SCHOLIA SELECTA

in

E S A I. I - X I L

QUvE

VENIA AMPL. FACULT. PHILOS. UPSAL.

PR^SIDE

G U S T A V O KNÖSS. TIT. DOCT.

LITT. ORIENTAL. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

v, p.

ER I C US GUIL. KINNANDER

Ostrogotlius.

in audit. gust. die xxix majl mdcccxx1v.

h. a. m. s.

P. XXVII.

UPSALIiE,Excudebant regi.® academije typographi.

konungens

troman, hofställmastaren

och

riddaren af kongl. svärdsordenvälborne

herr OLOF MALMERFELDT4 f

samt

dess fru

välbornafru ANNAM.MALMERFELDT

född STAÉL von HOLSTEIN

tacksamt och vordnadsJfullt tillegnadt

a f

e. \V, kinnander.

AD ES AI. IX.' $.

cum vero esset Rex tuelior, ut Hiskia, in hoc «pemsuam coilocarunt, atque-eo ipso regnante novum rerumordin'em augqrati sunt, excisis hostibus Jehoyae dorne-sticis & extraneis (XXIX : 17 sqq. XXX: 23 sqq. XXXII:1—5. 15— ig. 20. XXXIII: 17). Pontbatur vero spesuniversalior in primis in exterorum hostium excidio(vid. Jo# Cap. III. IV). Si futurum non definitu«? Pn'nci-pem respexit Propheta, vertendum est: "Puer nasceinrnobis." Si jam natam respexit, aeque re&e reddi pot-est: 5*'Puer natns est nobis.'' Neque hoe absonum* cum

jam adesset Hiska, 12 fere annos natus, de quo spesfoveri posset Isetissima. Praeteritum hic observaruntomnes versiones. LXX. Aqu. Symm. eymySri & posfeaédoSrj. Vulg. Syr. Chald. Saad. Nequq Regi iiaud apta& sublimia nimis atttibuta sunt sequentia, cum bi ipsldi#erentur fiiii Dei. Xdeaiia haec sunt &: Messiana.Conf. Ps. II- XLV. LXXII. CX (coli. Gen. XLIX:10. 11). Conferri quoque potest Virgil. Eclog. 4.Haee omnia per Hiskiam non ad effeftum adduéta es¬

se, non probat ipsum Prophefeam atque in primis au-ditores ejus baec non potuisse ad Hiskiam, de quofantam forte foverunt spem , aut ad alium quendamfuturum Regem terrenum referre. Sed sublitniori sen¬su hsec & hujusmodi reliqua Jesum solum speétent,necesse est, si Verbum est vere Divinum. ib;» deparvulo recens nato (Exod, II: 3 sqq.), sed etiam deadolescentulo, ut puer, vid. Gen. IV: 23 <ubi ry> u/ij*paraUelum est), 1 Reg. XII: 8. 2 Chron. X: 8« Ko-

210 AD ESA!. IX: 5.

fiel. IVi 13. LXX. & Aqii. 7>cucHgv , sed Sijmm. veccvlotvlin versione hexaplari:- ]\r>. K k (vid. Bruns in Repert.

' Iii: 166 #qq ). — nb ~ }3 filins dabkur nobis, aut:nobis datus est. Filius pro: fiiio Regis, conf. 33 Ps. Ihr12. pro : filio Dei. — Principatus est (erit) super humero ejus -,

ipsi tradetur; est onus, ipsi impositum. Conf. Arab.Wesir, a jfy portavit, sustinuit onus, Germ.

Geschäftsträger, Rai. bailo, Gall. baillif a fet. bajulus(quod niedio aevo idetn significavit ac Charge d' affaires-,vid. du Cange Glossarium 1. §. 935V Conf. etiam Ps*XXXVII: 5, ubi cura pingitur at onus portandum.

redtius : cervix, dorsum (v. 3);, super quo por-tatur quid (Gen. IX: 23). Similiima huic oceurrit me-taphora Zeph. III: 9: nt serviant Jehovce nn-N ödu; undcervice h. e. unanimiter (cum serVitus adsimiletur oneriportando^. Inepte hie de veste purpurea humeris in~-jedtå, aut de ense ex humeris pendente cogitatur. —N3p3 iiiTpersonaliter: vocabit (?voca%s), suet-h. mankallar. Quod ita vocaretur, significat, qufod talis futu-rus, omnia ista eognomina meriturus esset. De hu-jusmodi Esaise peculiaribus enumerationibus vid. IID17 sqq. — nVq mirabile quid, magnutn, extraordinariurn,binc abstr. pro concreto: eximius, insignis. Aqu. Savpcs-'siff., Hieron. admirabjlis. ya>$» consiliarius, qui consulHpopulo, conf. Ps. XVIi 7. XXXII:' 8- — Vi3a hwsecunducn aecentns jnngenda: fortis Heros, ut X: 21,in priuiis Ezeeh. XXXII: ai; oniSa fortusimi he-r.otm. De noto hoc idiotismo vid. Gesen. C.ehrgeb. 678.Conf Ezech. XXXI: 113 ubiNebucadnezar dicitur bx

AB ESA!. IX: 5. Sil

fortis gentium. Eadem quidem diélio Sn de Deoadhibetur; non vero ideo neque ibi, neque hic neces-sario vertenda est: Dem potens, cum Jehova ssepiusdicatur keros, niäa (Ps. XXIV: 8« Deut. X: 17) atquealtera explicatio parum huic nexui conveniret. Qui-dam hic adludi credunt ad nomen Hiskiae Crispin forti-tudo Dei), Nomen Dei hic additum tunc non essetnisi poética adulatio, ut nofcum illud Virgilii (Ecl. I:6): "Deus nobis hsec otia fecit: namque erit ille mihiSemper Deus". Alii cogitant de incarnatione Jehovsein persona Messias, allegatis mythis Indorum atqueSinensium de incarnationibus e. c. de Wischnu (Re¬cherche? asiatiques T. L p. 234. cum notå editoris). SiChristiani sumus, agnoscendum profedto est, Jesuinesse ipsum verum Deum seternum humanitate indu-tum j öiythos quoque Indicos, quamvis humanis addi-tamentis corruptos, ex Divinå tarnen et antiquissimåorigine esse derivatos credimus: sed Esaiam ipsum e-jusque auditores de talibus cogitasse non autuma-mus. Seriori enim tempori sine dubio adscribenda estsubiimior de Messiå idea, cujus vestigia inveniunturDan. Vif: 13. Hoc vero tempore nondum talis fuit. -

Ex veteribus versionibus habent Aqn.Symm. hypqcs,varcV, et Theodot. , ut duas ideas, con¬tra parallelismum X: 21. et Ezech. XXXII: 21, ac-centibus confirmatum. Saad. y\L^jsru/f i 9 A U ff p0-1ms % fortir. Neque apta jungi videtur Sn yy/b conrilia«rius Dei, quasi Dei administer? qui neque alibi occur-;fit tropus. —- ipN ceternus h. e. perpetuus -Pater seu

2*2 AD ESÄI. IX :

Semper beneficus, cur» Habens ( populum }. Con£Job. XXIX: cum» notå Schultensii, et infr» XXli:ff. Ita Persae Cyrum Patrem vocarunfc Herod. HI: 89*Cf. etiam locoin ex Prqclo in Oeu^ers Symoolik [r174. Idea vero ßßternitatir in stilo biblico non stti&is-Sime et metaphysiee urgenda est, quemadmodutn ne*que nostrum beständigt, städse, quod quidem per sepatet, vid. Gssen. Lex. sub voce oVb? Volunt Dathtet Rosenmüller ny - expficare secundum not um Atrabismum, ubi Pater inservit eircumlacutionibus, uttiebr. per: cetemus. Non vero converiiret hicsénsus, nisi histor^e contraria»» amplexus fueris in¬terpretationen! Messianam; neque In Hebraismo oc,C.urrit hic idiotismus. nisi in quibusdam nominibus pro-priis, yid. Gesen. Lex. II. p. 1233. Non minus im-probandi videtur alia interpretatio, nbi secundum al¬tera»» vocabuli Tg significationem *ry ~ expLeaturper: pater .prced.ce.h. e. spolia reportans, prae dator. —plSw - y-g pxincepv pacis, Ii, e. paeifiee regnans Prin-peps (nV?if). Patent perpetuam exspe&arunt a Mes-slå et tempore Messiano (v. 4), oonf, II: 4. XI; 6. 7. 8.MMia V: 4- Hos. II: 18. Ut parallelum eitari passetinitium epistalae Persici Regis ex gente Sa s.san Idar um

Regem quendtam Armenias (*pud Tkecphit. Samq-codia Chron. IV": 8- p- l»oJ: Xosgorjs, ßecaihevs ßxaiheocv,^vvoc^evovToov , Kvetos; e&voov, elgtjvcc rotfc$y&fooTtoiz - vootyiqtos-, ev B$ds [xev ctvS$co7;os ccyx&cs kgu cti&-vjq£ , iy Se tois c6y$$Q7rois Sees e7ri<Pxve^xTcs , vys^ylo^os,\iXi\TY[S, Ypäca avYX\06T!cKhxv neu T$ vvxpi xcqiyqtevQS 0jj.js.aT06,

ab ESA f. IX: 5. 6.

Titulos quidem sp'endidos ejusmod i sibi ipsi numquamtribueronC Heb^sei dominatonesj ex hoc tarnen Jocointeiiigi potest, quomodo soleant Orientale« laudarePrineipes suos. — LXX, qui extrema verb» ita ver«

terunt: ce|ao ydq elgqvip Itt< r8£ <x(?%cvtccs , y.ctl vyisiccv ccv-rS>, ita hsec sJve legerunt, sive sibi explicarunt:

">\g vi? (pro npqn) tzw

6. • Yp - pM rnfcnsh ns/npD^ ad amplitudi-nem piineipatus et ad pacem absque fine> h. e. Lifeamplificaretur cet — a finale in rölab suspicari ju-bet ledlionem antiquam nm cb eh magna erlt, ob profcrl; (ut oz pro nns), quam vis id non aiibi oceurrat.l a vero in voce d^nin XXXlIf: 7. idem explicaruntverss. veteres. — n^nxrn bbw»2i nnfcnt stabiliat illud et fulciat judicio et justitiå. ConfiXVI: 5. XXXfl: 17. XXXHI: 6. LIV: 14. Prov. XX:28 Ps. XLV: 5. 8. et Ps. LXXil, ubi salus penderedicitur a Regis justitiå, cujus ea sit consequens etPlasmidm. Vid. Ps. LXXXV: 9. sqq. — In ceternumduratura est hsee temporis Messiani felicitas (ArnosIX: 15. Hos. II: 19. 20. Ezecb. XXXVII: 2s). —

zeluf, de amore ardenti, invido (Cant. VIII: 6),q os Iis tri bu i tur Jehovge erga populum (Ps. LXIX: 10.CXIX: 139Huic soli, non merito populi, Semperadscribifur autei aevi splendor et gloria (XXXII; 15.et Cap. LIX).

ad es a i. VIII: i — IX: 6.

Ssxtum hoc oraculum (Cap. VIII: r — IX: 6)post exordium, continens adhim symbolicum (VIII:*—4-}' jussum Dei, significaturum cito diripiendam es¬se Damascutn atque Samariam, ita pergit: QuoniamJudaca, non minus ac Reges Ephraimi et Syrise, ne-gligit äpretam antiquam Davidicam Regum stirpem,haec quoque terra castigabitur per Assyriam (v. 5—8).Populi (Israel et Syria), quautumvis arment se, pn-dore tarnen suiFusi rebus infeétis abibunt (v. 9. io).A foederibus eorum nihil timendum est (v. 12); Deus.v.ero solus timendus ipsique soli confidendum, nam

praeter ipso cd nemo servare potest, nec perdere (v.13. 14. 15). lpse Prophetam consolatus est .promissåsalute, cujus indicia sunt nomina libeforum significa-tiva 3 Ipsi igitur firmiter et constanter fidit (v. ii. 16.17. ig). Ipsi ipsiusque legi soli credendum , Ipsiusrevelationes consulendse; non vero prsestightores at¬que necromantes. Nisi se ad Deum convertat popu-lus, nulla eidem apparebit aurora, desperationi tra-dendo (v. 19—22). Ättamen Semper non duratura esthaec calamitas (conf. v. 5. 8). Universus populus, quinetiam tradlus Galilaeae, qui jam premuntur jgnominiå,novå gloria nitebunt (v. 23 et IX: 1). Frangit Jeho-va jugum populi jubilantis (v. 2. 3). Cedunt bella pa-ci aeternae (v. 4). Terrain gubernat sapiens, potens,pacificus Princeps ex Stirpe Davidis, fines imperii di-latans thronumque firmans (v. 5. 6).

Fundera igitur hoc oraculum respicit reipublicae

AD esät, VIII: I — rx: 6. 215:

Judäieae statum-, quem Gap. VII, eui piura hrc similiasunt, ut nomen Imnmiuelis (VIII: 8- cf, io(, it, totushabiius v* 3- 4• Hic aeque ac i bi solatium prsebetur,liberanda dicitur J-udaea, cuj,us am bo hostes diriperen-tur (VIII: i—4. 9 sqq,); additis tarnen utrobique mir»is de inpursu Ässyriorum ("VIII: 5—8)>

Sen*tis vero editum fuisse hoc oractifjm> patet exV. 3. 4, ubi propius designatur ternpus , quo diripe-rentur Damascus ec Samaria,- quam VII: 16. Noi>dum remotaiu esse omnem caiamitatem politicam,produnt v. 9. 10, 12. 175- ex v. 23. conficitur, Galilae-ds nuper deduélos fuisse a Tiglatpilesare; atque IX:3,. iadicat statum in Ässyrios tributariunm

Neque dividendum videtur hoc oraculum i tv duaspärtes GVIII: 1—-*8 et Vill: 9 — IX: 6 J, quarnmpostrema anno prior esset altera; cum necessario v.16. respiciat VIII: r. 2. Potius, si dividendum est,suspicari Iteeret, VIII: .23 —• IX: 6. ser ius fuisse ad»dita, cum non nisi in his adiudatur ad seriora paullu-lum fadta, dedu&ionem Galilaeorum atque tributumAssyrium. Quamvis v. 23. continuet figaram prio-rem, tarnen admitti posset, serius fuisse adnexa se-quentia. Messiana enäm oraculis demum addita fuis¬se, videtur ex Cap. XI XII. posse probari; conclu-sio vero hoc loco sine omni dubio est Esaiana. Sivero unuin hoc esse oracuium sumitur, omnia nihi.»

2l6 ad esai, VIII: i — IX: 6.

lominus historice concordare, ad VIII: 53- osten-sam est.

Ja&urann parum cnrasse Ephraemitas, ex IX: 7sqq. patet. Videntur post cladem hane a Syris indu-dti fuisse ad ulteriores minas adversus Judaeam ja ban¬das (v. 9- 10), usque dum eleleta fuerit Damascus-

De eventu hic praedidti incursus Assyriorum inJudaeam (v. 8) valent quae ad VII: 17. janj observatasunt. Neque Samaria (2 Reg. XVIII: 9. 10), direptaest una cum Damasco (2 Reg. XVI: 9), ut v.v4. prae.diétum. Tempus eidera reliktum fuit adhuc circiter18 annorum, cum haec 740, illa demiim 722. a. C.annnis fuerit deleta.