Dr Christine ClementStichting Lezen & Schrijven

Taal voor het Leven

Werkconferentie Kenniscentrum Emancipatie 8 oktober 2012

Amsterdam / Almere / Den Haag / Rotterdam / Utrecht / Zwolle

• Facts & Figures

• Oorzaken en gevolgen

• Laaggeletterdheid in Rotterdam

• Wat is Taal voor het Leven?

• Full engagement en laaggeletterdheid

Spoorboekje

• Wie gebruikt er:

• Wie heeft er een Smartphone?

• Wie gaat er met de trein?

• Wie leest er verpakkingen?

Eerst even oefenen

Wat is laaggeletterdheid?4 Taaldomeinen

Een laaggeletterde is niet in staat geschreven (en gedrukte) informatie te gebruiken om: zichzelf te ontwikkelen eigen doelstellingen te realiseren te functioneren in de samenleving te functioneren op de werkplek

Hoe leert men taal? Eerst mondeling, dan geschreven (doven zijn uitzondering). Eerst passief, dan actief.

Soms ook problemen met mondelinge taal (maar hoeft niet)

Vorm Passieve taal Actieve taal

Mondelinge taal Taal begrijpen (luisteren)

Spreken

Geschreven taal Lezen Schrijven

• ………………………. volwassenen (16-65 jaar)

A: 1,1 miljoen B: 550.000

Antwoord: A

• …………% autochtoon, …………% allochtoon

A: 50:50 B: 67:33

Antwoord: B

• …………% verlaat basisschool met leesachterstand van 2 jaar

A: 15% B: 25%

Antwoord: B

Quiz

• …………% VMBO-brugklassers kan eigen lesboeken niet goed lezen

A: 14% B: 24%

Antwoord: B

• …………% van de werklozen

A: 20% B: 40%

Antwoord: A

• Welk percentage woorden moet een minder geoefende lezer van een

tekst kennen om de tekst goed te kunnen begijpen?

A: 62% B: 84% C: 93% D: 100%

Antwoord: C

Quiz

Rotterdam– – (62%)

We moeten –, zei een – uit Rotterdam tegen –. We hebben geen – meer.

Nederland is maar een – – met een – – –. We – met – – dat we niet –

kunnen. – – ik – een – met een – aan – –, het – er –. Voor de – mensen is

dat nog – de – – van –, maar het is een niet meer te – – geworden.

Antwoord C

Rotterdam– – (84%)

We moeten –, zei een – uit Rotterdam tegen me. We hebben geen –

meer. Nederland is maar een klein – met een sterk groeiende bevolking.

We – met zo’n – dat we niet anders kunnen. – – ik iedereen een huis met

een – aan beide zijden, het liefst er –. Voor de meeste mensen is dat nog

steeds de – wijze van wonen, maar het is een niet meer te – – geworden.

Antwoord C

Rotterdam– omhoog (93%)

We moeten omhoog, zei een – uit Rotterdam tegen me. We hebben geen

keuze meer. Nederland is maar een klein land met een sterk groeiende

bevolking. We – met zo’n ruimtegebrek dat we niet anders kunnen. – – ik

iedereen een huis met een tuin aan beide zijden, het liefst er –. Voor de

meeste mensen is dat nog steeds de ideale wijze van wonen, maar het is

een niet meer te – – geworden.

Antwoord C

Rotterdam bouwt omhoog (100%)

We moeten omhoog, zei een architect uit Rotterdam tegen me. We

hebben geen keuze meer. Nederland is maar een klein land met een sterk

groeiende bevolking. We kampen met zo’n ruimtegebrek dat we niet

anders kunnen. Vanzelfsprekend gun ik iedereen een huis met een tuin

aan beide zijden, het liefst er omheen. Voor de meeste mensen is dat nog

steeds de ideale wijze van wonen, maar het is een niet meer te

verwezenlijken droom geworden.

Antwoord C

• Thuissituatie en sociale omgeving

– Opgroeien in een ‘taalarme omgeving’, weinig interactie

– Zwak taalaanbod => intergenerationele overdracht

– Bij ouderen: vroeg werken vanwege financiële situatie

• Het onderwijs

– Onvoldoende aandacht en begeleiding op school

– Weinig opleiding (bijv. ziekte, lichamelijke handicap,

spijbelen, voortijdig schoolverlaten, reizend bestaan)

• Individuele factoren

– Algemene leer- en gedragsproblemen

– Taalstoornis en dyslexie

– Vaardigheid waarbij ‘Use it or lose it” geldt

Oorzaken

Vrijw

el a

ltijd

com

bina

tieva

n oo

rzak

en!

Gevolgen

• Een persoonlijk probleem van 1 op de 5 Rotterdammers

• Een economisch probleem – Laaggeletterden zijn minder gezond (6 x meer hartaanvallen)– Sociale zekerheid: Kans op arbeidsongeschiktheid tot 3 x

groter.– Arbeidsparticipatie: werkloosheid 2 x groter, 75%

laaggeletterden heeft geen betaalde baan– Totale kosten: 537 miljoen euro per jaar.

Laaggeletterdheid neemt niet af in de afgelopen jaren(Houtkoop, niet gepubliceerd).

Omvang in Rotterdam

In Rotterdam: 22% (andere regiogemeenten tussen de 15-20%)

Ongeveer 170.000 laaggeletterden

Sociale index Taalbeheersing

2012: 4,6

2010: 4,8

2009: 5,2

2008: 5,0Onvoldoende en dalend!

Problemen bij aanpak

Geen eenduidige en moeilijk te bereiken doelgroep

Grote diversiteit betrokken partijen, aanpak is heel divers, vaak geen goed sluitende aanpak

Geen heldere cijfers beschikbaar, doelmatigheid niet goed bekend

Taboe en onbekendheid met thema

Signalen

• Vergeet afspraken

• Neemt formulieren mee naar huis

• Stelt vragen terwijl die schriftelijk al zijn uitgereikt

• Stuurt geen e-mails

• Beweegt ogen niet over tekst of formulier

• Moeite met formuleren van vragen of eigen mening

• Verzoekt herhaaldelijk om instructies

Smoezen

“Ik ben mijn bril vergeten.”“Kunt u mij even helpen met invullen?”

“Dat formulier vul ik thuis wel in.”

“Oh, ik dacht dat de afspraak morgen was.”

“Ik schrijf zo onleesbaar, doet u dat maar voor me.”

• Proefprogramma 2012 -2016 opdracht ministerie OCW

• Verder bouwen op buitenlandse successen

• Goede –en nog nieuw te ontwikkelen- interventies en materialen en beschikbaar stellen in proefregio’s

• Goed opgeleide vrijwilligers (taaltrainers): non-formele educatie samen met formeel onderwijs

• Alle deelnemers krijgen toets en worden gevolgd met ‘taalmeter’ en volgsysteem

• Meten is weten => monitor en effectonderzoek & doelmatigheid onderzoek bij deelprojecten

• In 6 proefregio’s: Rijnmond, Amsterdam, Flevoland, Haaglanden, Midden-Utrecht, IJsselvechtstreek en Twente

Taal voor het Leven

Buitenlandse successen

Skills for Life - Verenigd Koninkrijk 5,7 miljoen volwassen volgde taaltraining, 2,8 miljoen volwassenen bereikten de nationaal erkende kwalificaties. (2001-2010)

Learning for Life - Ierland vertienvoudigde het aantal cursisten (van 5.000 naar 50.000) door Learning for Life -programma

Full engagement in Rotterdam

Uitkeringsgerechtigden doen verplicht vrijwilligerswerk, iets terug doen voor de stad

Een van de grootste belemmeringen: 20% is laaggeletterd!

Niet alleen bij werk, maar ook bij zoeken naar vrijwilligerswerk is dit een probleem.

Of biedt het vrijwilligerswerk juist een kans? Kip en ei verhaal

Meer informatie?

www.lezenenschrijven.nl/taalvoorhetleven

http://lezenenschrijven.nl/taalvoorhetleven/regio-rotterdam/

#TvhL