De strijd tegen dakloosheid

woongericht, intersectoraal en aanklampend

Dak- en thuisloosheid in Europa: alarmerende cijfers

2

Europese consensusdefinitie van dakloosheid enuitsluiting op de huisvestingsmarktETHOS: European typology of homelessness and housing exclusion

4

Dakloosheid: probleemdefinitie bepaalt focus op risicofactoren en dus op interventie

Gebruikers van winteropvang, noodwoningen, residentiële opvangcentra en begeleid wonen

Categorie 2, 3 en 7

711 gebruikers van winteropvang, 53 kinderen CAW residentieel: 1132 cliënten, 364 kinderen CAW B(Z)W: 1227 cliënten, 732 kinderen OCMW: 580 cliënten, 579 kinderen 179 OCMW : 599 vorderingen uithuiszetting (1/4

kinderen betrokken)

Nulmeting in Vlaanderen in 2014

6

Residentiële opvang

• Aanleiding: relatieproblemen (30 %), uithuiszetting (20 %)

• 40 %: niet eerste keer in residentieel opvangcentrum

• 30% in de psychiatrie, 14% in een penitentiaire instelling en 14 % in de bijzondere jeugdzorg

• 40 % langer dan een jaar thuisloos

• Volgens hulpverlers slechts 20 % in aangewezen vormvan hulpverlening7

Begeleid wonen

• 40% kampt volgens de hulpverlener met psychische problemen

• 50% van de cliënten heeft een instellingsverleden in de residentiële thuislozenzorg, 30% in de psychiatrie, 17% in een penitentiaire instelling en 20 % in de bijzondere jeugdzorg

• 30 % al langer dan 3 jaar in BW

• Begeleid wonen is de meest aangewezen hulpvorm voor 60 % van de gebruikers

Doorgangswoningen

• Bezettingsgraad volgens VVSG: 60 %

• ¼ heeft psychische problemen

• 1/10 heeft instellingsverleden

• 6/10 in staat om zelfstandig te wonen

9

Evoluties achter de cijfers

Enerzijds veranderingen:– Vervrouwelijking van dak- en thuisloosheid– Verjonging van dak- en thuisloosheid– Verkleuring van dak- en thuisloosheid– Toename van gezinnen in dak- en thuisloosheid

Anderzijds continuïteit oftewel ‘klassieke groepen’: – ‘EPA-doelgroep’ – ‘Instellingsverlaters’– ‘Personen met verslavingsproblematiek’

10

Traditionele kijk op aanpak dak- en thuisloosheid

11

Europese paradigmashift naar woongerichte oplossingen

Woonzekerheid ipv ‘treatment first’ is eerste stap in aanpak van dakloosheid

Loskoppeling van huisvesting en begeleiding/behandeling

Preventie van dakloosheid en curatie

Geënt op mensenrechtenbenadering

Ingrediënten van een succesvolle aanpak van dak- en thuisloosheid

12

Housing first

Critical time intervention

Bemoeizorgteams

Evidence-based methodieken?

13

Housing first als specifieke oplossing voorchronische daklozen

Geënt op mensenrechtenbenadering

Zo snel mogelijk woonzekerheid

Loskoppeling tussen huisvesting en zorg

In combinatie met generalistische begeleiding

Vertrekpunt is keuzevrijheid en autonomie van dakloze

Focus ligt op opbouw van vertrouwensrelatie EN op betrouwbaarheid van begeleider

“At home / Chez-soi” Study in Canada: grootschalige RCT met 2000 deelnemers

15

16

Weinig uitval (70-90 % behoudt woning)

‘Goedkoper’ dan leven op straat of in voorziening

Positieve resultaten verslaving / psychiatrischeproblematiek

Blijvende werkpunten van ‘housing first’: doorbrekenvan eenzaamheid, dagbesteding en werk

Hoe sterker de ‘modelgetrouwheid’, hoe beter de resultaten (Busch-Geertsema, 2014)

Effectiviteit van ‘housing first’

17

Kostprijzen

18

‘Kortdurende’ intensieve begeleiding van ‘instellingsverlaters’

1 ‘caseworker’

Drie fasen :– ‘Transition to the community’: transitieplan vanuit instelling– ‘Try out’– ‘Transfer of care’

Begeleiding start in ziekenhuis/instelling door begeleider

Overtuigend wetenschappelijk bewijs (USA en ook NL)

Zie ook aanpak ‘Zorgdorpen’ in Oost-Vlaanderen

Critical time intervention

19

Critical time intervention

20

biedt cliënten in transitie intensieve krachtgerichte, herstelondersteunende begeleiding

is aanvullend op bestaand aanbod, want functioneert tijdelijk

ondersteunt cliënten tijdelijk met praktische en emotionele hulp.

ahv instrumenten krachten en hulpbronnen van cliënten inventariseren

biedt instrumenten voor het stellen van prioriteiten voor wat op een beperkt aantal leefgebieden nodig is om de transitie goed te kunnen maken en het samen met de cliënt opstellen van een CTI-actieplan met doelen, acties en tussentijdse evaluaties

brengt inzichten en handvatten voor het realiseren van een optimale werkrelatie met kwetsbare mensen, wat de kans op een succesvolle begeleiding vergroot

biedt begeleiders handvatten voor het versterken van de sociale relaties van cliënten en hun relaties met het professionele netwerk

zorgt dat cliënten worden toegeleid naar noodzakelijke begeleiding (linking & matching)

Kenmerken van Nederlandse variant Impuls in Nijmegen

21

continuüm van vrijwillige zorg tot gedwongen zorg:– vrijwillige zorg– actief aanbod– aanklampende hulpverlening– formele drang: er is keuze, maar andere optie is negatief– formele ambulante dwang: zorg is opgelegde voorwaarde– formele intramurale dwang

Dus:– Om effectief te zijn moet bemoeizorg uiterst vraaggericht zijn en

zo veel mogelijk aansluiten bij de vragen/leefwereld van de gebruiker

Aanklampend werken / bemoeizorg alsnoodzakelijke ingredient van integrale aanpak

22

“Eropaf gaan is op zichzelf niet bevoogdend, de wijze waarop sociale professionals dat doen kan wel bevoogdend zijn. De kern van niet-bevoogdend outreachend werken ligt in het – wederkerig – contact maken om zo de dialoog met de ander tot stand te brengen. Daartoe dient de ander met een open houding tegemoet te worden getreden, om de zorg te uiten en te zoeken naar wat die ander nodig heeft, zonder vooringenomen of oordelend te zijn. De outreachend werker zal waar mogelijk bij elke vervolgstap telkens opnieuw aan de cliënt om toestemming vragen door vragen te stellen als: ‘Mag ik even binnenkomen?’ of ‘Vindt u het goed als ik volgende week terugkom?’ De regie blijft, voor zover mogelijk binnen het vrijwillige kader van de hulp- en dienstverlening, bij de cliënt” (Van Doorn et al, 2013, p.37).

Outreachend werken ‘werkt’

23

‘Front office’ teams en ‘back office’ teams

Front office team maakt contact en leidt toe Back office team biedt multidisciplinaire zorg aan

Onderscheid is in praktijk moeilijk te maken

Bemoeizorgteams in Nederland

24

Samenwerking tussen welzijns-, gezondheids- en woonactoren Woongerichte oplossingen primeren Belang van keuzemogelijkheden vertrouwensrelatie opbouwen / betrouwbaarheid tonen Op pad gaan (‘samen doen’ ipv ‘samen bespreken’) Integrale aanpak: oog voor alle levensdomeinen bemoeizorg / aanklampend werken als ingrediënt

Vereist samenwerking woonactoren, welzijnsactoren en GGZ-actoren

Samenvattend : Integrale aanpak van dakloosheid vereist intersectorale/geïntegreerde aanpak

25