Document 20100327 Eindrapport Definitief TW

Eindrapport Juridisch advies inzake het Milieuschadedecreet en schadegevallen in oppervlaktewater

Peter DE SMEDT (LDR)

Tom MALFAIT (LDR)

Robin SLABBINCK (LDR)

Hugo DESMET (EPAS)

Arne VERLIEFDE (EPAS)

Opdrachtgever : Vlaamse Milieumaatschappij Afdeling Rapportering Water

U/ref : ARW/RC/HM/IT/dh/09/211

O/ref: 3020/2-6532/K/TM

Datum : 27/03/10

1

PROJECTOVERZICHT

Opdracht: Juridisch advies inzake

oppervlaktewater

het Milieuschadedecreet en schadegevallen in

Projectcode: Bestek nr. VMM.ARW.MSD09/01

Opdrachtgever: Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)

Afdeling Rapportering Water

A. Van De Maelestraat 96

9320 Erembodegem

contactpersoon: De heer Henk MAECKELBERGHE

Tel. 053/72.65.10

[email protected]

www.vmm.be

Opdrachtnemer: c.v.b.a. Larmuseau, De Smedt & Roelandts

Kasteellaan 141

9000 Gent

contactpersoon: Mr. Tom MALFAIT

Tel. 09/234.29.16

Fax. 09/234.29.17

[email protected]

www.ldr.be

Opgesteld door: Peter DE SMEDT, Tom MALFAIT, Robin SLABBINCK, Hugo DESMET, Arne

VERLIEFDE

Datum: 27 maart 2010

Copyright: 2009 cvba LDR

2

INHOUDSOPGAVE

Projectoverzicht ...................................................................................................................................................... 2

Inhoudsopgave........................................................................................................................................................ 3

I. Inleiding................................................................................................................................................................ 5

II. Korte beschrijving van het milieuschadedecreet ................................................................................................ 6

III. Fase 1: Analyse van enkele items uit het decreet .............................................................................................. 9

III.1. Maatregelen bij (water)schadegevallen en kostenverhaal ........................................................................ 9

III.1.1. Algemeen ............................................................................................................................................. 9

III.1.2. Wanneer dringen zich preventiemaatregelen op en welke preventiemaatregelen zijn mogelijk? ... 10

III.1.3. Wanneer dringen zich inperkings- en herstelmaatregelen op en welke inperkings- en

herstelmaatregelen zijn mogelijk? ................................................................................................................ 11

III.1.4. Geen verhaal van algemene kosten bij gebreke aan eigenlijke preventie-, inperkings- en/of

herstelmaatregelen....................................................................................................................................... 16

III.2. Het begrip schade aan water.................................................................................................................... 17

III.2.1. Algemeen ........................................................................................................................................... 17

III.2.2. Het begrip schade ............................................................................................................................ 17

III.2.3. het begrip waterschade ..................................................................................................................... 18

IV. Te onderzoeken knelpunten en vragen ........................................................................................................... 37

V. Fase 2: Rechtsvergelijkend onderzoek.............................................................................................................. 39

V.1. Omzetting van de Richtlijn Milieuschade in de verschillende lidstaten van de Europese Unie................ 39

V.1.1. Algemeen op Europees niveau ........................................................................................................ 39

V.1.2. Opsomming van de omzettingswetgeving in de verschillende lidstaten van de Europese Unie........ 41

V.1.3. Relevante bepalingen m.b.t. de vragen en knelpunten die tot inspiratie kunnen dienen ................. 42

VI. Fase 3: valorisatie van de meetgegevens en formuleren van een aantal criteria waarbij de juridische en

praktische haalbaarheid wordt nagegaan: uitwerken van concrete richtsnoeren, een beslissingsboom en een

ondersteunende FAQ-lijst ..................................................................................................................................... 62

VI.1. Inleiding.................................................................................................................................................... 62

VI.2. Inventarisatie van beschikbare meetdata en methoden ......................................................................... 63

VI.2.1. Meetnet voor oppervlaktewater ....................................................................................................... 64

VI.2.2. Gemeten parameters in het meetnet................................................................................................ 66

VI.2.3. Meetfrequentie/meldingsfrequentie van de verschillende parameters ........................................... 70

VI.2.4. Betrouwbaarheid van de meetdata................................................................................................... 72

VI.3. Vaststellen van het begrip schade en de notie aanmerkelijk ............................................................... 83

VI.3.1. Vaststellen van de referentietoestand .............................................................................................. 84

VI.3.2. Vaststellen van schade....................................................................................................................... 90

VI.4. Technische referenties ........................................................................................................................... 103

VI.5. Juridische valorisatie van de beschikbare meetgegevens...................................................................... 104

VI.5.1. Inleiding ........................................................................................................................................... 104

VI.5.2. Bewijslast en bewijswaarde ............................................................................................................. 105

VI.5.3. Wat met eenzijdige aanbrenging van meetgegevens? .................................................................... 108

VI.5.4. Het begrip best beschikbare informatie voor het bepalen van de referentietoestand................. 109

VI.5.5. Het verstrekken van informatie door de exploitant in strijd met het strafrechtelijk verbod op

zelfincriminatie?.......................................................................................................................................... 112

VII.5.6. Wat met de bewijskracht van inter- en extrapollatie en modellering (als afleidingen uit directe

informatie)? ................................................................................................................................................ 113

3

VII. Fase 4: Case studies ...................................................................................................................................... 114

VII.1. Case study 1: Incident met industrile lozing van toxische stoffen ...................................................... 114

VII.1.1. Situering van het incident ............................................................................................................... 114

VII.1.2. Relevante parameters..................................................................................................................... 114

VII.1.3. Vaststellen van de referentietoestand ........................................................................................... 115

VII.1.4. Vaststellen van aanmerkelijke schade ............................................................................................ 120

VII.1.5. Begroting van de schade................................................................................................................. 122

VII.1.6. Conclusies ....................................................................................................................................... 124

VII.2. Case Study 2: Incident met lozing van communaal afvalwater............................................................. 125



VII.2.3. Vaststellen van de referentietoestand voor de fysico-chemische parameters .............................. 126

VII.2.4. Vaststellen van aanmerkelijke schade voor de fysico-chemische parameters............................... 131

VII.2.5. Begroting van de schade voor de fysico-chemische parameters.................................................... 132

VII.2.6. Conclusies ....................................................................................................................................... 133

VII.3. Case study 3: incident met industrile lozing van zware metalen ........................................................ 134



VII.3.3. Vaststellen van de referentietoestand ........................................................................................... 135

VII.3.4. Vaststellen van aanmerkelijke schade ............................................................................................ 137

VII.3.5. Begroting van de schade................................................................................................................. 137

VII.3.6. Conclusies ....................................................................................................................................... 138

VII.4. Algemene conclusies op basis van de case studies............................................................................... 139

VIII. Algemeen besluit ......................................................................................................................................... 141

VIII.1. De opdracht en het plan van aanpak ................................................................................................... 141

VIII.2. Beschrijving van de uitvoering van de verschillende fases .................................................................. 142

VIII.2.1. Fase 1: Nadere afbakening van het onderzoek en inventariseren van de toepasselijke wetgeving,

rechtsleer, rechtspraak en bestuurspraktijk ............................................................................................... 142

VIII.2.2. Fase 2: Rechtsvergelijkend onderzoek........................................................................................... 142

VIII.2.3. Fase 3: Valorisatie van de meetgegevens en formuleren van een aantal criteria waarbij de

juridische en praktische haalbaarheid wordt nagegaan: uitwerken van concrete richtsnoeren, een

beslissingsboom en een ondersteunende FAQ-lijst .................................................................................... 143

VIII.2.4. Fase 4: case studies........................................................................................................................ 144

VIII.2.5. Fase 5: eindrapport........................................................................................................................ 144

BIJLAGE 1: Opsomming omzettingswetgeving i/d verschillende lidstaten v/d Europese Unie .......................... 145

BIJLAGE 2: Samenvattende tabel fase 2.............................................................................................................. 168

BIJLAGE 3: Beslissingsboom bij gevallen van waterschade met betrekking tot de toepassing van het

Milieuschadedecreet........................................................................................................................................... 180

BIJLAGE 4: FAQ-lijst bij beslissingsboom ............................................................................................................. 184

BIJLAGE 5: Gevaarlijke stoffen met monitoringsverplichting in KRW/DIW monitoring...................................... 193

BIJLAGE 6: Analysegrens (detectielimiet), bepaalbaarheidsgrens en reproduceerbaarheid (~meetonzekerheid,

weergegevens als percentage) voor fysico-chemische en chemische parameters ............................................ 197

BIJLAGE 7: Referentie-toestand voor verschillende fysico-chemische parameters (Case study 2. 10 km van de

bron van het incident)......................................................................................................................................... 209

4

I. INLEIDING

Het milieuschadedecreet1

is voor het Vlaamse grondgebied het belangrijkste omzettingsinstrument van de

Richtlijn Milieuschade2

en bevat, op basis van het vervuiler betaalt-beginsel, een juridisch kader inzake

preventie en herstel van milieuschade. Milieuschade omvat onder meer naast bodemschade en schade aan

beschermde soorten en natuurlijke habitats schade aan water. Dit schadebegrip is gecompliceerd

omschreven, zodat er ruimte voor interpretatie is en de toepassing op praktijkgevallen weinig inzichtbaar.

Om dit te ondervangen strekt de opdracht ertoe een juridisch aanvaardbare houvast aan te reiken om een

consistent overheidsbeleid te kunnen voeren. Meer specifiek moeten richtsnoeren of een handleiding worden

ontwikkeld voor de behandeling van een aantal deelvragen die zich stellen bij de nadere analyse van het begrip

waterschade. Deze richtsnoeren moeten een antwoord bieden op specifieke problemen of vraagpunten die

zich in de praktijk zullen aandienen.

Van belang is dat water in het milieuschadedecreet betrekking heeft op alle oppervlaktewater en grondwater

waarop het decreet Integraal Waterbeleid van toepassing is3. Huidige studie beperkt zich tot de

schadegevallen in oppervlaktewater.

Om de specifieke problematiek en knelpunten inzake schadegevallen in oppervlaktewater te kunnen kaderen,

wordt hierna eerst het gehele milieuschadedecreet zeer summier geschetst (II). Vervolgens worden een aantal

specifieke aspecten die van belang zijn voor huidige opdracht diepgaander geanalyseerd aan de hand van de

betrokken wetgeving en voorbereidende werken, de rechtsleer en de eventuele rechtspraak en

bestuurspraktijk (III), zodat vervolgens de openstaande vragen en knelpunten die in huidige studie moeten

worden beantwoord kunnen worden aangeduid (IV). Tenslotte wordt aan de hand van een rechtsvergelijkend

onderzoek nagegaan hoe de richtlijn in de andere lidstaten van de Europese Unie is omgezet en hoe daar wordt

omgegaan met de vragen en knelpunten (V).

1 Het decreet van 21 december 2007 tot aanvulling van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake

milieubeleid met een titel XV Milieuschade, tot omzetting van de richtlijn 2004/35/EG van het Europees Parlement en de

Raad van 21 april 2004 betreffende milieuaansprakelijkheid met betrekking tot het voorkomen en herstellen van

milieuschade, B.S. 12 februari 2007. 2

Richtlijn 2004/35/EG van het Europees Parlement en de Raad van 21 april 2004 betreffende milieuaansprakelijkheid met

betrekking tot het voorkomen en herstellen van milieuschade (PB. L. 143 van 30 april 2004, p. 56-74). 3

Art. 15.1.1.14 milieuschadedecreet.

5

II. KORTE BESCHRIJVING VAN HET MILIEUSCHADEDECREET

Het milieuschadedecreet voert een administratiefrechtelijk systeem van preventie- en herstelplichten in, die

rusten op de exploitant wiens activiteiten milieuschade of een onmiddellijke dreiging voor milieuschade

veroorzaken. In eerste instantie geldt er voor de exploitant een zelfstandige verplichting om de nodige

preventie-, inperkings- en/of herstelmaatregelen te ondernemen wanneer milieuschade is veroorzaakt of

dreigt te worden veroorzaakt. De bevoegde instantie kan de exploitant ook bevelen de nodige maatregelen te

treffen en desnoods bijv. in geval van verzuim zelf preventie- en herstelmaatregelen uitvoeren. Afdeling II

van hoofdstuk III van het milieuschadedecreet bevat een uitgebreid richtlijnenkader dat moet worden gevolgd

om de meest geschikte herstelmaatregelen te kiezen.

Voormelde operationele bepalingen vormen de essentie van het milieuschadedecreet. Het decreet is bijgevolg

niet zozeer civielrechtelijk van aard en verleent particulieren geen recht op schadevergoeding of herstel voor

traditionele (persoons- of zaak-) schade geleden ingevolge milieuverontreiniging4.

In toepassing van het vervuiler betaalt-beginsel draagt de schadeveroorzakende exploitant de kosten van de

preventie- en/of herstelmaatregelen. Indien de bevoegde instantie (eventueel noodgedwongen) zelf preventie-

en/of herstelmaatregelen uitvoert, verhaalt ze haar kosten binnen een periode van 5 jaar vanaf de voltooiing

van de maatregelen of vanaf het moment van identificatie van de aansprakelijke exploitant, op de exploitant

die de schade of de onmiddellijke dreiging van schade heeft veroorzaakt. De kosten worden gend en

ingevorderd ten voordele van het Minafonds. Dit kan gebeuren aan de hand van een dwangbevel. Ook beschikt

het Vlaamse Gewest over een algemeen voorrecht en een hypotheek op resp. alle roerende en onroerende

goederen van de exploitant.

De exploitant zal evenwel niet in alle omstandigheden moeten instaan voor de kosten. Meer bepaald, is hij

hiertoe niet verplicht wanneer hij bewijst dat de (onmiddellijke dreiging voor) milieuschade is veroorzaakt door

een derde, terwijl nochtans passende veiligheidsmaatregelen waren getroffen en voor zover de betrokken

derde geen rechtsvoorganger, vertegenwoordiger, aangestelde of uitvoeringsagent is van de exploitant. Ook

indien de (onmiddellijke dreiging voor) milieuschade het gevolg is van de opvolging van een dwingende

instructie van een overheidsinstantie, moet hij niet instaan voor de kosten, dit tenzij het een instructie betreft

naar aanleiding van een emissie of incident veroorzaakt door de activiteiten van de exploitant zelf. Enkel voor

wat herstelmaatregelen betreft, hoeft de exploitant niet in te staan voor de eraan verbonden kosten indien hij

bewijst niet nalatig te zijn geweest en de milieuschade werd veroorzaakt ofwel door een emissie of gebeurtenis

die uitdrukkelijk is toegestaan door een bepaalde vergunning (de zgn. permit defence), ofwel door emissies of

activiteiten die op grond van de stand van de wetenschappelijke en technologische kennis niet als schadelijk

werden beschouwd op het tijdstip dat zij plaatsvonden (de zgn. state of the art defence). In de voormelde

omstandigheden blijft de exploitant evenwel verplicht de nodige maatregelen te nemen, maar hij kan bij de

bevoegde instantie een gemotiveerd standpunt tot terugbetaling van de gemaakte kosten indienen.

4 Art. 15.1.5 Milieuschadedecreet: Deze titel is niet van toepassing op gevallen van lichamelijk letsel, schade aan

particuliere eigendom of economisch verlies en geeft aldus personen geen recht op schadevergoeding vanwege

milieuschade of een onmiddellijke dreiging van dergelijke schade.

6

Het voormelde preventie- en herstelregime geldt niet voor alle milieuschadetypes die worden veroorzaakt door

om het even welke activiteit of gebeurtenis. Zowel wat de schade als wat de schadeveroorzakende activiteit

betreft, gelden er beperkingen. Onder het milieuschadedecreet wordt enkel schade aan beschermde soorten

en natuurlijke habitats, schade aan water en bodemschade als milieuschade weerhouden5. Ook moeten

beroepsactiviteiten aan de oorzaak van de milieuschade liggen. In bijlage IV bij het DABM wordt een reeks

milieugevaarlijke beroepsactiviteiten (zoals IPPC-installaties, afvalactiviteiten, uitbating van stortplaatsen,

lozingen in oppervlakte- en grondwater, e.d.m.) opgesomd. Welnu, het regime van preventie- en

herstelplichten treedt vooreerst in werking wanneer (een onmiddellijke dreiging voor) schade aan beschermde

soorten en natuurlijke habitats, schade aan wateren of bodemschade wordt veroorzaakt door de in bijlage IV

bedoelde beroepactiviteiten. Hierbij is niet vereist dat de exploitanten van deze milieugevaarlijke

beroepsactiviteiten een fout hebben begaan (objectieve aansprakelijkheid). Tevens vindt het decreet

toepassing wanneer de exploitant van een andere (niet in bijlage IV genoemde) beroepsactiviteit door fout of

nalatigheid schade aan beschermde soorten en natuurlijke habitats of een onmiddellijke dreiging daartoe

veroorzaakt.

Het milieuschadedecreet vindt geen toepassing wanneer de (onmiddellijke dreiging voor) milieuschade het

gevolg is van een overmachtsituatie (natuurrampen, oorlog, etc.) of wanneer de milieuschade al binnen de

werkingssfeer valt van n van de in het decreet vermelde internationale aansprakelijkheidsovereenkomsten

inzake transport van gevaarlijke stoffen, olieverontreiniging en nucleaire activiteiten. Ook inzake activiteiten

die hoofdzakelijk de landsverdediging of de internationale veiligheid dienen of die uitsluitend de bescherming

tegen natuurrampen tot doel hebben, is de toepassing van het decreet uitgesloten.

Temporeel gelden de verplichtingen enkel voor milieuschade die wordt veroorzaakt door activiteiten die

plaatsvonden na 30 april 2007 (of de datum waarop de Richtlijn Milieuschade in nationaal recht moest zijn

omgezet). Tot slot is het decreet niet van toepassing op schade veroorzaakt door een emissie, gebeurtenis of

incident die/dat meer dan 30 jaar geleden heeft plaatsgevonden.

Het milieuschadedecreet duidt het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) aan als bevoegde

instantie die in beginsel verantwoordelijk is voor de uitvoering van de taken waarin de richtlijn voorziet. Haar

opdracht bestaat er vnl. in de exploitant die de (onmiddellijke dreiging voor) milieuschade veroorzaakt te

identificeren en erover te waken dat de nodige preventie-, inperkings- en herstelmaatregelen worden

uitgevoerd. Hierbij is zij bevoegd om de omvang van de schade te beoordelen en te bepalen welke

herstelmaatregelen moeten worden genomen. Het is wel mogelijk om bepaalde taken aan het Agentschap

Natuur en Bos (ANB), de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM), de Vlaamse Milieumaatschappij

(VMM) of andere overheidsinstanties te delegeren.

Nu de bescherming van het milieu een publiek goed in eerste instantie door de overheid moet worden ter

harte genomen, is ervoor geopteerd derden-belanghebbenden (schadelijders en milieuorganisaties) geen

rechtstreekse vorderingsmogelijkheid tegen de milieuverontreiniger te verschaffen. Wel kunnen zij de overheid

tot actie aansporen. Meer bepaald, kunnen zij aan de bevoegde instantie opmerkingen maken inzake gebeurde

milieuschadegevallen en haar verzoeken om maatregelen te treffen. Deze mogelijkheid bestaat voor de

schadelijders zelf, de natuurlijke of rechtspersonen die een belang hebben bij de besluitvorming inzake de

schade en de rechtspersonen die voldoen aan de voorwaarden uit de wet van 12 januari 1993 inzake de

5 Zie de definitie van milieuschade in artikel 2.1 richtlijn.

7

milieustakingsvordering. De betrokkenen kunnen tenslotte bij de Vlaamse regering beroep instellen tegen de

beslissingen of het stilzitten van de bevoegde instantie.

Exploitanten moeten financile garanties kunnen onderschrijven om de voormelde verplichtingen en de

daaraan verbonden financile consequenties te kunnen waarmaken. Opdat deze beschikbaar zouden zijn,

hebben de lidstaten er zich in de Richtlijn Milieuschade toe verbonden maatregelen te nemen om de geigende

economische en financile actoren aan te moedigen financile zekerheidsinstrumenten en -markten te

ontwikkelen, met inbegrip van financile mechanismen voor gevallen van insolventie. In het Vlaamse Gewest

dient de Vlaamse regering hiertoe het nodige te doen.

Wanneer milieuschade de land- of gewestgrenzen overschrijdt of dreigt te overschrijden, voorziet het decreet

in samenwerkings- en informatieplichten met de andere gewesten of lidstaten.

8

III. FASE 1: ANALYSE VAN ENKELE ITEMS UIT HET DECREET

III.1. Maatregelen bij (water)schadegevallen en kostenverhaal

III.1.1. Algemeen

Vooraleer dieper in te gaan op het begrip schade aan water zelf hetgeen uiteraard de essentie uitmaakt van

huidige studie is het van belang om nadere toelichting te verschaffen inzake de maatregelen die

overeenkomstig het milieuschadedecreet kunnen en/of moeten worden genomen bij

(oppervlaktewater)schadegevallen. Dit is van belang nu het kostenverhaal afhankelijk is van de ondernomen

maatregelen (zie verder). De wetenschap dat in bepaalde gevallen geen maatregelen mogelijk zijn (en derhalve

ook geen kostenverhaal), kan er de bevoegde instantie dan ook van weerhouden om nodeloze initiatieven te

nemen en/of de kosten voor algemene opvolging, toezicht, monitoring, opmaak van analyserapporten e.d.m.

zoveel als mogelijk te beperken.

Dienaangaande moet er vooreerst op worden gewezen dat het milieuschadedecreet er hoofdzakelijk toe strekt

om daadwerkelijke preventie, inperking en/of herstel van milieuschade te bekomen. In de voorgeschiedenis

van de Richtlijn Milieuschade was effectiviteit dan ook het sleutelwoord bij de plotse keuze (in 20026) voor een

publiekrechtelijk systeem in plaats van een regime op basis van het civielrechtelijke aansprakelijkheidsrecht

(waarbij snelle actie op het terrein en een daadwerkelijk gebruik van financile middelen voor herstel van

milieuschade moeilijk haalbaar waren)7.

Het voorgaande impliceert dat schadegevallen waarbij geen nuttige preventie-, inperkings- of

herstelmaatregelen (kunnen) worden ondernomen en enkel natuurlijke regeneratie wordt toegepast, in

principe geen verhaalbare kosten met zich brengen8. Derhalve is geen kostenverhaal ten aanzien van de

schadeverwekkende exploitant op basis van het milieuschadedecreet mogelijk en dient hij derhalve niet op

te draaien voor de veroorzaakte verontreiniging. Precies bij gevallen van waterschade is een dergelijke

situatie allerminst denkbeeldig, nu bijv. de snelle verspreiding van vervuilende stoffen in stromend

oppervlaktewater het treffen van zinvolle remedirende maatregelen verhindert.

6 Working paper on prevention and restoration of significant environmental damage (Environmental liability).

7 Zie hieromtrent overweging 13 van de richtlijn: Aansprakelijkheid biedt niet voor alle vormen van milieuschade een

oplossing. Wil aansprakelijkheid doeltreffend functioneren, dan moeten er een of meer identificeerbare vervuilers zijn, moet

de schade concreet en kwantificeerbaar zijn, en moet er een oorzakelijk verband tussen de schade en de gedentificeerde

vervuiler of vervuilers worden aangetoond. Aansprakelijkheid is daarom geen geschikt instrument ter bestrijding van

wijdverspreide, diffuse verontreiniging waarbij onmogelijk een verband kan worden gelegd tussen negatieve milieu-effecten

en de handeling of nalatigheid van bepaalde individuele vervuilers. 8

Art. 15.8.12 van het milieuschadedecreet bepaalt immers: Onverminderd de toepassing van de artikelen 15.5.1 tot en met

15.5.6, verhaalt de bevoegde instantie de kosten die zij in samenhang met het nemen van de maatregelen op grond van

deze titel heeft gemaakt op de exploitant die de schade of de onmiddellijke reiging van schade heeft veroorzaakt.

9

De mate waarin preventie-, inperkings- of herstelmaatregelen mogelijk zijn, hangt af van de vraag wanneer

dergelijke maatregelen moeten worden uitgevoerd en wat precies kan worden begrepen onder die

maatregelen. En en ander wordt hierna nader belicht.

III.1.2. Wanneer dringen zich preventiemaatregelen op en welke preventiemaatregelen zijn

mogelijk?

Overeenkomstig artikel 15.2.1 van het milieuschadedecreet moet de exploitant onverwijld de nodige

preventieve maatregelen nemen wanneer zich nog geen milieuschade heeft voorgedaan maar een

onmiddellijke dreiging bestaat dat dergelijke schade zal ontstaan. Preventieve maatregelen zijn maatregelen

naar aanleiding van een gebeurtenis, handeling of nalatigheid waardoor een onmiddellijke dreiging van

milieuschade is ontstaan, teneinde die schade te voorkomen of tot een minimum te beperken9. De

preventieplicht moet derhalve eng worden genterpreteerd en is alleen gericht op preventie van schade en niet

op preventie van schade-uitbreiding wanneer zich reeds milieuschade heeft voorgedaan. Dit laatste wordt

immers onder de noemer inperkingsmaatregelen begrepen10

. Een onmiddellijke dreiging van schade is een

voldoende waarschijnlijkheid dat zich in de nabije toekomst milieuschade zal voordoen11

. Gelet op het

voorzorgsbeginsel en de preventiedoelstelling uit de Richtlijn Milieuschade mag worden aangenomen dat een

voldoende waarschijnlijkheid voorhanden is van zodra er redelijkerwijs kan worden gevreesd dat dergelijke

schade niet uit te sluiten valt12

.

- Zijn er specifieke richtlijnen wenselijk en mogelijk om te beoordelen of er een onmiddellijke dreiging van

(oppervlakte)waterschade voorligt en er derhalve preventiemaatregelen moeten worden ondernomen?

Exploitanten zijn verplicht de bevoegde instantie zo spoedig mogelijk over alle relevante aspecten van de

situatie te informeren, wanneer een onmiddellijke dreiging van milieuschade ondanks de door de betrokken

exploitant genomen preventieve maatregelen niet verdwijnt13

. Omdat deze informatieplicht erg vaag is

omschreven (() alle relevante aspecten ())14

, voorziet artikel 15.2.4. van het milieuschadedecreet dat de

Vlaamse Regering nadere regels [kan] bepalen ter uitvoering van de bepalingen van dit hoofdstuk, in het

bijzonder aangaande de inhoud en de procedure van de informatieplicht van de exploitant.

De exploitant kan door de bevoegde instantie op elk moment (1) verplicht worden informatie te verstrekken

over een onmiddellijke dreiging van milieuschade of in gevallen waarin zon onmiddellijke dreiging vermoed

wordt, (2) verplicht worden de nodige preventieve maatregelen te nemen, en (3) instructies krijgen die bij het

9 Art. 15.1.1. 21 milieuschadedecreet.

10 R. SLABBINCK, Analyse van de Richtlijn Milieuschade, T.M.R., 2005, p. 349.

11 Art. 15.1.1. 20 milieuschadedecreet.

12 P. DE SMEDT, Het plichten- en rechtenkader van de exploitant in de implementatiewetgeving van Richtlijn 2004/35.

Sluitstuk van het vervuiler betaalt-beginsel?, in BOCKEN, H. (ed), DESCAMPS, H., DESMEDT, P., LAVRYSEN, L. & SLABBINCK,

R. (ed), Omzetting en uitvoering van de Richtlijn Milieuschade, Mechelen, Kluwer, 2008, p. 135.13

Art. 15.2.2. milieuschadedecreet.14

Zie hieromtrent ook de kritiek in het advies van de Raad van State (afd. Wetg.), Parl. St., Vl. Parl., 2006-2007, nr. 1252/1,

190.

10

nemen van de nodige preventieve maatregelen moeten worden opgevolgd15

. Ook kan de bevoegde instantie

op elk moment zelf de nodige preventieve maatregelen nemen.

Hoe de preventieplicht precies ter harte moet worden genomen, wordt niet nader uitgelegd16

. Aldus is er

sprake van een soort blanco norm 17

, zij het dat de bevoegde instantie concrete instructies kan geven wanneer

zij op de hoogte is (gebracht) van de onmiddellijke dreiging van milieuschade. Tevens houdt de definitie van

kosten een bepaalde beperking in voor de te nemen maatregelen, nu enkel kosten die verantwoord zijn in

het licht van de noodzaak een juiste en doeltreffende toepassing van deze titel te garanderen kunnen worden

gerecupereerd.

- Welke preventiemaatregelen kunnen redelijkerwijs worden opgelegd of ondernomen bij gevallen van

dreigende (oppervlakte)waterschade?

- Zijn dienaangaande specifieke richtlijnen wenselijk en mogelijk?

III.1.3. Wanneer dringen zich inperkings- en herstelmaatregelen op en welke inperkings- en

herstelmaatregelen zijn mogelijk?

III.1.3.1. Algemeen

Van zodra zich milieuschade heeft voorgedaan rusten er 3 soorten verplichtingen op de exploitant: (1) hij stelt

onverwijld de bevoegde instantie in kennis van alle relevante aspecten van de situatie, (2) hij treft elke

inperkingsmaatregel, en (3) hij treft de nodige herstelmaatregelen in overeenstemming met de artikelen 15.3.3

tot en met 15.3.11 van het milieuschadedecreet18

. Bovendien kan de exploitant op elk moment door de

bevoegde instantie (1) verplicht worden aanvullende informatie te verstrekken over enige schade die zich heeft

voorgedaan, (2) verplicht worden de nodige herstelmaatregelen en de nodige inperkingsmaatregelen te

nemen, en (3) instructies krijgen die hij bij het nemen van de nodige herstelmaatregelen en de nodige

inperkingsmaatregelen moet naleven19

. De bevoegde instantie kan tenslotte op elk moment zelf de nodige

inperkings- en herstelmaatregelen uitvoeren20

.

III.1.3.2. Inperkingsmaatregelen

15 Art. 15.2.3. milieuschadedecreet.

16 Dit in tegenstelling tot de herstelplicht, waar in een richtlijnenkader wordt voorzien (cf. infra).

17 P. DE SMEDT, Het plichten- en rechtenkader van de exploitant in de implementatiewetgeving van Richtlijn 2004/35.

Sluitstuk van het vervuiler betaalt-beginsel?, in BOCKEN, H. (ed), DESCAMPS, H., DESMEDT, P., LAVRYSEN, L. & SLABBINCK,

R. (ed), Omzetting en uitvoering van de Richtlijn Milieuschade, Mechelen, Kluwer, 2008, p. 134.18



Art. 15.8.6. milieuschadedecreet.

11

Inperkingsmaatregelen zijn maatregelen die erop gericht zijn de betrokken verontreinigende stoffen of enige

andere schadefactoren onmiddellijk onder controle te houden, in te perken, te verwijderen of anderszins te

beheersen, teneinde verdere milieuschade en negatieve effecten op de menselijke gezondheid of verdere

aantasting van functies te beperken of te voorkomen21

. Het zijn maatregelen die, gelet op hun hoogdringend

karakter en preventief effect, veeleer aanleunen bij de eigenlijke preventiemaatregelen, met dat verschil dat zij

schade-uitbreiding in plaats van schadegenese moeten voorkomen22

. De exploitant heeft geen tijd te verliezen

en dient de schadelijke stoffen onmiddellijk onder controle te houden, in te perken, te verwijderen of op een

andere manier te beheersen. Opnieuw kan de bevoegde instantie deze algemene inperkingsplicht bijsturen

door de exploitant nader te instrueren.

- Welke inperkingsmaatregelen kunnen redelijkerwijs worden opgelegd of ondernomen wanneer zich

(oppervlakte)waterschade heeft voorgedaan?

- Zijn dienaangaande specifieke richtlijnen wenselijk en mogelijk?

III.1.3.3. Herstelmaatregelen

Tevens moet de exploitant tot herstel van de ontstane milieuschade overgaan. Herstelmaatregelen zijn

maatregelen, met inbegrip van tussentijdse maatregelen, die gericht zijn op herstel, rehabilitatie of vervanging

van de aangetaste natuurlijke rijkdommen of ecosysteemfuncties, of op het verschaffen van een gelijkwaardig

alternatief voor rijkdommen of functies, als vermeld in de artikelen 15.3.3 tot en met 15.3.1123

.

Deze definitie geeft reeds aan dat herstel ruim moet worden begrepen. Het heeft immers enerzijds betrekking

op alle maatregelen die gericht zijn op herstel, rehabilitatie of vervanging van de aangetaste natuurlijke

rijkdommen of ecosysteemfuncties, zodat herstel geenszins valt te reduceren tot loutere vervanging van

beschadigde milieucomponenten. Aldus kan bijv. ook worden gedacht aan maatregelen die de

leefomstandigheden of randvoorwaarden van bepaalde beschadigde of quasi verdwenen milieucomponenten

moeten ondersteunen en/of optimaliseren teneinde op versnelde wijze een soort opnieuw op peil te krijgen,

e.d.m. Anderzijds gewaagt de definitie van het verschaffen van een gelijkwaardig alternatief, hetgeen

derhalve toelaat om alternatieve verbeteringen aan het getroffen milieu aan te brengen, hetgeen de

mogelijkheden tot herstel al evenzeer lijkt te verruimen.

De artikelen 15.3.3. tot en met 15.3.11. van het milieuschadedecreet geven het beoogde doel van de

herstelmaatregelen aan en bieden een richtlijnenkader voor de keuze en vaststelling van herstelmaatregelen.

Deze bepalingen inzake de te nemen herstelmaatregelen hebben enkel betrekking op waterschade en schade

aan natuurlijke habitats en beschermde soorten. Het herstellen van bodemschade geschiedt immers volgens

het bodemdecreet24

.

21 Art. 15.1.1.21 milieuschadedecreet.

22 R. SLABBINCK, Analyse van de Richtlijn Milieuschade, T.M.R., 2005, p. 350.



12

Doel van de herstelmaatregelen is om het beschadigde milieu terug te brengen in haar referentietoestand,

zijnde de toestand waarin de natuurlijke rijkdommen of ecosysteemfuncties25

zich ten tijde van de schade

zouden hebben bevonden indien zich geen milieuschade had voorgedaan gereconstrueerd aan de hand van de

best beschikbare informatie26

. Artikel 15.3.9. van het milieuschadedecreet laat evenwel toe om af te wijken

van dit streefdoel, nu het de bevoegde instantie in staat stelt om te besluiten dat er geen verdere

herstelmaatregelen moeten worden genomen indien (1) de reeds genomen herstelmaatregelen waarborgen

dat er geen aanmerkelijk gevaar meer is voor negatieve effecten op de menselijke gezondheid, het water of de

beschermde soorten en de natuurlijke habitats, n (2) de kosten van de te nemen herstelmaatregelen om de

referentietoestand of een gelijkwaardig niveau te bereiken niet in verhouding zouden staan tot de

milieuvoordelen die daarmee zouden worden verkregen. Aldus is een proportionaliteitstoets ingebouwd, die

grenzen stelt aan de principieel onbeperkte aansprakelijkheid in hoofde van de exploitant om de aan de

herstelmaatregelen verbonden kosten te dragen27

. Wat de concrete impact is van deze proportionaliteitstoets

(of m.a.w. wanneer er sprake is van een wanverhouding tussen de kosten van de herstelmaatregelen en de

milieuwinst) is vooralsnog niet duidelijk en zal de praktijk van de bevoegde instantie moeten uitwijzen. Artikel

15.3.10 van het milieuschadedecreet bevestigt nogmaals dat hoe dan ook elk aanmerkelijk risico dat de

menselijke gezondheid negatieve effecten ondervindt, moet worden weggenomen28

.

- Zijn er bij oppervlaktewaterschadegevallen specifieke criteria die deze proportionaliteitstoets benvloeden?

De herstelmaatregelen worden onderverdeeld in primaire, compenserende en complementaire

herstelmaatregelen.

Primaire herstelmaatregelen zijn maatregelen waardoor aangetaste natuurlijke rijkdommen of

ecosysteemfuncties tot de referentietoestand worden teruggebracht of hersteld29

. Artikel 15.3.4. van het

milieuschadedecreet geeft aan dat ook natuurlijke regeneratie als primaire herstelmaatregel kan worden

overwogen.

Indien primair herstel het milieu niet in haar referentietoestand terugbrengt, vindt complementair herstel

plaats. Complementaire herstelmaatregelen zijn erop gericht eenzelfde niveau van natuurlijke rijkdommen of

ecosysteemfuncties te scheppen, zo nodig ook op een andere locatie, als het geval zou zijn wanneer de

aangetaste locatie in haar referentietoestand hersteld zou zijn. Waar mogelijk en passend moet de andere

locatie geografisch verbonden zijn met de aangetaste locatie, rekening houdend met de belangen van de

getroffen populatie.30

. Aldus hoeven complementaire herstelmaatregelen zich niet te beperken tot de

25 De functies die de natuurlijke rijkdommen vervullen ten behoeve van andere natuurlijke rijkdommen of het publiek

(artikel 15.1.1.4 milieuschadedecreet).26

Art. 15.1.1.24 milieuschadedecreet.27

Zie ook P. DE SMEDT, Het plichten- en rechtenkader van de exploitant in de implementatiewetgeving van Richtlijn

2004/35. Sluitstuk van het vervuiler betaalt-beginsel?, in BOCKEN, H. (ed), DESCAMPS, H., DESMEDT, P., LAVRYSEN, L. &

SLABBINCK, R. (ed), Omzetting en uitvoering van de Richtlijn Milieuschade, Mechelen, Kluwer, 2008, p. 140; E. BRANS, De

EU-Richtlijn Milieuaansprakelijkheid, Bouwrecht, 2005, p. 19.28

Art. 15.3.10 milieuschadedecreet.29



13

getroffen locatie, maar kunnen zij op andere bij voorkeur geografisch gelinkte locaties verbeteringen

aanbrengen, zodat een gelijkwaardig niveau wordt bereikt31

.

Het blijft evenwel niet bij een streven naar herstel in een gelijkaardige of evenwaardige toestand. Er moet

mr worden gedaan in de vorm van compenserende herstelmaatregelen of maatregelen ter compensatie

van tussentijdse verliezen van natuurlijke rijkdommen of ecosysteemfuncties die zich voordoen tussen het

tijdstip waarop de schade ontstaat en het tijdstip waarop primaire herstelmaatregelen hun volledige uitwerking

hebben bereikt32

. De bedoelde tussentijdse verliezen of interim losses zijn verliezen die het gevolg zijn van het

feit dat de aangetaste natuurlijke rijkdommen of functies van natuurlijke rijkdommen hun ecologische functies

niet kunnen vervullen of geen functies kunnen vervullen voor andere natuurlijke rijkdommen of het publiek

totdat de primaire of complementaire maatregelen hun uitwerking hebben bereikt 33

. Het is een concept dat is

overgenomen uit de Amerikaanse Oil Pollution Act34

. Aldus wenst men het verlies aan milieukwaliteit

gedurende de herstelperiode te compenseren door aanvullende verbeteringen aan te brengen in vergelijking

met hetgeen nodig is om de referentietoestand te bereiken. Van belang is dat deze compenserende

maatregelen niet kunnen bestaan uit een financile compensatie voor het publiek35

.

Samengevat brengt deze regeling met zich dat primaire en compenserende herstelmaatregelen in principe

altijd noodzakelijk zijn wanneer effectief milieuschade is veroorzaakt tenminste voor zover het treffen van

maatregelen mogelijk is en dat primair herstel desgevallend moet worden aangevuld met complementair

herstel. Verder dient opgemerkt dat het succes van de primaire herstelmaatregelen bepalend is voor de

behoefte aan en intensiteit van de compenserende en complementaire maatregelen. Indien bijv. de natuurlijke

regeneratie slechts weinig kan worden bespoedigd met primaire herstelmaatregelen, zal het bereiken van de

referentietoestand veel langer op zich laten wachten, wat tot gevolg heeft dat meer tussentijdse verliezen

zullen moeten worden gecompenseerd. Kortweg, hoe sneller de milieuschade kan worden hersteld, hoe

minder compenserende maatregelen nodig zijn. Ook dient gewezen op het gebrek aan prioriteitenorde tussen

primair, complementair en compenserend herstel. Primair herstel dient niet als onmogelijk te worden

beschouwd, vooraleer complementair herstel kan aan bod komen. Deze flexibiliteit wordt in de verf gezet in

artikel 15.3.8. van het milieuschadedecreet:

Bij de evaluatie van de verschillende herstelopties kan voor primaire herstelmaatregelen worden

gekozen die de aangetaste wateren en beschermde soorten of natuurlijke habitats niet volledig

terugbrengen tot hun referentietoestand of die de referentietoestand minder snel herstellen. Een

dergelijke beslissing mag uitsluitend worden genomen, wanneer de natuurlijke rijkdommen en/of

ecosysteemfuncties die het voorwerp zijn van deze beslissing, worden gecompenseerd door de

complementaire of compenserende maatregelen te versterken en zo een soortgelijk niveau van

natuurlijke rijkdommen en/of ecosysteemfuncties te scheppen als oorspronkelijk bestond.

31 Met betrekking tot internationale aansprakelijkheidsverdragen wordt veelal gesproken van ecologische compensatie.



34 Overeenkomstig Sec. 1006 (d) van de Oil Pollution Act (OPA) worden als schade aan natuurlijke rijkdommen volgende

schadeposten vergoedbaar geacht: (1) de kosten voor herstel, vervanging of aanschaffing van een gelijkwaardige

natuurlijke rijkdom, (2) de waardeverminderingen die de natuurlijke rijkdommen ondergaan in afwachting van herstel en

(3) de redelijke kosten die gemaakt moeten worden om alle vergoedbare kosten voor schade aan natuurlijke rijkdommen te

evalueren.35


14

Wat de keuze van de herstelmaatregelen betreft, kunnen voor de vaststelling van primaire herstelmaatregelen

opties worden overwogen om de natuurlijke rijkdommen ofwel op directe en versnelde wijze ofwel door

natuurlijke regeneratie in hun referentietoestand te brengen36

.

De vaststelling van complementaire en compenserende herstelmaatregelen wordt uitvoeriger toegelicht in het

decreet. Vooreerst moet equivalentie van rijkdommen en functies worden nagestreefd, waarbij maatregelen

worden overwogen die leiden tot natuurlijke rijkdommen en/of ecosysteemfuncties van dezelfde soort,

kwaliteit en kwantiteit als die welke zijn aangetast, en indien dit onmogelijk is tot alternatieve natuurlijke

rijkdommen en/of ecosysteemfuncties3738

. In de Richtlijn Milieuschade werd er bij wijze van voorbeeld aan

toegevoegd dat een verminderde kwaliteit kan worden gecompenseerd door meer herstelmaatregelen39

.

Pas indien de vaststelling op basis van equivalentie van natuurlijke rijkdommen of functies onmogelijk is,

kunnen alternatieve waardebepalingstechnieken worden gebruikt. Dienaangaande wordt verder bepaald dat

de bevoegde instantie kan kiezen voor herstelmaatregelen waarvan de kosten overeenstemmen met de

geraamde geldelijke waarde van de verloren gegane natuurlijke rijkdommen en/of ecosysteemfuncties, indien

een waardebepaling van de vervangende natuurlijke rijkdommen en/of functies niet haalbaar is binnen een

redelijke termijn of tegen redelijke kosten40

. Zoals reeds aangegeven, kunnen de geldelijke

waardebepalingstechnieken er enkel toe strekken om de omvang van de complementaire en/of

compenserende maatregelen te betalen en niet om een geldelijke vergoeding uit te betalen. Artikel 15.3.12.

van het milieuschadedecreet biedt de Vlaamse Regering de mogelijkheid om nadere regels te bepalen ter

uitvoering van dit hoofdstuk in het bijzonder [...] wat het gebruik van de waardebepalingstechnieken betreft.

- Indien de verloren gegane natuurlijke rijkdommen en ecosysteemfuncties niet in natura kunnen worden

hersteld door natuurlijke rijkdommen en/of ecosysteemfuncties van dezelfde soort, kwaliteit en kwantiteit aan

te reiken, kunnen bij wijze van complementaire en/of compenserende maatregelen alternatieve natuurlijke

rijkdommen en/of ecosysteemfuncties worden aangeboden. Hoe ver reikt het begrip gelijkwaardig alternatief

voor rijkdommen of functies (cf. de definitie van herstelmaatregelen) dan wel de notie alternatieve natuurlijke

rijkdommen en ecosysteemfuncties (cf. artikel 15.3.5. milieuschadedecreet)? Kan bijv. een getroffen (water)soort

worden vervangen door een andere (water)soort?

- Hierbij kunnen alternatieve waardebepalingstechnieken worden gebruikt om de kosten van de alternatieve

natuurlijke rijkdommen of functies te laten overeenstemmen met de geraamde geldelijke waarde van de

verloren gegane natuurlijke rijkdommen en/of ecosysteemfuncties. Kan dit op een verantwoorde wijze worden

toegepast voor gevallen van waterschade?



38 In de literatuur is dit beter bekend als de resource-to-resource en service-to-service benadering, waarbij de

oorspronkelijke natuurlijke rijkdom en de erdoor geleverde diensten worden vergeleken met deze die (zullen) worden

bekomen door de compensatiemaatregelen en waarbij evenwaardigheid tussen beide wordt nagestreefd. De zgn. habitat

equivalentie analyse is hiervoor een geschikte methode.39

Art. 1.2.2. bijlage II Richtlijn Milieuschade.40

Art. 15.3.6. milieuschadedecreet.

15

Aan de hand van voormelde richtlijnen kunnen (en moeten) dus verscheidene herstelplannen worden

uitgedacht, waarbij primaire, complementaire en compenserende herstelmaatregelen in aard en omvang

variren en elkaar benvloeden. Artikel 15.3.7. van het milieuschadedecreet geeft een gamma aan criteria mee

voor de beoordeling op grond van de beste beschikbare technieken (indien voorhanden) van de redelijke

herstelopties:

1 het effect van elke optie op de menselijke gezondheid en de veiligheid;

2 de kosten van de uitvoering van de verschillende opties;

3 de kans op succes van elke optie;

4 de mate waarin elke optie toekomstige schade zal voorkomen en waarin bij de uitvoering van de optie

onbedoelde schade kan worden vermeden; en

5 de mate waarin elke optie ten goede komt aan de verschillende onderdelen van de relevante

natuurlijke rijkdommen of ecosysteemfuncties in kwestie;

6 de mate waarin elke optie rekening houdt met relevante sociale, economische en culturele

aandachtspunten en andere relevante plaatsgebonden factoren;

7 de tijd die het zal vergen om de milieuschade effectief te herstellen;

8 de mate waarin elke optie het herstel van de locatie van de milieuschade verwezenlijkt;

9 de geografische relatie met de schadelocatie.

Voornamelijk de verwijzing naar de relevante sociale, economische en culturele aandachtspunten en andere

relevante plaatsgebonden factoren laat toe vrij ruime overwegingen in het beslissingsproces te betrekken. Er

wordt niet bepaald welke factoren het meeste gewicht in de schaal moeten leggen.

III.1.4. Geen verhaal van algemene kosten bij gebreke aan eigenlijke preventie-, inperkings- en/of

herstelmaatregelen

De vraag rijst of algemene kosten (bijv. inzake monitoring, informatiegaring, toezicht,) kunnen worden

gerecupereerd indien zich een milieuschadegeval heeft voorgedaan maar geen nuttige herstelmaatregelen

(kunnen) worden ondernomen. De kostendefinitie uit het milieuschadedecreet is immers zeer ruim

geformuleerd en lijkt op het eerste zicht tot een bevestigend antwoord te leiden: kosten worden omschreven

als de kosten die verantwoord zijn in het licht van de noodzaak een juiste en doeltreffende toepassing van deze

titel te garanderen. Deze kosten omvatten ook de ramingskosten van milieuschade of de onmiddellijke dreiging

dat dergelijke schade ontstaat en de kosten van alternatieve maatregelen, alsook de administratieve, juridische

en handhavingkosten, de kosten van het vergaren van gegevens en andere algemene kosten, en de kosten in

verband met monitoring en toezicht.41

Enkel op basis van de kostendefinitie zou derhalve kunnen worden

verondersteld dat monitoring- en toezichtskosten die niet resulteerden in herstelmaatregelen verhaalbaar zijn

bij de betrokken exploitant. Dit is evenwel niet correct.

Inzake de kostentoerekening bepaalt artikel 15.4.1, eerste lid van het milieuschadedecreet: De exploitant

draagt de kosten van de overeenkomstig deze titel genomen maatregelen, onverminderd de eventuele latere

toepassing van artikelen 15.5.1 tot en met 15.5.6.. Artikel 15.8.12, eerste lid van het milieuschadedecreet

stelt: Onverminderd de toepassing van de artikelen 15.5.1 tot en met 15.5.6, verhaalt de bevoegde instantie de


16

kosten die zij in samenhang met het nemen van de maatregelen op grond van deze titel heeft gemaakt op de

exploitant die de schade of de onmiddellijke dreiging van schade heeft veroorzaakt.

Voormeld artikel 15.8.12 geeft een duidelijke aanwijzing: er wordt kennelijk vereist dat de kosten in

samenhang met het nemen van de maatregelen op grond van deze titel moeten zijn gemaakt om ze te kunnen

verhalen. Nu de notie maatregelen in artikel 15.1.1.19 van het milieuschadedecreet wordt gedefinieerd als

preventieve maatregelen, inperkingsmaatregelen en herstelmaatregelen, moet worden besloten dat

algemene kosten die geen gevolg hebben gekend in het treffen van preventieve, inperkings- en/of

herstelmaatregelen niet kunnen worden gerecupereerd. Enkel indien men zou aannemen dat het begrip

maatregelen in artikel 15.8.12 in haar spraakgebruikelijke betekenis zou moeten worden begrepen en aldus

ook kan verwijzen naar alle initiatieven die de bevoegde instantie kan nemen in uitvoering van haar algemeen

takenpakket zoals omschreven in artikel 15.8.2. e.v. van het milieuschadedecreet (waarbij bijv. de

bevoegdheid om de aard, de omvang en de ernst van de schade te beoordelen42

aanleiding kan geven tot

kosten inzake monitoring en toezicht), zouden alle gemaakte kosten kunnen worden verhaald, tenminste voor

zover die nodig waren om in het licht van de noodzaak een juiste en doeltreffende toepassing van deze titel te

garanderen43

. O.i. maakt de definitie van maatregelen die laatste stelling evenwel zeer moeilijk verdedigbaar.

III.2. Het begrip schade aan water

III.2.1. Algemeen

De notie waterschade uit het milieuschadedecreet vormt evident het uitgangspunt van huidige opdracht. Een

gedetailleerde analyse van dit begrip moet toelaten in eerste instantie die aspecten te detecteren waaromtrent

onduidelijkheid heerst, interpretatieruimte voorhanden is dan wel de invulling of toepassing in praktijk

problemen kan opleveren.

Het milieuschadedecreet bevat immers meerdere (algemene) schadedrempels evenals een gecompliceerde

omschrijving van het begrip schade aan water, hetgeen de toetsing van een concreet

oppervlaktewaterschadegeval aan de betrokken bepalingen bemoeilijkt. Dit werd overigens ook in de

rechtsleer reeds als pijnpunt aangemerkt44

.

III.2.2. Het begrip schade

42 Art. 15.8.2, eerste lid milieuschadedecreet.

43 Cf. art. 15.1.1.30 milieuschadedecreet.

44 Zie L. LAVRYSEN, Toepassingsgebied: geviseerde exploitant - milieuschade en schadedrempel - uitsluitingen, in H.

BOCKEN (ed), H. DESCAMPS, P. DE SMEDT, L. LAVRYSEN & R. SLABBINCK (ed), Omzetting en uitvoering van de Richtlijn

Milieuschade, Mechelen, Kluwer, 2008, p. 106-111; R. SLABBINCK, Impact van het Milieuschadedecreet. Wie weet meer?,

Milieukrant, 12 maart 2008, p. 2.

17

Artikel 15.1.1.2 van het milieuschadedecreet definieert schade als een meetbare negatieve verandering in

de natuurlijke rijkdommen of een meetbare aantasting van een ecosysteemfunctie, die direct of indirect

optreedt.

Schade doet zich dus pas voor als natuurlijke rijkdommen of ecosysteemfuncties in ongunstige zin wijzigen en

deze wijziging op een of andere wijze meetbaar en (bijgevolg) objectief vaststelbaar is. De vereiste dat de

schade meetbaar moet zijn, vormt een eerste schadedrempel. Verder kan de schade of de meetbare

ongunstige verandering direct of indirect worden veroorzaakt, hetgeen aanduidt dat geen rechtstreeks

causaal verband tussen schade en schadeveroorzakende gebeurtenis is vereist.

-Welke veranderingen aan water zijn negatief? Zijn hieromtrent indicatoren wenselijk en mogelijk?

- Stelt de notie meetbaar problemen bij schadegevallen in oppervlaktewater?

III.2.3. het begrip waterschade

III.2.3.1. Voorafgaandelijk: analyse van het begrip schade aan wateren uit de Richtlijn Milieuschade,

toegespitst op schadegevallen in oppervlaktewater

III.2.3.1.1. Algemeen

De Richtlijn Milieuschade definieert schade aan wateren als elke vorm van schade die een aanmerkelijke

negatieve invloed heeft op de ecologische, chemische en/ of kwantitatieve toestand en/of het ecologisch

potentieel, als omschreven in Richtlijn 2000/60/EG, van de betrokken wateren, met uitzondering van de 45

negatieve effecten waarop artikel 4, lid 7 van die richtlijn van toepassing is .

Wateren zijn alle wateren waarop de Kaderrichtlijn Water46

van toepassing is47

. Deze Kaderrichtlijn Water

heeft tot doel een kader vast te stellen voor de bescherming van oppervlaktewater, overgangswater, kustwater

en grondwater en zal eveneens bijdragen tot de bescherming van territoriale en mariene wateren. Het heft een

aantal Europese richtlijnen (geleidelijk) op en biedt een overkoepelend kader voor de toepassing van andere

Europese richtlijnen die niet (onmiddellijk) worden opgeheven.

De Kaderrichtlijn Water gaat uit van een stroomgebiedbenadering waarbij voor elk district

oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamen worden aangeduid. Voor elk stroomgebieddistrict moet

een stroomgebiedbeheersplan worden opgemaakt, dat concrete milieudoelstellingen bevat en vergezeld gaat

45 Art. 2.1.b Richtlijn Milieuschade.

46 Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor

communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid (Pb. L. 327 van 22 december 2000, p.1). Zie algemeen F. MAES &

L. LAVRYSEN (eds.), Integraal waterbeleid in Vlaanderen en Nederland, Brugge, Die Keure, 2003, 358p. 47

Art. 2.5. Richtlijn Milieuschade.

18

van een maatregelenprogramma48

. Dit alles veronderstelt de stapsgewijze uitvoering van analyses op basis

waarvan monitoringsprogrammas moeten worden opgesteld49

. Monitoringprogrammas moeten de

kwalitatieve en kwantitatieve toestand van oppervlaktewater en grondwater meten en opvolgen.

Hoewel de Kaderrichtlijn Water in beginsel geldt ongeacht de bestemming van het water, houdt zij ook de

verplichting in om tegen uiterlijk 2004 registers aan te leggen met gebieden die zijn aangewezen als bijzondere

bescherming behoevend50

. De beschermde gebieden omvatten onder meer de gebieden die zijn aangewezen

voor de onttrekking van water voor menselijke consumptie, de waterlichamen die als recreatiewater (met

inbegrip van zwemwater) zijn aangewezen, nutrintengevoelige gebieden, e.d.m.

De Kaderrichtlijn Water heeft als algemene milieudoelstelling om tegen 2015 voor al het oppervlaktewater en

grondwater de goede toestand te bereiken en de achteruitgang van de toestand van de oppervlakte- en

grondwaterlichamen te voorkomen51

. Wat de beschermde gebieden betreft, dienen de lidstaten tegen 2015

aan alle normen en doelstellingen te voldoen, voor zover niet anders bepaald in de communautaire wetgeving

waaronder het betrokken beschermde gebied is ingesteld52

. Steeds is de strengste milieudoelstelling van

toepassing53

.

III.2.3.1.2. Schadegevallen in oppervlaktewater

Zoals gezegd, moet er sprake zijn van een aanmerkelijke negatieve invloed op de ecologische, chemische en/ of

kwantitatieve toestand en/of het ecologisch potentieel van de betrokken wateren om schade aan wateren te

kunnen weerhouden. Voor wat oppervlaktewateren betreft, is enkel de ecologische en de chemische toestand

van belang. Volgens artikel 2.17 van de Kaderrichtlijn Water is de oppervlaktewatertoestand immers enkel

afhankelijk van de ecologische en de chemische toestand van een oppervlaktewaterlichaam54

, waarbij de

slechtste van beide toestanden bepalend is55

. Er is sprake van een goede oppervlaktewatertoestand wanneer

zowel de ecologische als de chemische toestand van een oppervlaktewaterlichaam goed zijn56

. Met

oppervlaktewater wordt gedoeld op alle binnenwateren57

(met uitzondering van het grondwater58

), het

48 De milieudoelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water moeten tegen 22 december 2009 vastgelegd zijn in het

stroomgebiedbeheerplan.49

Voor een goed overzicht zie F. VANDERSTRAETEN, De Europese Kaderrichtlijn Water: een vergelijking met de bestaande

situatie in Vlaanderen, M.E.R. 2002, p. 21-50.50

Art. 6 Kaderrichtlijn Water.51

Art. 4 Kaderrichtlijn Water.52

Art. 4.1.c Kaderrichtlijn Water.53

Art. 4.2 Kaderrichtlijn Water.54

Een oppervlaktewaterlichaam is een onderscheiden oppervlaktewater van aanzienlijke omvang, zoals een meer, een

waterbekken, een stroom, een rivier, een kanaal, een deel van een stroom, rivier of kanaal, een overgangswater of een

strook kustwater (art. 2.10 Kaderrichtlijn Water).55



Binnenwateren zijn al het stilstaande of stromende water op het landoppervlak en al het grondwater aan de landzijde

van de basislijn vanwaar de breedte van de territoriale wateren wordt gemeten (art. 2.3 Kaderrichtlijn Water).

19

overgangswater59

, de kustwateren60

en voor zover het de chemische toestand betreft ook de territoriale 61

wateren .

De ecologische toestand heeft betrekking op de kwaliteit van de structuur en het functioneren van

aquatische systemen die met oppervlaktewateren zijn geassocieerd, zoals nader gedefinieerd in bijlage IV bij de

Kaderrichtlijn Water62

. Deze bijlage IV geeft in eerste instantie aan welke kwaliteitselementen in rekening

moeten worden gebracht voor de klasse-indeling van de ecologische toestand van oppervlaktewaterlichamen. 64 65

Voor rivieren63

, meren en overgangswateren types oppervlaktewaterlichamen die voor huidige studie van

belang zijn moet met volgende kwaliteitselementen rekening worden gehouden:

RIVIEREN MEREN OVERGANGSWATEREN

Biologische elementen

(1) Samenstelling en abundantie van de

waterflora


bentische ongewervelde fauna

(3) Samenstelling, abundantie en

leeftijdsopbouw van de visfauna

Hydromorfologische elementen die mede

bepalend zijn voor de biologische

elementen

(1) Hydrologisch regime

- Kwantiteit en dynamiek van de


(1) Samenstelling, abundantie en biomassa

van het fytoplankton


overige waterflora


bentische ongewervelde

fauna

(4) Samenstelling, abundantie en

leeftijdsopbouw van de visfauna



elementen

(1) Hydrologisch regime

- Kwantiteit en dynamiek van de


(1) Samenstelling, abundantie en biomassa

van het fytoplankton


overige waterflora


bentische ongewervelde

fauna


visfauna



elementen

(1) Morfologie

- Dieptevariatie

58 Grondwater is al het water dat zich onder het bodemoppervlak in de verzadigde zone bevindt en dat in direct contact

met de bodem of ondergrond staat (art. 2.2 Kaderrichtlijn Water).59

Overgangswater is een oppervlaktewaterlichaam in de nabijheid van een riviermonding dat gedeeltelijk zout is door de

nabijheid van kustwateren, maar dat in belangrijke mate door zoetwaterstromen benvloed wordt (art. 2.6 Kaderrichtlijn

Water).60

Kustwateren zijn de oppervlaktewateren, gelegen aan de landzijde van een lijn waarvan elk punt zich op een afstand

bevindt van n zeemijl zeewaarts van het dichtstbijzijnde punt van de basislijn vanwaar de breedte van de territoriale

wateren wordt gemeten, zo nodig uitgebreid tot de buitengrens van een overgangswater (art. 2.7 Kaderrichtlijn Water).61



Een rivier is een binnenwaterlichaam dat grotendeels bovengronds stroomt, maar dat voor een deel van zijn traject

ondergronds kan stromen (art. 2.4 Kaderrichtlijn Water).64

Een meer is een massa stilstaand landoppervlaktewater (art. 2.5 Kaderrichtlijn Water).65

Een overgangswater is een oppervlaktewaterlichaam in de nabijheid van een riviermonding dat gedeeltelijk zout is door

de nabijheid van kustwateren, maar dat in belangrijke mate door zoetwaterstromen benvloed wordt (art. 2.6 Kaderrichtlijn

Water).

20

waterstroming

- Verbinding met grondwaterlichamen

(2) Riviercontinuteit

(3) Morfologie

- Variaties in rivierdiepte en -breedte

- Structuur en substraat van de

rivierbedding

- Structuur van de oeverzone

waterstroming

- Verblijftijd

- Verbinding met het grondwaterlichaam

(2) Morfologie

- Variatie van de meerdiepte

- Kwantiteit, structuur en substraat van de

meerbodem

- Structuur van de meeroever

- Kwantiteit, structuur en substraat van de

bodem

- Structuur van de getijdenzone

(2) Getijdenregime

- Zoetwaterstroming

- Golfslag

Chemische en fysisch-chemische

elementen die mede bepalend zijn

voor de biologische elementen

(1) Algemeen

- Thermische omstandigheden

- Zuurstofhuishouding

- Zoutgehalte

- Verzuringstoestand

- Nutrinten

(2) Specifieke verontreinigende stoffen

- Verontreiniging door alle prioritaire

stoffen waarvan is vastgesteld

dat zij in het waterlichaam worden geloosd

- Verontreiniging door andere stoffen

waarvan is vastgesteld dat

zij in significante hoeveelheden in het

waterlichaam worden geloosd


elementen die mede bepalend zijn

voor de biologische elementen

(1) Algemeen

- Doorzicht



- Zoutgehalte

- Verzuringstoestand

- Nutrinten



stoffen waarvan is vastgesteld

dat zij in het waterlichaam worden geloosd

- Andere stoffen waarvan is vastgesteld dat

zij in significante hoeveelheden in het



elementen ter ondersteuning van de

biologische elementen

(1) Algemeen

- Doorzicht



- Zoutgehalte

- Nutrinten



stoffen waarvan is vastgesteld dat zij in het


- Verontreiniging door andere stoffen

waarvan is vastgesteld dat zij in significante

hoeveelheden in het waterlichaam worden

geloosd

Voor de zgn. kunstmatige66

en sterk veranderde67

oppervlaktewaterlichamen gelden de kwaliteitselementen

van n van voormelde categorien natuurlijke oppervlaktewateren, waarmee het betrokken sterk veranderde

of kunstmatig waterlichaam de grootste overeenkomst vertoont68

.

Aan de hand van een beoordeling van de voormelde kwaliteitselementen kunnen de ecologische

toestandsklassen van rivieren, meren en overgangswateren als zeer goed, goed of matig worden

aangemerkt. Hiertoe verschaft bijlage IV voor elk kwaliteitselement een uitvoerige omschrijving van wat als

zeer goed, goed dan wel matig moet worden beschouwd69

. Indien de toestand minder dan matig is, wordt

deze als ontoereikend of slecht bestempeld.

66 Een kunstmatig waterlichaam is een door menselijke activiteiten tot stand gekomen oppervlaktewaterlichaam (art. 2.8

Kaderrichtlijn Water).67

Een sterk veranderd waterlichaam is een oppervlaktewaterlichaam dat door fysische wijzigingen ingevolge menselijke

activiteiten wezenlijk is veranderd van aard zoals door de lidstaten aangeduid overeenkomstig de bepalingen van bijlage II.68

Art. 1.1.5. Bijlage VI Kaderrichtlijn Water.69

Art. 1.2. Bijlage IV Kaderrichtlijn Water.

21

Omdat het voor heel wat oppervlaktewaterlichamen niet mogelijk zal zijn een goede ecologische toestand te

bereiken, voorziet de Kaderrichtlijn Water in een minder strenge ecologische milieudoelstelling voor

kunstmatige en sterk veranderde waterlichamen, namelijk het goed ecologisch potentieel70

. De bovenstaande

kwaliteitselementen kunnen daarbij als maximaal, goed dan wel matig worden aangemerkt.

De chemische toestand van een oppervlaktewaterlichaam is afhankelijk van de mate waarin concentraties

verontreinigende stoffen al dan niet boven de milieukwaliteitsnormen liggen. De goede chemische toestand

van oppervlaktewater wordt immers gedefinieerd als de chemische toestand die vereist is om te voldoen aan

de milieudoelstellingen voor oppervlaktewater, vastgesteld in artikel 4, lid 1, onder a), d.w.z. de chemische

toestand van een oppervlaktewaterlichaam waarin de concentraties van verontreinigende stoffen niet boven de

milieukwaliteitsnormen liggen die zijn vastgesteld in bijlage IX, en overeenkomstig artikel 16, lid 7, of in andere

relevante communautaire wetgeving waarbij op Gemeenschapsniveau milieukwaliteitsnormen zijn

vastgelegd71

. Aldus speelt de omzettingswetgeving inzake milieukwaliteitsnormen een cruciale rol bij de

beoordeling of de chemische toestand al dan niet als goed kan worden beschouwd.

III.2.3.1.3. Uitzonderingsbepaling

Volgens de definitie van schade aan wateren worden de negatieve effecten waarop artikel 4, lid 7 van die

richtlijn van toepassing is 72

uitgesloten. Het betreffen negatieve effecten die voortvloeien uit werken van

openbaar belang, die omwille van de technische onhaalbaarheid of de onevenredig hoge kosten niet kunnen

worden vermeden73

. Het is hier niet de plaats om deze uitzonderingsbepaling onder de loep te nemen.

70 In art. 2.23 van de Kaderrichtlijn Water omschreven als de toestand van een sterk veranderd of kunstmatig

waterlichaam, aldus ingedeeld overeenkomstig de toepasselijke bepalingen van bijlage V.71


Art. 2.1.b Richtlijn Milieuschade.73

Art. 4.7 Kaderrichtlijn Water: De lidstaten maken geen inbreuk op de richtlijn, wanneer:

het niet bereiken van een goede grondwatertoestand, een goede ecologische toestand, of in voorkomend geval een goed

ecologisch potentieel, of het niet voorkomen van achteruitgang van de toestand van een oppervlakte of grondwaterlichaam

het gevolg is van nieuwe veranderingen van de fysische kenmerken van een oppervlaktewaterlichaam of wijzigingen in de

stand van grondwaterlichamen, of wanneer

het niet voorkomen van achteruitgang van een zeer goede toestand van een oppervlaktewaterlichaam naar een goede

toestand het gevolg is van nieuwe duurzame activiteiten van menselijke ontwikkeling, en aan alle volgende voorwaarden is

voldaan:

a) alle haalbare stappen worden ondernomen om de negatieve effecten op de toestand van het waterlichaam tegen te

gaan;

b) de redenen voor die veranderingen of wijzigingen worden specifiek vermeld en toegelicht in het krachtens artikel 13

verplichte stroomgebiedsbeheersplan en de doelstellingen worden om de zes jaar getoetst;

c) de redenen voor die veranderingen of wijzigingen zijn van hoger openbaar belang en/of het nut van het bereiken van de in

lid 1 vermelde doelstellingen voor milieu en samenleving wordt overtroffen door het nut van de nieuwe veranderingen en

wijzigingen voor de gezondheid van de mens, de handhaving van de veiligheid van de mens of duurzame ontwikkeling, en

d) het nuttige doel dat met die veranderingen of wijzigingen van het waterlichaam wordt gediend, kan vanwege technische

haalbaarheid of onevenredig hoge kosten niet worden bereikt met andere, voor het milieu aanmerkelijk gunstigere

middelen.

22

III.2.3.2. Analyse van het begrip schade aan water uit het Milieuschadedecreet, toegespitst op

schadegevallen in oppervlaktewater

In het milieuschadedecreet wordt met water alle oppervlaktewater en grondwater waarop het decreet

Integraal Waterbeleid van toepassing is74

bedoeld. Volgens dit Decreet Integraal Waterbeleid (hierna DIWB)

dat uitvoering geeft aan de voormelde Kaderrichtlijn Water heeft oppervlaktewater betrekking op alle

binnenwateren, met uitzondering van het grondwater75

. Binnenwateren zijn al het permanent of op geregelde

tijdstippen stilstaande of stromende water op het landoppervlak, en al het grondwater, aan de landzijde van de

basislijn vanaf waar de breedte van de territoriale zee wordt gemeten76

. Aldus vallen de kustwateren en de

territoriale wateren die tot de bevoegdheid van de federale overheid behoren niet onder het

toepassingsgebied van het milieuschadedecreet. Het grondwater (dat niet tot het oppervlaktewater behoort) is

al het water dat zich onder het bodemoppervlak in de verzadigde zone bevindt en dat in direct contact met

bodem of ondergrond staat 77

.

Het milieuschadedecreet definieert schade aan water als elke vorm van schade die een aanmerkelijke

negatieve invloed heeft op de ecologische toestand, het ecologisch potentieel of de chemische toestand van

het oppervlaktewater of de chemische of kwantitatieve toestand [van het grondwater, als vermeld in artikel

3, 2, 25, 27, 30 en 35]78

van decreet Integraal Waterbeleid, met uitzondering van de negatieve effecten

waarop artikel 56 van het decreet Integraal Waterbeleid van toepassing is79

.

Bij schadegevallen in oppervlaktewater moet derhalve de ecologische toestand, het ecologisch potentieel en

de chemische toestand van het oppervlaktewater worden onderzocht om na te gaan of er al dan niet sprake is

van schade aan water, zoals bedoeld in het milieuschadedecreet. Nochtans verwijst de definitie van toestand

van het oppervlaktewater uit het DIWB niet alleen naar de ecologische en chemische toestand en het

ecologisch potentieel van het oppervlaktewater maar tevens naar de kwantitatieve toestand80

ervan 81

. Nu

dienaangaande geen vermelding is opgenomen in de definitie van schade aan water uit het


75 Art. 3.2.3 DIWB.

76 Art. 3,2,2 DIWB.

77 Art. 3.2.4 DIWB.

78 De zinsnede tussen haakjes is niet opgenomen in de definitieve versie van de wettekst. Dit is kennelijk een redactionele

en niet-intentionele fout, zo kan onder meer uit de onvolmaakte zinsconstructie en de parlementaire toelichting bij dit

artikel worden afgeleid.79


De kwantitatieve toestand van het oppervlaktewater is de hoogte van de waterstand, het debiet en de stroomsnelheid

van het water in een oppervlaktewaterlichaam, met inbegrip van seizoensgebonden toestanden (art. 3,2,38 DIWB). Een

goede kwantitatieve toestand van het oppervlaktewater is de hoogte van de waterstand, het debiet en de stroomsnelheid

van het water in een oppervlaktewaterlichaam, met inbegrip van seizoensgebonden toestanden, die nodig zijn om de door

de Vlaamse regering vastgestelde milieukwantiteitsnormen voor het desbetreffende oppervlaktewaterlichaam te bereiken

(art. 3,2,39 DIWB).81

Art. 3.2.21 DIWB

23

milieuschadedecreet, moet o.i. worden besloten dat het kwantitatieve criterium inzake oppervlaktewater niet

in aanmerking moet worden genomen bij de beoordeling of er al dan niet schade aan water is veroorzaakt.

De begrippen ecologische toestand, ecologisch potentieel en chemische toestand van het oppervlaktewater

worden op min of meer gelijkluidende wijze als in de Kaderrichtlijn Water omschreven in het

definitieapparaat van het DIWB, waarin verdere doorverwijzingen naar andere begrippen zijn opgenomen.

De ecologische toestand van het oppervlaktewater is de aanduiding van de kwaliteit van de structuur en het

functioneren van aquatische ecosystemen die met het oppervlaktewaterlichaam zijn geassocieerd, ingedeeld

overeenkomstig de door de Vlaamse regering vastgestelde biologische, hydromorfologische en fysisch-

chemische kwaliteitselementen82

. Deze ecologische toestand is goed dan wel zeer goed indien de toestand

van een oppervlaktewaterlichaam voldoet aan de door de Vlaamse regering voor de goede resp. zeer goede

ecologische toestand vastgestelde biologische, hydromorfologische en fysisch-chemische

kwaliteitselementen83

.

Het ecologisch potentieel is de aanduiding van de kwaliteit van de structuur en het functioneren van

aquatische ecosystemen die met sterk veranderde of kunstmatige oppervlaktewaterlichamen zijn geassocieerd,

ingedeeld overeenkomstig de door de Vlaamse regering vastgestelde biologische, hydromorfologische en

fysisch-chemische kwaliteitselementen84

. Het ecologisch potentieel is matig, goed dan wel maximaal voor

zover de toestand van een kunstmatig of sterk veranderd oppervlaktewaterlichaam voldoet aan de door de

Vlaamse regering voor het matig, goed, resp. maximaal ecologisch potentieel vastgestelde biologische,

hydromorfologische en fysisch-chemische kwaliteitselementen85

.

De chemische toestand is de aanduiding van de concentraties van verontreinigende stoffen van een

oppervlaktewaterlichaam of grondwaterlichaam ten opzichte van de door de Vlaamse regering vastgestelde

milieukwaliteitsnormen voor het desbetreffende oppervlaktewaterlichaam of grondwaterlichaam86

. Voldoet

de toestand aan de milieukwaliteitsnormen dan is er sprake van een goede chemische toestand87

.

Tot op heden heeft de Vlaamse regering noch de biologische, hydromorfologische en fysisch-chemische

kwaliteitselementen (van belang voor de ecologische toestand en het ecologisch potentieel), noch de

milieukwaliteitsnormen (van belang voor de chemische toestand) vastgesteld in uitvoering van artikel 51 van

het DIWB88

. Om dit te ondervangen, is in artikel 5 van het milieuschadedecreet een overgangsbepaling

82 Art. 3.2.27 DIWB

83 Art. 3.2.28 en 29 DIWB

84 Art. 3.2.30 DIWB

85 Art. 3.2.31, 32 en 33 DIWB

86 Art. 3.2.25 DIWB

87 Art. 3.2.26 DIWB

88 Art 51 DIWB:

1. De Vlaamse regering stelt, door middel van milieukwaliteitsnormen, overeenkomstig het decreet van 5 april 1995

houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, de milieudoelstellingen voor oppervlaktewater en grondwater vast die

uiterlijk tegen 22 december 2015 moeten worden bereikt. De Vlaamse regering stelt tevens milieukwaliteitsnormen voor

waterbodems en milieukwantiteitsnormen vast, overeenkomstig de procedure van artikel 2.2.2. van het decreet van 5 april

1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid. Ze houdt bij het vaststellen en bereiken van de

milieudoelstellingen rekening met de strengere normen die vastgesteld zijn overeenkomstig andere specifieke regelgeving.

24

voorzien: Zolang de milieudoelstellingen ter uitvoering van artikel 51 van het Decreet van 18 juli 2003

betreffende het integraal waterbeleid niet zijn vastgesteld, wordt de ecologische toestand, het ecologische

potentieel en de chemische toestand van het oppervlaktewater en de chemische en kwantitatieve toestand van

het grondwater bepaald aan de hand van de milieukwaliteitsnormen die bepaald zijn in ter uitvoering van

hoofdstuk 2.3. en afdeling 2.4.1. van titel II van het Vlarem. Evenwel heeft de Minaraad in haar advies over het

voorontwerp van decreet gewezen op het problematisch karakter van deze overgangsbepaling. In tegenstelling

tot de Kaderrichtlijn water, werkt het Vlarem II immers niet met toestandklassen. De Vlarem II-normen zijn

cijfers die worden gehaald of niet. Bovendien beperken de Vlarem II-normen zich hoofdzakelijk tot de

waterkwaliteit. De ecologische en ecohydrologische toestand van de oppervlaktewateren blijft grotendeels

buiten beeld89

.

Teneinde een correcte uitvoering van de Kaderrichtlijn Water te verzekeren, lijkt het dan ook aangewezen om

de ecologische toestand en het ecologisch potentieel (mede) te bepalen aan de hand van de

kwaliteitselementen en de beschrijving van de diverse toestandsklassen zoals opgenomen in bijlage IV van de

Kaderrichtlijn Water (zie hoger).

Voor wat de chemische toestand van het oppervlaktewater betreft, moet noodzakelijkerwijs worden

teruggegrepen naar de milieukwaliteitsnormen die zijn vervat in deel 2, hoofdstuk 2.3 van VLAREM II en de

corresponderende bijlagen van VLAREM II. Aldus dienen enerzijds de basismilieukwaliteitsnormen voor

oppervlaktewater, opgenomen in bijlage 2.3.1., te worden afgetoetst. Anderzijds zijn er bijzondere

milieukwaliteitsnormen voor (1) oppervlaktewateren bestemd voor drinkwaterproduktie (bijlage 2.3.2.), (2)

oppervlaktewateren met de bestemming zwemwater (bijlage 2.3.3.), (3) oppervlaktewateren met de

bestemming viswater (bijlage 2.3.4.) en (4) oppervlaktewateren bestemd voor schelpdieren (bijlage 2.3.5.), die

desgevallend aanvullend in aanmerking moeten worden genomen.

Teneinde de beschikbare meetgegevens te kunnen beoordelen op hun volledigheid, worden hierna de

voormelde milieukwaliteitsnormen weergegeven. Er kan onder meer uit worden afgeleid dat slechts bepaalde

eigenschappen en stoffen de chemische toestand bepalen en dat derhalve abstractie kan worden gemaakt van

2. De milieudoelstellingen die uiterlijk tegen 22 december 2015 moeten worden bereikt, hebben betrekking op:

1 voor oppervlaktewater :

a) de goede chemische toestand;

b) de goede of zeer goede ecologische toestand;

2 voor grondwater :


b) de goede kwantitatieve toestand;

3 voor kunstmatige of sterk veranderde waterlichamen :


b) het goed of maximaal ecologisch potentieel.

3. Behoudens de in de artikelen 53 tot 57 bedoelde gevallen, dient bij het realiseren van de milieudoelstellingen minstens

de goede toestand van het oppervlaktewater en het grondwater of het goede ecologisch potentieel van kunstmatige of sterk

veranderde oppervlaktewaterlichamen, en indien mogelijk, de zeer goede ecologische toestand of het maximale ecologisch

potentieel van kunstmatige of sterk veranderde oppervlaktewaterlichamen, te worden bereikt.

4. Behoudens de in artikel 55 en artikel 56, 2 en 3, bedoelde gevallen, mag de bestaande toestand van het

oppervlaktewater en het grondwater in geen geval achteruitgaan.

89 Parl. St. Vl. Parl. 2006-07, nr. 1252/1, 128.

25

andere gegevens. Zoals gezegd, is de toepassing van deze milieukwaliteitsnormen evenwel allerminst evident,

nu er geen toestandsklassen worden vermeld.

(1) Basismilieukwaliteitsnormen

Parameter

Norm

A: absolute

G: gemiddelde

M: mediaan

t: totaal

in: individueel

ALGEMENE PARAMETERS:

Geen waarneembare verontreiniging.

Temperatuur A 25 + 3C

Opgeloste zuurstof A 5 mg/l

Zuurtegraad pH A 6,5 pH 8,5

Zwevende stoffen A < 50 mg/l

Biochemisch zuurstofverbruik BZV5 20 A 6 mg/l

Ammonium G < 1 mg/l (N)

A < 5 mg/l (N)

Kjeldahl stikstof A < 6 mg/l (N)

Ammoniak A < 0,02 mg/l (N)

Nitriet+nitraat A 10 mg/l (N)

Totaal Fosfaat G 0,3 mg/l (P)

A < 1 mg/l (P)

Orthofosfaat in stromend water A < 0,30 mg/l (P)

Orthofosfaat in stilstaand water A < 0,05 mg/l(P)

Chemisch zuurstofverbruik A < 30 mg/l

Geleidingsvermogen A < 1000 S/cm

Chloride A < 200 mg/l (Cl -)

Sulfaat A < 250 mg/l (SO4 2-)

M < 150 mg/l

Biologische parameters:

chlorofyl a G < 100 g/l

Biotische index A 7

PARAMETERS DIE DUIDEN OP STOFFEN AFKOMSTIG VAN SPECIFIEKE LOZINGEN

Zware metalen:

Koper (totaal) A 50 g/l

Lood (totaal) A < 50= g/l

Zink (totaal) A 200 g/l

Chroom (totaal) A < 50= g/l

Nikkel (totaal) A < 50= g/l

Arseen (totaal) A < 30= g/l

IJzer (opgelost) A < 200 g/l

Mangaan (opgelost) A < 200 g/l

Selenium (totaal) A < 10 g/l

Barium (totaal) A < 1000 g/l

Organische microverontreinigingen:

Monocyclische aromatische koolwaterstoffen M t. 2 g/l

in. 1 g/l

Polycyclische aromatische koolwaterstoffen: 16 van EPA(benzo[b]fluorantheen,

indeno[12,3-c,d]pyreen, benzo[k]fluorantheen, benzo[a]pyreen, benzo[g,h,i- ]peryleen,

M t. 100 ng/l

26

Parameter

Norm

A: absolute

G: gemiddelde

M: mediaan

t: totaal

in: individueel

fluorantheen, naftaleen, anthraceen, fenantreen, acenafteen, chryseen,

benzo[ajanthraceen, fluoreen, pyreen, acenaftyleen, dibenzo[a,h]anthraceen):

Organochloorpesticiden M t. 20 ng/l

in. 10 ng/l

Gechloreerde bifenylen (nrs. 28, 52, 101, 118, 138, 153 en 180 volgens de Ballschmitter-

klassering)

M t. 7 ng/l

Gechloreerde aromatische amines M t. 1 g/l

i

Document 20100327 Eindrapport Definitief TW

Documents

Transcript of Document 20100327 Eindrapport Definitief TW