Door Tea Adema...terug in een sessie, tenzij het er mag zijn van de kindercoach. De valkuil is zelf...
72
www.teaadema.nl 1 Dit is kindercoaching Door Tea Adema www.teaadema.nl
Transcript of Door Tea Adema...terug in een sessie, tenzij het er mag zijn van de kindercoach. De valkuil is zelf...
www.teaadema.nl 2
Inhoudsopgave 1. Wat is kindercoaching?............................................................................................................................. 3
De kindercoach driehoek ................................................................................................................ 3 De reis van de kindercoach ............................................................................................................. 4 De taal in het land van de kindercoach ......................................................................................... 6 De kindercoach is een stoplichtdenker ......................................................................................... 9
2. Voor wie is kindercoaching? .................................................................................................................. 13 Kan de kindercoach toveren? ....................................................................................................... 14 Wat is het verschil tussen een kindertherapeut en kindercoach? ........................................... 17
3. Principes van kindercoaching .......................................................................................................................... 20 De kindercoach voegt iets toe ...................................................................................................... 20 De essentie van kindercoaching is leren ..................................................................................... 22 Wat heel is, hoef je niet te maken ................................................................................................ 24 Het onzichtbare voordeel van het probleem ............................................................................. 27 Zoek de verschillen ........................................................................................................................ 29 Doe eens iets anders….. ............................................................................................................... 32 Als juf er niet zou zijn ..................................................................................................................... 33 Systemisch werken met kinderen ................................................................................................ 35 De do’s en don’ts van de kindercoach ........................................................................................ 38
4. Over leerproblemen ................................................................................................................................ 41 Leren en leerproblemen ................................................................................................................ 41 Dyslexie in de mode ....................................................................................................................... 44 Diagnose dyslexie of dyscalculie .................................................................................................. 47 De tafels automatiseren ................................................................................................................ 49 Voetbalalfabet ................................................................................................................................ 51 Concentratieproblemen bestaan niet! ........................................................................................ 52
5. Emotionele problemen .......................................................................................................................... 56 Emoties, wat moet je er mee? ...................................................................................................... 56 Emotionele puin ruimen ............................................................................................................... 58 Als boosheid een belemmering wordt ........................................................................................ 61 Ontspoorde puber na echtscheiding .......................................................................................... 63 Mijn imago is van mij ..................................................................................................................... 66 De kindercoach als vertaalmachine ............................................................................................ 68
Over de auteur: Tea Adema ....................................................................................................................... 71
Belangstelling voor de opleiding tot kindercoach? ............................................................................... 71
Colofon ......................................................................................................................................................... 72
www.teaadema.nl 3
1. Wat is kindercoaching? De kindercoach driehoek Wanneer een kind een probleem ervaart kijk je allereerst naar het kind zelf. Het kind ervaart immers een probleem, althans zo wordt het door de ouders meestal aangemeld bij de kindercoach. En omdat een kind in ontwikkeling is van baby tot volwassene, is het logisch te beoordelen of onder andere de leeftijd van het kind in overeenstemming is met het ervaren probleem.
Op die manier heb je ook direct de ernst van het probleem in kaart. Immers een monster onder het bed is een normale ontwikkelingsangst voor een kleuter. Voor een 12 jarige kan er dan al een ernstig probleem ontstaan als het de nachtrust ingrijpend beïnvloed.
Het gezin Naast de factoren die eigen zijn aan het kind, spelen er in een kinderleven altijd factoren uit het gezin mee. Wat zijn de waarden en normen binnen een gezin, wat is de levensstandaard en hoe hebben de verhoudingen binnen een familie invloed op het functioneren van een kind. Als je als kindercoach werkt kan je het kind nooit los zien van zijn ouders, deze krijg je er “gratis en voor niks bij” en zijn de belangrijkste factor voor verandering en verbetering tijdens en na de coaching.
Communicatie Als er een probleem is waar het kind last van heeft, dan wordt daar op gereageerd. Voordat er hulp ingeschakeld wordt, is er in veel gevallen al heel wat gepasseerd. School heeft meestal al gereageerd, ouders en anderen hebben al van alles geprobeerd en hun mening gegeven op het functioneren van het kind. Regelmatig is er al een patroon ontstaan van een ongewenste actie-reactie cyclus die je ook een vicieuze cirkel zou kunnen noemen.
Illustratie: Aly Westerhuis
www.teaadema.nl 4
De kindercoach De kindercoach werkt dus binnen de driehoek kind, gezin en communicatie. In dit e- book gaat het over dit gebied van de kindercoach. Dat betekent dat de kindercoach zich thuis leert voelen en kennis en ervaring op gaat doen over deze gebieden. De kindercoach herkent waar hij het beste kan insteken om kind en ouders weer een stap op weg te helpen.
De reis van de kindercoach Zo mooi, het principe van kindercoaching.
Steve de Shazer, die samen met Insoo Kim Berg de bedenker is van het oplossingsgericht werken, noemde het de “tap on the shoulder”. Dit is voor mij leidend als ik aan het werk ben als kindercoach. Bert Hellinger voegde daar voor mij aan toe dat je als hulpverlener de laagste in rangorde bent na de grootouders, de ouders en het kind.
Het beeld Het beeld, wat ik door met name oplossingsgericht werken en systemisch werken heb gekregen van mijn werk als kindercoach en opleider, is dat van medereiziger. Ik sta naast en nét een klein stapje achter mijn cliënt. Daardoor hebben we hetzelfde uitzicht. En omdat ik gast ben in het land van mijn cliënt, mag die mij uitleggen wat er allemaal is te zien, te horen en te beleven. Zo maak ik als het ware een reis door het land van de cliënt en leer ik de gewoontes, de gedachten en meningen kennen van zijn omgeving.
Het prachtige land van mijn cliënt Omdat het land van mijn cliënt hem bekend is en hij alle hoeken en gaten kent, kan hij mij verrassen. Ik mag verwonderd en verbaasd zijn over de gewoonten en gebruiken. Ik kan doorvragen over de manier hoe de huizen zijn gebouwd, hoe de wegen zijn aangelegd en ik kan zien hoe de natuurlijke begroeiing eruit ziet. Ik kan me verbazen over de vruchtbaarheid of de armoede. Ik kan vragen naar het klimaat en de afbakening van de landsgrenzen. Door alle informatie die ik ontvang, krijg ik als het ware een inkijkje in een prachtig geïllustreerde atlas met gegevens. Iedere bladzijde die onder mijn aandacht komt, kan ik beschouwen op de waarde voor de cliënt.
Illustratie: Kitty Bakker
www.teaadema.nl 5
De kindercoach op reis Omdat de cliënt mij heeft uitgenodigd met hem op reis te gaan, gedraag ik me als gast. Ik houd me aan zijn ritme en tempo en vraag soms verwonderd naar de gebruiken die ik niet ken. Daar waar ik merk dat er spanning is of waar de omgeving voor problemen zorgt, ga ik heel voorzichtig en behoedzaam verder. Wanneer het landschap om een grote sprong of ingreep vraagt, zet ik stevig aan en hoop dat ik op die manier iets kan toevoegen aan het welzijn van de gastheer/vrouw.
Omdat ik al vele landen heb bezocht, stel ik nieuwsgierig en vasthoudend kritische vragen. Als mijn gastheer me daartoe uitnodigt of toestemming geeft, vertel ik over andere landen, gebruiken en gewoonten.
Ik kan vragen om zich voor te stellen bomen en struiken te snoeien, afval op te ruimen en te verwerken en nieuwe wegen aan te leggen. Ik kan uitleg geven over verschillende manieren van afvalverwerking. We kunnen samen een voorstelling maken voor nieuwe woningen of het opknappen van oude met een frisse kleur verf. Ik kan uitdagen tot het gebruik van handige gereedschappen die soms al decennia lang in gebruik zijn in landen van dichtbij of veraf.
En een inspectie van de fundering kan ook heel vruchtbaar zijn. De wortels van de bomen en huizen zijn meestal onzichtbaar, maar des te meer van belang. Als we deze op waarde schatten, bedanken en verstevigen kan dat veel verschil maken voor de toekomst.
De reis gaat verder Na de ontmoeting gaat de reis van de kindercoach weer verder. Nieuwe landen wachten op ontdekking. Echter, zoals het een goede gast betaamt neemt deze afscheid. Ik kijk nog een keer mee langs de schouder en beschrijf het prachtige uitzicht. Dit is het land van dit moment, met de geschiedenis van vaak vele jaren. Er is wat er is en de mogelijkheden voor groei en ontwikkeling zijn in kaart gebracht. Het is nu aan de gastheer/cliënt om te beoordelen of zijn omgeving bij het oude blijft of dat nieuwe elementen worden toegevoegd. Ik bedank de gastheer voor het vertrouwen en wacht nieuwsgierig en verwonderd op de nieuwe landen die aan mij worden getoond. Hoe heerlijk is het wanneer je als een soort reiziger dagelijks nieuwe landen mag ontdekken als kindercoach en opleider. Het maakt mijn leven iedere dag een stukje rijker.
www.teaadema.nl 6
De taal in het land van de kindercoach Als een kind een kindercoach bezoekt, komt het in een totaal nieuwe situatie waarbij het kind veelal zijn aangeleerde overlevingsstrategieën als eerste inzet. Immers er is een probleem!
De kindercoach spreekt een totaal andere taal dan alle andere volwassenen om hem heen en dat komt omdat de kindercoach geen opvoedende rol heeft. Dat maakt dat het land van de kindercoach een land is zonder moraalridders en resultaat kruisvaarders. Het landschap bestaat vooral uit liefde, humor en nieuwsgierigheid.
Wil je de taal van de kindercoach leren, dan zijn er drie belangrijke regels met hun valkuilen:
Contact en de 1e valkuilen Zonder contact kun je niet werken en dat betekent dat je allereerst in het kind hebt te investeren. De valkuilen zijn hier een mening hebben, snelheid en afleiding bieden. Pas wanneer een kind zich 100% en meer zich veilig voelt, zal er een stap gemaakt kunnen worden.
Bij veel kinderen moet je steeds opnieuw de veiligheid garanderen omdat ieder woord gerelateerd aan het probleem, het kind doet terugvallen in onveiligheid. Je ziet dan gedrag wat de overlevingsstrategie kenmerkt, bijvoorbeeld verlegenheid, ” ik weet het niet”, stoere praatjes, grijpen naar speelgoed, onrustig wiebelen enz. Dit komt dus met regelmaat weer terug in een sessie, tenzij het er mag zijn van de kindercoach.
De valkuil is zelf doorgaan met vragen, of het kind een spelletje aanbieden om de aandacht af te leiden en het kind ogenschijnlijk op zijn gemak te stellen.
Meer helpend voor de verlegen en angstige kinderen is je tempo drastisch naar beneden te brengen en de angel te benoemen: “Dit.. is… best… moeilijk… hè? Jaaaaa… en.. toch ben je hier… dat is heel knap…. huhuhummm…. en dan…. zit.. je … hier .. zomaar… om …. te moeten… praten….. over….. dat… het voor jou…. zo moeilijk… is…om… vriendjes…. te maken… wat ben je dapper om hier te zijn……”
www.teaadema.nl 7
En zo praat je een poosje door met een hele zachte, langzame stem. en bied je je hulp aan om te leren vriendjes maken (of concentreren, angsten te overwinnen, schrijven, boos zijn enz).
Bij de stoere, onverschillige en alleswetende kinderen zet je eerst humor en overdrijving in. De steler en vernieler vraag je wanneer de volgende buit en bushokje op de planning staan. Hiermee erken je de positie in de groep en tegelijkertijd laat je weten dat je hen uiterst serieus neemt.
Ook bij deze categorie ga je op dat moment geen afleiding bieden door een spel of tekening in te zetten, maar ga je mee in hun verhaal. Dat betekent dat je het verhaal inclusief vertoont ongewenst gedrag zonder oordeel en mening helemaal uitpluist en beaamt. Zelfs als het kind zegt je willen te vermoorden, ga je ermee akkoord. Bij deze kinderen voer je de spanning hoog op en daarom moet je hen nog meer veiligheid aanbieden.
Ook hier benoem je wat je ziet: . “Wow, dit is best spannend hè wat ik zeg….. en wat weet jij goed aan mij te vertellen dat jij dan meer gaat slaan….. dat vind ik heel dapper van je…. om dat tegen mij te zeggen…. . want wat ……..zou je eigenlijk zo graag liever willen? …. jaaaaa…… vriendjes maken……. en dat is nog best moeilijk hè?……. jaaaa en wat stoer … dat je dat …. aan mij durft …. te vertellen…. want dat lukt…. je nog niet zo goed hè? ….
Ook hier ga je steeds zachter en langzamer praten nadat je in contact de angel boven hebt. Het risico is, doordat je de spanning opvoert, dat het kind dingen vernielt die het in zijn handen heeft. En ook al kost dit je een vermogen, je negeert het en laat het gebeuren.
Op het moment dat het kind zelf merkt wat het doet, ga je het benoemen. “Goh… het lijkt wel alsof het zo spannend voor je is, waardoor je deze kaartjes helemaal kapot hebt gemaakt….. Jaaa…. gebeurt dat je vaker?…. en dat is vervelend hè, want dan wordt er weer iemand boos….. en jij wist niet eens dat je iets kapotmaakte……..”.
Contact maken tijdens een sessie gaat dus over instemmen met het kind en zijn gedrag. Het gaat over onvoorwaardelijk en 1000-voudig bevestigen van het kind en zijn gevoel. Paradoxaal genoeg voorkom je hiermee dat een kind zich ten opzichte van jou en je spullen grensoverschrijdend gaat gedragen.
Illustratie: Kitty Bakker
www.teaadema.nl 8
Focus en de 2e valkuil De tweede valkuil is verlies van focus en praten over het probleem. Problemen horen thuis in therapie en zijn niet het gebied van de kindercoach. Dit betekent dus dat je steeds weer de schakeling maakt van probleem naar doel. In gesprek met ouders en kinderen noem ik dat gaan van rood naar groen. Op de papiertjes in het stoplicht schrijven we op de rode het probleem, verkennen het kort maar krachtig en gaan dan naar groen.
Dit is de focus en de reden van de afspraak met de kindercoach.
Wij mensen zijn geneigd iedere paar minuten naar het probleem terug te keren omdat we denken dat we de oorzaak moeten vinden. We verliezen daarmee kostbare tijd en energie om te verkennen waar het al goed gaat en wat de kwaliteiten zijn om het probleem op te lossen naar het gewenste doel.
Wat heeft een kind eraan te weten wat hij allemaal fout doet in contact met medeleerlingen, zijn angst, zijn boosheid en zijn leer en concentratieprobleem. Dat is eigenlijk op een dieper niveau alleen maar inpeperen hoe fout hij is en doet.
Veel mooier is het om overeen te komen wat er nog geleerd mag worden, hoe hij dat gaat doen en wie hem gaat helpen. Daarbij heb je pas echt lol en dan kan je lachen om die domme dingen die je denkt en doet.
Daar komt de nieuwsgierigheid en de humor van de kindercoach goed van pas: “Joh….. jij kan computeren en wel een uur achter elkaar!!! ….wow… nou ja!!, dan kan je je toch concentreren????!!!, vertel me hoe je dat doet……!!”
……. ” En als je mij dit vertelt….. dat betekent dat je dus al 395 nachtjes bent gaan slapen zonder dat mama thuis was en al 7 nachten bij oma hebt geslapen zonder dat monsters er waren? Wow.. vertel me snel hoe je dat hebt gefikst!!…..”
De grootste valkuil bij het verlies aan focus is wellicht de onbewuste angst van de kindercoach om de confrontatie aan te gaan met het probleem van het kind, maar vooral de angst het niet te weten.
Echter, op het moment dat je steeds weer het kind (en de ouders) wijst op het stoplicht van rood naar groen, blijf je bij de focus. Want wie zegt dat de kindercoach het antwoord moet weten?
www.teaadema.nl 9
Afronding en de 3e valkuil Wanneer je dus heel gefocust met kind (en ouders) aan het werk bent geweest, kun je na een krap uur afronden. Er is zicht op de oplossing en een actieplan voor verbetering. Dat actieplan kan concreet gedrag zijn voor een situatie, maar vaker nog is het een observatie opdracht.
” Kijk maar eens naar P.. die kan het al heel goed en doe ook maar eens wat hij doet….”
… “Merk maar eens op wat je denkt als G.. je schrift afpakt en doe maar eens wat we net geoefend hebben….. Zou je dat lukken denk je……? En verbaas je dan maar eens hoe makkelijk het eigenlijk gaat als je dit gaat leren …..”
De valkuil in de afronding is de volgende afspraak. Meestal denkt de coach te moeten checken of het wel goed gegaan is, maar in feite heeft de coach daar niets mee te maken en geeft daarmee in diepste zin eigenlijk een motie van wantrouwen.
Het is dus handig na te vragen of er voldoende handvatten zijn en of het echt wel nodig is een volgende afspraak te maken. Zelf weiger ik regelmatig een volgende afspraak omdat ik ervan overtuigd ben dat het kind met zijn ouders het gaat redden. En dan blijkt in de praktijk dat er pas na minimaal drie maanden een update hoeft plaats te vinden. En soms pas na een jaar.
De kindercoach is een stoplichtdenker Vrijwel niemand wil graag wachten voor het rode stoplicht. Stoplichten houden ons in het algemeen op en ik ken mensen die hun route wijzigen om zoveel mogelijk stoplichten te vermijden. Die mensen zijn over het algemeen ook blijer met alle minirotondes die veel stoplichten hebben vervangen. Maar in feite heb je ook met een rotonde te maken met een soort van oponthoud. En de moderne mens wil geen oponthoud, maar doorgaan op zijn weg en recht vooruit.
Het rode stoplicht van de kindercoach Mensen met een probleem zijn geneigd altijd stil te staan bij het rode stoplicht. Alle aandacht gaat naar het probleem en meestal is er een flinke portie verzet aanwezig. De kindercoach dwingt bij aanvang van de coaching, kind en ouders heel bewust stil te staan bij het rode stoplicht.
www.teaadema.nl 10
Deze stop is bedoeld om bewust aandacht te schenken aan het ervaren probleem:
• Wat is je probleem? • Hoeveel last heb je ervan? Hoeveel last heeft iemand anders ervan? • Als ik het heb, wat betekent dat dan voor mij? Hoe doe jij je probleem? • Wat levert je probleem jou op? Wat levert je probleem anderen op?
De bedoeling hiervan is om de zaken helder te krijgen. Regelmatig blijkt dat het eigenlijk wel prima is dat het probleem er is. Andere momenten blijkt dat niet het kind, maar de ouders eigenlijk last hebben van het probleem. Of de juf….
Het groene stoplicht van de kindercoach Wanneer we lang genoeg hebben stilgestaan bij het rode stoplicht, besluiten we of het tijd is of het stoplicht op groen kan springen. En daar wordt het pas echt interessant. Welke weg gaan we na het wachten tot het groen wordt, werkelijk kiezen?
• Wat wil je in plaats van je probleem? • Wat wil je WEL? • Wat is je doel, wat wil je bereiken? • Wie ben je zonder je probleem? • Wat kan je dan, wat doe en waar ben je dan? • Wat denk je als je weet wat er in de plaats van je probleem is?
Het groene stoplicht is de meest interessante fase. Dit is de kern, want groen geeft het signaal van de richting. Het is ook het meest moeilijke deel en vraagt veel deskundigheid van de kindercoach. Immers, het eerste wat kinderen en ouders zeggen als we van rood naar groen gaan is: “Ik wil het probleem NIET meer” of “het probleem moet stoppen”.
En daarmee blijven we in het rood, want NIET is een roze olifant. Steeds als je iets niet wilt, moet je er eerst wel aan denken. Wil je stoppen met je concentratieprobleem, dan moet je steeds evalueren of je al gestopt bent met je niet concentreren.
En dat is de weg naar het volgende rode stoplicht of rondjes rijden op dezelfde rotonde.
We gaan bij groen dus voor een richting die ook werkelijk een nieuwe richting geeft.
Het oranje in het stoplicht van de kindercoach Bij oranje ligt de oplossing al kant en klaar op braakliggend terrein. Als je namelijk stilstaat
www.teaadema.nl 11
bij rood en denkt aan groen, hoef je alleen maar op zoek te gaan naar de schatten die rondom liggen.
• Wat heb je te leren om in het groen te blijven? • Wie kan de oplossing in het groen al goed? Wie kan helpen? • Wanneer doe je al datgene wat je in het groene hebt geschreven? • Wat zijn de voordelen als je het groene hebt? • Welke verschillen zijn er tussen rood en groen en hoe kun je ze gebruiken? • Wat kan je als eerste doen om groen te doen?
Oranje is steeds de tussenstap die het sein geeft voor verder gaan of stoppen. Want er komt altijd weer een rood stoplicht (wat je ook terugval kunt noemen) en je kunt iedere seconde opnieuw besluiten of je verder wilt gaan met groen.
Hoe werk je met de kleuren van het kinderstoplicht Dit is het interessante deel van het werken met kinderen want je moet veel vertalen. Als kindercoach werk je altijd in de driehoek van kindfactoren, gezinsfactoren en communicatie. Dat maakt dat je die aspecten mee weegt en een keuze maakt voor de insteek van de coaching.
Met jonge kinderen speel je, vertel je verhalen en werk je vooral met de ouders. Oudere kinderen vanaf een jaar of zeven, maar zeker vanaf negen jaar, bezitten een prachtige wijsheid die je gewoon kunt bevragen. Aanwezige ouders zijn bovendien een bron van informatie en hulp.
Omdat het doel en dus de focus helder is, namelijk datgene wat er in de plaats moet komen van het probleem, kun je alle middelen inzetten die passen bij het kind. Het ene kind laat je tekenen, bouwen of verven, met het andere kind leg je hele routes af met behulp van vloerankers (dit is mijn favoriete bezigheid.. ), maar ook uitgesorteerde vragenkaartjes, kaartjes uit het kwaliteitenspel of handpoppen zijn behulpzaam.
Andere kinderen, maar zeker ook ouders, kun je geweldig goed helpen door visualisaties, maar ook liedjes maken, Ret-technieken en andere methodieken zijn bruikbaar. Net wat de specialiteit van de kindercoach is. Kenmerk is dat je altijd doelgericht bezig bent met dat wat in het groene staat. Als je groen voor ogen houdt, ben je gericht op de toekomst en je kunt ieder moment een nieuwe keuze maken.
www.teaadema.nl 12
Een kindercoach is een stoplichtdenker omdat zij juist wil helpen bij het vinden van een helpende vrije richting. En heb je het zoeken naar de oorzaak van het probleem gemist? Dat klopt, want die is niet wezenlijk interessant. Er zijn honderden oorzaken van een probleem te bedenken en ze houden je bij het rood in de stilstand. Daar is een coach niet voor, een coach staat voor het rode stoplicht en wil verder met groen.
Schrijf op de rode, oranje en groene papieren in de cirkel wat je hebt ontdekt en neem het mee naar huis om daar te oefenen.
www.teaadema.nl 13
2. Voor wie is kindercoaching? Een kind moet veel leren op weg naar volwassenheid.
Allereerst is daar het leren gebruiken van hoofd en lichaam. Later komen daarbij het leren van sociaal gedrag, het leren hanteren van emoties en de omgang met andere mensen. Gedurende het hele proces van groter groeien kan er van alles gebeuren waardoor een kind zijn capaciteiten even niet (volledig) kan benutten.
Ook ouders hebben te leren hoe ze een kind opvoeden. Iedere leeftijdsfase vraagt van hen weer andere vaardigheden om hun kind te ondersteunen in het groter groeien. In dat proces kan er van alles gebeuren waardoor de capaciteiten van de ouders niet altijd op de gewenste manier naar voren komen.
Voor alle grote en kleine vragen die ouders en kinderen hebben tijdens het proces van opgroeien, kunnen zij een beroep doen op de kindercoach en opvoedcoach. Meestal zijn 2 tot 5 afspraken voldoende om samen oplossingen te vinden waardoor ouder en kind weer verder kunnen.
Kindercoaching is er voor kinderen van verschillende leeftijden en met verschillende problemen zoals:
• De peuter, kleuter of schoolkind die bang is voor monsters onder het bed • Het kind wat vaak boos of verdrietig is? • Het kind wat denkt dat andere kinderen dingen veel beter kunnen dan hem • Het kind wat denkt dat andere kinderen meer mogen dan hem • Het kind wat nog in bed plast of poepproblemen heeft • Het kind wat het op school soms best moeilijk heeft • Het kind waarvan juf of meester zegt dat het rustiger moet zijn in de klas • Het kind wat kampt met dyslexie of dyscalculie • Het kind wat wordt gepest? • Het kind waarvan de ouders zeggen dat het zich overal mee bemoeit • Het kind wat er slecht tegen kan als dingen anders gaan dan het dacht • Het kind wat bang is als ouders weggaan • Het kind wat slecht eet
www.teaadema.nl 14
Samen met de kindercoach ontdek men wat er allemaal wél goed gaat en hoe het beter kan worden.
De kindercoach is er ook voor pubers:
• De puber tussen 12 en 25 jaar die merkt je soms dat de studie niet wil vlotten? • Lukt het niet met een bepaald vak? • De puber die last heeft van dyslexie, faalangst of concentratieproblemen • De puber die niet goed weet hoe het huiswerk te plannen? • De puber die moeite heeft om samen te werken met mede studenten • De puber die problemen heeft met de ouders • De puber die graag beter aansluiting wil hebben in de groep
Samen met de kindercoach kan er een oplossing gevonden worden voor alle dilemma's die bij deze levensfase horen.
De kindercoach is er ook voor kinderen in moeilijke omstandigheden:
• Zijn de ouders gescheiden of is er iemand overleden • Het kind wat het moeilijk vindt om te laten zien hoe verdrietig het is omdat de
ouders ook al zo verdrietig of boos zijn • Het kind wat graag zou willen helpen, maar dat lukt niet zo goed want het lijkt wel of
het het helemaal verkeerd doet • Het kind wat zich diep van binnen verdrietig voelt • Het kind wat vaak boos is
Samen met de kindercoach kan bekeken worden hoe het allemaal makkelijker kan worden en wat men wél kan doen zodat het minder erg wordt.
Een probleem hoeft niet langer zo belangrijk te zijn: alle kinderen hebben veel mogelijkheden om ze op te lossen.
Kan de kindercoach toveren?
Waarom komen ouders en kinderen bij de kindercoach? Meestal zit een kind niet lekker in zijn vel als hij bij mij wordt aangemeld: het loopt niet
Illustratie: Kitty Bakker
www.teaadema.nl 15
goed op school wat betreft het leren of met de sociale contacten. Het kind is thuis vaak boos, heeft moeite met de echtscheiding, is angstig in het algemeen of voor iets in het bijzonder, maakt veelvuldig ruzie met broertjes of zusjes, enz, enz… De ouders vinden dat er NU wat moet gebeuren en komen met hun kind in de praktijk voor kindercoaching.
Wat gebeurt er tijdens een afspraak? Omdat ik van te voren, meestal telefonisch, met de ouder(s) een kort intakegesprek voer, kan ik direct met het kind in gesprek. Tijdens de eerste minuten smeden we al een band doordat ik het kind op zijn gemak stel en een praatje maak en wat te drinken aanbiedt. Het kind kan even om zich heen kijken en tot zichzelf komen.
De ouder blijft in principe bij de sessie aanwezig en wordt zo nu en dan betrokken doordat ik versterkende vragen stel waardoor de ouder iets positiefs gaat zeggen over het kind. Vrijwel altijd komt er dan een grote glimlach bij het kind als hij hoort dat bv mamma trots is op zijn prestaties of graag wil dat het allemaal wat makkelijker wordt.
Met dit soort vragen neem ik eventuele gevoelens van schuld en schaamte bij het kind weg. En de glimlach wordt altijd breder als ik nog eens extra nadruk leg met de vraag: “Wist je wel dat pappa dat dacht over jou”.
Andere vragen en opmerkingen maken dat de ouder toestemming geeft aan het kind om bijvoorbeeld meer ontspannen te presteren. Dit gaat allemaal langs neus en lippen, maar heeft een diepe impact. Als bijvoorbeeld moeder zacht knikt dat pappa altijd pappa blijft ondanks dat hij weggelopen is, of knikt en zegt dat het goed is dat het kind zijn eigen boontjes mag doppen, geeft dit vaak een diepe ontspanning bij het kind. En dit maakt ruimte vrij voor beter leren en goed in je vel zitten.
Het beste bewijs voor deze aanpak was een kind die door dit soort vragen 5 AVI- niveaus vooruit ging binnen een maand. En dat kwam echt niet alleen door een effectieve dyslexiemethode behandeling!
Wat een kind heeft te leren Waar ouders niet altijd bij stilstaan is dat ieder kind veel moet leren, de zogenaamde ontwikkelingstaken. Het kind moet leren lopen, schrijven, fietsen, zwemmen, schrijven, lezen, rekenen, met andere kinderen omgaan, vriendjes leren maken, zijn geweten ontwikkelen, onafhankelijk worden, zich aan regels houden en ga zo maar door.
www.teaadema.nl 16
Het lijkt allemaal zo vanzelfsprekend en dat is het gelukkig ook meestal.
Het belangrijkste overkoepelende is dat kinderen moet leren omgaan met hun emoties en dat is vaak net het probleem wat onderliggend is aan de klacht over gedrag wat het kind laat zien. Alle bovengenoemde leertaken hebben gemeen dat er geleerd wordt met vallen en opstaan. Ieder kind heeft zijn eigen temperament waardoor het ene kind faalangst ontwikkelt, de ander boosheid en frustratie en weer een ander zelfvertrouwen tijdens deze leerprocessen.
Het toveren van de kindercoach Tijdens de sessie gebruik ik verschillende methodieken en vragen om erachter te komen hoe het kind het beste leert, wat zijn temperament en aanleg is en hoe verandering het beste aangepakt kan worden. Het is dan ook niet eenduidig hoe een afspraak verloopt. Ouders denken soms dat er weinig gebeurt en dat er maar op los gefantaseerd wordt.
Dit lijkt inderdaad wel eens zo, maar niets is minder waar.
Er is wel degelijk een structuur en opbouw in het coachingsuur. Ik werk altijd volgens een 5-stappenplan waarbij de stappen steeds opnieuw worden doorlopen: wat moet stoppen, wat gaat er al goed, hoe moet het zijn en wat zal het verschil dan zijn, wat werkt al in de goede richting, wie kan er helpen en tot slot wat is het concrete plan voor actie.
Omdat kinderen nog een goede toegang hebben tot magisch denken en het vertalen van gevoel naar beelden, is bijvoorbeeld het werken met de beelden gecombineerd met kids’ skills een handige manier om met emoties te werken.
Het is bewezen dat waar het beeld, plaatje of film van het kind verandert ook de emotie verandert en daarmee het gedrag.
Overigens kan het coachen met fantasiebeelden in gedachten gebeuren, maar ook gebruik ik poppetjes, steentjes, matjes, tekenen en wat al niet meer.
En het is soms moeilijk uit te leggen aan de ouder die erbij zit en hoort van mannetjes in het hoofd, of stenen in de buik, of vogels in de voeten en andere zaken zoals gordijnen en gymtoestellen als metafoor voor een probleem. En toch als we de mannetjes op reis sturen, gaten schieten in stenen, vogels weg laten vliegen, gordijnen opendoen en gymtoestellen lager maken dan is er iets in het kind veranderd.
www.teaadema.nl 17
Het kind heeft door middel van de beelden die verbonden waren met het probleem iets opgelost en voor altijd veranderd. De tijd moet nog even uitwijzen of het voldoende is gebleken of dat er nog meer moet gebeuren.
Niet alle veranderingen kunnen in één keer opgelost worden en het kind heeft natuurlijk wel zijn eigen temparement.
Gelukkig wel, want de ouder zou raar opkijken als het verlegen kind plotsklaps flink assertief was en andersom. De gevoeligheid van het kind wijzigt niet, er kan alleen anders mee worden omgegaan en er kunnen andere keuzes worden gemaakt.
Dus ja, ook al zitten ouders erbij en kijken ze ernaar wat er gebeurt, het is niet altijd duidelijk aan te wijzen hoe het komt dat het beter gaat met het kind. Ik denk dat de combinatie vertrouwen, acceptatie, de positieve wisselwerking tussen ouder en kind en het werken met beelden, tekeningen, poppetjes, steentjes en alles wat er maar verschuift of verandert bijdraagt aan het resultaat wat de bedoeling was.
Soms is het inderdaad net toveren, maar dat hoort er bij voor kinderen, toch?
Wat is het verschil tussen een kindertherapeut en kindercoach? Helaas is het zo dat in onze huidige tijd steeds meer kinderen worden voorzien van een label. Als er eenmaal een label of stempel is verstrekt, staan ouders en kinderen regelmatig even machteloos met de handen in de lucht. Want er is nu wel een officieel predicaat afgegeven voor datgene waar kind en ouders last van hebben, maar hoe moet het nu verder.
Het kind moet nog steeds voldoen aan de eisen die gezin, school en maatschappij stellen en zijn ontwikkeling naar volwassenheid gaat hoe dan ook gewoon verder. Dat is vaak het moment om rond te kijken naar hulp voor de klacht waartoe het traject van diagnosticeren meestal is ingezet.
Als de diagnose bekend is, begint de zoektocht naar hoe om te gaan met... of hoe het probleem makkelijker gehanteerd kan worden.
Sommige ouders willen niet dat hun kind een stempel krijgt en zoeken daarom op eigen
www.teaadema.nl 18
houtje hulp voor de problemen waar ze met hun kind tegenaan lopen.
En natuurlijk zijn er ook ouders die even een steuntje in de rug kunnen gebruiken bij opvoedvragen of kinderen die even extra hulp kunnen gebruiken bij leermoeilijkheden of gebeurtenissen die veel impact hebben op hun leven.
Al die ouders en kinderen kunnen terecht bij een kindertherapeut of kindercoach.
Kindertherapeut of kindercoach? De vraag komt regelmatig voorbij: Wat is het verschil tussen een kindertherapeut en een kindercoach. Hoog tijd dus om dat allemaal eens op een rijtje te zetten.
Schatgraven Kort gezegd zou je kunnen zeggen dat een kindertherapeut graaft, spit, delft en wroet in de grond.
De kindertherapeut gaat uiteindelijk via diepgravende processen naar een mooie vruchtbare akker. Onnodige en overbodige zaken worden verwijderd, oude resten worden verbrand en er blijft alleen maar schone grond over.
De kindercoach zoekt samen met kinderen en ouders naar schatten en mooie vondsten die op de grond en net onder de oppervlakte liggen. Door het gebruik van praktisch gereedschap worden de schatten opgespoord, op waarde beoordeeld, zo nodig opgepoetst en behandeld voor tentoonstelling of gebruik.
Een kindercoach neemt de bouwgrond voor lief en gaat met de gevonden voorwerpen aan het werk.
Alles wat gevonden wordt krijgt een functie en wordt meegenomen naar de toekomst. Mochten er toch storende objecten worden gevonden dan worden deze alleen afgevoerd als kind en ouders heel zeker weten dat het weg mag.
De verschillen in het echt:
Een kindertherapeut werkt vaak meer aan de oorzaak van problemen met kinderen door middel van verschillende werkvormen.
• Kinder en jeugdtherapie is meestal langduriger hulp en werkt volgens een min of meer vast protocol. (10 sessies of meer)
www.teaadema.nl 19
• Ouders zijn niet aanwezig en hebben regelmatig een aparte afspraak met de kindertherapeut.
• Kindertherapie is te onderscheiden in therapie door kinderpsychologen en orthopedagogen of door HBO geschoolde kindertherapeuten.
• Kindertherapie is volgend naar het kind en wacht tot het kind rijp is voor een volgende fase.
Een kinder- en jeugdcoach kenmerkt zich door een oplossingsgerichte aanpak vanuit het hier en nu en houdt zich niet bezig met de oorzaak van problemen omdat het daar niet voor is opgeleid.
• De aanpak is praktisch, toekomstgericht en kortdurend. (max. 5 sessies) • De kindercoach gelooft in de kracht van het kind en bouwt op de eigen wijsheid van
het kind. • Er wordt niet gewerkt met vaste protocollen, maar meer met actieplannen. • De kindercoach geeft als het ware een tikje op de schouder, kijkt mee en attendeert
op de gewenste oplossingsrichting. • Een kindercoach werkt net als in kindertherapie met verschillende werkvormen. • Kindercoaches zijn er in vele gradaties. Van professionele HBO-ers tot coaches die
zich gespecialiseerd hebben op één gebied.
www.teaadema.nl 20
3. Principes van kindercoaching De kindercoach voegt iets toe Er is geen kind die spontaan zelf naar een kindercoach zou gaan. Een kind ervaart niet snel een probleem. Wel kan een kind iets moeilijk vinden, maar dat is iets anders. Dit gegeven betekent dus dat ouders een probleem ervaren waardoor ze deze vorm van hulp inschakelen. Die problemen kunnen met van alles te maken hebben, maar meestal zit er een component bij van gedrag of van leren. De ontwikkeling van kinderen is namelijk helemaal gericht op iets leren. Als er zich dan iets voordoet wat als ongewenst wordt ervaren, zou je kunnen zeggen dat het kind iets heeft te leren.
Wat gebeurt er bij problemen van kinderen? Meestal zijn het eerst de ouders die een probleem ervaren bij hun kind, maar ook school kent grenzen van wat ze kunnen bieden aan een kind. En als iemand een probleem ervaart, wil het dat opgelost zien.
Er treedt dan vaak een automatisme in werking: Het probleem moet weg, vernietigd, afgeleerd, mag niet meer voorkomen en het moet vooral ophouden te bestaan. Dit wordt vaak aan het kind meegedeeld, maar er wordt vergeten bij te vermelden HOE het kind dit moet doen en vergeten te vragen WAT het kind zelf wil.
Strikt genomen treedt er nu een traject in werking waarbij het kind geholpen wordt iets niet meer te doen. Aan de reden waarom een kind iets doet en wat het ‘probleem’ een kind oplevert wordt voorbijgegaan.
Het resultaat is meestal niet bijster helpend voor de toekomst en terugval in het oude probleem is al snel te verwachten. Het boemerang effect is groot want dat wat je hier onderdrukt, komt vaak elders weer boven.
Wat doet de kindercoach? Een kindercoach pakt het anders aan. Het probleem heeft een goede reden en bestaansrecht anders zou het er niet zijn. Immers als er geen reden voor angst is, hoeft een kind zich ook niet angstig te gedragen. Als een kind leerproblemen heeft, is er iets waardoor
www.teaadema.nl 21
het kind nog niet goed doorheeft wat er is te doen. (NB: medisch aantoonbare feiten even buiten beschouwing gelaten..)
Als je meer van hetzelfde doet door het kind meer te laten oefenen met leren, het gedrag gaat verbieden of je laat de beelden vernietigen die passen bij de angst, dan houd je geen rekening met de onderliggende behoefte of voordelen van het probleem die er zijn.
De kindercoach gaat dus eerst akkoord met alles wat er is en stelt de vraag: Wat moet er in de plaats komen van de uiterlijke kenmerken van dit probleem. Hoe kan een kind hetzelfde gewenste effect hebben op het niveau van de behoefte of het voordeel van het probleem.
Als je op deze manier denkt, kun je starten met dat wat er is: Onderzoek wat de opbrengst is en zorg dat er iets positievers voor in de plaats komt.
• Woede-aanvallen? Boosheid is geweldig, want het zorgt ervoor dat je voor je zelf kunt opkomen. Hoe kan je ervoor zorgen dat je gehoord wordt?
• Monsters, muren, weglopen, dwanghandelingen, huilen, alles veroorzaakt door angst? Wees blij, angst zorgt ervoor dat je jezelf leert beschermen. Hoe kan je dat doen waardoor je je sterker voelt en vooruit durft te gaan? Hoe kan je de muren zo bouwen, dat ze je voldoende beschermen en toch contact laten maken? Hoe kan je de monsters en nare beelden bedanken zodat ze willen wijzigen in meer bruikbare beelden?
• Fouten bij lezen, schrijven en rekenen? Laat eerst eens zien wat je al wél kan en dan stapje voor stapje ontdekken wat er nog bij kan.
Op deze manier gaat de kindercoach er vanuit dat alle gedrag en problemen een goede bedoeling hebben en dat ze er daarom mogen zijn. Het kind blijft heel en hoeft niets af te leren, te vernietigen, ergens mee op te houden of iets te laten. Er komt gewoon iets nieuws bij en dat kun je oefenen om te leren.
Zo voegt de kindercoach iets toe in plaats van iets weg te halen.
Welke boodschap geef je een kind Als er een probleem is wat met school of een instantie heeft te maken, doen ouders regelmatig een beroep op de kindercoach om hierbij te ondersteunen. En niet alleen ouders want er is veel overleg tussen professionals over kinderen waar ouders niet eens iets van af weten! Als ouders een beroep doen op een kindercoach om te overleggen met
www.teaadema.nl 22
derden gebeuren er twee ongewenste zaken:
Allereerst is een kindercoach vaak niet ingeschreven in het register voor privacy wetgeving. Dit betekent dat de kindercoach die overleg pleegt met anderen deze wet overtreedt, ook al geven ouders toestemming.
Veel erger echter, is dat een kindercoach de taak van de ouders overneemt. In feite zegt een ouder dan tegen zijn kind: “Wij kunnen het niet en daarom laten we jouw welzijn aan een ander over“. Dit maakt iedereen zwak en machteloos. De mening van de professionals gaat overheersen en zij nemen een superieure positie in.
Vele malen mooier is het om samen met de ouders het kind centraal te stellen en een dergelijk gesprek voor te bereiden. Samen ontdekken wat het kind nodig heeft, hoe ouders hun kind met moeilijkheden kunnen ondersteunen en wat ze zelf kunnen doen in relatie tot derden.
Het effect is hetzelfde als bij de kinderen: Ouders met het hoofd omhoog en rechte schouders. Zij gaan het opnemen voor hun kind en leren wat het probleem betekent voor het kind en hun en wat ervoor in de plaats kan komen.
Want stel je maar eens voor welk gevoel er bij een kind achterblijft als zijn ouders krachtig voor het kind zijn opgekomen. Dat is toch veel mooier en sterker dan dat ze vertellen dat de kindercoach het wel zal regelen?
En zo bedenkt een kindercoach in iedere situatie opnieuw: Wat verzwakt, wat maakt sterk en wat kan er worden toegevoegd opdat iedereen rondom het kind sterker wordt en deze kracht door het kind benut kan worden?
De essentie van kindercoaching is leren Cursisten van de basisopleiding tot kindercoach komen er al snel achter: “Een kind heeft geen probleem, maar heeft iets te leren”.
Als je de zin een paar keer leest en uitspreekt, voel je hoeveel perspectief deze uitspraak biedt. Ben Furman, de bedenker van Kids’ Skills heeft deze overtuiging zelfs beeldend gemaakt in het logo van Kids’ Skills.
Illustratie: Kitty Bakker
www.teaadema.nl 23
Bedenk maar eens wat het betekent als je samen met een kind, zijn ouders, leerkrachten en hulpverleners ervan uitgaat dat het kind zijn problemen als een strategisch actieplan gaat aanpakken in een leerplan. Dat scheelt een hoop gedoe op zoek naar de oorzaak van het probleem en welke oplossingen je moet zoeken.
Het kind met een probleem Kinderen komen bij de kindercoach omdat ze een probleem ervaren. Tijdens de start van het gesprek creëert de kindercoach al de setting door het kind te vragen naar wat het allemaal al geleerd heeft. Hier haal je de eerste winst want:
“Wow, dus jij kan al zelf bedenken waar je langs moet op de fiets naar school, je benen weten al hoe ze moeten fietsen, uitkijken in het verkeer heb je al geleerd en zelfs toen je knie kapot was ben je doorgefietst. Dat betekent dat je al heel veel ingewikkelde dingen tegelijk kan doen, dit heb je goed geleerd zeg! en zelfs als het pijn doet kun je doorzetten. Dan denk ik dat we samen er ook wel achter kunnen komen wat je moet leren om je beter te kunnen concentreren. Vertel…”
Door te vragen en te benoemen wat er is en wat het kind allemaal al geleerd heeft komen kind en ouders in een andere “state of mind”, namelijk die van mogelijkheden en van trots op dat wat er al is.
De overstap van het probleem naar het doel is dan snel gemaakt. En als het doel helder is, kun je vrij makkelijk een actieplan maken welke vaardigheden een kind nog moet leren om zijn probleem tot doel op te lossen.
Ieder kind kan leren De meeste kinderen ontwikkelen zich in de vloeiende lijn. Vanaf de geboorte worden deze lijnen in de gaten gehouden. Ze heten dan nog groeilijnen en op school komen daar de leerlijnen bij. Wanneer er bij een kind een achterstand in de ontwikkeling wordt geconstateerd zou je dus eigenlijk ook gewoon kunnen vaststellen wat het kind nog moet leren.
Helaas stellen we met al onze diagnostische technieken volgens het medische model vast wat er mis is. En met wat er mis is, kun je verder niet zo heel veel als je nalaat op zoek te gaan naar perspectieven.
Doordat de kindercoach veel weet van de ontwikkeling van kinderen en vooral een
www.teaadema.nl 24
praktisch denker is, wordt het een feest om te ontdekken welke eerstvolgende stappen het kind kan zetten op weg naar verbetering.
Ieder kind kan terecht bij de kindercoach Het maakt niet zoveel uit welk probleem een kind heeft, welke intelligentie of welke diagnose. De kindercoach stemt met ouders en kind af, wat er zou moeten veranderen. Of in de taal van de kindercoach: Wat moet dit kind leren.
Hoogbegaafd, hooggevoelig, adhd, Pdd-nos, dyslexie, het maakt allemaal niet uit.
“Als je de overtuiging hebt, dat ieder kind uiteindelijk volwassen wordt, dat ieder kind kan leren en dat er soms ergens een “storing” optreedt die verholpen moet worden op de af te leggen weg, dan ga je er al van uit dat er voor ieder kind vooruitgang is te halen”.
Dit betekent dat je voor het hoogbegaafde kind wellicht meer uitdagende én hoe te leren leren doelen formuleert, voor het hooggevoelige kind meer weerbaarheid en versterking van het eigen ik, voor de adhd-er uitgestelde aandacht doelen en voor autisme spectrum doelen die passen bij dat deel van de ontwikkeling waar de achterstand zich voordoet. Het perspectief voor het kind en de ouders is dan dat je een eerste kleine stap formuleert die aansluit bij de ontwikkeling van het kind.
Essentieel voor de kindercoach is te bedenken welke ontwikkelingstaak extra aandacht nodig heeft en waar in de ontwikkeling aansluiting moet plaatsvinden. Bij leerproblemen ga je vaak terug naar de basis waar het misging, vaak in groep 2 of 3. Bij adhd problemen kan dit teruggaan tot de peuterleeftijd waar leren omgaan met uitgestelde aandacht een rol speelde.
Bij pdd-nos en autisme kun je onderzoeken in hoeverre het kind in zijn ontwikkeling is met betrekking tot de sociale informatie verwerking en daar de eerstvolgende stap bepalen die nodig is om te leren. Bij hooggevoeligheid kun je op 2-jarige leeftijd uitkomen waar het kind een stevig ik-gevoel had moeten leren. Zo heeft iedere leeftijd zijn eigen uitdagingen waar het spaak kan lopen. Maar als je samen met kind en ouders hebt vastgesteld wat een kind allemaal al WEL heeft kunnen leren, bied je een positief kader voor al die onnoemelijk veel activiteiten die nog geleerd mogen en kunnen worden op weg naar volwassenheid.
Wat heel is, hoef je niet te maken
www.teaadema.nl 25
Het is een doordenkertje. Wat heel is, hoef je niet te maken. Helaas richten we ons in het dagelijkse verkeer echter op dat wat stuk is. Dat valt op en dat ergert ons. We willen het weer heel hebben en gaan op zoek.
Zo is het ook met oplossingsgericht werken. Wat goed is en werkt, laat je. Wat kapot is ga je herstellen.
Het lijkt zo simpel, maar hoe vaak doen we het niet anders? We mopperen op dat wat stuk is en zouden willen dat het anders was. Hiermee gaan we vaak in tegen de realiteit en leggen de oplossing voor onze problemen bij de ander, want die is eraan schuldig dat wij ons niet goed voelen.
Gedrag Ook opgroeiende kinderen zijn regelmatig even niet helemaal in orde. Niemand wordt zonder kleerscheuren volwassen. Gelukkig maar, want dan zouden we erg weinig weerstand en oplossingsvermogen hebben. Bij de eerste de beste tegenslag zouden we het opgeven of misschien ongezond en buiten proportie reageren.
De hele dag door vertonen we gedrag. Patronen in gedrag ontstaan vaak door gewoonten en feedback wat we daarop krijgen. De nuances worden niet meer opgemerkt of uitvergroot. Dit gebeurt wanneer een kind storend gedrag vertoont, bijvoorbeeld in de vorm van schreeuwen, zeuren, jammeren, klagen, klieren of dingen stuk maken. Onmiddellijk volgt op dit soort gedrag vaak een standje in de vorm van ” Niet doen….” of ” ophouden…”.
Het gedrag is dus opgemerkt, maar wat eraan voorafging of erna kwam, blijft onopgemerkt. Jammer voor opgroeiende kinderen wiens inspanningen niet opgemerkt worden, is dat ze weinig positieve feedback krijgen. Ze krijgen alleen reacties op gedrag wat als onwenselijk wordt ervaren.
Wat aandacht krijgt, groeit… Na verloop van tijd, als het gedrag al een patroon is geworden, ontstaat de wens tot verandering. Of eigenlijk roept men dat iets eindelijk moet stoppen en men het niet meer wil…… En helaas, dat werkt niet zo gemakkelijk want eerst zal je moeten bedenken wat je ervoor in de plaats wil. En da’s pas echt lastig.
Ouders en kinderen vertonen vaak automatisch op elkaar voorkomende reacties:
www.teaadema.nl 26
• Kind wil aandacht, ouder roept stil… kind begint meer aandacht te trekken…. • Kind wil snoepje, ouder roept kan niet…. kind begint te dreinen… • Kind wil zelf kleren uitzoeken, ouder zegt nee ….. kind trekt het aan…. • Kind huilt van teleurstelling, ouder roept jammer niet zo….. kind jammert nog
harder…. • Kind blijft doorvragen om wens, ouder roept zeur niet zo…… kind blijft door
dreinen…. • Kind zit te dralen, volwassene roept ga je concentreren…… kind blijft rondkijken…
Het vervelende is dat hoe meer je let op het gedrag wat je stoort, hoe meer je je eraan gaat ergeren. En dat zorgt meestal voor een sterkere reactie. In gedragstermen betekent het dat de ene reactie de andere uitlokt en sterker wordt. De beroemde vicieuze cirkel treedt in werking. Pas als het onderwerp verlaten wordt, kan de rust weerkeren.
Wat helpt wel? Als je te maken hebt met storend gedrag of een vicieuze cirkel, zou je kunnen gaan kijken waar het wel goed gaat. Niets duurt 24 uur lang, geen enkel gedrag kan zo lang worden volgehouden. Dat is een gegeven wat je kan helpen.
Dit betekent dat ouders en kinderen hun aandacht kunnen richten op gedrag wat ze wel wenselijk vinden en gaan onderzoeken waar en wanneer het al wel goed gaat. Ze kunnen simpelweg besluiten om daar meer van te doen.
Bijvoorbeeld dat het kind zijn spullen meestal opruimt, netjes vraagt om toestemming, zich aan afspraken houdt, zich wel goed kan concentreren bij taal, lief past op broertjes en zusjes, kan delen, etc, etc,. Dit gegeven kan worden gebruikt om te onderzoeken hoe het kind daar meer van kan doen.
Datgene wat storend is kan bekeken worden op de waarde die het heeft. Maar vooral op wat de onderliggende behoefte is van het kind. Heel vaak is de onderliggende behoefte van een kind een vraag om aandacht. Je kunt dan besluiten de frustratie van het kind te benoemen en te erkennen dat het jammer is dat…… Vaak is dan de kou wel uit de lucht en het patroon doorbroken.
Illustratie: Kitty Bakker
www.teaadema.nl 27
En soms kun je je afvragen of er sprake is van zodanig storend gedrag dat het moet veranderen, of dat het een eigenschap is die nu eenmaal bij het kind hoort. Je kunt hier denken aan beweeglijkheid, gevoeligheid of een bepaalde manier van uiten. Dan is het niet zozeer het kind wat een probleem heeft, maar de volwassene die wordt getriggerd door bepaald gedrag. En dan kun je je afvragen wie er een probleem heeft…..
Als dit de volwassene is, dan bied je hem hulp aan voor het omgaan met ergernissen en laat je het kind heel. Want die had immers geen probleem?
En zo kun je van iedere vicieuze cirkel een ontdekkingstocht maken naar de uitgang. Je laat heel en mooi wat er al is en onderzoekt waar mogelijkheden zijn voor verbetering.
Het onzichtbare voordeel van het probleem Cursisten die de opleiding tot kindercoach volgen, leren werken met het werkmodel voor de kindercoach. Dit model heeft als startpunt het ervaren probleem en neemt dan een logische route die alle aspecten van verandering aan bod laat komen. Het in kaart brengen van voor- en nadelen hoort daar ook bij.
Waarom blijft een probleem een probleem Heel strikt genomen vraag ik me altijd af hoe het kan dat iemand een probleem blijft houden als hij zo duidelijk aangeeft dat het probleem belastend is. Het is toch interessant om erachter te komen hoe problemen in stand worden gehouden? Immers je wilt toch niet met iets blijven rondlopen waar je last van hebt?
Een reden waarom een probleem een probleem blijft, kan zijn dat je bezig bent de oorzaak of een oplossing te zoeken voor het probleem. Daarmee blijf je steeds gericht op het probleem zelf en bedenk je niet wat je er eigenlijk voor in de plaats zou willen. Dat is de grootste valkuil van problemen.
Het voordeel van het probleem, niveau 1 Een andere reden waarom een probleem een probleem kan blijven, is dat het probleem je wat oplevert. Kinderen met problemen krijgen veel aandacht, bescherming en veiligheid. Ik weet van gepeste kinderen die iedere dag uit school als eerste de vraag voorgelegd krijgen hoe het was en of er gepest is. Of de vraag of er voldoendes gehaald zijn, of de juf wel rekening hield met het concentratieprobleem, of er ook zenuwen waren bij het proefwerk.
www.teaadema.nl 28
Ouders die het kind steeds naar school blijven brengen, meegaan als iets spannend is of toegeven aan eindeloze bed-rituelen die soms wel een uur kunnen duren, houden een probleem in stand. Ook ouders die steeds verder hun grenzen verleggen en zichzelf opzij zetten om toe te geven aan de soms dwangmatige gedachten van kinderen, houden het probleem in stand.
Het voordeel voor het kind is dat het zijn angst niet hoeft te voelen en de uitdaging niet hoeft aan te gaan. Het voordeel voor de ouders is dat ze niet geconfronteerd worden met een angstig en huilend kind.
Het voordeel van het probleem, niveau 2 Zoals bijna iedere ouder weet, spiegelt het kind de ouder. Men noemt dit vaak: Het kind lijkt op mij. Wat kinderen met problemen doen, is een beetje verborgen spiegelen. Dit is een manier van kijken naar problemen die wat moed vraagt van ouders om hun eigen problemen aan te pakken.
Als een ouder tegen een burn-out aan zit, kan het kind signalen van grote vermoeidheid laten zien of ernstig ziek worden. De ouder wordt hierdoor misschien gedwongen vrij te nemen om voor het kind te zorgen.
Het kind wat maar geen zwemdiploma haalt omdat het maar niet lukt om door het gat te zwemmen, zou een ouder kunnen hebben die ook bang is om onbekende noodzakelijke stappen te moeten nemen. Een erg boos kind kan de ouder er op wijzen te leren omgaan met de eigen niet geuite boosheid.
Op deze manier wordt het voordeel van het probleem al meer onzichtbaar. Ogenschijnlijk is er geen enkel voordeel van het probleem, maar het kind houdt zijn probleem in stand om zijn ouders te wijzen op zijn eigen probleem.
Het voordeel van het probleem, niveau 3 Wanneer het probleem te maken heeft met nog dieperliggende factoren, kan het voordeel zich nog verder verstoppen. Problemen worden op dit niveau als heel hardnekkig ervaren en schijnbaar is er geen oplossing te vinden.
Ik noem dit de achtergrond die je ziet als ouders in de spiegel kijken.
De centrale vraag hier is: Wat speelt er tussen ouders, maar ook wat speelt mee vanuit
www.teaadema.nl 29
generaties. Want waarom wordt een kind ziek, hebben kinderen onderling steeds opnieuw heftig ruzie, wat maakt dat een kind begint te stelen. Hier is het de moeite waard je af te vragen of het kind dit gedrag vertoont om bijvoorbeeld ouders en families meer aan elkaar te binden.
Wat maakt dat een kind wat na een echtscheiding jarenlang voor moeder heeft gezorgd, plotseling uit de bocht vliegt? Zou dit te maken kunnen hebben met de nieuwe vriend die nu die rol op zich neemt, en het kind zich waardeloos voelt ?
Andere vragen van dit niveau zijn: Wie heeft er ooit weg kunnen gaan, als er iemand anders (angstig) thuis bleef? Welke schuld ooit gemaakt, moet er schoongepoetst worden door smetvrees? Wie is er ooit buitengesloten in de familie waardoor een kind zich vreemd gedraagt of te maken krijgt met pesten? Welke rouwprocessen zijn er niet afgerond wanneer het niet lukt om stappen vooruit te maken?
Als je op deze manier de voordelen van een probleem benaderd, krijg je veel informatie. De kindercoach kan op verschillende manieren insteken. Op het 1e niveau, wordt een actieplan gemaakt met het kind volgens het verder verloop van het werkmodel van de kindercoach. Voor niveau 2 en 3 zijn de ouders als gesprekspartner nodig.
Zodra de voordelen van het probleem in kaart zijn gebracht, kan het gewenste doel objectiever in kaart worden gebracht. Als er toch nog factoren onbelicht zijn geweest, komen deze wel naar voren bij de nadelen die het doel oplevert.
Zoek de verschillen In kranten en tijdschriften vind je regelmatig een pagina met puzzels en raadsels. Vaak zijn daarin ook twee plaatjes opgenomen waarin iets is weggelaten of juist toegevoegd. De opdracht is dan “zoek de verschillen”. In feite is dat precies wat kindercoaches vaak doen.
De oorzaak van een probleem Als we kinderen en volwassenen willen helpen bij hun problemen is de eerste reactie vaak dat we moeten zoeken naar de oorzaak van een probleem. Op de een of andere manier zijn we ervan overtuigd, dat we pas nadat we weten wat de oorzaak is verder kunnen. En het is een hardnekkige overtuiging die we zelfs bij de buurvrouw aan tafel en in de kroeg bespreken als we het hebben over onze problemen.
www.teaadema.nl 30
En toch is het onzin.
Het is juist een grote valkuil. Als we blijven zoeken naar de oorzaak, doen we wat we meestal al een hele poos doen. Dat is ronddraaien in steeds dezelfde vicieuze cirkel. En daar komt geen nieuwe informatie uit die helpend kan zijn in het vinden van een nieuwe oplossingsrichting.
Wat doet de kindercoach bij problemen? Het eerste wat de kindercoach doet, is het kind en de ouder vragen naar de verschillen. Lukt iets je thuis wel en op school niet of net andersom? Ben je bij oma niet bang voor monsters en het donker en thuis wel? Kan je bij de kindercoach wel goed woordjes schrijven of sommen maken en gaat het op school fout? Hoef je bij je vriendje thuis niet te flippen van boosheid en thuis wel? Kan je nu wel fietsen en vroeger nog niet? Kan je je uren voor de computer concentreren en op school maar 3 minuten?
Als het antwoord op deze en vele andere vragen bevestigend is, dan heb je een ingang.
Dat is interessant…?!
Als je een verschil vindt, is het zaak om daar eens heel erg goed bij stil te staan en minutieus alle verschillen te zoeken. Net zoals op het plaatje in de Donald Duck of de krant. Vaak zijn er namelijk nog 1 of 2 verschillen die er moeten zijn, maar die steeds aan je aandacht ontsnappen. Die te vinden geeft de meeste voldoening.
Dit betekent dat de kindercoach niet snel tevreden is. Hij zal samen met kind en ouders het laatste kleine verschil opsporen. Vragen die daarbij helpen zijn onder andere:
• Wanneer had je er geen last van • Wanneer ging het al iets beter • Wat zorgde ervoor dat het toen wel goed ging • Wat deed je …en toen…..en toen….en toen…en toen • Welke goede eigenschappen gebruikte je toen? • Hoe houd je het vol en weet je dat je het kunt • Hoe komt het dat het niet erger is geworden
En als je dan alle verschillen hebt gevonden, gaan we eens uitgebreid bedenken wat er nodig is om het probleem op te lossen. Wat kan je voortaan bedenken in de situatie die je zo moeilijk vindt? Klopt het eigenlijk wel wat je had bedacht? Als je hebt bewezen dat je iets
www.teaadema.nl 31
in een andere situatie, tijd of plaats (plaatje) wel kan, waarom zou je dat dan nu niet kunnen? Dat is toch interessant?
Wat te doen? Als de kindercoach zo op deze manier samen met kind en ouders de verschillen heeft onderzocht, ben je er meestal al achter dat een actieplan binnen bereik ligt. Want als je iets al kan, hoef je alleen maar te bedenken hoe je dat nu meer kunt gaan doen. Immers als je een keer iets gedaan hebt, kan je het ook een tweede keer, een derde keer en nog veel vaker tot het automatisch gaat. Net als leren fietsen.
En geloof me, het maakt werkelijk niet uit of het nu gaat om boosheid, niet kunnen rekenen of lezen, ruzie maken, niet kunnen slapen, nagelbijten, faalangst en het beruchte concentratieprobleem. Alle problemen zijn zodanig te kantelen dat er iets anders voor in de plaats kan komen.
Het enige wat vereist is, is actie.
En voor actie is een eerste kleine stap nodig. Bijvoorbeeld, een poosje stilzitten en de aandacht richten bij een concentratieprobleem, even naar je kamer lopen, tot 10 tellen of zeggen dat je boos bent bij flippen, de juf om hulp vragen als je een som moeilijk vindt, een monster-tovenaar worden als je bang bent. Diep ademhalen en denken dat je het wel kunt als je faalangst hebt en zo nog heel veel meer.
Wie kan helpen? Als je dit bedacht hebt kun je bovendien nog samen ontdekken wie er allemaal gaan helpen om het kind te leren zijn angsten te overwinnen, zich te leren concentreren, omgaan met boosheid en al die honderden dingen die kinderen kunnen, mogen en moeten leren tot ze volwassen zijn. En er zijn altijd (!) andere kinderen en volwassenen die willen helpen om iets wat belangrijk is, te leren.
Al was het alleen maar om een kind te helpen geen onuitstaanbare volwassene te worden over een jaartje of 20. Een volwassene die zijn ruzies op kantoor met handen en voeten uitvecht, rollend over het tapijt gaat, in huilen uitbarst bij een nare mededeling, bang is voor de manager of steeds ontslagen wordt omdat het zich niet kan concentreren.
Dan wordt het plaatje zoek de verschillen wel erg gemakkelijk, want dan is alleen het kind een volwassene geworden en is de rest hetzelfde gebleven.
www.teaadema.nl 32
Doe eens iets anders….. Er was eens in een ver land een boer aan het werk op zijn akker. In de verte zag hij een tsunami aankomen. Onmiddellijk begon hij te schreeuwen naar zijn dorpsgenoten in het dal. Helaas hoorden ze hem niet omdat de afstand te groot was. Hierop stak hij zijn akkers in brand. De dorpsgenoten die plotseling de vlammen zagen oplaaien renden allemaal naar boven om de brand te blussen. En werden daarmee gered van de verdrinkingsdood...
Verstoorde programma’s Op het moment dat je een afspraak hebt en deze vervalt, heb je tijd over. Als de stroom uitvalt kun je niet meer tv kijken of computeren. Als je ziek wordt, ziet je dagprogramma er heel anders uit dan je wellicht gehoopt en verwacht had. Allemaal heel logisch toch?
Vervelende gewoonten en angsten Ieder kind en iedere ouder krijgt te maken met vervelende gewoontes en angst voor iets. Spinnen, monsters onder het bed, enge mannen of dromen, het zwembad, onweer en ga zo maar door.
Ons antwoord op vervelende gewoontes en angsten is meestal de mededeling: Stop ermee, houd er mee op en stel je niet aan…. of iets van een dergelijke strekking. Als het daarmee niet lukt, zetten we een tandje bij en gaan we harder roepen en proberen.
Iedereen die ooit heeft geprobeerd af te vallen of is gestopt met roken zal herkennen dat je iets anders moet inzetten om af te vallen of de sigaret definitief af te zweren.
Doe iets anders De truc is dus om iets anders te doen dan datgene wat je tot nu toe hebt gedaan. Zeker als dat niet tot het gewenste resultaat heeft geleid. Met andere woorden: steek de akker in brand of verzin iets van die strekking. Daarbij kun je er op vertrouwen dat er een gat of leegte ontstaat als je stopt met iets. En een gat of leegte heeft altijd (!) de neiging zich op te vullen. Ben je slim dan vul je het gat zelf op door te kiezen wat ervoor in de plaats mag komen:
• Vervalt er een afspraak? Maak je een klusje af of laat je de tijd voorbij gaan? • De stroom uitgevallen? Maak je de wc schoon of wacht je tot het licht weer brandt? • Ziek geworden? Maak je nieuwe afspraken of wacht je tot alles zich vanzelf oplost?
www.teaadema.nl 33
Het maakt overigens niet uit welke keuze je maakt. Kern van de zaak is of je iets laat gebeuren of gaat bedenken welke richting je uit wilt.
Oplossingsgericht denken De vraag is welke akkers kun je bedenken om in brand te steken voor problemen waarmee ouders en kinderen worstelen.
Welke richting en focus kiezen je? Kids’ Skills helpt voor problemen waar kinderen mee kunnen worstelen.
De meest belangrijke gedachte voor het oplossen van kinderproblemen is namelijk dat kinderen nog kunnen en mogen leren hoe ze hun problemen kunnen oplossen en wat ze daarvoor nog moeten leren. En, misschien nog belangrijker: Wanneer hebben ze al laten zien dat ze het konden en wat deden ze dan precies……
Omdat deze principes natuurlijk ook voor volwassenen gelden, hebben we geweldig geoefend met zaken waar we soms zelf tegen aanlopen. De vlammen van herkenning en plezier liepen soms hoog op.
Als je namelijk de principes van verandering en oplossingsgericht werken in een groep toepast, ontstaat er een gevoel van respect voor individuele verschillen. De voelers, de denkers, de enthousiaste snelle reageerders ontdekken de prachtige mogelijkheden van hun talent. Tegelijkertijd zien en merken ze de voordelen van de tegenovergestelde types. En wat kan je dan nog anders doen dan je aanpassen, leren en oefenen met je tegenpool en gewoon heel veel plezier hebben omdat alles er mag en kan zijn?
Als juf er niet zou zijn De richting van de wind en de windkracht kun je niet veranderen, maar wel hoe je gaat zeilen.
Kinderen en ook hun ouders bevinden zich met regelmaat in een situatie die niet fijn is. Dat kan gaan om situaties van ziekte, van verhuizing, van echtscheiding of van het overlijden van een dierbare. Meer alledaags kan het gaan om het zitten in een drukke klas, gepest worden of bij een juf of meester in de klas zitten waarmee het niet klikt.
www.teaadema.nl 34
Slachtofferschap In eerste instantie is het menselijk om je te verzetten tegen de situatie die je niet aanstaat, Je gaat boos of verdrietig worden en misschien klagen. Kinderen die echt last hebben van een ander kind door druk gedrag in de klas, of het gevoel hebben dat juf of meester tegen hem is, kunnen het heel zwaar hebben. De prestaties kunnen er onder gaan leiden en het kind kan het plezier verliezen om naar school te gaan. Als het zover is, komen ouders vaak in actie, maar lopen tegen dezelfde problemen aan. Hierdoor kan er een vicieuze cirkel ontstaan van negativiteit met als kenmerk een diep gevoel van machteloosheid.
De negatieve cirkel Als een situatie dusdanig vast is gaan zitten, is er meestal weinig ruimte voor nieuwe impulsen omdat kind en ouders het gevoel hebben dat er al van alles is geprobeerd. Dat is ook vaak zo, echter het is meestal wel meer van hetzelfde wat er is gedaan, waardoor de vicieuze cirkel alleen maar sterker is geworden. Daarom is het handig om de situatie in kaart te brengen.
Als juf er niet zou zijn Wil je de cirkel doorbreken dan is het een slim idee om eens lekker te gaan fantaseren:
• Wat zou je willen op school als juf er niet zou zijn? • Wat zou je willen leren? • Wat zou je dan anders doen, dan wat je nu doet? • Wat zou juf anders doen als jij iets anders doet?? • Bedenk eens wanneer het wel goed gaat tussen juf en jij, wat doe jij dan anders? • Wat doet juf anders als het wel goed gaat.
Je kunt ook gewoon verder gaan met fantaseren, alsof je de juf zelf zou zijn:
• Wat wil juf eigenlijk dat jij op school komt doen? • Wat zou juf willen dat jij leert? • Als jullie goed zouden kunnen opschieten, wat zou juf dan zeggen wat je al anders
doet? • Wat zou juf willen dat jij anders gaat doen, voortaan?
Tenslotte kun je nog een beetje verder gaan fantaseren, en net doen alsof je een vlinder bent die even in de klas op visite komt:
www.teaadema.nl 35
• Wat ziet de vlinder? • Wat zou vlinder denken wat jij op school doet en wilt leren? • Zou vlinder zien en denken dat dit je lukt? • Wat ziet de vlinder jou en juf doen? • Wat zou de vlinder zeggen wat jij anders kan doen? • Wat zou vlinder zeggen wat juf dan anders zou doen? • En als het al wel goed gaat in de klas wat ziet en hoort de vlinder jou en juf doen?
Op deze manier kun je met het kind mooi fantaseren. Je krijgt veel informatie over wat belangrijk is en over de wensen van het kind. Je kunt samen gaan verkennen wat het kind het liefst zou willen op school en hoe dit te realiseren binnen de mogelijkheden.
Tot slot kun je een heel scala aan (gedrags)mogelijkheden verzinnen in de categorie "Tom Poes, verzin een list”.
Het zou zelfs zo kunnen zijn dat het kind al zelf tot de conclusie komt, zoals een jongetje laatst bij mij in de praktijk: ” Ik geloof dat juf mij niet zo aardig vindt en ik vind het ook niet leuk, maar ik kan het niet veranderen”. Met zo’n dapper kind kun je heel goed gaan bedenken wat het kind kan gaan doen, zodat het zich niet langer een slachtoffer van juf voelt. En het mooie is dat het daarna toch vaak veel beter gaat tussen juf en het kind.
De les voor het kind Ondanks dat het kind het heel zwaar kan hebben, waarin je hem natuurlijk serieus neemt, kan het kind zich wel verder ontwikkelen. De mooiste les voor het kind is echter, dat hij zelf kan besluiten hoe hij zich kan gedragen. In zijn latere leven zal hij regelmatig mensen tegen komen waarmee het niet klikt, maar waarmee hij wel moet samenwerken. Hoe mooi is het dan dat het kind al jong heeft geleerd, met steun van zijn ouders, hoe hij een moeilijke situatie het hoofd kan bieden.
Op die manier leer je een kind al heel vroeg zeilen, waardoor hij steeds handiger wordt om stand te houden tegen de grillen van de wind.
Systemisch werken met kinderen
Zo maar wat vragen uit de praktijk die een kindercoach kan tegenkomen:
www.teaadema.nl 36
• Dit kind sust altijd de ruzies tussen ouders, • Die jongen staat boven zijn moeder, hij tart haar gezag op alle manieren, • Dat pubermeisje heeft na het overlijden van haar moeder de zorg voor haar vader op
zich genomen, • Zo gek, die kinderen gaan altijd naar hun oma terwijl hun ouders daar nooit komen, • Die jongen is al 12 en slaapt nog steeds bij zijn moeder in bed, • Het kind wordt misbruikt en mishandeld door de weggelopen vader, • Dat kind wil niet naar school en kan geen afscheid van moeder nemen.
Een kind is deel van zijn gezin Als kindercoach en opleider kom ik veel problemen, vragen en kwesties tegen. Ouders denken vaak dat het kind een probleem heeft. Omdat het kind een probleem heeft, ervaren zij zelf ook een probleem.
Een kind maakt altijd deel uit van een gezin, (ook al woont het niet binnen zijn eigen gezin!) en daarom heeft een kindercoach altijd te maken met factoren uit het gezin die het probleem beïnvloeden. Ouders hebben lang de grootste invloed op het gedrag van een kind, zowel in positieve als negatieve zin. Daarom is het uitermate zinvol om bij iedere hulpvraag te beoordelen of het een probleem van de ouders is, een gezinsprobleem of meer het probleem van een kind.
Waar heeft een gezin het meest mee te maken? Allereerst geeft het veel rust binnen een gezin als ieder zijn eigen rol op zich neemt. De ouder de ouderrol en het kind de kindrol. Heel vaak gebeurt dit niet. Wanneer een kind zich de rol aanmeet van zijn ouder of zelfs de rol van de ouder van de ouder, ontstaat er onmiddellijk een probleem in het gezin. Meestal is de klacht iets als ongehoorzaamheid, brutaal, onhandelbaar, maar ook heel veel angstklachten!.
Een kind voelt zich alsof het “groot” moet zijn, terwijl het nog maar een kind is en niet alles weet van de groten. Soms staat een kind (letterlijk) tussen de ouders in en zorgt ervoor dat ouders niet met elkaar in conflict komen.
In feite kun je met kinderen hier niet goed mee werken, omdat de ouder ‘faalt’ in z’n rol en wellicht de ouderrol te weinig inneemt om te beschermen. Een ouder kan dit overigens heel anders ervaren.
www.teaadema.nl 37
Kun je met opstellingen werken met kinderen? Dat is een hele lastige vraag omdat familie-opstellingen met kinderen niet zonder gevaar zijn en er altijd sprake is van een situationele momentopname.
Als een kind voor zijn gevoel naast een ouder gaat staan, kan het idee bij het kind leven dat het de partner van de ouder is, of moet zijn. Als mama net vanochtend verdrietig was of papa was grieperig, dan kan het kind willen troosten. Bovendien, als het kind in de oedipale fase zit en/of onder de 7 jaar is, leeft het kind nog in de magische denkperiode en wil het nog bij papa of mama zijn.
Conclusies verbinden aan neergezette posities bij een kindercoach is op zijn minst ‘gevaarlijk’, vaak ongepast en kan bovendien een kind extra druk opleggen.
Als het kind zichzelf naast of boven vader of moeder plaatst, kan je niet weten wat dit betekent. De ouder van dit kind, kan evengoed wel de positie van ouder innemen. Het beeld wat het kind heeft geschetst, geeft dan alleen maar aan dat het kind iets doet en kennelijk meer nodig heeft.
Overigens is er veel goeds in het zorgen van kinderen voor hun ouders. Alleen daar waar het kind tekort komt aan erkenning en dank, kan het voor problemen zorgen.
Als er problemen spelen in de opvoeding, kun je met ouders bespreken hoe ze hun positie innemen ten aanzien van hun kind. Als ze het kind benaderen en behandelen vanuit hun gezagspositie dan helpt dit absoluut!
In de dagelijkse praktijk betekent dit dat ouders het beleid bepalen, geen ‘volwassen’ zaken met het kind bespreken en het kind vrijhouden van volwassen situaties.
Concreet kan de ouder zeggen: “ik ben de ouder en jij bent het kind”
Een kind wordt het best geholpen door zijn eigen ouders die in alle omstandigheden blijven zeggen en DOEN: “ik ben je ouder, ik bescherm je en vanuit die positie is het voor jou veilig om moedig te zijn”.
Ik zou geen veranderingen aanbrengen in een beeld wat een kind schetst, omdat ouders dat horen te doen. Als het kind bijvoorbeeld zijn ouders kleiner maakt dan zichzelf is dit erg schadelijk voor het kind. Het heeft kind dan echt iets nodig van de ouders en niet van een ander.
www.teaadema.nl 38
Ga je als kindercoach de rollen en posities wijzigen, dan belast je hiermee het kind en bevestig je eigenlijk op een ongewenste manier de dynamiek. Feitelijk bevestig je daarmee dat het kind belangrijker is dan de ouders. Immers je zet de beweging door met dit kind en negeert de ouders.
Je verzwakt daarmee kind en ouders terwijl het doel is hen te versterken.
Hoe kan je wel systemisch werken met kinderen? Als kindercoach kun je observeren wat er speelt binnen het gezin. Wanneer er iemand buitengesloten wordt, de volgorde tussen ouders en kinderen onder druk staat of wanneer de balans in geven en nemen is verstoord, kan je met ouders hierover in gesprek gaan. Regelmatig hebben de problemen die in het hier en nu spelen ook met de geschiedenis van de ouders te maken. Dit is vaak niet op te lossen, maar een liefdevolle manier van kijken en zacht medeleven kunnen veel verschil maken.
Het werken met kinderen is heel veel aanvaarden van dat wat is en bewust maken van verantwoordelijkheid aan ouders. Als kindercoach heb je niet altijd zicht op wat er precies speelt binnen een gezin. Bovendien ben je alleen maar een voorbijganger in het leven van het kind en zijn ouders. Je hebt geen recht om een oordeel te hebben over wat er speelt.
Evenwel merk ik dagelijks dat de manier van kijken naar het gezin waarin alles er mag zijn, veel verschil maakt om de problemen die worden ervaren op te lossen. Zodra je als kindercoach echter wilt helpen en een mening hebt over hoe het zou moeten zijn, raak je het kwijt.
De vraag die centraal staat is: Maakt je aanpak het hele gezin sterk of zwak? En dat is een mooie leidraad die verder reikt dan het individuele probleem van het kind.
De do’s en don’ts van de kindercoach De metafoor: “Hoe leer je fietsen” werkt ook heel goed voor kindercoaches in spe heb ik gemerkt. Deze metafoor geeft heel mooi weer hoe het leerproces eruit ziet. Voor je een coaching gesprek helemaal in de vingers hebt is het best nog flink oefenen geblazen.
Want hoe start je met een wildvreemd kind een coachingsgesprek?
In ieder geval word heel snel duidelijk dat de belangrijkste valkuil is dat je de focus verliest.
www.teaadema.nl 39
Focus gaat over waar je naar toe wilt, wat moet er in de plaats komen van het probleem en wat wil je wél !!!
Tijdens het werken met het stoplicht, de thermometer, rood en groen en problemen op het gebied van boosheid, concentratieproblemen, leerproblemen en angsten blijkt dat het verlies van focus snel kan leiden tot het spelen van spelletjes of een knutselactiviteit. En dat is natuurlijk niet de bedoeling van het coachen van kinderen want de coaching moet wel tot verbetering gaan leiden.
Verrassend is zelfs dat kinderen binnen 20 minuten inzicht kunnen krijgen in hun concentratie en leerprobleem. Met de ontdekte inzichten kon de coaching afgerond worden. Een prachtig resultaat.
De valkuilen Bij het coachen van kinderen zijn er een aantal valkuilen die het moeilijker maken om tot een verbetering en verandering te komen bij het kind.
Een aantal van die, soms hardnekkige kuilen zijn:
• Het sneu vinden voor het kind of bang zijn dat je iets vervelends “raakt”. • Willen helpen. • Het middel, bijvoorbeeld het materiaal, spel of activiteit, wordt het doel. • Blijven hangen in, dan wel uitweiden, waar het kind over praat, bv een hobby. • Bezig zijn met jezelf, bijvoorbeeld met je eigen gedachten over hoe verder. • Focus verliezen en teveel met het kind meebewegen. • Invullen voor het kind. • Analyseren van wat er aan de hand zou kunnen zijn. • Willen oplossen van het probleem. • Rol (overdracht-tegenoverdracht) van de ouder of leerkracht nemen.
Naast het verliezen van focus valt vooral op dat als je zelf steeds bezig bent met de volgende stap of de vraag wat er aan de hand zou kunnen zijn, je het kind verliest. Bewegingen, verkleuringen in het gezicht en andere signalen worden allemaal gemist. Immers als je als coach met jezelf bezig bent, wie is er dan bij het kind?
Wat brengt succes in de coaching? Gelukkig kom je er al snel achter wat de coaching goed vooruit helpt. Dit zijn de
www.teaadema.nl 40
succesfactoren:
• Complimenten geven en instemmend hum-men, wow-en en verbaasd zijn. • Het kind bij de les houden. Dit is waarvoor je hier bent! • Bij het kind zijn in aanwezigheid, goed observeren en 100% in CONTACT blijven. • Benoemen van dat wat je ziet aan emoties en bewegingen. • Wat kan je wel groter maken en benadrukken van het voordeel van de verbetering. • Mee bewegen met het kind, alles oké vinden, ook sociaal wenselijk gedrag. • Duidelijkheid geven over de reden van de coaching en wat het doel is. • Duidelijk maken dat je samen op zoek bent. (over wij spreken). • Ontdekking van uitzonderingen, verschillen en dat wat werkt benadrukken en
uitbouwen! • Belangstelling hebben voor het kind zoals voor hobby en vriendjes. • Veel humor gebruiken. • Focus op de gewenste uitkomst houden. • Terugval benoemen en dit incalculeren. • Nieuwsgierig zijn naar de belevingswereld van het kind. • Voordeel ontdekken van verbetering en onderzoeken wat het oplevert. • Leiding nemen tijdens de coaching!
Als je bovenstaande succesfactoren steeds meeneemt tijdens je coaching, is dat een garantie dat er iets gaat veranderen in de situatie van het kind.
Illustratie: Kitty Bakker
www.teaadema.nl 41
4. Over leerproblemen Leren en leerproblemen Leren, we doen het allemaal, elke dag. We zijn ons er meestal niet van bewust, maar iedere dag valt er wel iets nieuws te leren. Ik geloof dat het in het boek Anna Kerenina van Tolstoj was dat ik al onder de indruk was van een vader die iedere dag aan tafel vroeg wat de kinderen die dag hadden geleerd. Misschien was het een ander boek, maar ik vond het prachtig en heb lange tijd mezelf afgevraagd wat ik had geleerd op een dag. Mijn eigen kinderen waren overigens niet gecharmeerd van de gedachte dat iedere dag iets geleerd kan worden.
Waarom leren we ? Als je deze vraag stelt is het nog niet gemakkelijk om daar direct een antwoord op te geven. Iedereen heeft andere motieven voor leren en voor kinderen is leren een automatisch gegeven. Voor de ene persoon is het nieuwsgierigheid, een ander doet het omdat het moet, weer een ander voor persoonlijke ontwikkeling en soms leren kinderen om straf te vermijden.
Hoe leren we? Ook deze vraag is interessant, met name in de huidige tijd die zo aan verandering onderhevig is. In eerste instantie leren we via onze zintuigen, informatie komt binnen, moet verwerkt en onthouden worden en weer op het juiste moment gebruikt kunnen worden. Daarnaast heeft ieder zijn persoonlijke leerstijl. Bekend zijn de leerstijlen van Kolb: de bezinner, de denker, de beslisser en de doener. Volgens Kolb komen deze fasen overeen met het leerproces.
Vermunt heeft het over verschillende leerstijlen: De reproductie gerichte stijl van stampwerk, de betekenisgerichte stijl van leren uit persoonlijke interesse en de toepassingsgerichte stijl voor concrete informatie. Vooral op HBO-scholen wordt tegenwoordig de betekenisgerichte stijl gehanteerd.
De gedachte van meervoudige intelligentie die op steeds meer scholen wordt gebruikt, gaat uit van verschillende leerbehoeften. Howard Gardner formuleerde hiervoor acht
www.teaadema.nl 42
verschillende intelligenties, te weten woordknap, muziekknap, zelfknap, mensenknap, beweegknap, kijk- of beeldknap, reken- of redeneerknap en natuurknap. Door op deze manier naar kinderen te kijken kun je aansluiten bij de natuurlijke interesse en behoefte van kinderen die uitgangspunt is voor de start van leren. En dat is natuurlijk een prachtige manier om kinderen te motiveren tot leren.
Wat moeten we kunnen om te kunnen leren? Leren gaat niet vanzelf en je moet in ieder geval in staat zijn om informatie tot je te nemen, je kunnen concentreren, je moet meestal kunnen schrijven en dingen kunnen onthouden en begrijpen. Daarnaast moet je in staat zijn zaken van elkaar te kunnen onderscheiden, sterke zenuwen hebben bij examens, informatie kunnen verzamelen en nog heel veel meer. Dit betekent dat we de nodige capaciteiten moeten ontwikkelen om überhaupt tot leren te kunnen komen.
Wie en wat hebben we nodig om te leren? Allereerst hebben we anderen nodig om te kunnen leren. Een voorbeeld wat we na kunnen doen en waarmee we van gedachten kunnen wisselen. Kinderen hebben vaak rust en structuur nodig willen ze hun schooltaken kunnen doen. Goede voeding en veiligheid zijn voor kinderen eveneens onmisbaar om tot leren te kunnen komen. Een kind wat zich niet veilig voelt of zich zorgen maakt, sluit zich af en daardoor kan het elementaire zaken missen tijdens het leerproces. En natuurlijk is het voor kinderen fijn als ze een leerkracht hebben die begrip heeft en aansluit op de leerbehoefte en het niveau van het kind.
Wat houdt ons tegen om te leren? Juist met dit punt wordt een kindercoach geconfronteerd. Kinderen en ouders komen immers wanneer het leerproces op enigerlei wijze is gestokt en het kind daardoor problemen ondervindt in zijn ontwikkeling. Een belangrijke valkuil die vaak over het hoofd wordt gezien bij het helpen van kinderen met leerproblemen, is de overtuiging en het zelfgevoel wat het kind heeft. Er wordt vaak meer gedaan van hetzelfde en er wordt ‘vergeten’ te vragen wat een kind vind van zijn leerprobleem. Als een kind zichzelf dom vindt, de lessen te saai, zich verveeld of vindt dat het de beste moet zijn, heeft dit gevolgen voor zijn leergedrag.
Je kunt dan nog zoveel woordjes en cijfers aanleren, maar de overtuiging van het kind zal steeds weer het kind gaan beïnvloeden. Daarom is het van groot belang om te ontdekken
www.teaadema.nl 43
welke ideeën een kind heeft over zichzelf ten aanzien van leren. Pas dan kun je het leerprobleem effectief aanpakken. En daarmee aan de slag gaan, is wat we als kindercoach te bieden hebben zodat een kind met plezier iedere dag iets nieuws kan leren.
Leren als een schildpad of een vlinder In de loop der jaren zie ik los van alle typen leerproblemen pakweg twee soorten uitersten in aanpak van kinderen met betrekking tot hun leertaken. Het ene type noem ik leren als een schildpad of als een slak en het andere type noem ik leren als een vlinder. Als ouders en kinderen bij mij in de praktijk komen, zie ik aan het kind al heel snel tot welk type het behoort en wordt dit vaak bevestigd door het verhaal van de ouders.
Leren als een vlinder of een haas Kinderen die leren als een vlinder, zijn de kinderen van grote stappen, snel thuis. Vaak behoren deze kinderen tot de beelddenkers. Deze kinderen zijn van het grotere overzicht en ze zijn geneigd om de benodigde stappen in het leerproces over te slaan waardoor de details verloren gaan. Het leggen van verbanden gaat deze kinderen goed af en ze zijn over het algemeen snel in het denken en doen.
Als de details echter verloren gaan of niet worden verwerkt in de groepen 3 tot en met 5 van de basisschool, missen deze kinderen heel veel essentiële lesstof die nodig is zodra de lesstof complexer wordt. In de bovenbouw gaan deze kinderen dan vastlopen omdat ze de basis vaak ergens hebben gemist.
Leren als een schildpad of als een slak Dit zijn de kinderen van de details. Het zijn vaak gevoelskinderen die langzaam bewegen en veel verwerkingstijd nodig hebben. Ze denken lang na en werken langzaam en geconcentreerd. Doordat ze zo langzaam en gedegen werken, missen ook zij veel van de lesstof. Dit betekent dat ze hun opdrachten bijna nooit af hebben en daardoor een achterstand oplopen. Ook zij lopen vast in de bovenbouw.
Hoe herken je de verschillende leerstijlen? Kinderen die leren als een vlinder schrijven vaak snel, staan op hun tenen als ze iets op het
Illustratie: Kitty Bakker
www.teaadema.nl 44
bord schrijven en hebben weinig detailinformatie paraat. Soms willen ze goed hun best doen en kiezen daarom voor grote brokken. Andere kinderen hebben te weinig geduld om zich te concentreren op gedetailleerde uitleg. Zij hebben allerlei plaatjes en filmpjes in hun hoofd en volgen veel sneller prikkels van buiten af.
Kinderen die leren als een schildpad of slak zijn veel trager op alle gebied, zowel in het bewegen, het schrijven en het lezen en ook zij staan soms op hun tenen, maar op een heel andere manier. Ze tekenen gedetailleerd en staan zichzelf moeilijk toe fouten te maken.
Wat kan je met deze informatie? Als ik zie dat een kind overduidelijk in een van beide categorieën valt, leg ik de lange cijferketting op de vloer en ga aan de slag met de handpoppen van de vlinder en de slak of schildpad. Samen ontdekken we hoe de vlinder en de schildpad van 0 tot 10 gaan en wie er onderweg het meeste informatie verzamelt.
We bespreken daarna wat de meest handige manier is om informatie te verzamelen of te leren. Ook beoordelen we of de vlinder misschien iets meer van de slak of schildpad mag leren en of die wat meer mogen vlinderen.
De meeste kinderen zien hier de overeenkomsten met hun leerstijl en zien ook de voordelen om deze aan te passen. Omdat het veel kinderen helpt zich dit ook op school te herinneren, krijgen ze van mij een klein knuffeltje mee naar huis om hen aan het betreffende dier te herinneren.
Van de ouders en van hier en daar een juf hoor ik nog wel eens dat het helpt.
Dyslexie in de mode Je kon er natuurlijk op wachten. Wanneer iets onder druk komt, zoekt het een uitweg. Ik noem dat altijd: “dat wat je hier wegduwt of wegdrukt, komt ergens anders weer boven ploppen. Altijd, ….. hoe dan ook,…. een keer”. En nu is het dus dyslexie. In de krant konden we lezen dat ruim een kwart van de kinderen een diagnose dyslexie krijgt. Tsja het kan verkeren.
Waarom een diagnose? Een diagnose geeft duidelijkheid. Tenminste, aan professionals en ouders krijgen gewoon
www.teaadema.nl 45
het etiket aangeleverd. Ik kan me herinneren dat we jaren geleden een rapport kregen over zoonlief. De diagnose was zeer ernstige dyslexie. We mochten een gesprek.
Gelukkig had ik een pedagogische en psychologische achtergrond zodat ik het vuistdikke rapport over mijn zoon kon lezen. Manlief haakte af na anderhalve pagina en van het gesprek werd hij niet veel wijzer. Iets wat ik van veel ouders in de praktijk herken. Ik krijg het rapport om te lezen en ouders begrijpen soms niet veel meer dan dat de diagnose is vastgesteld. Dus de rapportage geeft duidelijkheid aan kind, ouders en professionals en dat is mooi.
Na de diagnose Bij mijn zoon ben ik eerst maar eens begonnen met het aanbieden van mijn excuses en het uitspreken van mijn bewondering. De rapportage was dermate dramatisch dat ik niet anders kon dan hem complimenteren met het feit dat hij toch nog had leren lezen en schrijven. En de excuses waren voor al die keren dat ik hem had opgejaagd, uitgefoeterd, bevolen en veroordeeld tot het maken van huiswerk.
We wisten het nu, na al die pagina’s zeker: hij kon er niets aan doen, hij was als het ware spellings- en schrijfgehandicapt. En een handicap is iets wat vast staat, daar kun je verder vrij weinig meer aan doen dan er zo goed mogelijk mee leren leven.
Dus ja… en toen… Dat is het punt van actie waar ouders na de diagnose regelmatig op vastlopen. Dan begint de weg naar verbetering en herstel. De eerste en meest lastige stap is het gesprek met kindlief. Veel ouders slaan deze over en gaan op volle kracht vooruit om een oplossing te zoeken. Soms wil kindlief daar echter niet aan meewerken. Zoonlief bijvoorbeeld had er geen enkel belang bij om er iets aan te doen. Hoe ik ook gromde, welke voordelen ik benoemde, hoe ik ook sneaky aan tafel hem meenam in slimme leerstrategieën, het was alles vergeefse moeite.
Hij mocht een dikke, vette D op al zijn proefwerken zetten, kreeg faciliteiten, aandacht en punten zonder zich veel te hoeven inspannen omdat bij alle vakken de spelling maar werd overgeslagen.
Ook in mijn praktijk kwam ik ze tegen, de wanhopige ouders die een afspraak wilden voor hun kind met dyslexie, maar met een kind dat helemaal geen trek had aan het verrichten
www.teaadema.nl 46
van inspanningen voor iets waarmee ze zich al lang hadden verzoend. (en wat vaak mooie voordelen opleverde).
Helpen of niet helpen Natuurlijk is het goed, en laat dat vooral duidelijk zijn, dat er aandacht is voor dyslexie en alle andere problemen waar kinderen last van hebben bij het leren. Ik zou alle volwassenen die ooit voor domkoppen zijn versleten door een niet onderkende dyslexie, niet graag te eten willen geven. Het leed wat dat heeft veroorzaakt en een levenslang stempel heeft gedrukt, is bij velen niet gering.
Maaarrrrr….. Als een kind een handicap heeft in welke vorm dan ook, is het nodig voor vooruitgang dat er erkenning, acceptatie en perspectief komt. Meest belangrijk daarbij is kind en ouders zich deze fasen bewust te laten worden en hen hun eigen oplossing te gunnen. En dat kan heel goed zijn dat een kind daarin sneller zijn “gebrek” accepteert dan een ouder en hier een weg in vindt.
Voor ouders en leerkrachten is het altijd zoeken naar de weg die het kind voor zijn ontwikkeling moet blijven volgen. Stopt de ontwikkeling dan is ingrijpen, al dan niet zachtzinnig, vereist. Dat is het enige criterium dat geldt.
Doet een kind het verder prima, dan kan dat wel eens verstandiger zijn hem niet met de haren naar een therapie te slepen. Gooit het kind de kont tegen de krib, dan kan daar veel kracht in zitten op het gebied van autonomie ontwikkeling en de moeite waard zijn om daarmee aan de slag te gaan.
Het gevaar van een modeverschijnsel Nu we inmiddels al weer een paar jaar door de minister en het VMBO-syndroom tot presteren worden aangezet, zoekt het fenomeen tragere ontwikkeling een uitweg. Niet ieder kind is in zijn ontwikkeling al toe aan het moordende toetstempo.
Misschien omdat de thuissituatie, de sociaal-emotionele ontwikkeling of de creatieve linkerhersenhelft ontwikkeling even wat meer aandacht vraagt. Dan kan het dus zomaar gebeuren dat de grafische lijn voor de cognitieve ontwikkeling enige grilligheid vertoont.
En omdat we tegenwoordig alleen maar geloven wat we zien, willen we een diagnose. Voor scholen heeft het als voordeel dat er een excuus is voor de lage score’s, ouders begrijpen waarom hun kind lage cijfers haalt en het kind, hoera!, kan lekker zijn eigen ontwikkelweg
www.teaadema.nl 47
volgen. Alleen …… dat etiket zit wel tot je dood op je voorhoofd……
Dus ja, persoonlijk voel ik toch meer voor het goed observeren en kijken naar wat een kind nodig heeft. Aansluiten bij het leermoment in plaats van hijgend achter toetsmomenten aanrennen en daardoor veel essentiële leerstof missen.
En laat ik dit zeggen. Bij veel kinderen in mijn praktijk herken ik niet de signalen van dyslexie, maar wel een hulpvraag op het gebied van leren. En dat is iets heel anders. Zoonlief heeft na jaren de les geleerd dat hij soms toch echt moet werken voor resultaat. Het heeft even geduurd, maar hij ziet steeds duidelijker welke nadelen de diagnose dyslexie hem hebben gebracht. Nadelen die eerder voordelen waren… Het plopt altijd op, dat wat je wegdrukt…
Diagnose dyslexie of dyscalculie Sommige ouders en kinderen zijn jarenlang aan het tobben voor de diagnose dyslexie of dyscalculie vastgesteld wordt. Vaak wordt al in groep 3 duidelijk dat een kind moeite heeft met taal, met schrijven, met lezen en woordjes in het algemeen. Evenzo goed geldt dit voor rekenen en cijfers.
Wat is het belang van een diagnose? In de eerste plaats is er een gevoel van: “Zie je wel, ik wist het wel”. Ouders hebben vaak al snel in de gaten dat er iets niet klopt en horen dit van de leerkracht. Echter, niet ieder probleem met taal vindt zijn oorsprong in dyslexie en mede daarom willen scholen (vaak terecht overigens) nog wel eens wachten tot het vaststellen van de diagnose.
Naast de erkenning, die van groot belang is voor kinderen en ouders, is het nu duidelijk wat er aan de hand is en kan de volgende stap beginnen.
Wat is er na de diagnose? Na de eerste opluchting van het weten, willen ouders vaak handelen. Maar wat nu? Vrijwel iedere school heeft zogenaamde dyslexie protocollen, maar daarvan gaat in de regel geen kind automatisch beter lezen en schrijven. De extra aandacht is meegenomen, maar zal in de meeste gevallen helaas onvoldoende blijken.
En dan komt de taak voor ouders: huiswerk!
www.teaadema.nl 48
In sommige gezinnen kunnen de drama’s nu beginnen. Want hoe je het went of keert, met dyslexie in huis gaat leren niet vanzelf. En gelukkig gaat het in veel gezinnen heel goed en heeft men een bepaald ritme gevonden.
En wees eens eerlijk: zouden wij als volwassenen verplicht uren per dag willen besteden aan iets waaraan we een gruwelijk hekel hebben? Dus: alle kinderen die verplicht en met frisse tegenzin het iedere dag weer opbrengen om te oefenen, ontvangen bij deze een dikke pluim (en de ouders niet minder voor hun doorzettingsvermogen).
Maar wat dan wel? Op internet is een zeer groot en divers aanbod te vinden over hulp bij dyslexie. Er zijn verschillende methodieken en allen hebben een verschillend aanbod en kostenplaatje. Helaas zijn veel behandelingen gericht op meer van het zelfde en deze belasten het kind, vooral emotioneel.
Wat men echter gemeen heeft is dat het kind beter leert omgaan met letters en cijfers, de aanpak en duur van de behandeling is echter heel verschillend. En dit is heel mooi want zo kan ieder de methodiek vinden die past bij het denkbeeld en de dagelijkse ritme van de betrokkenen.
Mijn uitgangspunt is dat wat aandacht krijgt groeit. Als een kind iedere dag hoort en weet dat het dyslexie heeft en dus niet kan lezen en spellen zal de motivatie en zelfbeeld steeds slechter worden.
Mijn aanpak als kindercoach heeft een paar kenmerken: • In de eerste plaats het zelfvertrouwen versterken. • De aandacht verleggen naar sterke punten die we aanboren om de dyslexie te lijf te
gaan. • Hoe is de basis van het lezen, schrijven en rekenen gelegd en welke blokkades zijn
er. Met name de motorische vaardigheden verdienen extra aandacht. • Welke leerstrategie gaat werken voor het kind. • Ontdekken en daarna bepalen hoe en op welke manier het kind gaat oefenen. • Samen met het kind en de ouders bespreken hoe ze zo snel mogelijk de dyslexie
oppakken zonder mijn hulp.
Want oefenen blijft vaak nog wel een poosje nodig. Ik vergelijk het altijd met leren fietsen,
www.teaadema.nl 49
dit heeft ook de nodige oefening gekost. Ook bij fietsen verleent de ouder eerst de nodige steun tot het kind zelf de trappers in de rondte laat gaan en het zelf kan. De aanwijzingen én aanmoedigingen hoeven dan alleen nog een poosje langszij te komen.
Dat is mijn taak als kindercoach: aanwijzen en aanmoedigen…
Overigens blijft het mij fascineren dat er scholen bestaan die geen leerlingen hebben met dyslexie. Wat gebeurt daar dat kinderen de basis goed leggen voor een leven lang goed lezen en rekenen?
Het is mijn overtuiging dat er een wezenlijk verschil is als het kind zelf een vinger in de pap heeft over zijn leerproces. Hij is dan niet machteloos overgeleverd aan ouders en leerkrachten die hem in al hun goede bedoelingen wijzen op dat wat niet goed gaat.
Door mijn aanpak, meestal met een combinatie van technieken en methodieken op het gebied van motoriek, beelddenken en auditieve en fysieke ingrediënten, zie ik het regelmatig gebeuren dat kinderen binnen een aantal weken een reuzensprong vooruit maken, soms tot wel 5 AVI-niveaus in een maand.
En de inspanning?
Gemiddeld komen de kinderen drie keer bij mij waarna ze het zo op een rij hebben dat ze zelf verder kunnen met ouders en leerkrachten. Want nogmaals, daar hoort deze taak en mijn taak is alleen een tikje geven in de goede richting.
De tafels automatiseren Haar moeder had een afspraak gemaakt want ze moest binnen twee weken de tafel van 4 kennen op alle mogelijke wijzen. De spanning liep aardig op. Iedere dag werd er geoefend, zowel thuis als op school. Telkens kende ze de tafel, maar zodra er enige tijd verstreek was het net alsof ze er geen herinnering meer aan had en kwam er geen antwoord. Omdat het verder goed ging met haar en ze voor de rest gewoon gemiddeld kon meekomen, was er verder op dit moment weinig aan de hand. Maar ja die tafels… er kwamen er nog veel meer…
Automatiseren Over automatiseren bij rekenen en taal bestaat veel onduidelijkheid. Er wordt mee bedoeld
www.teaadema.nl 50
dat rekensommen snel worden uitgevoerd zonder het gebruik van hulpmiddelen. De getallen zijn verinnerlijkt en een kind kan door routine steeds beter rekenen en moeilijker opgaven aan.
Het leren van de tafels is in eerste instantie veel meer memoriseren wat een beroep doet op de herinnering. Het één hoeft het ander niet uit te sluiten, maar een kind moet eerst wel inzicht hebben in hoe het met getallen moet omgaan voor het kan leren automatiseren. Anders blijft het memoriseren als het ware leeg en zonder inhoud.
Overigens geldt dit voor taal net zo goed, alleen dan gaat het over het alfabet en het gebruik van letters. Dit leek precies wat er met het meisje aan de hand was.
Het meisje Ze kwam binnen, keek eerst even rond en keek mij onderzoekend aan. We maakten een babbeltje en ze vertelde dat ze zo graag de tafels wilde leren en dat het maar niet wilde lukken. Met haar ouders had ze al besproken dat ze nu graag naar iemand toe wilde gaan die haar kon helpen om de tafels te onthouden. Haar moeder had gehoord van mijn praktijk en zo was ze bij mij gekomen.
Het meisje had een prachtige gevoelige uitstraling en een bijzondere mengeling van kracht en zelfbewustzijn. Tegelijkertijd liet ze zien dat ze zich op een bepaalde manier onzeker en faalangstig voelde, maar ook goed assertief kon reageren. Een mooie combinatie die nog niet gemakkelijk was in contact met andere kinderen. Omdat ze nog zo jong was, zaten deze prachtige eigenschappen haar wel eens dwars.
Het leek dan ook helemaal passend dat ze een passie had voor paarden. We babbelden er even over en toen vroeg ik haar hoeveel benen een paard heeft. “Vier” zei ze. Waarna ik vroeg hoeveel benen er waren als er twee paarden samen in de wei waren. En vervolgens hoeveel benen bij drie paarden, en vier en bij vijf paarden bij elkaar.
Vijf paarden Bij vijf paarden viel het kwartje. Het leek wel of het letterlijk een duikeling maakte binnen in haar. “Ohhh, oohh, het is dus gewoon optellen……..?” Eerst was haar hele lichaam een vraagteken, haar gezicht veranderde en toen zowel haar moeder als ik een paar keer bevestigden hoe het zat met de tafel van vier en paardenbenen, was het klaar. De Jackpot was gevallen.
www.teaadema.nl 51
Door middel van het oefenen met de tafels in beelden en ritme hebben we de tafel nog goed in het geheugen geprent en na een week berichtte moeder dat het een eitje was met de tafel van vier. Ze gingen nu verder met de tafel van 6 en zouden eerst gaan ontdekken wat er allemaal per 6 opgeteld kan worden. Zoals dobbelstenen, sterren, doosjes eieren en wie weet wat nog meer.
Ik heb er helemaal vertrouwen in dat ze nu de juiste strategie te pakken heeft en door kan stomen met alle tafels. Natuurlijk moet er nog wel worden geoefend, maar dat kan ook op een leuke en speelse manier, toch?
En als ze weet hoe ze de tafels het beste kan onthouden op het speciale plekje in haar geheugen wat zij ervoor heeft gereserveerd, komt het helemaal in orde.
Voetbalalfabet Een echte fan was hij. Hij wist me veel bijzonderheden te vertellen over voetbal. Hij kende alle spelers van de club waarvan hij fan was en hun prestaties van de afgelopen jaren. Natuurlijk voetbalde hij zelf ook en hij was al eens uitgenodigd door zijn favoriete voetbalclub. Hij had toen allerlei cadeautjes gekregen waaronder een T- shirt met handtekeningen. Maar het aller-aller-allermooiste was de voetbal met alle namen van de spelers. Die zou hij zijn hele leven bewaren, dat wist hij zeker.
Op school was het vaak best moeilijk voor hem, hij had last van dyslexie, was een echte beelddenker en haalde regelmatig alle letters doorelkaar. Ieder dictee had hij veel fouten zo vertelde zijn moeder. Hij wist me trouwens niet te vertellen hoeveel hij meestal goed had, maar wel precies hoe veel hij er fout had. Zijn juf liet hem dit weten en het stond in rode cijfers bovenaan.
Dat hij van de 25 dicteewoorden toch meestal meer dan de helft goed had en dan ook regelmatig wel eens boven de 18 woordjes, daar had hij nooit bij stilgestaan omdat alleen de fouten telden en de rest er niet toe deed.
We gingen hard aan de slag met het alfabet. Hij kon de letters niet goed vinden in zijn hoofd en had geen idee of ze er überhaupt wel waren. Hij vond het wel een goed idee om de letters van het alfabet goed in zijn geheugen te zetten en koos natuurlijk voor een voetbal om de letters op te bewaren. Hij maakte mooie duidelijke, fluorescerende letters op zijn voetbal die hij goed kon zien.
www.teaadema.nl 52
De volgende keer gingen we met woordjes aan de slag en zodra hij een woordje goed voor zich zag schoot hij hem met de lettervoetbal in het doel. Daarna schreef hij zonder uitzondering de woorden allemaal foutloos op het bord. Zelfs de moeilijke woorden voor groep 8 die hij nog helemaal niet hoefde te kennen, maar die we even probeerden omdat het zo fijn goed ging. Zijn glimlach werd breder en breder. Dit kon ie toch maar even….
Hij zou zijn dictee voortaan op deze manier gaan leren en zijn moeder zou hem hiermee helpen. Ze waren blij dat ze een manier gevonden hadden die hielp om zijn dictee makkelijker en leuker te leren en hij zou er voortaan óók op letten hoeveel hij er goed had.
Concentratieproblemen bestaan niet! Wanner het met een kind op school minder gaat dan verwacht, wordt er al snel gesproken over een concentratieprobleem. Maar klopt dit eigenlijk wel? En wat is dat dan: een concentratieprobleem?
Concentratieproblemen worden meestal genoemd in relatie tot een bepaalde taak en het gedrag wat wordt waargenomen. Uit het gedrag blijkt dat een kind andere dingen doet dan mag worden verwacht en aangenomen. Dit noemen we dan een concentratieprobleem. Naar mijn gevoel bestaat een concentratieprobleem niet, maar is het een uiting van iets anders.
Een aantal mogelijke onderliggende problemen zijn:
Motivatieprobleem Een kind wat graag speelt op de computer en langere tijd tv kan kijken, heeft geen concentratieprobleem. Het kind met de meeste adhd problematiek kan zeer geconcentreerd computeren of tv kijken. Dit kind heeft vaak geen concentratieprobleem, maar veeleer een motivatieprobleem omdat het de lesstof of taak niet interessant vindt.
Focusprobleem Veel kinderen weten niet hoe ze zich moeten richten op een taak. Ook hier weer: ze kunnen vaak langere tijd bezig zijn met computeren, maar laten zich in de klas afleiden van dat wat ze hebben te doen.
www.teaadema.nl 53
Bewegingsprobleem Veel volwassenen denken dat stil zitten en concentreren bij elkaar horen, maar niets is minder waar. Kijk maar eens naar het aantal volwassenen wat met pennen tikt, tekeningetjes maakt en met voorwerpjes speelt tijdens telefoongesprekken en vergaderingen.
Een puber ontdekte laatst bij mij dat het helemaal niet kon leren als ze geen beweging mocht maken. Ze had het zelfs nodig om ritmisch met een pen te tikken. In mijn praktijk zie ik keer op keer dat kinderen met een bleek koppie en rimpels op hun gezicht door de concentratie, tegelijk aan hun T-shirt pulken of schoppen met een voet. Vaak tot grote ergernis van hun ouders die denken dat er niet goed gewerkt wordt en zich storen aan het gefrutsel.
Leerprobleem Kinderen die de lesstof niet kunnen bijbenen of de basis missen van het leren krijgen vaak het stempel concentratie probleem. Eigenlijk zijn deze kinderen afgehaakt van de lesstof en is het zeer de moeite waard te onderzoeken waar ze nog haperen of zijn blijven steken in hun leerproces. Ik kom vaak tot de ontdekking dat ze te weinig basis hebben meegenomen van de lesstof in groep 2 en 3. Teruggaan en aansluiten bij de basis, oefenen en verduidelijken van dat wat gemist is, doet kinderen met sprongen vooruit gaan en laat het concentratieprobleem oplossen.
Organisatieprobleem Wanneer kinderen minder presteren dan ze eigenlijk zouden kunnen, is het de moeite waard eens te kijken naar de manier van organisatie die deze kinderen hanteren. Volwassenen denken vaak dat kinderen alles wel kunnen en kennen, maar voor steeds meer kinderen is de wereld een grote plek vol overdonderende prikkels. Voor een kind kan er veel ten goede veranderen als ze een soort checklijstje hebben voor het starten en volhouden bij het uitvoeren van een taak.
Faalangstprobleem Sommige kinderen hebben een laag zelfbeeld of hebben de ervaring opgedaan dat ze tot weinig in staat zijn. Voor deze kinderen is het starten van een taak al bij voorbaat gedoemd te mislukken omdat ze het idee hebben dat ze het toch niet kunnen. Weifelen en twijfelen is
www.teaadema.nl 54
het gevolg. En dat neemt dan zoveel tijd en energie dat het er niet meer van komt iets tot een goed einde te brengen. Wat overigens opnieuw leidt tot de gedachten van faalangst.
Aandachtprobleem In een klas zitten veel kinderen en ieder kind heeft zijn eigen aandacht nodig. Als ze het niet krijgen, zorgen ze er wel voor dat het op een negatieve manier naar hen toe komt. Waar een kind behoefte aan heeft, is gezien worden zoals het is, maar ook dat zijn inspanningen gezien worden. Helaas hebben volwassenen hier vaak een omgekeerde (logische) reactie op waardoor het kind een extra tandje bijzet. Een concentratieprobleem kan zich onmiddellijk oplossen als een leerkracht de inspanningen van het kind herkent en erkent, zo heb ik ervaren. Het kind heeft dan te leren te herkennen hoe hij de juiste aandacht heeft te vragen. Wederzijds begrip is het gevolg.
Hooggevoeligheidprobleem Veel kinderen zijn niet goed in staat zichzelf te begrenzen. Ze krijgen veel prikkels binnen en reageren met fysieke klachten, geïrriteerdheid en klachten over het gedrag van anderen. Door de focus op de prikkels van buiten en op andere kinderen te leggen, raken kinderen steeds verder van huis. Er worden allerlei acties bedacht die het kind moeten vrijwaren van de externe overlast, maar de interne overlast wordt daarmee steeds groter omdat de focus steeds op de buitenwereld blijft gericht.
Systemisch probleem Zonder dat we het kunnen zien, zijn alle kinderen verbonden met hun ouders en voorouders. Kinderen zijn in alle omstandigheden loyaal aan hun achtergrond. Als er in de familiegeschiedenis sprake is van een onbalans, van buitensluiting van verdriet of personen kan het kind dit vertegenwoordigen door "afwezig" te zijn. Het kind is dan door onzichtbare draden verbonden met dat wat er eerder was. Concreter is het als de familiecultuur in ongeschreven wetten voorschrijft dat het kind bijvoorbeeld behoort tot "vrije denkers", tot "wij redden onszelf" of tot " wij zijn geen schoolmensen". Het kind blijft hier trouw aan. Nog concreter wordt het als school en ouders een (ver) oordeel hebben over elkaar. Het kind zal dan trouw zijn aan zijn ouders en komt als het ook een goede band heeft met juf of meester zelfs in een loyaliteitsconflict. Dit alles heeft zijn weerslag op de dagelijkse concentratie.
www.teaadema.nl 55
Wat te doen aan een concentratieprobleem? Wanneer een kind wordt gemeld met een concentratieprobleem is het de moeite waard eerst op onderzoek te gaan. Wat laat het kind zien en horen in zijn concentratieprobleem.
Bovenstaande aspecten kunnen zich combineren tot iets wat wordt ervaren als een concentratieprobleem. Een oplossingsgerichte aanpak maakt dat je al snel ontdekt waar eigenlijk de schoen wringt. En dat kunnen er nog veel meer zijn dan bovengenoemd.
Wanneer je de verschillen en het eigenlijke probleem hebt gevonden, kun je een met een geconcentreerde :-) aanpak samen met kind en ouders ontdekken welke vaardigheden een kind heeft te leren om zijn taken naar verwachting te kunnen doen.
Alleen al het feit dat het concentratieprobleem geen concentratieprobleem meer wordt genoemd, geeft al direct verbetering. Immers wat is een concentratieprobleem? Daar heb je alleen maar vage ideeën bij. Hoe concreter je focus, hoe makkelijker de aanpak. Deze ontrolt zich dan voor je neus.
Illustratie: Aly Westerhuis
www.teaadema.nl 56
5. Emotionele problemen Emoties, wat moet je er mee? Emoties en gevoelens worden vaak door elkaar gehaald. En dat is natuurlijk helemaal prima, maar voor de ontwikkeling van kinderen is het soms handig om beide te onderscheiden. Kinderen, maar ook zeer zeker volwassenen, hebben als belangrijke ontwikkeltaak het leren omgaan met emoties en gevoelens. Immers, van een 2 jarige kunnen we het nog hebben als ze ‘Nee’ blijven roepen, huilen, schreeuwen en zelfs met slaan hebben we nog geduld. Bij de 18-jarige en 40-jarige wordt dit al een heel stuk minder grappig en keren we ons af van dergelijk gedrag.
Waar gaat het over? Er zijn 6 basisemoties, namelijk: boosheid, vreugde, verdriet, angst, afschuw en verrassing. Overal ter wereld worden deze emoties herkend aan de gezichtsuitdrukking van mensen. Daarmee lijkt het uiten van deze emoties aangeboren.
Voor het herkennen van gevoelens als tevredenheid, jaloezie, onzekerheid, schuld, spijt, achterdocht, wantrouwen en teleurstelling hebben we meer informatie nodig. Dit betekent dat je hierover in gesprek moet gaan.
Een ander verschil is dat een emotie een lichamelijke reactie geeft. Er is een impuls tot actie en een basis emotie is vaak een relatief korte impuls die niet heel lang vast gehouden kan worden. Gevoelens die afgeleid zijn van de basisemoties kunnen je daarentegen erg lang ‘plagen’.
Leren omgaan met gevoelens en emoties Omdat je de hele dag door gevoelens hebt, is het van belang om daarmee te leren omgaan. Dat begint bij het herkennen van dat wat er in het lichaam gebeurt en het woorden geven aan… Daardoor wordt een kind niet overgeleverd aan de externe wereld, maar kan leren hoe hij zelf steeds meer invloed kan uitoefenen op de mensen om hem heen. Door het benoemen van de gevoelens en emoties leert het kind herkennen wat er in het lichaam gebeurt.
www.teaadema.nl 57
Een volgende stap is het erkennen en accepteren van gevoelens. Hier hebben volwassenen een zeer belangrijke rol die vaak wordt onderschat. Immers, als een kind wordt geaccepteerd zoals het is, leert het kind dat het er mag zijn. Als daarbij wordt toegestaan dat emoties er mogen zijn, helpt dat het kind om te herkennen en erkennen van wat er in zijn lijf en om hem heen gebeurt.
Volwassenen kunnen door hun aandacht en geduld het kind leren, maar vooral ook voordoen hoe je dat doet, het uiten van gevoelens.
Dat daarbij verschillen bestaan in wat geoorloofd is of niet lijkt een open deur. Echter al te vaak ontstaan hier misverstanden omdat ieder gezin zijn eigen (culturele) gewoonten en verwachtingen heeft in het tot uiting brengen van gevoelens.
Hoe kan je een kind helpen in het uiten van gevoelens? Nadat een kind ogenschijnlijk vanzelf geleerd heeft zijn gevoelens te herkennen en erkennen, wordt het belangrijk deze te uiten. De eerste belangrijke regel is dat het er mag zijn en dat je kunt leren hoe je ze naar buiten brengt. Allereerst kan dit natuurlijk door het voeren van een gesprekje. En wat te denken van een tekening, kleien, het maken van een wensbord en wat je nog meer kunt verzinnen met materiaal.
Wat je kunt doen is bijvoorbeeld je verdriet verwerken door het maken van een herinneringsdoos, een talentenboom maken als je je onzeker voelt, een ketting maken om je te helpen je angst te overwinnen, een stripverhaal tekenen om je boosheid te overwinnen, een masker maken om je geluk uit te beelden of een schat eiland maken om je toekomst meer grip te geven.
Er zijn oneindig veel mogelijkheden om een kind te bewegen te uiten wat er zich in hem afspeelt. Woorden zijn daarbij niet altijd nodig en met name bij jongens zou het misschien heerlijk zijn om gewoon eens niet te veel woorden te gebruiken. Belangrijk is dat er met het uiten van emoties rust en acceptatie ontstaat, zodat er weer ruimte is voor nieuwe ontdekkingen en ontwikkeling.
Drie bewegingen Grofweg kun je drie manieren van omgaan met de zogenaamde negatieve emoties benoemen. Bij boosheid ga je in de achteruit, bij angst in de vooruit en bij verdriet blijf je even stilstaan.
www.teaadema.nl 58
Boosheid heeft de neiging zich op te bouwen en dan te exploderen. Daarom is het verstandig om je bewust te zijn van de opbouw van deze emotie en tijdig je ongenoegen te uiten. Is de boosheid toch in iets te sterke vorm naar buiten gekomen, dan is het raadzaam te ontdekken hoe kalmte weer binnen bereik kan komen.
Angst vraagt juist om een tegengestelde beweging. Bij angst merk je vaak dat je als het ware stolt in de beweging. Het is heel moeilijk voorbij de angst te denken. En dit is nu juist hetgeen het meeste helpt. De bekende vraag “wat is het ergste wat je kan gebeuren?” is daarom bij angst een goede vraag. Bedenk maar en maak maar een voorstelling van wat er na de enge situatie allemaal kan gebeuren. Zorg ervoor dat er verschillende alternatieven worden benoemd. Dit maakt dat de angst in een perspectief komt te staan en een stap vooruit kan worden genomen.
Verdriet vraagt om verstilling. Geen gebagatelliseer, troostrijke clichés of wat dan ook. Gewoon je oren en je hart open zetten en dat is genoeg. Als het verdriet is geuit komt er wel een volgende fase.
En laten we wel wezen, wat is het soms lastig om je gevoelens en emoties te hanteren. Wat is het dan fijn om voor kinderen iets te mogen toevoegen zodat ze in staat zijn zich te ontwikkelen tot gelukkige mensen.
Emotionele puin ruimen Het meisje was boos en haar moeder ook. Ik liep langs hen in de winkelstraat en waar het precies over ging kon ik niet ontdekken. Ik keek nog even achterom en ving toevallig de blik van het meisje. Ik kon een glimlach niet onderdrukken. Ze grimaste terug.
Ik houd wel van pittige kinderen die vol vuur en met de schouders opgetrokken en naar voren de strijd aangaan. Dit zijn kinderen met kracht die, vaak nog ongepolijst, er vol voor gaan en hun ouders soms tot het gaatje uitdagen. Beide partijen hebben het meestal niet gemakkelijk. Echter hoe meer strijd, hoe sterker de band en de kunst is dan de strijdbijl op tijd te begraven en feitelijk en oprecht de situatie benaderen zodat de rust weer kan ontstaan.
De grote meid Terwijl ik doorliep te mijmeren over de dochter-moederstrijd schoot me een andere grote
www.teaadema.nl 59
meid te binnen. Ze was best heel stoer en deed ongelooflijk haar best. Aan haar schouders en blik kon je echter wel zien dat ze het niet gemakkelijk had gehad. Het stoere had tegelijkertijd een grote kwetsbaarheid die zo nu en dan als een flits door haar ogen trok.
Ze vertelde dat ze een hoge muur om zich heen had en dat ze die nu toch wel kwijt wilde, maar niet wist hoe ze dat moest aanpakken. In haar vriendenkring, thuis, maar vooral op haar werk liep ze steeds tegen haar grenzen aan terwijl ze zo vreselijk haar best deed. Ze was zo nu en dan de uitputting nabij en deed wanhopig nog meer van hetzelfde zo bleek al snel.
Een andere aanpak Omdat ze al een paar keer de muur had genoemd waar ze last van had, vroeg ik haar mij de muur te beschrijven. In feite bleek het een schutting te zijn. Ik twijfelde even of ik haar moest vragen of ze deze schutting moest afbreken. Ze was zo kwetsbaar en verkeerde ook in een spannende situatie. Allerlei vragen schoten door mijn hoofd terwijl ik naar haar keek:
• Wat zou er gebeuren als ze geen muur meer had? • Hoe zou ze zich staande kunnen houden zonder schutting? • Wat had ze nodig?
Ik besloot nog even verder op onderzoek te gaan en vroeg haar wat er achter de schutting was. Ze keek me verrast aan en keerde haar blik naar binnen. Na een ogenblik vertelde ze me dat het er een grote puinhoop was, een ruïne en allerlei stenen en troep waren daar.
Dit leek mij een prachtig uitgangspunt om verder te gaan en het scheen me toe dat dit precies verbeelde hoe ze eraan toe was. Ik besloot haar mee te nemen naar de bouwplaats van misschien wel haar leven.
De bouwplaats Ik liet haar nog eens rond kijken naar de puinhoop achter haar schutting. Dit was de situatie van nu en hoe mooi zou het zijn als ze alles wat hier was kon sorteren. Alles wat weg kon, zou in containers afgevoerd kunnen worden en de bruikbare materialen konden worden hergebruikt. Wellicht zou dat wat nu ontbrak aangevoerd kunnen worden door een deur in de schutting die ze nu nog niet kon zien, maar die er zeker was. Want dit was een belangrijke bouwplaats.
www.teaadema.nl 60
Ik vroeg haar nu nogmaals naar haar schutting te kijken en nam haar mee in een voorstelling. Stel dat ze de schutting mooi zou mogen beschilderen met graffiti, wat zou er dan opkomen? Ze keek me weer aan met een snelle verwonderde blik en na een vragend “Wel?” van mijn kant, draaiden haar ogen weer naar binnen. Aarzelend beschreef ze een bloem en ik stimuleerde haar de hele schutting te beschilderen met mooie bloemen en andere dingen die ze graag wilde. Ze had even tijd nodig, maar toen lukte het en langzaam ontspande haar gezicht.
Toen het klaar was, vroeg ik haar deze schutting te bewonderen. Haar eigen schutting die haar eigen bouwplaats nu nog verborg. Niemand die de puinhopen kon zien, niemand die kon zien hoe hard er gewerkt werd. Maar op een dag zou er een prachtig bouwwerk verrijzen boven de schutting uit. En pas wanneer zij vond dat het bouwwerk klaar was en gezien zou mogen worden, zou het tijd zijn de schutting weg te halen. Ze knikte heel licht merkbaar bij iedere zin die ik uitsprak.
Toen vroeg ik haar nog eens naar haar schutting te kijken. Was ze tevreden? Ze reageerde niet heel instemmend en daarom vroeg ik haar wat ze met de schutting wilde tot het zover was tot de afbraak. Ze kon er zo nu en dan een kijkgat in maken, de graffiti wat bijwerken en er mooie plantjes voorzetten. Het was haar schutting en zij kon bepalen hoe en wanneer ze er kijkgaten in zou willen maken voor voorbijgangers...
En daarna? De resterende tijd van die dag dat ik haar zag, keek ze rustig om zich heen en was ze zo nu en dan even in zichzelf gekeerd. Daarna heb ik haar niet meer gezien. Maar ik weet zeker dat deze meid het wel gaat redden.
Met zoveel uithoudingsvermogen en kracht om schuttingen te bouwen, kan ze ook een nieuw bouwwerk maken. Uit het puin van het oude kan ze zelf ieder bouwwerk maken wat ze wil. Dat wat overbodig is, kan ze afvoeren en de mooie schatten uit het afval kan ze liefdevol verwerken in haar nieuwe gebouw.
In ieder geval hoop ik voor haar dat ze haar eigen paleisje aan het bouwen is. En wie weet kom ik haar dan ooit tegen met een eigen dochter waarvan de ogen zullen stralen tijdens een korte ontmoeting op straat.
Illustratie: Kitty Bakker
www.teaadema.nl 61
Als boosheid een belemmering wordt Het werd oorverdovend. Ik vroeg haar voor te doen wat er gebeurde als ze boos werd. Ze gaf eerst een zachte gil, was even stil en zette toen een sirene aan. Wow, dit was inderdaad heftig. Haar moeder had me al verteld dat de boosheid van dochterlief een ernstig probleem aan het worden was. Ze gilde een paar keer per dag het hele huis bij elkaar en op school begon ze er nu ook mee.
Aangeleerd gedrag Ze keek me bijna trots aan en vroeg wat ik ervan vond. Ik moest lachen omdat ze me uitdagend aankeek en er nog bij vertelde dat papa zei dat ze de hele straat bij elkaar kon gillen. Ze had het zichzelf helemaal geleerd, vertelde ze toen ik vroeg van wie ze dat geleerd had. Ik hoefde niet te vragen of het effectief was, want dat was overduidelijk.
We gingen op onderzoek. Haar moeder en zij vertelden wat, wanneer en waar ze boos om werd en hoe dat in zijn werk ging. Het werd mij duidelijk dat ze vastzaten in een patroon van actie en reactie. Cruciaal zou zijn of ze bereid was haar gedrag te veranderen om er iets anders voor in de plaats te leren.
De temperatuur loopt op Op mijn vraag of ze altijd boos wilde blijven doen op de manier die ze me had laten horen, antwoordde ze dat ze dat niet wilde. Ze wist alleen niet hoe het moest. Ik pakte het stoplicht erbij en in het rood schreven we dat ze zou leren stoppen met gillen. In het groen schreven we vooralsnog een vraagteken en ernaast: “Boos worden op een manier die helpt”.
Ik pakte de thermometer erbij en haalde alle blokjes eruit die ik op haar schoot legde. Een paar blokjes vielen op de grond en moeder snelde toe om ze op te pakken. Ik glimlachte en vroeg aan moeder of ze vaker de boosheid van haar dochter oppakte. Moeder keek mij eerst even niet begrijpend aan en zei toen: “Jee, ja….”
Ik vroeg naar een paar voorbeelden waar ze heel boos was geweest en hoe dit was gegaan. Stap voor stap kregen we in kaart wat er bij haar gebeurde . Haar moeder noteerde de bevindingen in het werkboekje: “Ik ben boos” en zo kregen we een helder inzicht in haar proces van boosheid.
www.teaadema.nl 62
Gelukkig ging ze op school niet zodanig te keer als thuis en dit bood een mooi aanknopingspunt. Vooral werd het duidelijk dat ze een aantal dingen op school anders deed dan thuis. Zo vroeg ze hulp aan juf wanneer het haar teveel werd. Hierdoor kon ze haar machteloze gevoel kwijt bij juf. Deze vertaalde de situatie zodanig dat het niet meer nodig was de temperatuur te laten oplopen.
Door het spelen met de blokjes in de thermometer werd het heel mooi zichtbaar. Moeder herkende dat ze zelf vaak ongeduldig reageerde op haar dochter wanneer er zich iets voordeed. Dit was mooi zodat we direct konden bespreken wat moeder aan het begin van een situatie kon doen om haar dochter te helpen.
Welk gedrag moet er in de plaats komen? Doordat we nu een aantal concrete voorbeelden hadden waar het wel en niet goed ging met boos worden, konden we vaststellen hoe ze haar boosheid beter kon reguleren. Ze werd meestal boos wanneer iets niet lukte en wanneer ze het gevoel had niet serieus genomen te worden.
Het hielp om te zeggen dat ze boos werd in plaats van te gaan gillen. Ze merkte dat ze dan ook meer serieus werd genomen. Ze besloot dat ze dit kon leren denken en vooral dat ze, als ze haar boze gevoel voelde opkomen in haar buik, iemand kon vragen om haar te helpen. We maakten hier afspraken over en moeder noteerde dit in het boekje.
Omdat het natuurlijk best lastig is om in één keer iets nieuws te leren, spraken we af wat ze zou gaan doen wanneer de temperatuur toch nog weer zodanig zou oplopen dat ze zou gaan gillen. Ze had aangegeven dat ze bij nummer 2 begon met gillen en we spraken af dat haar moeder, vader of zus dan hun hand zouden opsteken en “HO” zouden roepen. Dit zou voor haar het signaal zijn om te stoppen met de sirene en te zeggen dat ze boos was en hulp te vragen. In het geval het niet zou lukken om te stoppen, spraken we af dat ze naar haar kamer zou gaan om te kalmeren.
Omdat ze nu iedere dag en soms twee keer per dag haar sirene aanzette, spraken we bovendien af dat ze de komende week 6 keer mocht gillen van boosheid, de week daarna 5 keer en zo afbouwen tot maximaal 2 keer per week. Ze zouden onderweg naar huis samen bedenken welke beloning daar tegenover zou staan. Daar hoefde ik me niet mee te bemoeien.
www.teaadema.nl 63
Het is gelukt Omdat het een heel duidelijk verhaal was met concrete afspraken vond ik het niet nodig een vervolgafspraak te maken. We spraken af dat ze me konden bellen als ze mijn hulp nog nodig zouden hebben. Bij de deur zei ik haar dat ik haar nooit weer hoopte te zien want dat zou betekenen dat ze dit probleem ging fiksen en ik verwachtte dat ze er een eitje aan had. Ik kreeg een brede glimlach en zo stapten ze de deur uit.
Een aantal weken later belde moeder mij want ze wilde heel graag even vertellen dat haar dochter al die tijd geen sirene meer had gebruikt. En dat was heel knap gedaan door het hele gezin.
Ontspoorde puber na echtscheiding Een gescheiden moeder vroeg mij onlangs advies omdat haar dochter dreigde te ontsporen. Ze loog, bedroog en ging steeds meer haar eigen gang met vrienden die niet bepaald bekend stonden om hun sociaal aangepaste gedrag. Onlangs was ze zelfs een nacht weggebleven. Deze moeder begreep er niets van. Deze dochter stond haar altijd zo na en er waren nooit problemen geweest. Net nu hun leven na de echtscheiding van ruim 2 jaar geleden weer vorm kreeg begon dit gesodemieter. Wat ook heel vervelend was, was het feit dat deze dochter niets wilde aannemen van de nieuwe vriend die sinds kort bij hen inwoonde.
Wat doet echtscheiding met kinderen? In de allereerste plaats tast een echtscheiding voor kinderen de basisveiligheid aan. De wereld die zo gewoon leek en in de ogen van een kind voor altijd is, staat opeens op losse schroeven. De meeste kinderen kunnen een hele poos niet meer op hun ouders vertrouwen. Ze kunnen of durven geen beroep meer te doen op ouders. Zeker niet als ze zien dat ouders het zelf moeilijk hebben.
Sterker nog: de meeste kinderen gaan voor hun ouders zorgen, zowel emotioneel als praktisch.
Natuurlijk verschilt een echtscheiding per situatie, maar altijd is er sprake van teleurstelling, verdriet en pijn bij minstens één van de ouders. Logisch en begrijpelijk. Vrijwel iedereen begint aan een relatie en krijgt kinderen met de wens dat het voor altijd zal zijn.
www.teaadema.nl 64
Voor kinderen is het een grote schok dat hun gezin niet voor altijd is. Ook wanneer er sprake is van veel ruzie, onenigheid en een moeilijke situatie, rekenen kinderen nog op hun thuis want dat is het enige wat ze kennen.
Een ander aspect is loyaliteit:
• Van wie moet het kind nu meer gaan houden? • Is het mamma haar schuld omdat ze een andere vriend heeft? • Is het pappa zijn schuld omdat hij altijd werkt? • Maakte mamma meer ruzie dan pappa?
Wat gebeurt er na een aantal jaar? Vaak is het zo dat na een aantal jaar de situatie zich stabiliseert. Iedereen heeft een nieuw evenwicht gevonden en de meest gekwetste partij kan na een poos meestal ook zijn leven weer oppakken. Kinderen worden ouder en komen in de pubertijd.
Het zal flinke gevolgen hebben voor de gevoelens van het kind, als er een nieuwe partner is en (nog) weinig overleg en harmonie met de andere ouder. Loyaliteitsgevoelens kunnen extra sterk worden naar de andere ouder. Een indicatie hiervoor zou kunnen zijn de mate van acceptatie van de nieuwe partner.
Zijn er moeilijkheden met een kind dan zou het helpend kunnen zijn om een aantal vragen te stellen:
• Welke gevolgen had de echtscheiding werkelijk voor dit kind? • Is er respect, wordt er positief gesproken over de ex-partner? • Is er goed overleg mogelijk over opvoeddoelen en regels voor dit kind? • Heb je ooit nog wel eens gesproken over de situatie en de betekenis hiervan voor dit
kind? • Weet je welke behoefte je kind heeft ten opzichte van de band met jou? • Weet je welke behoefte je kind heeft ten opzichte van de band met de andere ouder? • Heb je je kind ooit laten weten en kunnen bedanken voor zijn steun aan jou in de
moeilijke tijd?
De boze puber Een kind in een echtscheidingssituatie ontwikkelt regelmatig een hechte band met één ouder en dan meestal de ouder die het erg moeilijk heeft. Een kind wil een veilige wereld en
www.teaadema.nl 65
kind kunnen zijn. Als deze behoefte moet worden uitgesteld doordat er overleefd moet worden, zal deze behoefte vaak later zichtbaar worden.
Alleen is deze behoefte dan minder herkenbaar want als puber ga je niet meer kinderachtig zitten doen, toch? En als je het als puber wel doet krijg je commentaar van je omgeving, nietwaar? Dus wat blijft er dan over?
Juist, wangedrag!
Mamma, pappa zie mij... hoor mij... erken mij... geef me de aandacht en het vertrouwen wat ik zo gemist heb toen ik voor jou moest zorgen...
Verzet en boosheid is voor een puber die worstelt met zijn identiteit, zijn toekomstbeeld en toekomstverwachtingen vaak gemakkelijker te hanteren dan (uitgestelde) eenzaamheid en verdriet. Want dat hoort bij de kleintjes en de watjes, immers?
Wat te doen? • Investeer in je kind in tijd en echte aandacht! • Bespreek de moeilijke tijd en benoem met nadruk de hulp van je kind aan jou en je
ex-partner. • Bedank je kind uitdrukkelijk voor deze hulp. • Benoem wat deze hulp heeft betekend en welke positieve gevolgen het voor jou en
jullie allemaal heeft gehad. • Doe dit alleen als je het echt voelt en meent en het mag gerust herhaald worden in
de toekomst. • Stel je weer op als ouder en neem je ouder positie in! • Bespreek de nieuwe situatie met je kind en spreek verwachtingen naar elkaar uit. • Geef je kind vertrouwen en de verantwoordelijkheid die het al die jaren zo goed op
zich nam. • Haal de verloren gegane en gemiste kansen in, maar overdrijf niet. • Blijf met respect en begrip praten over de ex-partner. • Sluit eventueel met een soort ritueel de oude moeilijke periode af en vier de nieuwe
tijd.
Vaak helpt het al om de afgelopen jaren op een rij te zetten en een soort balans met winst en verliesposten te maken. Inzicht in de situatie schept ruimte voor verandering.
www.teaadema.nl 66
Mijn imago is van mij Regelmatig komt er weer één in de praktijk. Zo’n lekker luchtig joch, soms losjes lopend vanuit de heupen met verwarde bos haar of gewoon een kind die goed in z’n vel zit. Kenmerkend is de blik die je recht en open aankijkt en ogen die rustig door de ruimte bewegen. Het contact wordt snel en gemakkelijk gelegd en een wederzijdse glimlacht is er al snel. De afspraak is meestal op initiatief van de ouders en gaat vrijwel altijd over school en de resultaten die daar (niet) worden gehaald.
Het probleem Deze jongens ervaren zelden zelf een probleem, nou ja…. op school is de juf of meester niet altijd tevreden, dat dan weer wel. Het probleem heeft meestal te maken met concentratie en resultaten. De jongen vindt heel veel zaken belangrijk, behalve lezen, schrijven, rekenen of topo. Meestal heeft hij wel de mazzel dat hij veel opsteekt tussen de regels door, maar echt leren, nou nee… daar houdt hij niet zo van. Hij gaat veel liever een balletje trappen of zo, in plaats van stil in de banken zitten.
Om zijn moeder, die meestal mee is, en mij een plezier te doen, wil hij heus graag meewerken om te ontdekken hoe hij zijn schoolresultaten kunnen verbeteren. We komen ook al snel tot de ontdekking wat er speelt en wat hij zou moeten doen om beter uit de verf te komen in de klas. Ook hoe hij het moet aanpakken is geen heikel punt, hij weet het precies. We kunnen het actieplan makkelijk invullen en hij kan er zo mee aan de slag.
Maar dan… Als we al zover zijn gekomen, vind ik het leuk om alles weer overhoop te gooien. Meestal had ik vanuit mijn ooghoek al de bloeddruk van moeder zien stijgen vanuit een ja-maar. Had moeder (of vader) steeds instemmend zitten knikken, dan krijgt nu haar bloeddruk zeker een nieuwe impuls.
Ik ga nu een beetje zitten porren: “Zeg ehhhh…. vertel eens.. als ik zo naar je kijk dan denk ik dat jij vast wel populair bent op school…..” Vrijwel altijd wordt dit meer dan wel minder bescheiden beaamd.
Illustratie: Bianca Snip
www.teaadema.nl 67
“Hmmmmm…. ” is dan mijn antwoord, “dat dacht ik wel…, dat kan ik zo wel merken, zo’n leuke vlotte knul die zo sportief is en zo aardig en vlot. Maarrre… wat betekent het dan voor jou… als jij dan vanaf morgen braaf je werk gaat zitten doen in de klas. Wat vinden de anderen daarvan, zou je denken?”
Nu kantelt het actieplan weer 180 graden, want ja, het is natuurlijk niet de bedoeling dat er wordt ingeleverd aan populariteit van een populaire jongen. Dat ga je als kind of puber echt niet opgeven voor een hoger cijfer.
Stel je voor. …
En dan maakt het helemaal niet veel uit wat je thuis over je heen krijgt en die kindercoach wind je heus ook wel om je vinger.
Maar laat nu net die kindercoach doorhebben dat je dit niet met opzet doet, maar dat het gewoon een simpele winst en verlies rekening is. Een rekening die je wel moet meenemen en waar ouders en kinderen niet zo maar bij stil staan.
Het optimale actieplan En zo komen we opnieuw bij het actieplan. We zetten nog eens even heel goed op een rij waar de sterke punten zitten en wat de leerpunten zijn. De nieuwe inzichten zetten we ernaast:
• Want wat betekent het nu werkelijk voor een populaire jongen die de bink van de klas is en die vanaf de volgende dag serieus met zijn schooltaken bezig gaat?
• Die gaat stoppen met grapjes maken onder de les en zich vanaf nu gaat concentreren?
• Die bij iedereen goed in de markt ligt omdat hij ook bij de mindere goden respect krijgt omdat hij zich uit zijn problemen kletst en het altijd weet te plooien?
Tsjaa, met het antwoord op dat soort vragen krijgt de gemakkelijke oplossing van het probleem er wel even een ander kleurtje door, want aan zijn imago mag niet gesleuteld worden.
Nu we de kaarten op tafel hebben stemmen we met ouder en kind af wat de meest haalbare doelen zijn en waar de rek ligt. En dan wordt het pas echt leuk. Want sommige jongens weigeren concessies te doen aan hun rol en anderen willen het heus in alle eerlijkheid onderzoeken.
www.teaadema.nl 68
In alle gevallen is er echter een kleine stap voorwaarts geboekt, waarbij zowel de ouder als het kind zich geconfronteerd zien met de vele facetten die leren met zich mee kan brengen. Ze kunnen daar ten alle tijde hun eigen keus in maken. En dat levert soms verrassende resultaten op. De ene keer is het de jongen die besluit meer serieus werk te maken van zijn schoolcarrière. Een ander keer is het een telefoontje of mail van een ouder die met andere ogen de resultaten van zoonlief kijkt.
Voor mij maakt het eindresultaat geen enkel verschil. Ik heb weer ongehoord kunnen genieten van een populaire knul die meer of minder stoer en opgewekt mijn praktijk in en uitstapt.
De kindercoach als vertaalmachine Met licht gebogen schouders kwam hij binnen, gaf me een slappig handje, maar keek me recht aan. Zijn moeder had hem aangemeld met zijn instemming omdat hij zich faalangstig en weinig zelfverzekerd voelde. Op school ging het niet zo goed en hij moest terug van havo naar het vmbo. Al een hele poos voelde hij zich daardoor onzeker en hij kreeg steeds meer een gevoel van waardeloosheid en het verlies van de greep op zijn plannen.
Het verhaal en het schema Ik liet hem zijn verhaal vertellen en vroeg hem vooral naar details hoe hij was omgegaan met de teleurstellingen die hij was tegengekomen. Hij vertelde me over zijn acties en gevoelens en ik vroeg hem naar zijn gedachten. Toen het verhaal afgerond was, schreef ik dit schematisch op het bord. In zijn nare gevoelens was ik niet zo geïnteresseerd, maar des te meer hoe hij zichzelf in deze situatie had gemanoeuvreerd. Door dit te onderzoeken kwamen we tot de ontdekkingen dat zijn gedachten over zichzelf, zijn capaciteiten en zijn prestaties hem uiteindelijk vasthielden en terugbrachten in een negatief patroon. Dit stond op het bord met rode pijlen naar zijn vicieuze cirkel.
De vertaalmachine Zijn doel was om zich goed, sterk en zelfverzekerd te voelen en zijn school af te maken en wellicht na zijn examen weer op te stromen. Om daar te komen moesten we gaan ontdekken wat hem zou helpen op weg daar naar toe.
Ik nam hem mee terug naar zijn verhaal. Hij had onder andere in zijn eentje een gesprek
www.teaadema.nl 69
aangevraagd met de mentor om over zijn resultaten te praten en met hem te bespreken wat zijn plan was. Ik vroeg hem wat dit eigenlijk betekende.
Hij had geen idee wat er nodig was geweest om te doen wat hij had gedaan en dus hielp ik hem een handje. Ik noemde het moedig en sterk. Andere zaken die hij had verteld, vertaalden we als het hebben van doorzettingsvermogen, zelfstandigheid, het vermogen tot observeren, planmatig denken, evalueren, doelgericht kunnen denken, flexibel kunnen zijn, eerlijk ten opzichte van zichzelf, adviezen van volwassenen kunnen overwegen en aan kunnen nemen, assertief zijn en nog een aantal eigenschappen die ik nu vergeten ben.
Wat er bij hem gebeurde tijdens deze vertaling was, dat hij eerst een aarzelende instemming gaf, ” mwaggh, mwoghhh…”, maar gaandeweg richtte hij zich op en de glimlach werd breder.
Het kwam binnen en hij was het met me eens dat hij , terwijl hij dacht dat hij aan het mislukken was, juist een prachtige prestatie had geleverd in zijn groei naar volwassenheid. Hij had helemaal alleen een besluit genomen over zijn doel en hiernaar gehandeld.
De afronding Ik nam hem weer even mee naar het schema op het bord. We keken naar de rode lijnen van zijn gedachten die hem in zo’n nare vicieuze cirkel gevangen hadden gehouden. Ik tekende groene pijlen erbij die de gedachten over zijn goede eigenschappen vertegenwoordigden. Deze pijlen konden we doortrekken naar het doel wat hij had geformuleerd.
Hij gaf aan dat zijn actie om met zijn mentor te gaan praten toch best wel moeilijk was geweest, juist omdat hij vaak bang was om iets alleen te ondernemen. Ik zei hem hoe knap het juist hierdoor van hem was geweest om dit te doen. Hij vertelde daarop dat hij dan meestal iemand mee vroeg om de eerste stap te zetten, omdat deze voor hem de meeste spanning mee bracht.
“De vertaalmachine” beoordeelde dit als sterk in plaats van zwak, door toe te geven dat er nu eenmaal zaken zijn die moeilijk zijn. Dan is het juist erg verstandig om hulptroepen in te schakelen. Hij gaf aan dat hij erg veel steun van zijn ouders ervoer en zijn moeder beaamde dit.
De test Het toetsen van het doel was een belangrijke volgende stap. We stelden vast dat zijn
www.teaadema.nl 70
motivatie om zijn doelen te bereiken erg hoog was en dat het daarvoor nodig was dat hij zelf een besluit nam over zijn te halen doelen. Langs de vloerketting ging hij naast de 8 staan als gepast cijfer op weg naar zijn doel.
Hij vertelde dat hij er vertrouwen in had dat zijn doelen haalbaar waren en hij voelde zich er stevig in. Ik kon het niet laten dit even te testen door hem omver te duwen.
Het ging, en ik plaagde hem een beetje door te zeggen dat hij zich toch niet van zijn doel liet wegduwen door anderhalve meter. Hij keek me aan en in een split second zag ik hem verstrakken. Toen ik opnieuw duwde kreeg ik er geen centimeter beweging in!
Dat had hij al eerder geleerd en ik adviseerde hem dit in te zetten op momenten dat het nodig was.
Er restte ons nu nog één ding: Hoe zou hij onthouden dat hij zijn opnieuw hervonden zelfvertrouwen en zijn doel zou halen? Ook dit wist hij in binnen een seconde te benoemen toen ik hem vroeg welke beeld of welke gedachte hij hiervoor kon gebruiken. Hij zag een tekening van twee handen om een hart voor zich en zou dit thuis ophangen als gedachtensteun.
De evaluatie Toen we zo rond waren en onze blik van het bord afhaalden, vroeg ik hem of hij verder kon. Hij beaamde het en zei: “Ik was bang dat ik weer allemaal boodschappen zou krijgen die niet helpen, zoals je doet het goed en je kan het wel. Daar heb je niets aan”.
En dat was voor mij weer een leuke les om voor te bedanken. En het mooiste was zijn vertrek. Ik kreeg een strakke blik en een krachtige mannelijke handdruk!
www.teaadema.nl 71
Over de auteur: Tea Adema In 2004 startte Tea Adema (1962) als een van de eerste kindercoaches een gespecialiseerde praktijk voor de ondersteuning van kinderen en hun ouders.
Sinds 2009 richt Tea zich vrijwel volledig op de ontwikkeling en het geven van opleidingen en trainingen aan collega-coaches en beroepskrachten in het onderwijs en jeugdhulpverlening. Ook ontwikkelde en schreef Tea zelf een groot aantal coachingmaterialen en publicaties.
Centrum Tea Adema is inmiddels uitgegroeid tot een gerenommeerd trainingsinstituut en duizenden coaches en beroepskrachten volgden een of meerdere van haar trainingen.
Tea woont met haar man Jan in het Friese Burgum, waar ook haar praktijk en trainingslocatie staat, en heeft een volwassen zoon en dochter.
Belangstelling voor de opleiding tot kindercoach? Ontdek alles over de basisopleiding tot kindercoach op:
www.teaadema.nl Je vindt daar ook...
• informatie over vervolg- en online opleidingen • informatie over coaching- en leermaterialen • informatie over het Ik Leer Leren-programma • informatie voor ouders die zelf hun kind willen helpen • ...en regelmatig nieuwe artikelen en video's met waardevolle tips
www.teaadema.nl 72
Colofon Dit e-book is tot stand gekomen dankzij de input van de vele kinderen en ouders die bij mij in de praktijk voor kindercoaching en opvoedcoaching zijn geweest. Ook de vele cursisten die deelnamen aan de opleiding tot kindercoach hebben mij veel geleerd. Al deze kinderen en volwassenen maakten het mij mogelijk om mijn ervaringen op te schrijven en te delen.
Ik ben allen veel dank verschuldigd en dankbaar voor het vertrouwen.
De illustraties in dit e-book zijn van:
• Kitty Bakker: kitty-bakker.blogspot.com • Aly Westerhuis: alywesterhuis.exto.nl • Bianca Snip: biancatekent.nl
