiophi^ Candidatum dc Educa-tione diiputantem

QVos natura negat > confert infiruclio mores,Et teneras mentes certius illa jwvat*Vidimus incultd natos plerumcL Adrnervd >

Prtfcepto fieri commodiore bonos.Quod cum laudato, SAMUEL,conamine monflras*

Cum magna meritumfufcipe laudegradum.L. deproperabat

MARTINUS O. NYCOPENSIS.Mathem. Prof. Ordinarius, Facult.

χ Philof. Senior & P. t. Decanus,