De

to

p 1

0 v

an

de

Jaarverslag FMF 2013

Inleiding

Blz. 3

Big Jump en Poepkasteel

Blz. 5

Fryslân foar de Wyn

Blz. 7

Landbouwenquête

Blz. 9

Kening fan ‘e Greide

Blz. 11

Rughuster buurt natuur

Blz. 13

Topjaar voor Jongerenpanel

Blz. 15

Successen Foodiebag en Friese Voetafdruktest

Blz. 17

Convenant Natuurbescherming

Blz. 19

Werken aan een Energiewerkplaats

Blz. 21

Moai Fryslân

Blz. 23

De Organisatie

Blz. 25

Bijlagen Lijst aangesloten organisaties Nationale Postcodeloterij

Inhoudsopgave

3

Zie hier onze missie, zoals we die onder meer via nieuwe media,

onder de aandacht brengen. We focussen niet alleen op onze

leden, potentiële opdrachtgevers en partners, maar ook op de ruim

650.000 Friese burgers. Alleen met hun betrokkenheid,

medewerking en inzet kunnen we ervoor zorgen dat Fryslân niet

alleen de mooiste provincie van Nederland blijft, maar ook de meest

duurzame provincie van Nederland wordt.

In 2013 hebben we daartoe samen weer een aantal belangrijke

stappen gezet.

Als organisatie staan we goed op de rit. 2013 was – in weerwil van

de voortdurende economische crisis – voor ons een goed jaar. We

zijn financieel gezond, de bezetting is beter dan ooit en misschien

wel het voornaamste: we zijn steeds meer de netwerkorganisatie

die we willen zijn. Het aantal aangesloten organisaties steeg het

afgelopen jaar tot 36. We initiëren projecten en werken daarbij

samen met zowel overheden, groene organisaties als ook

marktpartijen.

Meest actuele en sprekende voorbeeld daarvan is wel het

initiatief Fryslân foar de Wyn. Een project waarbij we samen met de

windsector, natuur- en landschapsbeheerders en omwonenden van

windparken kijken hoe we windenergie een goede – en breed

gedragen – positie in onze energievoorziening kunnen geven. Dit

project is niet voor niets gekozen tot een van de tien hoogtepunten

in dit digitale, dus ook duurzame, jaarverslag.

In dat rijtje willen we ook een ander netwerkinitiatief – Kening fan ‘e

Greide - niet onvermeld laten. Van onderop geïnitieerd en

georganiseerd, zoeken groene organisaties belangeloos en samen

met boeren, overheden, cultuur- en onderwijsinstellingen,

marktpartijen en burgers naar een duurzame oplossing voor een

schrijnende ontwikkeling: het verdwijnen van bloemrijke

weidegebieden en met uitsterven bedreigde weidevogels.

In dezelfde adem noemen we Ik hou van Fryslân. Met dit project

verleiden we Friese burgers om – op een eigentijds manier – actief

aan de slag te gaan met een mooier en schoner Friesland.

Belangrijke rol daarin speelt de facebookcommunity Ik hou van

Fryslân met inmiddels in een zeer kort tijdsbestek 7400 ‘likes’. Wie

zegt dat duurzaamheid niet leeft!

De Friese Milieu Federatie maakt zich sterk voor de ontwikkeling

van een duurzaam Fryslân, waarin een vitale natuur, een gezond

milieu en een robuust landschap centraal staan. Wij lopen voorop

om kansrijke en duurzame vernieuwingen te stimuleren en dagen

anderen uit tot een bijdrage en tot samenwerking.

Wie zegt dat duurzaamheid

niet leeft!

Inleiding

4

Binnen activiteiten van de FMF spelen de Friese burgers een

belangrijke rol. Ze worden niet alleen gehoord, maar ook

uitgenodigd om mee te denken en te participeren. Dat gebeurt via

publieksacties, informatiebijeenkomsten, enquêtes, debatavonden

en het indienen van projectvoorstellen. Maar ook steeds meer en

actiever online, via websites en online-communities die een steeds

grotere groep aanspreken en tot deelname aanzetten.

Veel positieve ontwikkelingen dus. Ook landelijk, getuige het

Energieakkoord dat in 2013 is gesloten. Daarmee zetten

overheden, belangenorganisaties en bedrijfsleven zich in om over

tien jaar 16% duurzame energie te produceren. Ter vergelijking: we

zitten nu op een schamele 4%.

Je ziet het. We zijn bijzonder tevreden over het afgelopen jaar. Tal

van initiatieven, waarvan je de hoogtepunten leest in dit jaarverslag,

krijgen in 2014 een passend vervolg. Daarnaast ontplooien we

nieuwe initiatieven, zoals de tv-serie Moai Fryslân voor Omrop

Fryslân, die ook te zien is op www.moaifryslan.nl.

Hierbij nemen we alvast een voorschot op 2014 waarin we samen

met de Friese burgers verder werken aan een mooi en duurzaam

Fryslân.

Hans van der Werf Pieter de Haan

directeur FMF voorzitter FMF

5

Ludieke acties promoten belang schoon water

In Europa is het al langer een fenomeen. Vooral in Frankrijk en

Duitsland nemen jaarlijks duizenden mensen op een vaste datum en

tijd in juli een flinke duik; Big Jump. Reden? Het op een originele,

speelse en vooral ook laagdrempelige wijze benadrukken dat schoon

buitenwater belangrijk is. Voor alles en iedereen die in, op en langs

het water leeft en daar ook van geniet.

“In ons land is de Big Jump minder bekend”, vertelt projectleider Paul

van der Vegt. Maar dat verandert snel. “Steeds meer provincies

volgen het goede voorbeeld. In 2012 organiseerden we het festijn voor

het eerst in Fryslân, in Lemmer. Dat leverde zoveel positieve

publiciteit en aandacht op, dat we er dit jaar weer voor gingen. Nu bij

het Kameleondorp in Terherne.”

Hier sprongen zondag 14 juli zo’n 40 enthousiastelingen, waaronder

Sietse en Hielke, in het Sneekermeer. Gadegeslagen door een

veelvoud aan toeschouwers en de pers.

Waar komt de Big Jump eigenlijk vandaan?

“Het een Frans initiatief. Een zekere Roberto Epple, oprichter van het

European Rivers Network, vroeg op deze manier in 1995 al aandacht

voor schoner zwemwater in de Loire. Vanaf 2002 is het internationaal

opgepakt en duiken jaarlijks tussen de 30 en 50 duizend waaghalzen

te water. Altijd op een dag in juli op een vast tijdstip.”

Wat en wie willen jullie ermee bereiken?

“We willen dat mensen

zich meer bewust

worden van het belang

van schoon

buitenwater. Geen

overbodige luxe als je

weet dat de

waterkwaliteit in ons

land niet je van het is.

We bungelen ergens in

de Europese

middenmoot, volgens

de zogenaamde KWR

(Europese Kader

Richtlijn Water).”

1. Big Jump en Poepkasteel

Big Jump 2013 op Strand Terherne (bij de Strandcamping)

6

“In Fryslân verbinden we de sprong ook met een regionaal thema. In

2012 was dat blauwalg. Dit jaar het ongeoorloofd lozen van afvalwater

door watersporters. Je wilt niet weten hoeveel chemische toiletten en

containers met spoelwater er geloosd worden. Dat is ook de provincie,

het waterschap en het watersportverbond een doorn in het oog. Zij

besteden hier aandacht aan onder het mottto ‘de Friese meren zijn

geen open riool.’ Bovendien breiden ze het aantal inzamelpunten op

de wal sterk uit. Provinciebreed zijn dat er inmiddels zo’n 150. Toch

wordt er nog (te) veel overboord gekieperd.”

Hoe hebben jullie dat provinciale thema onder de aandacht gebracht?

“We hebben het meegenomen in de promotie van de Big Jump en de

daaraan verbonden Drollen uit het Water-viswedstrijd. Maar we

benadrukken het belang van dit thema ook op andere manieren.

Meest aansprekende en succesvolle actie is de uitgave van het

prentenboekje Poepkasteel voor kinderen. Dat loopt als een tierelier

en wordt op veel basisscholen (voor)gelezen. Kinderen nemen dat

verhaal weer mee naar huis. Zo bereiken we ook volwassenen. Dat

deden we ook door acteur Frank Groothof van Sesamstraat het boekje

te laten voorlezen op Boot Holland. Hartstikke leuk en kreeg veel

aandacht.”

In 2014 opnieuw een Big Jump?

“Zeker weten. Alleen verklap ik nog niet waar en hoe we het dit jaar

doen. Vast staat wel dat we hetzelfde thema onder de aandacht

brengen. Daar is het belangrijk genoeg voor.”

7

Hoe windenergie een plek krijgt in de Friese samenleving

Op 4 december 2013 was het zover. De Friese Milieu Federatie,

Platform Duurzaam Fryslân en Comité Hou Fryslân Mooi, kregen van

Provinciale Staten groen licht. Ze mogen samen hun alternatieve

aanpak voor de aanleg van grootschalige windmolenparken in Fryslân

in gang zetten. Dit onder de welluidende naam Fryslân foar de Wyn.

“Een prachtig resultaat en een mooie kans voor Fryslân”, weet

directeur Hans van der Werf van de Friese Milieu Federatie. Hij heeft

er – samen met de producenten van windenergie en omwonenden –

voor geknokt om bij het plaatsen van windmolens de belangen van

lokale burgers, natuur en landschap te betrekken. Hiertoe dienden de

drie partners in juni 2013 een voorstel in bij Gedeputeerde Staten die

enthousiast reageerden.

Wat doen jullie anders dan de provincie?

“Mensen hebben vooral problemen met de omvang van de drie

windparken die de provincie in het IJsselmeer, op de Afsluitdijk en bij

Heerenveen wil aanleggen. Wij kiezen voor meer en kleinere clusters,

verspreid over de provincie.”

“Bovendien kan iedereen, binnen randvoorwaarden, initiatieven

indienen. Er van uitgaande dat daar draagvlak voor is. Zo vergroten

we de betrokkenheid en verwachten we minder procedures. Temeer

omdat we eisen dat omwonenden bij initiatieven worden betrokken en

daar van profiteren. Of voor gecompenseerd worden.”

Zijn er meer voorwaarden voor het indienen van plannen?

“Ja, het heeft alleen zin om plannen in te dienen voor minstens drie en

maximaal tien molens op een locatie. Alleen voor dorpsmolens maken

we op verzoek van de provincie een uitzondering. Verder mag de

molen(as) niet hoger dan 100 meter zijn. Tot slot moet men de

plannen goed onderbouwen en voor 1 april 2014 indienen.”

Verwachten jullie veel belangstelling?

“De eerste reacties en informatiebijeenkomsten wijzen daar op. Het

zal ons niet verbazen als er minstens 50 aanvragen worden

ingediend. Komend jaar zal uitwijzen of dat inderdaad het geval is.”

Wat is jullie rol precies?

“Wij stelden de aanpak, het proces en de randvoorwaarden op.

Daarnaast doen we de voorlichting en inventariseren we straks alle

initiatieven. Eind 2014 willen we een lijst met de meest kansrijke

initiatieven bij de provincie indienen. Die neemt in 2015 een besluit.”

2. Fryslân foar de Wyn

8

Waarom werkt FMF mee aan het plaatsen van windmolens? Dat zijn

nu niet direct toonbeelden van ruimtelijke kwaliteit?

“Dat klopt, maar het gaat wel om het produceren van duurzame,

schone energie. Daar zijn we groot voorstander van. Niet voor niets

hebben wij het Energieakkoord ondertekend. Daarmee verplichten wij

ons in te zetten om in 2023 in Nederland 16% duurzame energie te

produceren. Ter informatie: we

zitten nu op slechts 4%. In het

verlengde van dit akkoord moet

de provincie Fryslân binnen tien

jaar 530 MW aan windenergie

opstellen. We zitten nu op 160

MW. Er moet dus nog wel iets

gebeuren.”

“Maar het ruimtelijke aspect

vinden we ook zeker belangrijk.

Daarom zetten we in op

meerdere, kleine clusters.

Andere voorwaarde is dat er voor elke vier geplaatste MW er één MW

wordt gesaneerd. In de praktijk zal dat meestal betekenen dat één

nieuwe molen twee bestaande vervangt. Daarmee worden er ook

gebieden molenvrij gemaakt.”

Minder molens dus. Maar hoe realiseert de provincie dan de

benodigde capaciteit?

“Dat klinkt tegenstrijdig, maar

is niet het geval. Nieuwe

molens zijn niet alleen veel

groter, maar ook vele malen

efficiënter dan oude. De

gemiddelde capaciteit van een windturbine is tegenwoordig 2MW,

terwijl de meeste oude exemplaren slechts 0,1 MW halen. Tel uit de

winst bij vervanging.”

“Overigens verbinden we aan het plaatsen van nieuwe molens een

levensduur van 27,5 jaar. Na die tijd mag de (lokale) overheid zo’n

molen verwijderen. Momenteel is dat een groot dilemma, zodat

molens soms tot in lengte van jaren blijven staan.”

9

Wees zuinig op het Friese platteland

Sla de krant er op na. Volg het nieuws. Vraag het bestuurders en

politici. Schaalvergroting en intensivering in de landbouw zijn hete

hangijzers. Zeker in de van oudsher agrarische noordelijke provincies.

Voor de Friese Milieu Federatie voldoende reden om de mening van

de bevolking eens goed te peilen. Dit samen met de natuur- en

milieufederaties van Groningen en Drenthe, LTO Noord, Leeuwarder

Courant en Dagblad van het Noorden.

“Voor herhaling vatbaar”, concludeert projectleider Paul van der Vegt.

“De enquête is door maar liefst 4250 mensen ingevuld. Meer dan we

durfden dromen. De uitkomst bevestigt het beeld dat leeft. De meeste

Friezen hebben geen grote problemen met schaalvergroting, mits het

zorgvuldig gebeurt. Intensieve veehouderij ziet men minder zitten. Dat

bleek ook uit de soms heftige discussies tijdens het debat dat we

naderhand, op 2 oktober, organiseerden.”

Waarom dit initiatief en deze vorm?

“Het is een actueel thema dat iedereen aangaat. Bestuurders

worstelen met het economisch belang en de gevolgen van

schaalvergroting en intensivering voor omgeving en milieu.

Producenten en consumenten zitten niet op dezelfde lijn. En natuurlijk

vinden maatschappelijke organisaties hier ook iets van. We vonden

het, mede met het oog op het loslaten van het melkquotum, een goed

moment om de meningen van de noordeling te peilen. En hoe doe je

dat beter dan door de regionale dagbladen – en de land- en

tuinbouworganisatie – daarbij te betrekken. Zij deden graag mee aan

dit initiatief.”

3. Landbouwenquête

10

Wat was het resultaat?

“Grosso modo zijn de meningen eensluidend. Schaalvergroting kan,

mits het geen inbreuk doet op het landschap. Agrariër houd rekening

met je omgeving. Beperk het bouwoppervlak en kies voor materialen,

kleuren en beplantingen die passen bij het landschap. Minder begrip

is er voor de intensieve veehouderij. Dierenwelzijn gaat ons aan het

hart, we maken ons grote zorgen over de gevolgen voor de

volksgezondheid en we zijn ‘niet blij’ met de milieu-overlast. Denk aan

stank, lichtuitstoot, antibioticagebruik en mestoverschotten. Tegelijk

vindt men dat de consument voor verantwoorde producten moet

kiezen. Die speelt hierin dus wel degelijk een rol.”

Wat kunnen jullie met de uitkomsten?

“Ze bevestigen hoe wij hier in staan. Niet voor niets initiëren en

steunen we initiatieven en projecten om de biodiversiteit op het

platteland te versterken, het landschap te ontzien en het boerenerf te

verfraaien. De uitkomst gebruiken we ook in discussies over ruimtelijk

beleid met de Provincie. Aandacht voor dit onderwerp – vooral ook in

de pers – is ook goed voor de bewustwording dat we zuinig met ons

landschap en het milieu moeten omgaan.”

Komt er ook een vervolg?

“We zijn enthousiast over de manier waarop dit is aangepakt. Dat

leent zich ook voor andere, maatschappelijk relevante items. Dus ja

als het om de aanpak gaat, maar dan wel over een ander onderwerp.”

11

Onorthodoxe aanpak zet belang weidevogel(gebied) op de

kaart

Wat is Fryslân zonder haar unieke weidevogellandschap? Die vraag

stelden een aantal betrokken burgers, landbouwers, natuur-, milieu-

en landschapsorganisaties, waaronder de Friese Milieu Federatie

(FMF). Eerst zichzelf en vervolgens aan de Friese burger. Daarmee

was eind 2012 Kening fan ‘e Greide geboren. Een netwerkinitiatief om

de weidevogels en het weidelandschap voor latere generaties te

behouden.

Kening fan ‘e Greide zoekt nieuwe wegen om de toekomst van het

weidevogellandschap, en al wat daar leeft en van geniet, veilig te

stellen. Het initiatief breekt met bestaande regelgeving van (te)

beperkte natuurgebieden en weilanden die onder agrarisch

natuurbeheer vallen. Het kiest voor een multidisciplinaire aanpak, van

onderaf.

“Bewustwording speelt hierin een belangrijke rol”, aldus directeur

Hans van der Werf van FMF, één van de initiatiefnemers van het

eerste uur. “Net zo goed als we er vanuit gaan dat er alleen een

oplossing komt als melkveehouders zowel duurzaam als rendabel

kunnen boeren. Dat is een belangrijk uitgangspunt. We zoeken dan

ook samen met boeren naar een oplossing om biodiversiteit en

winstgevendheid samen te laten gaan.”

Waarom dit initiatief?

“In de eerste plaats omdat het aantal weidevogels jaarlijks met een

kleine tien procent afneemt. Dat is zorgwekkend. Temeer omdat de

meeste weidevogels, waaronder de grutto, in Nederland broeden. Dit

heeft dus effect op de hele populatie. Bovendien is de

melkveehouderij door het opheffen van het melkquotum volop in

beweging. Wij willen graag alternatieven aanreiken.”

Wat is dan jullie oplossing?

“Wij pleiten voor – en stimuleren – het verbinden van grotere,

aaneengesloten gebieden waar de weidevogel centraal staat. Dit kan

in de vorm van aangepast beheer, maar ook met nieuwe

verdienmodellen voor de landbouw en via voorlichting en educatie.

We zoeken, samen met agrariërs, naar een oplossing om duurzaam

boeren rendabel te maken. Ons grote voorbeeld zijn de

melkveehouders van Skriezekrite Idzengea met wie we samenwerken.

Overigens is er ook contact met marketeers en zuivelcoöperaties.”

Hoe brengen jullie dit verhaal bij het grote publiek onder de

aandacht?

“Op verschillende manieren. Begin 2013 gingen de website en social

4. Kening fan ‘e Greide

12

media online. Weldra volgde het grutto volgprogramma van de

Universiteit Groningen, waarmee je de trek van een aantal

gezenderde grutto’s vanuit Afrika naar de broedplaatsen hier letterlijk

kunt volgen. Verder is er een burgerjury opgezet en organiseerde de

initiatiefgroep collegetours in het Fries Natuurmuseum, omlijst met

muziek. De avonden werden druk bezocht en ook door de media

voorbeschouwd. Zo bereiken we een divers publiek en maken we

mensen bewust van het belang van het weidelandschap en alles wat

er in, op en rond leeft.”

Wat is het vervolg?

“We gaan door op de ingeslagen weg. Organiseren in 2014 een aantal

debatavonden. Verder richten we ons met een stripboek, grutto-

expositie in het Fries Natuurmuseum en het project ‘Op Aventoer by

de Boer’ op de jongste jeugd. We bereiken ook hun ouders en werken

zo aan een groeiend besef dat we zuinig met het mooie Friese

landschap moeten omgaan.”

“Voor ik het vergeet. Komend jaar gaan we – in het kader van

Leeuwarden 2018 – internationaal. King of the Meadows is een van de

icoonprojecten waarmee we een brug slaan tussen de landen die op

de trekroute van de weidevogels liggen. Een eerste trip naar

Extremadura (Zuid-Spanje) staat al op het programma.”

13

Rughuster Buurt Natuur wint eerste Pluk van de Petteflet Natuurprijs

Burgers staan steeds meer aan de lat om goede dingen te doen voor

natuur en landschap. Om burgerinitiatieven te stimuleren, riepen De

Natuur- en Milieufederaties samen met het radioprogramma Vroege

Vogels in 2013 de Pluk van de Petteflet Natuurprijs in het leven. De

winnaars van de twaalf provinciale voorrondes gingen door voor de

landelijke hoofdprijs van € 3000,- en een serie exclusieve litho’s van

Fiep Westendorp. De Friese Milieu Federatie organiseerde de

wedstrijd zowel in de eigen provincie als landelijk.

De 19-jarige Jelle Medema uit Groningen won de landelijke Pluk van

de Petteflet Natuurprijs met zijn Makkelijke Moestuin: een kist van een

vierkante meter waarmee iedereen kleinschalig zijn eigen groenten en

kruiden kan kweken. Het geldbedrag besteedde hij aan een

handleiding voor kinderen.

(c) Fiep Amsterdam bv; Fiep Westerdorp Ilustrations

Pluk van de Petteflet zet zich in voor natuur en milieu in zijn achtertuin.

Hij doet dat op een bijzonder slimme en creatieve manier. Met

onorthodoxe middelen lukt het Pluk de dieren en planten in zijn

omgeving te redden.

5. Rughuster Buurt Natuur

14

In Fryslân wonnen de buurtbewoners van Ruigahuizen, die al sinds

1993 hun eigen ‘buurtnatuur’ onderhouden. De zussen Judith (7) en

Myrthe (10) Hovinga kregen een eervolle vermelding voor hun plan

voor een konijnenheuvel met veel speelzand. In de zomer geschikt

voor een picknick en in de winter om sleetje te glijden. En de heuvel is

ook nog eens fijn voor dieren. Organisator Gerrit Geerds van de

Friese Milieu Federatie vond de nieuwe prijs een van de hoogtepunten

van 2013. “Het is bijzonder om te zien hoeveel burgers samen voor

elkaar krijgen. Dat inspireert ons ook weer.”

Hoe groot was het animo?

“We hebben zo’n twintig plannen binnengekregen. Een aantal viel af

omdat het geen echte burgerinitiatieven waren, maar projecten van

professionele organisaties waaraan burgers meedoen. De

buurtbewoners van Ruigahuizen namen juist zelf het initiatief toen

Staatsbosbeheer het bos naast het dorp wilde vernatten. Uit angst

voor wateroverlast en muggen bedachten ze onder andere een stuk

heide als alternatief, dat ze vervolgens ook grotendeels zelf

realiseerden.”

Wat willen jullie met de Pluk van de Pettefletprijs bereiken?

“De Friese Milieu Federatie ondersteunt burgers bij het vergroten van

de leefbaarheid in hun buurt. Nu de overheid minder doet aan natuur

en milieu, moeten burgers aan de bak. Met de Pluk van de Petteflet

Natuurprijs dagen we de Friezen uit die verantwoordelijkheid te

pakken. Alle Friezen die meededen aan de Pluk van de Petteflet

Natuurprijs zijn voor ons inspirerende voorbeelden.”

Wat heeft dit initiatief opgeleverd?

“De buurtbewoners van Ruigahuizen dienden hun plan in omdat ze

steeds lastiger geld kunnen vinden voor het onderhoud van hun stukje

natuur. Het prijzengeld van € 500 hebben ze gebruikt voor het kopen

van een paar prachtige Veluwe Heideschapen die de heide begrazen.

Dat is voor hen de winst van dit initiatief.”

“Wij vonden het fantastisch om te ontdekken wat er allemaal gebeurt

in Fryslân. Veel activiteiten kenden we nog niet. Sommige plannen

hebben we overgenomen. Bijvoorbeeld het verspreid over de

provincie inzaaien van een aantal bijenweides. Bovendien vinden we

het contact met burgers belangrijk. Als we weten wat ze doen, kunnen

we ze ook ondersteunen als ze daaraan behoefte hebben.”

Vervolg?

“De Pluk van de Petteflet Natuurprijs wordt een tweejaarlijkse prijs. Ik

ben nu al weer aan het praten met uitgeverij Querido van Pluk van de

Petteflet en Vroege Vogels over de volgende editie in 2015.”

15

Jongerenpanel Duurzaam Fryslân

In 2012 werd het Jongerenpanel Duurzaam Fryslân opgericht. Een

jaar na dato hebben de jongeren al hun plekje verworven in de

provinciale politiek. ‘Verfrissend’, noemt gedeputeerde Poepjes hun

inbreng. Statenleden en gedeputeerden vragen het panel regelmatig

om advies. En dus wist het panel al op diverse beleidsstukken zijn

stempel te drukken. Een inventarisatie.

Jongeren: ‘Weidevogelplannen te beperkt’

In januari 2013 adviseerde het panel gedeputeerde Johannes Kramer

over de ‘Koersnotitie Weidevogels’. Ook spraken leden tijdens de

vergadering van Statencommissie Lân, Loft en Wetter. Het plan van

de provincie om speciale weidevogelgebieden te creëren, is te beperkt

volgens de jongeren. Ook hierbuiten moet men rekening houden met

weidevogels. Ga daarvoor

het gesprek aan met

landbouwers, luidt één van

de tien adviespunten. Ook

pleit het panel voor een

realistisch beleid, de dialoog

met burgers en boeren en

publiciteit voor concrete

resultaten. Want draagvlak

is essentieel stellen de

jongeren. Het advies is

verwerkt in de nota die

medio juni 2014 naar Gedeputeerde Staten gaat.

Meer onderzoek nodig voor ganzenbeleid

Er zijn te veel ganzen in Fryslân. Zelfs diverse migrerende soorten

blijven tegenwoordig het hele jaar in Nederland. De grote groepen

ganzen beschadigen landbouwpercelen, kades, dijken en

natuurgebieden. De nota ‘Gans in Balans’ moet orde scheppen. Het

jongerenpanel gaf op verzoek van gedeputeerde Kramer zijn kritische

kijk op het stuk. Daaruit rolde opnieuw tien adviezen. De belangrijkste:

Onderzoek voordat je iets doet. ‘Gans in Balans’ focust zich op

afschot van ganzen. Dit terwijl er nog veel onduidelijk is over de beste

methode om de ganzenpopulatie in balans te brengen.

Into fairtrade

De tweede helft van 2013 concentreerde het jongerenpanel zich op

het thema fairtrade. Leden overlegden met provinciaal projectleider

Duurzaamheid Nynke Blijham over hun rol bij Fryslân Fairtrade 2015,

de Friese ambitie om in 2015 een fairtrade provincie te zijn. Ook zaten

ze de maandelijkse vergadering van de fairtrade werkgroep van de

6. Topjaar voor Jongerenpanel

16

provincie bij. Zeker december stond bol van de activiteiten: de

jongeren spraken met 3FM over fairtrade koffie, thee en smoothies in

het Glazen Huis (helaas zonder resultaat), benaderden Leeuwarder

studentenvereniging Osiris om een fairtrade-vereniging te worden

(loopt nog) en interviewden Leeuwarder horecaondernemers over hun

fairtrade-beleid:

Tenslotte adviseerde het panel in april gedeputeerde Hans Konst over

plannen voor windenergie. En de communicatie van het voorgestelde

beleid. Ook werd meegedacht over het betrekken van leeftijdsgenoten

bij het onderzoek naar de Friese ecologische voetafdruk, dat de Friese

Milieu Federatie jaarlijks uitvoert.

Beleidsbepalers nemen panel serieus

Simon Bijlsma en Yvette van Dijk van de Friese Milieu Federatie

begeleiden en ondersteunen het Jongerenpanel Duurzaam Fryslân.

Ze leiden vergaderingen, organiseren workshops, bereiden met de

provincie vraagstukken voor en helpen het panel adviezen opstellen.

Volgens Van Dijk was 2013 een topjaar van het panel: “In januari had

het panel twaalf leden, later het jaar maar liefst twintig. Maar

belangrijker: We merken dat het panel serieus wordt genomen door de

beleidsbepalers. Partijen halen adviezen van de jongeren regelmatig

aan tijdens Statenvergaderingen.”

Behoefte aan online achterban

Ook voor 2014 staat het nodige op stapel. Zo blijven diverse

panelleden betrokken bij de fairtrade-werkgroep en wordt vinger aan

de pols gehouden bij de totstandkoming van de weidevogelnota. Ook

is een afvaardiging betrokken bij gesprekken over waterbeleid en de

Veenweidevisie. Ook zijn er plannen voor een online achterban. Van

Dijk: “Het panel wil graag, middels korte online enquêtes, standpunten

kunnen voorleggen aan een grote groep jongeren. Om zo tot breed

gedragen adviezen te kunnen komen. Een goed idee vinden wij. We

onderzoeken de mogelijkheden.”

17

Ik hou van Fryslân

Met Ik hou van Fryslân wil de Friese Milieu Federatie alle Friezen

praktische handvatten bieden om duurzamer te leven. Niet belerend,

maar inspirerend en door te laten zien dat het leuk en uitdagend is om

er met z’n allen voor te zorgen dat de ecologische voetafdruk kleiner

wordt. Daarvoor ontwikkelde zij in 2013 onder meer de Foodiebag en

de Friese Voetafdruktest. Twee mooie voorbeelden die enthousiast

door veel Friezen werden opgepakt.

Het ontwikkelen van de Friese Voetafdruktest had behoorlijk wat

voeten in aarde, vertelt projectleider Simon Bijlsma. “De test bestaat

uit een groot aantal vragen over leefstijl en gedrag. Aan de

antwoorden is een enorme hoeveelheid kengetallen en formules

gekoppeld. Ongelooflijk complex, maar het is ons wel gelukt, al

moesten we uitwijken naar België om een bedrijf te vinden dat het

voor ons kon maken.”

7. Successen Foodiebag en Friese Voetafdruktest

18

Foodiebag

De Foodiebag was eenvoudiger te realiseren. Het is een van de

middelen die de Friese Milieu Federatie samen met Koninklijke

Horeca Nederland inzet om de verspilling van voedsel terug te

dringen. Inmiddels bieden 23 restaurants in Friesland de foodiebags

met bijbehorende lepelclip aan de gasten aan. Door de clip aan hun

bord te klemmen, kunnen gasten laten weten dat ze wat ze niet

opkregen, graag meenemen naar huis. De Foodiebag is vooral een

manier om restaurants en gasten te laten nadenken over

voedselverspilling. En dat werkt, bleek uit de enorme belangstelling bij

media en publiek.

Waarom een voetafdruktest?

“Met de voetafdruktest wilden we een complete én betrouwbare test

ontwikkelen die mensen inzicht geeft in de impact van hun handelen

op het ruimtebeslag op aarde, inclusief tips voor wat ze kunnen doen

om hun voetafdruk te verkleinen. Om met de test ook jongeren aan te

spreken, hebben we hem voorgelegd aan het Jongerenpanel

Duurzaam Fryslân . Daaruit kwamen goede adviezen, zowel over de

inhoud als over de vormgeving.”

Hoe groot is de animo?

“Groot. De eerste maand is de test door zo’n zeshonderd jongeren

gedaan. In totaal is hij in die periode ongeveer 2500 keer ingevuld. We

zien onder meer dat er scholen mee bezig zijn geweest. Dat is

ontzettend leuk. Dat we The Voice-winnares en onze ambassadrice

Iris Kroes hebben betrokken bij de lancering op het Nordwin College

heeft beslist bijgedragen aan het succes. Zij spreekt jongeren aan.”

Wat en wie willen jullie ermee bereiken?

“De test is voor iedereen. Door bewustwording proberen wij de

gemiddelde voetafdruk per bewoner terug te brengen. Wij hopen dat

de test daaraan een flinke bijdrage levert.”

Volgend jaar vervolg?

“We zijn de resultaten nu aan het analyseren, op basis daarvan willen

we de tips die de test geeft nog beter afstemmen op de gebruikers.

We willen bijvoorbeeld met de adviezen inspelen op de verschillen

tussen gedrag van mannen en vrouwen die we terug zien in de

testresultaten.”

In Nederland is de gemiddelde voetafdruk 6,3 ha per persoon. De

wereld heeft een biocapaciteit van 1,8 ha per persoon. Als iedereen

op de wereld net zo zou leven als de gemiddelde Nederlander dan zijn

er 3,5 werelden nodig om natuurlijke bronnen niet uit te putten.

19

Natuur beter beschermd dankzij Convenant Natuurhandhaving

Het illegaal dumpen van afval, vernielen van dassenburchten of

vergiftigen van roofvogels. Triest, maar het gebeurt. Ook in Fryslân.

Wel lopen natuurovertreders een steeds grotere kans gepakt te

worden. Mede dankzij het Convenant Toezichtkring Natuurhandhaving

Fryslân dat op 12 april 2013 door zeven organisaties werd getekend in

Bakkeveen.

Met het convenant spreken Politie Noord-Nederland,

Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, Sportvisserij Fryslân, de

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Natuurmonumenten en de

Provincie Fryslân af intensiever samen te werken. Om zo strenger te

kunnen toezien en de natuurhandhaving in Fryslân naar een (nog)

hoger plan te tillen. De Toezichtkring, die al sinds 2000 bestaat, is

daarmee landelijk een voorloper.

Welke meerwaarde heeft het convenant voor de samenwerking?

“Met het convenant zijn afspraken aangescherpt over de aanpak van

handhaving en uitvoering van controles. Bovendien is het een effectief

middel om beleidsbepalers opnieuw bewust te maken van het belang

van intensieve samenwerking voor groenhandhaving”, aldus Arnoud

de Vries, die namens de Friese Milieu Federatie betrokken is bij de

Toezichtkring en het convenant.

Wie en wat willen jullie bereiken?

“Belangrijke afspraak in het convenant is het geven van extra

voorlichting. Doel daarvan is mensen bewuster te maken van de

regels en gevolgen van natuurovertredingen. Zo weet menig

bestuurder van een recreatieboot niet dat te snel varen schade

toebrengt aan natuurlijke oevers. Met het veranderen van kennis en

houding is al veel winst te boeken.”

“Een ander verhaal zijn natuurlijk zwaardere incidenten als

wildstroperij of afvaldumping. Daarop volgen boetes of zwaardere

straffen. Om een indruk te krijgen: In 2012 schreef de Toezichtkring

116 processen-verbaal en 902 bekeuringen uit. Er waren 232

inbeslagnames. Die overtredingen varieerden van het negeren van

8. Convenant Natuurbescherming

20

een verbod op loslopende honden tot

genoemde zware vergrijpen. Zorgwekkend

is het stijgend aantal meldingen van

roofvogelvervolging. En dan met name

vergiftiging. In 2012 waren daarvan 122

meldingen, ten opzicht van 117 een jaar

eerder. Ook dassen hadden het te verduren

in 2012. Zo werden er dassen vergiftigd en

acht burchten vernield.”

“Met het convenant willen we die ontwikkeling stoppen. En wel met

een zogenaamde programmatische methode. Deze houdt grofweg in

dat de partijen gezamenlijk periodiek een risicoanalyse uitvoeren,

welke de meest urgente problemen vaststelt. Per probleem wordt een

team van partners samengesteld. Het team spreekt vervolgens zelf

een strategie en onderlinge taakverdeling af.”

Wat is jullie rol?

“Als secretaris hebben we het convenant voorbereid. Van overleggen

tot en met tekst en afstemming daarvan. Ook coördineren we de

periodieke risicoanalyses. De algemene coördinatie ligt in handen van

de provincie, maar verschuift op den duur mogelijk naar de FUMO

(Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving).

Deze omgevingsdienst bundelt kennis en ervaring van zowel

specialisten als allrounders van verschillende Friese overheden.”

21

FMF ondersteunt veel lokale duurzame energie-initiatieven

Met inspiratiebijeenkomsten, verdiepingsworkshops en informatie

heeft de Friese Milieu Federatie ook in 2013 weer veel lokale

duurzame energie-initiatieven ondersteund. Wijken en dorpen die

gezamenlijk energie willen in- en verkopen, zonnepanelen willen

aanschaffen of zelfs een windmolen, zijn door het servicepunt Hier!

Opgewekt Fryslân geholpen met advies op maat

Daarnaast is achter de schermen hard gewerkt aan synergie; in

de Energiewerkplaats, waarin het servicepunt van de FMF,

Doarpswurk en het Netwerk Duurzame Dorpen samenwerken. Vanaf

2014 gaat het servicepunt op in de Energiewerkplaats. “Ik ben heel blij

dat dit is gelukt en dat we daarmee ook de provincie hebben weten te

overtuigen deze samenwerking in 2014 en 2015 financieel te

ondersteunen”, vertelt projectleider Oscar Jansen.

Eigen coöperatie

In 2013 kon ook de start van Us Kooperaasje worden gevierd: de

overkoepelende eerste eigen energiecoöperatie. Samen met de twee

koepelorganisaties in Drenthe en Groningen startte zij een coöperatief

energieleveringsbedrijf: NLD energie. Deze coöperatie mag sinds 8

april 2014 energie leveren, maar koopt ook energie van lokale

initiatieven in. Dat doet zij zodat voor elke klant van het lokale initiatief

50 euro terugstroomt naar het dorp, dat daar weer nieuwe duurzame

initiatieven mee kan financieren.

9. Werken aan een Energiewerkplaats

22

Ideeën daarvoor leven er voldoende. Op de inspiratiebijeenkomsten,

die overigens niet alleen over energie gaan, maar bijvoorbeeld ook

over zorg en voedsel, komen per keer wel zo’n 100 mensen af. “Het is

zo inspirerend om te merken dat je initiatieven echt verder kunt

helpen. Daar krijgen wij energie van.”

Waarom van servicepunt naar Energiewerkplaats?

“We werken alle drie op het thema energie in wijken en dorpen. Door

de krachten te bundelen komt alle kennis die we hierover hebben

opgebouwd samen en kunnen we bewoners nog beter ondersteunen.”

Hoeveel initiatieven ondersteunen jullie?

“We organiseren heel veel inspiratiebijeenkomsten, waar initiatieven

onderling ervaringen en ideeën kunnen uitwisselen. Daarnaast denk ik

dat we zo’n 25 lokale energie-initiatieven op maat hebben

geadviseerd; dan gaan we vaak

naar een dorp of wijk toe. En we

geven workshops, zoals

Rekenen met energie. Dan

rekenen we bijvoorbeeld samen

met een dorp dat energie

neutraal wil worden uit waarop ze

het beste kunnen focussen om

de meeste energiewinst te

boeken. Dat is vaak nog best

lastig.”

Wie willen jullie bereiken?

“Veel initiatieven hebben net

even een steuntje in de rug nodig om succesvol te draaien. Soms gaat

het om inhoudelijke kennis, bijvoorbeeld over het type zonnepaneel

dat het meest geschikt is, en soms gaat het om het proces. Hoe werf

je klanten voor je initiatief, hoe overleg je met de gemeente over de

locatie voor een zonneweide? Wij geven dat steuntje. We helpen

overigens ook weer gemeenten met de vraag hoe zij om moeten gaan

met dit soort initiatieven van burgers.”

Wat heeft het servicepunt opgeleverd?

“Bijvoorbeeld dat we al heel mooie initiatieven zoals de

Tochtstrippenactie in Achter de Hoven in Leeuwarden en Mijn

Gaasterland op weg hebben kunnen helpen. Beide initiatieven zijn

gericht op het direct benaderen van mensen om samen te werken aan

energiebesparing. Dat werkt heel goed. Het zorgt voor draagvlak.”

23

Een kritische blik op de kwaliteit van onze omgeving

De mooiste provincie van Nederland. Zo wordt Fryslân genoemd.

Maar hoe gaan we met z’n allen om met het landschap in it bêste lân

fan d’ierde? Een veelbesproken thema. Zeker nu er windmolens

verschijnen, nieuwe snelwegen komen, kenmerkende greide

verandert en krimp dreigt in dorpen. Welke keuzes maken we in

Fryslân? Welke gevolgen hebben die voor de kwaliteit van onze

omgeving? Wat wordt gedaan om die kwaliteit te verbeteren? En wat

vinden we daarvan? De zesdelige tv-serie Moai Fryslân brengt het in

beeld. Moai Fryslân werd in maart en april 2014 uitgezonden bij

Omrop Fryslân. Gemist? Van 23 juni tot en met 28 juni volgen de

herhalingen. Bovendien zijn de uitzendingen blijvend te zien

op www.moaifryslan.nl.

Zes thema’s

In iedere uitzending staat een ander thema centraal. In de eerste is

dat wonen. Daarna neemt presentator Albert Jensma

achtereenvolgens de infrastructuur, landbouw, energie, bedrijven en

recreatie in Fryslân onder de loep. Voor ieder thema trekt hij de

provincie in en spreekt op locatie met deskundigen, inwoners,

ondernemers en initiatiefnemers. Samen zoomen ze in op plekken

waar menselijke keuzes het landschap beïnvloeden. Positief dan wel

negatief.

Wat is de aanleiding voor Moai Fryslân?

“Sinds de provincie in 2006 het Streekplan voor Fryslân vaststelde,

groeit de aandacht voor ruimtelijke kwaliteit. Maar vooral bij

deskundigen en beleidsmakers. De doorsnee inwoner is veel minder

betrokken. Niet zo gek ook, want ruimtelijke kwaliteit is een vrij

abstract begrip. Met de tv-serie hebben we dit begrip concreet

gemaakt. In begrijpelijke taal en met sprekende voorbeelden.

Uiteindelijk doel is inwoners van Fryslân meer te betrekken bij hun

landschap en leefomgeving”, vertelt Arnoud de Vries, projectleider

namens de Friese Milieu Federatie.

Wat is jullie rol?

“De serie is een initiatief van de Friese Milieu Federatie,

Landschapsbeheer Friesland en Omrop Fryslân. Samen met

Landschapsbeheer waren wij verantwoordelijk voor de uitvoering. De

voorbereiding begon met een startbijeenkomst waarvoor we een

gemêleerd gezelschap van inhoudelijk betrokkenen uitnodigden. Mede

op basis van hun input kwamen we tot de onderwerpen, juiste insteek

en passende gasten. Om dit vervolgens te vertalen in een goede

10. Moai Fryslân

24

briefing aan productiebedrijf Wij van PS. In de zomer van 2013 zijn de

eerste uitzendingen opgenomen.”

“Ondertussen werkten we aan een enquête voor alle inwoners van

Fryslân. Deze is na afloop van de serie gepubliceerd. Doel is vast te

stellen wat mensen van het Friese landschap en de tv-serie vinden.

Wat ze veel waard

is, waarover ze te

spreken zijn en wat

ze juist niet zint.

Eind mei 2014

volgen de

resultaten.”

Komt er een

vervolg?

“De resultaten van

de enquête

gebruiken we als

input voor eigen

beleid, maar – als

het aan ons ligt –

ook voor een vervolg van Moai Fryslân. Daarin willen we burgers en

hun visie nog meer centraal stellen. Het concept nog meer ‘van de

Friese burger’ maken. Er zijn al ideeën voor een uitgebreidere

uitwerking, met behalve uitzendingen ook een online discussieplatform

en bijeenkomsten waar mensen met hun omgeving aan de slag gaan.”

25

Stichting Friese Milieu Federatie

De organisatie

Statutaire naam, rechtsvorm en vestigingsplaats

De stichting Friese Milieu Federatie (FMF), gevestigd in Leeuwarden

is opgericht in 1972 onder de toenmalige naam “Friese Milieuraad”.

Deze naam is bij de statutenwijziging in 1992 gewijzigd in Stichting

Friese Milieu Federatie. Op 8 februari 2006 heeft een eeerste

actualisatie van de statuten plaatsgevonden. Op 1 augustus 2012

heeft een tweede actualisatie plaatsgevonden. De statuten zijn

opgemaakt door notaris mr. D. Postma te Leeuwarden. De Stichting is

ingeschreven in het Handelsregister te Leeuwarden onder nummer

S41000343

Doelstelling

De doelstelling van de FMF is volgens de statuten: Het bevorderen

van de bescherming, instandhouding en verbetering van natuur, milieu

en landschap in de provincie Fryslân en verder alles wat daarmee

verband houdt, in de meest ruime zin.

Missie

De FMF is een koepelorganisatie van momenteel 36 natuur- en

milieuorganisaties die opkomt voor de belangen van natuur en milieu

in Fryslân. Ze maakt zich sterk voor de ontwikkeling van een

duurzaam Fryslân, waarin een vitale natuur, een gezond milieu en een

robuust landschap centraal staan. Ze loopt voorop om kansrijke en

duurzame vernieuwing te stimuleren en daagt anderen uit tot een

bijdrage en tot samenwerking.

De organisatie

26

Verandering

In de 40 jaar dat de FMF bestaat is de omgeving drastisch veranderd

en daarmee de FMF ook. Ze heeft zich ontwikkeld van een reactieve

naar een pro-actieve organisatie waarbij de nadruk ligt op het werken

vanuit een breed (duurzaamheids) perspectief, geworteld in de Friese

samenleving. Het feit dat de organisatie sterk is veranderd in de loop

der jaren betekent niet dat ze op haar lauweren moet rusten. Haar

omgeving is volop in ontwikkeling, de reactietijden worden steeds

korter. Daarom is een Meerjarenvisie, als piketpaal voor haar

toekomstige werkzaamheden, van belang.

Meerjarenvisie

In 2012 heeft de Friese Milieu Federatie de Meerjarenvisie “Grien foar

Elkenien” opgesteld. Deze visie heeft betrekking op de periode 2012

– 2016 en geeft een doorkijk van het toekomstperspectief van de FMF

en een doorkijk op de wijze waarop zij zich de komende jaren wil

ontwikkelen.

Koers

In de Meerjarenvisie borduurt de FMF voort op de koers die al eerder

is ingeslagen: zij ziet zichzelf in de toekomst als een onafhankelijke,

deskundige en perspectief biedende organisatie die geworteld is in de

Friese samenleving, met een centrale plaats in het Friese natuur-,

milieu- en duurzaamheidsnetwerk. Ze wil in de toekomst:

• Eén geluid vanuit natuur en milieu laten horen;

• Transitie naar duurzame samenleving ondersteunen bij en

bruggen slaan tussen overheden, bedrijven en maatschappelijke

organisaties;

• Dichtbij de burger staan. Ze wil natuur- en

milieubewustwording van de Friese

burger vergroten en deze verleiden tot een meer duurzaam gedrag;

• In frontlinie opereren door kansen en bedreigingen te

signaleren en daar naar te handelen.

Handelingsperspectief

De werkwijze van de FMF is de laatste jaren, samen met haar missie

ook sterk aan verandering onderhevig. In plaats van reageren op, gaat

ze zelf aan de slag. Dit doet ze door Verleiding (overheden, bedrijven

en burgers verleiden tot een meer duurzaam gedrag), Vertalen (van

concept naar concrete aanpak) en Verbinden (coalities sluiten,

netwerksturing).

27

Bestuur en directie

Het bestuur bestaat statutair uit ten minste vijf personen en wordt

benoemd door de raad van toezicht. Het huidige bestuur bestaat uit

vier personen. De zittingsduur van een bestuurslid is vier jaar; bij

periodiek aftreden is het bestuurslid tweemaal herbenoembaar. Het

bestuur heeft bij directiestatuut last en volmacht verleend aan de

directeur om namens het bestuur de dagelijkse leiding over de

Stichting te voeren. In 2013 kwam het bestuur viermaal bijeen. De

raad van toezicht heeft per 1 februari 2011 dhr. J.R. van der Werf

benoemd als directeur.

benoemd herbenoemd volgende

herbenoeming

P. de Haan,voorzitter november

2009

2013 november 2017

Mw. P. Esser,

penningmeester

juni 2012 juni 2016

Mw. H. Henstra,

bestuurslid

juni 2010 juni 2014

J. Slager, bestuurslid november

2013

november 2017

Raad van Toezicht

De raad van toezicht heeft als algemene taak het toezicht houden op

het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de

stichting alsmede het uitoefenen van die taken en bevoegdheden die

in de statuten aan de raad van toezicht zijn opgedragen of toegekend.

De raad van toezicht bestaat uit zoveel natuurlijke personen als dat er

aangesloten organisaties zijn met een minimum van drie personen.

Iedere aangesloten organisatie benoemt een lid in de raad van

toezicht. De zittingsduur per periode is vier jaar, het lid is tweemaal

herbenoembaar. In 2013 kwam de raad van toezicht tweemaal bijeen.

28

Benoemd

vertegenwoordigd namens

aangesloten organisatie

Herbenoemd

Volgende

herbenoeming

Algera G. 08-10-2009 St. Vrienden van het Nannewiid

okt-13 okt-17

Ansingh R.G. 13-12-2005 Ver. N&m Ureterp

dec-09/13 dec-17

Buiten H.K. 01-4-2010 IVN Ooststellingwerf

apr-14

Brug R. van der 16-06-2011 St. Historisch Belang Noord Ned.

jun-15

Bult, M. 21-11-2006 IVN, afd Noord Oost Friesland

dec-09/13 dec-17

Elgershuizen, H. 15-01-2014 Milieuplatform Leeuwarden

jan-17

Feenstra H.K. 01-07-2010 Bomenstichting

jul-14

Fens J. 01-05-2012 Waddenvereniging

mei-16

Folbert A.J. 01-05-2012 KNNV Leeuwarden

mei-16

Frieswijk-Nijhof M.J.M. 13-12-2005 N&L De Walden De Marren

dec-09/13 dec-17

Galama Y.J. 23-11-2009 Milieuwurkgroep Boalsert

nov-13 nov-17

Halma J.T. 28-10-2013 Vereniging Moai Skarsterlân

okt-17

Hijlkema G. 19-01-2011 IVN Sudwesthoeke

jan-15

Hoekstra M. 20-11-2013 Bond Friese Vogelwachten

nov-17

Houtsma J. 20-10-2011 It Fryske Gea

okt-15

29

Klijnstra D. 16-06-2011 Natuur- en Vogelwacht Bakkeveen

jun-15

Koopmans G. 19-10-2012 Natuurmuseum Fryslân

okt-16

Lans H.E. van der 13-12-2005 St. Vrijwillig Bosbeheer

dec-09/13 dec-17

Linde J.G. te 01-05-2012 Fryske Feriening Foar Fjildbiology

mei-16

Meer J.H.R. van der 13-12-2005 Ver. Milieudefensie

dec-09/13 dec-17

Meer S. D. van der 11-01-2012 Sportvisserij Fryslân

jan-16

Niewold-Homan P.M. 10-10-2012 KNJV

okt-16

Oosterbaan, R. F. 17-05-2011

Ver. Natuurbescherming Gorredijk

e.o. mei-15

Persenaire J.B. 13-12-2005 St. tot behoud N&L Nijefurd

apr-10/13 dec-17

Pré, G. du 28-10-2013 Vereniging Noordenwind

okt-17

Ridder A.J. van de 06-01-2010 St. Gaasterlan-Natuerlan

jan-14 jan-18

Rieder R. M. 13-12-2005 Ver. N&M Educatie Heerenveen

dec-09/13 dec-17

Veldhuyzen van Zanten

R.E.J. 17-10-2012 Ver. Natuurmonumenten

okt-16

30

Als relevante (neven)functies zijn door de volgende leden de volgende

meldingen gedaan in de bijlage 12 verklaringen van het Centraal

Bureau Fondsenwerving. Relevante (neven)functies van leden van het

bestuur en leden van de raad van toezicht

R. van der Brug

Voorzitter Historisch Belang, bestuurslid Natuur & Milieu Ureterp, Lid

gebiedscommissie N381.

Mw. P. Esser

Directie P.M. Esser Holding

Mw. J. Fens,

Projectmedewerker Waddenvereniging

J. Houtsma

Bestuurslid Bond van Friese Vogelbeschermingswachten.

D. Klijnstra

Technisch beleidsmedewerker Groen en Landschap gemeente

Dantumadiel, bestuurslid Natuur- en Vogelwacht Bakkeveen.

Dhr. G. Koopmans

Directeur Natuurmuseum Fryslân.

Mw. J.G. te Linde

bestuurslid Fryske Feriening Foar Fjildbiology

A.J. van de Ridder

bestuurslid district Natuurmonumenten frsl, IVN-lid landelijke Raad

Amsterdam, Pr-medewerker Vogelwacht A’Waard.

Van de overige leden zijn geen relevante (neven)functies bekend.

Bureaumedewerkers

Dhr. P. Adema (tot 1-4-2014), projectmedewerker

Dhr. ing. G.D. Bergstra, projectmedewerker

Dhr. drs. S. Bijlsma, projectleider programma Samen Duurzaam

Mw. Y. van Dijk, projectmedewerker

Dhr. drs. G. Geerds, communicatiemedewerker

Mw. G. de Jong, projectmedewerker

Mw. M. Kloppenburg-Antoine, secretaresse

Mw. W. Koehoorn-Elzinga, hoofd bedrijfsvoering

Mw. C.N. Russchen, trainee

Dhr. ir. P.J.M. van der Vegt, projectleider Fryslân de Moaiste

Dhr. ir. A.R. de Vries, projectleider programma Natuur als Buur

Dhr. drs. J.R. van der Werf, directeur

In 2013 heeft zich een aantal wijzigingen voorgedaan in de

samenstelling van het medewerkersbestand. Per saldo is het aantal

fte licht gedaald van 9,68 naar 9,14.

Het verzuim in 2013 is 1,34% en daarmee licht gedaald ten opzichte

van 2012 (1,44%).

Wat betreft de scholing van medewerkers zijn hun wensen en de

wensen van de organisatie vastgelegd in hun persoonlijk

ontwikkelingsplannen. In 2013 heeft een aantal medewerkers een

korte opleiding gevolgd.

31

Centraal Bureau Fondsenwerving

De Stichting Friese Milieu Federatie (FMF) bezit het keurmerk van het

Centraal Bureau Fondsenverwerving (CBF). De FMF is daarmee

formeel erkend als “goed doel”, wat weer een van de voorwaarden is

om in aanmerking te komen voor een bijdrage van de Nationale

Postcode Loterij. Het doel van het keurmerk voor dergelijke

instellingen is de donateurs ervan een zo groot mogelijke zekerheid te

geven dat hun geld goed en doelmatig besteed wordt. Om voor het

keurmerk in aanmerking te komen moeten de organisatie en

bedrijfsvoering van de instelling aan hoge eisen voldoen.

Jaarlijks toetst het CBF of de instelling aan die eisen voldoet. In

december 2012 is het keurmerk verlengd voor een periode van drie

jaar.

Ook moet de instelling jaarlijks een verantwoordingsverklaring

vaststellen. Daarin verklaart ze dat ze de algemene principes van het

keurmerk onderschrijft en kan ze ook aangeven wat ze zal doen met

de verbeterpunten die het CBF genoemd heeft.

Bij de wijziging van de statuten van de FMF in februari 2006 en in

augustus 2012 zijn de statuten aangepast aan de eisen die het CBF

toen stelde. Het is goed bij het lezen van onderstaande verklaring in

gedachten te houden dat de eisen van het CBF voor een deel

toegespitst zijn op een ander soort instelling dan de FMF is.

Verantwoordingsverklaring code goed bestuur voor goede

doelen 2014

Het Bestuur van de Friese Milieu Federatie onderschrijft de volgende

principes:

Binnen de instelling dient de functie ‘toezicht houden’

(vaststellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen

van de organisatie en haar resultaten) duidelijk te zijn

gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’.

De instelling dient continu te werken aan een optimale

besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt

wordt aan het realiseren van de doelstelling.

De instelling streeft naar optimale relaties met

belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de

informatieverschaffing en de inname en verwerking van

wensen, vragen en klachten.

In deze verantwoordingsverklaring wordt beschreven op welke manier

de Friese Milieu Federatie invulling geeft aan deze principes.

Ad 1 Functiescheiding tussen toezicht en uitvoering

Bij de Friese Milieu Federatie is de functiescheiding geregeld door in

de statuten de toezichtfunctie bij de Raad van Toezicht te leggen. De

Raad van Toezicht houdt toezicht op het beleid van het bestuur en op

de algemene gang van zaken in de Stichting. Het bestuur is belast

met het besturen van de stichting en heeft de

eindverantwoordelijkheid voor de (dagelijkse) leiding en de uitvoering

van haar programma’s en activiteiten.

32

Het bestuur heeft een Directiestatuut vastgelegd, deze is

geactualiseerd op 27 februari 2013. Daarmee krijgt de directeur

volmacht om namens het bestuur de dagelijkse leiding over de

stichting te voeren. Op 23 november 2009 heeft de Raad van Toezicht

op voorstel van het bestuur de Notitie Spelregels vastgesteld. Daarin

staan nadere afspraken over de samenwerking tussen Raad van

Toezicht, bestuur en werkorganisatie.

Optimale samenstelling van het bestuur en het toezichthoudend

orgaan

De voorzitter, de secretaris en de penningmeester van het bestuur

worden in functie benoemd door de raad van toezicht. Het bestuur

zorgt ervoor dat voor deze functies kandidaten voorgedragen worden

die voldoen aan de profielschetsen die het bestuur voor deze functies

vastgesteld heeft.

Voor wat de overige bestuursleden betreft, zoekt het bestuur

kandidaten die aan het algemene profiel voldoen en die op basis van

kennis, deskundigheid, netwerk of andere punten een verrijking

vormen van het bestuur.

De leden van de Raad van Toezicht worden elk door een aangesloten

organisatie benoemd, zo is in de statuten bepaald. Het bestuur streeft

er in principe naar zoveel mogelijk organisaties die actief zijn op het

gebied van het doel van de Stichting tot aangesloten organisatie te

maken. Wie de aangesloten organisatie benoemt als lid van de Raad

van Toezicht is aan die organisatie zelf om te beslissen.

Evaluatie functioneren van de directie, bestuurders en toezichthouders

De directeur heeft eens per jaar een functioneringsgesprek met de

voorzitter van het bestuur, waarin zijn functioneren geëvalueerd wordt.

Tussen bestuur en Raad van Toezicht is afgesproken dat er elk

voorjaar een brainstormsessie gehouden wordt waarin de Raad van

Toezicht en het bestuur het functioneren van het eigen orgaan en dat

van de Stichting als geheel evalueren onder leiding van een externe

deskundige.

Taakverdeling tussen bestuur en raad van toezicht

Het bestuur is eindverantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de

Stichting. De Raad van Toezicht houdt toezicht op het beleid van het

bestuur en op de algemene gang van zaken in de Stichting.

Ad 2 Optimale besteding van de financiële middelen

De stichting Friese Milieu Federatie heeft ten doel het behoud en de

verbetering van de kwaliteit van de natuur, het milieu en het landschap

en het bevorderen van duurzame ontwikkeling in het bijzonder in de

provincie Fryslân, alles in de meest ruime zin.

De Friese Milieu Federatie heeft in de afgelopen jaren voortdurend

gewerkt aan verbetering van de projectmatige aanpak van haar

werkzaamheden. Alle activiteiten zijn gericht op het realiseren van de

doelstelling van de Milieufederatie.

33

Optimalisering van de effectiviteit van de organisatie vindt op de

volgende manier plaats:

De directie stelt jaarlijks een werkplan met begroting op, waarin

onder meer de gewenste resultaten, begrote kosten en

beoogde financiering per project zijn vastgelegd. Het bestuur

toetst dit werkplan met begroting en stelt dit vast. De Raad van

Toezicht keurt het vervolgens goed.

Het hoofd bedrijfsvoering voorziet het bestuur van financiële

kwartaalrapportages, waarin de gerealiseerde cijfers t.o.v. de

begroting zichtbaar worden gemaakt.

De directie informeert het bestuur over mogelijke

overschrijdingen van de begroting of verschuivingen van meer

dan 10% binnen de hoofdposten op de begroting.

Over de voortgang van het werkplan en de afzonderlijke

projecten wordt conform de daarover gemaakte afspraken aan

de partners en subsidieverstrekkers gerapporteerd.

Het hoofd bedrijfsvoering stelt een jaarrekening op conform de

Richtlijn 650 Fondswervende instellingen. De accountant

controleert deze en voorziet de jaarrekening van een

goedkeurende controleverklaring. De accountant rapporteert

rechtstreeks aan het bestuur over de jaarlijkse

accountantscontrole. Het bestuur stelt de jaarrekening vast en

de Raad van Toezicht keurt deze goed.

Het hoofd bedrijfsvoering stelt jaarlijks een financieel

projectenoverzicht op dat overeenstemt met de jaarrekening. In

het financieel projectenoverzicht worden per project vastgelegd:

de begrote opbrengsten en kosten én de gerealiseerde

financiering, d.w.z. subsidies en overige bijdragen, uren en

kosten. De inhoudelijke verslaglegging wordt samengevat in het

externe jaarverslag, dat door geïnteresseerden kan worden

opgevraagd.

Over de taken, bevoegdheden en procedures rond de

besteding van de financiële middelen zijn afspraken vastgelegd

in het handboek van de Friese Milieu Federatie.

De organisatie streeft naar een verantwoorde verhouding

tussen productiviteit en overhead. Als referentiepunten hanteert

zij daarbij overheadgemiddelden van vergelijkbare goede

doelenorganisaties. Voor de komende jaren richt het beleid zich

op handhaving van de beheer- en administratiekosten op gelijk

niveau terwijl ze de organisatie in omvang en productie licht

willen laten groeien.

Daarnaast werkt de Friese Milieu Federatie aan optimalisering

van haar effectiviteit door: - Structurele samenwerking met plaatselijke groepen, de provinciale milieufederaties, terreinbeheerders en overige partners. - Uitwisseling van kennis over organisatieveranderingen en verbeteringsorganisaties met andere provinciale instellingen. Ad 3. Streven naar optimale relaties met belanghebbenden

De Friese Milieu Federatie ondersteunt mensen en organisaties, die

zich actief inzetten voor hun eigen leefomgeving. Zij vervult de functie

van vraagbaak, aanspreekpunt en coördinator van lokale activiteiten in

Fryslân. Zij beschikt daarvoor over een breed netwerk aan contacten,

die bij deze ondersteuning van dienst kunnen zijn.

34

Gerelateerd aan de doelstelling van de milieufederatie zijn

belanghebbenden:

1. plaatselijke groepen en individuen, die zich inzetten voor

natuur, milieu en landschap in Fryslân;

2. beleidsmakers en beslissers in openbaar bestuur en

bedrijfsleven, die invloed uitoefenen op het terrein van natuur, milieu

en landschap in Fryslân;

3. samenwerkingspartners.

In de Communicatiestrategie van de Friese Milieu Federatie is

vastgelegd op welke manier de Friese Milieu Federatie de

communicatie met haar belanghebbenden wil verbeteren. De

milieufederatie zal zich blijven richten op beleidsbeïnvloeding via

bestuurders en bedrijfsleven, maar wil zich daarnaast meer richten op

een goede en efficiënte informatievoorziening aan een breed publiek:

voor alle in natuur, milieu en landschap geïnteresseerde mensen. De

informatievoorziening is erop gericht om de effectiviteit van de

activiteiten van de milieufederatie te vergroten. Concrete voorbeelden

van de uitvoering van de communicatiestrategie zijn:

de vernieuwde website van de Friese Milieu Federatie,

waarmee op een heldere manier inzicht wordt gegeven in de

visie, taken en rollen van de milieufederatie, in haar activiteiten

en die van haar collega-organisaties;

via onze pagina’s Grrroen in de huis-aan-huiskrant Fryslân

worden alle huishoudens in Fryslân bereikt;

de inzet van sociale media bij projecten met als doel nieuwe

doelgroepen te bereiken.

Het jaarverslag en de jaarrekening van de Friese Milieu Federatie zijn

bij de organisatie op te vragen of via de

website www.friesemilieufederatie.nl te downloaden.

Een ieder is vrij om inbreng te leveren en te reageren op onze

activiteiten en het te voeren of gevoerde strategische en inhoudelijke

beleid. Dat kan op verschillende manieren, maar de website is

daarvoor een goed platform. Meningen, opvattingen of reacties

worden zeer op prijs gesteld en worden in de reguliere werkprocessen

van beleidsvorming en uitvoering meegenomen.

Tot slot bestaat er voor belanghebbenden de mogelijkheid om een

klacht in te dienen bij de milieufederatie, als zij het bijvoorbeeld niet

eens zijn met de uitvoering van activiteiten of constateren dat er

sprake is van inconsistentie van beleid. Voor een correcte verwerking

van de klachten is een Klachtenprocedure Friese Milieu Federatie

ontwikkeld.

Doelstellingen van deze procedure zijn:

1. Klachten afhandelen op een vooraf vastgestelde eenduidige

wijze, om de servicegraad naar de aangesloten organisaties, relaties,

partners en geïnteresseerden te bewaken.

2. Ten behoeve van bestuur en/of management inzicht

verschaffen in het totale aantal, de soort en de ernst van klachten om

zo, waar nodig en mogelijk, te komen tot aanbevelingen om

werkprocessen of de inhoudelijke koers aan te passen of te wijzigen.

35

Deze verantwoordingsverklaring is vastgesteld in de

bestuursvergadering van 14 mei 2014

Bezoldiging en vergoedingenbeleid

De Friese Milieu Federatie volgt voor de bureaumedewerkers de

arbeidsvoorwaarden die zijn opgesteld in de CAO Welzijn en

Maatschappelijke Dienstverlening.

Behoudens de vergoeding voor reiskosten ontvangen de bestuurders

van Stichting Friese Milieu Federatie geen vergoeding voor hun

werkzaamheden.

Vrijwilligersbeleid

De Friese Milieu Federatie heeft contacten met verschillende soorten

vrijwilligers:

1. de leden van de aangesloten organisaties en andere

organisaties, die zich vrijwillig inzetten voor het behoud van natuur,

milieu, landschap en duurzaamheid in Fryslân;

2. personen, die zich incidenteel en belangeloos inzetten voor

bepaalde activiteiten van de Friese Milieu Federatie;

3. onbezoldigde medewerkers van het kantoor van de Friese

Milieu Federatie.

Ad 1

De leden van de actieve achterban bestaan uit leden van aangesloten

organisaties en andere natuur- en milieugroepen en personen die zich

individueel betrokken weten bij het werk van de Friese Milieu

Federatie.

De Friese Milieu Federatie ziet het als één van haar belangrijkste

taken om de vrijwilligers onder categorie 1 actief te ondersteunen. Zij

doet dit door middel van

• het verstrekken van informatie

• advisering

• het organiseren van activiteiten

• het verstrekken van voorlichtingsmateriaal.

Het werven van deze vrijwilligers gebeurt door de desbetreffende

organisatie en die is ook verantwoordelijk voor de activiteiten van de

vrijwilligers. Bij het werven kan de Friese Milieu Federatie een

faciliterende rol spelen.

Ad 2

Sinds het bestaan van de Friese Milieu Federatie zijn er altijd

personen geweest, die zich belangeloos hebben ingezet voor de

organisatie, vooral door middel van advisering over zaken die met het

werkveld van de Friese Milieu Federatie te maken hebben.

De Friese Milieu Federatie vergoedt onkosten die deze vrijwilligers

maken voor het uitvoeren van hun werk ten behoeve van de

organisatie. Voorwaarde daarbij is wel dat tevoren afspraken over het

36

maken van kosten gemaakt zijn met de medewerker van de Friese

Milieu Federatie onder wiens verantwoordelijkheid de activiteit valt.

Ad 3

Op de verschillende werkterreinen van de milieufederatie zijn

medewerkers actief die hun werk onbezoldigd verrichten en een

werkplek in het kantoor van de Friese Milieu Federatie krijgen.

De Friese Milieu Federatie vergoedt de onkosten, die deze vrijwilligers

maken voor het uitvoeren van hun werk ten behoeve van de

organisatie.

De aansprakelijkheidsverzekering van de organisatie is ook voor deze

medewerkers afgesloten.

Vrijwilligers in deze categorie worden zoveel mogelijk de rechten en

plichten toegekend die de betaalde medewerkers in dienst van de

Friese Milieu Federatie hebben.

Dat houdt onder meer in dat er functionerings- en

beoordelingsgesprekken met hen gevoerd worden en dat er afspraken

gemaakt worden over werktijden en verlof.

Vrijwilligers in deze categorie krijgen een aanstellingsbrief van het

bestuur waarin de belangrijkste afspraken die gemaakt zijn,

vastgelegd worden.

In 2013 zijn er drie vrijwilligersovereenkomsten gesloten, deze

vrijwilligers waren actief ten behoeve van het bureau: mw. H.

Kaput, mw. M. Schaft, mw. C.N. Russchen. Naast deze vrijwilligers

waren er meerdere stagiaires actief.

Financiële paragraaf

De Friese Milieu Federatie is een stichting zonder winstoogmerk.

Provinsje Fryslân en de Nationale Postcode Loterij zijn de grootste

geldverstrekkers. De besteding van de inkomsten wordt inhoudelijk

verantwoord in het jaarverslag en financieel in de jaarrekening. De

financiële bijlage bevat een overzicht van de balansrekeningen en de

staat van baten en lasten over 2013. Het beleid ten aanzien van de

reserves is opgenomen in de jaarrekening. De Friese Milieu Federatie

beschikt over een continuïteitsreserve. Deze dient als buffer voor het

opvangen van tegenvallers en

om de continuïteit van de

stichting te waarborgen. De

financiële middelen zijn

ondergebracht bij de

Triodosbank op een rekening

courant en een

rendementsrekening. Voor

verdere financiële informatie

wordt verwezen naar de

jaarrekening 2013.

Bijlage 1: Lijst aangesloten organisaties

1. It Fryske Gea Postbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag 0512 38 14 48 www.itfryskegea.nl 2. Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, regio Friesland De Finne 38, 9036 KK Menaam 0518 45 19 87 www.knjv.nl 3. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, afdeling Drachten J.M. Houwenstraat 29, 9203 SL Drachten 0512 54 15 78 www.knnv.nl/drachten 4. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, afdeling Leeuwarden Herweystrjitte 51, 9145 SK Ternaard 0519 57 18 19 www.knnv.nl/leeuwarden 5. Vereniging Natuurmonumenten Postbus 764, 9400 AT Assen 0592 30 50 50 www.natuurmonumenten.nl 6. Fryske Feriening Foar Fjildbiology Flevo 38 9204 JP Drachten 06-18986455 www.fjildbiology.nl

7. Waddenvereniging Postbus 90, 8860 AB Harlingen 0517 49 36 93 www.waddenvereniging.nl 8. St. Vrijwillig Bosbeheer Noord-Nederland Asserstraat 201, 9486 TD Rhee 0592 29 17 15 www.ecoplan.nl 9. Ver. Milieudefensie, kerngroep Leeuwarden Ramstraat 33, 8921 PW Leeuwarden 058 212 88 74 www.milieudefensie.nl 10. Stichting Gaasterlân Natuerlân Mientwei 2, 8572 WB Rijs 0514 58 16 77 www.gaasterland-natuurland.nl 11. Wielenwerkgroep Lanen 33, 8861 CB Harlingen 06 48 96 67 10 www.wielenwerkgroep.nl 12. Natuur- en Landschapsvereniging ‘De Wâlden, De Marren’ Robyntsjewei 20, 9261 XV Eastermar 0512 47 21 02 13. Milieuplatform Leeuwarden Sassingastins 7, 8925 JJ Leeuwarden 058 267 29 77 www.milieuplatform-leeuwarden.tk

Bijlagen

14. Vereniging Natuur en Milieu Ureterp e.o. Hagedoarnleane 8, 9247 AG Ureterp 0512 30 19 42 15. Milieuwerkgroep Terschelling Noord Midslandweg 43, 8891 JG Midsland Terschelling 0562 44 93 38 16. IVN, afdeling Heerenveen e.o. De Finne 21, 8458 CT Tjalleberd 0513 62 13 52 www.ivn.nl/afdeling/heerenveen-eo 17. Stichting Milieuwurkgroep Boalsert Snekerweg 1, 8701 PZ Bolsward 0515 57 25 07 www.milieuwerkgroepbolsward.nl 18. IVN, afdeling Ooststellingwerf Lijnakker 5, 8431 PJ Oosterwolde 0516 51 53 81 www.ivn.nl/afdeling/ooststellingwerf 19. Stichting tot Behoud van Natuur en Landschap Nijefurd Pastorywei 15, 8721 GS Warns 0514 68 16 10 www.landschapnijefurd.nl 20. IVN Noord-Oost Friesland A. Reitsestraat 5, 9851 AT Burgum www.ivn.nl/afdeling/noord-oost-friesland 21. Jeugd Natuur Club “The Nature Kids” G. Emersonstrjritte 59, 9088 BG Wirdum 058 255 33 31 www.jeugdnatuurclub.nl

22. St. Van Ommenpolder Wite Muonts 1, 8621 DU Heeg 06 13706140 23. Werkgroep Kerkuilen

Lipomwijk 2, 9247 CH Ureterp

0512 30 31 74

www.kerkuil.com

24. Stichting Bomenridders Leeuwarden Stienserstraat 22, 8917 CE Leeuwarden 06 20 39 19 70 www.bomenridders.nl 25. Bomenstichting Uiterwaardenstraat 308, 1079 DB Amsterdam 020 33 06 008 www.bomenstichting.nl 26. St. It Griene Erfgoed Ottemaweg 4, 9254 HG Hurdegaryp 0511 47 63 79 www.stige.nl 27. St. Vrienden van het Nannewiid Streek 20, 8464 NC Sint Johannesga www.vriendenvannannewiid.nl 28. IVN afdeling Súdwesthoeke De Flechtreed 29, 8567 KC Oudemirdum 0514 57 19 93 www.ivn.nl/sudwesthoeke 29. Vereniging voor Natuurbescherming Gorredijk e.o. Tsjotter 16, 8401 MT Gorredijk 0513 46 14 01 www.geaflecht.nl

30. Stichting Historisch Belang Noord-Nederland Wylp 15, 9247 GH Ureterp 06 13490961 www.historischbelang.nl 31. Sportvisserij Fryslân Biensma 27, 9001 XZ Grou 0566 62 44 55 www.visseninfriesland.nl 32. Natuur- en Vogelwacht Bakkeveen Foarwurkerwei 8a, 9243 JZ Bakkeveen 0516 85 06 65 33. Natuurmuseum Fryslân Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden 058 233 22 44 www.natuurmuseumfryslan.nl 34. Bond van Friese Vogelbeschermingswachten Koaidyk 8c, 9264 TP Earnewald 0511 53 97 50 www.friesevogelwachten.nl 35. Ver. Noordenwind Tesselschadestraat 6, 8913 HB Leeuwarden 058 244 98 08 www.noordenwind.org 36. Ver. Moai Skarsterlan De Stelle 43, 8501 MR Joure 0513 41 29 72 www.moaiskarsterlan.nl 40

Bijlage 2: Nationale Postcode Loterij De Natuur en Milieufederaties werken nauw samen met de Nationale Postcode Loterij. De federaties worden sinds 1996 gesteund door de grootste goede doelen loterij van Nederland. In 2013 ontvingen de Natuur en Milieufederaties een bedrag van 2,25 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij voor hun werk voor natuur, milieu en landschap in de provincies. De cheque werd overhandigd tijdens het Goed Geld Gala 2013 in het Concertgebouw in Amsterdam. Op dit bijzondere gala werd - in aanwezigheid van Bill Clinton - de verdeling van de opbrengsten voor goede doelen bekendgemaakt. In totaal verdeelde de Postcode Loterij 291 miljoen euro onder haar goede doelen. De Friese Milieu Federatie heeft in 2013 dankzij de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij onder meer de projecten Big Jump, Nacht van de Nacht, Pluk van de Petteflet Natuurprijs kunnen realiseren.

Joris Hogenboom (rechts) en Hans van der Werf van De Natuur en Milieufederaties ontvangen de cheque van € 2.250.000 uit handen van Judith Lingeman (Hoofd Afdeling Goede Doelen van de Nationale Postcode Loterij) Foto: Roy Beusker

Het werk van de Friese Milieu Federatie wordt mede mogelijk gemaakt door:

Friese Milieu Federatie

Agora 6

8934 CJ Leeuwarden

Telefoon: 058- 289 03 03

Fax: 058- 288 04 25

E-mail: info@friesemilieufederatie.nl

Internet: www.friesemilieufederatie.nl

Volg ons ook op: