De psychosociale ontwikkeling van kinderen met een visuele handicap

Module E Sociale vaardigheidModule E 1 Grondbeginselen

Bijlage E 1 b

Sociale vaardigheid

“De vaardigheden die noodzakelijk zijn voor het oplossen van de problemen in de sociale omgeving, strekken zich uit van de basisvaardigheden van het dagelijks leven (daily living skills) via het zich kunnen redden in het openbare leven (instanties, autoriteiten) en in het verkeer (mobiliteit) tot aan de technieken van de zelfhandhaving en het zich kunnen handhaven binnen en in de confrontatie met een wereld van niet-gehandicapten (F. Mersi 1975, p. 400).”

Visuele handicap

Factoren die het leven van scholieren met een visuele handicap bemoeilijken

De persoon van de visueel gehandicapte

scholier

Inperking van de ruimte voor eigen ervaringen

Ontwikkelingsprikkels voor het differentiëren van de motoriek zeldzamer

Aanleren van bewegingen door imitatie niet of slechts beperkt mogelijk

Minder ervaring in het gebruik van motorische processen

Belemmering van de lichaamswaarneming

Bewegingen ongecoördineerd, onevenwichtig, weinig betrokkenheid met het eigen lichaam

Belangrijke ervaring van een groeiende vaardigheid ontbreekt.

Taalontwikkeling belemmerd

Gebrekkig of geen overzicht over sociale situaties

Mimiek en gebaren niet of moeilijk te herkennen

Waarneming bemoeilijkt

Communicatieproblemen

Foto: Wolf-Dietrich Weißbach

Geen acceptatie van de handicap door de ouders

Overdreven bescherming /overbelasting

Negatief zelfbeeld

De rol van de ouders

Agressie

Overdreven vraag om hulp

Schuldgevoelens

Onvervulbare verwachtingen

Schaamte

Negatieve reacties vanuit de omgeving

Vertwijfeling

Negatieve ervaringen met deskundigen

Visuele handicap

Factoren die het leven van scholieren met een visuele handicap bemoeilijken

De persoon van de visueel

gehandicapte scholier

Sociale omgeving

Beperkte mogelijkheden tot deelname aan spelletjes/interesses van leeftijdgenoten

Negatief zelfbeeld

Er bij voorbaat van uitgaan dat iets mislukt

Onrealistische zelfbeoordeling

De rol van de leeftijdgenoten

Leeftijdgenoten hebben weinig of geen ervaring in het omgaan met mensen met een handicap.

Ontbrekende sociale erkenning

Sociaal isolement

Het afwijzen van hulp

Ontkenning van de handicap Foto: Wolf-Dietrich Weißbach

negatief zelfbeeld

sociaal isolement

zelfdefinitie aan de hand van de handicap

zelfstigmatisering

De rol van de maatschappij

maatschappelijke vooroordelenstigmatisering

weinig informatie over visuele handicaps

misplaatst medelijden

Visuele handicap Gebrekkig

overzicht over sociale

situaties

Overdreven bescherming /overbelasting door de ouders

Beperkte mogelijkheden tot deelname aan

spelletjes/interesses van leeftijdgenoten

Waarneming bemoeilijkt

Factoren die het leven van scholieren met een visuele handicap bemoeilijken

Taalontwikkeling belemmerd

Stigmatisering

Maatschappelijke vooroordelen

Mimiek en gebaren niet of moeilijk te herkennen

Bewegingsprikkels ingeperkt

Aanleren van bewegingen door imitatie niet/slechts beperkt mogelijk

Ontbrekende sociale erkenning

Leeftijdgenoten hebben weinig of geen ervaring in

het omgaan met mensen met een handicap.

Geen acceptatie van de handicap door de ouders

Sociale vergelijkingsprocessenReacties vanuit de sociale omgeving

Herkennen van de eigen tekortkomingen en gebreken

Confrontatie met nieuwsgierigheid, medelijden, misplaatst aanbieden van hulp, stereotiepe denkbeelden over handicaps etc.

Negatief gevoel van

eigenwaarde

sociale contacten (sociaal isolement)

levensinstelling(angsten)

(negatief) zelfbeeld

(overdreven) vraag om hulp(onrealistische)

zelfbeoordeling

(problemen bij de)vorming van

plannen

stereotypieënde omgang met

hulp(het afwijzen van

hulp)(inperking van het) plezier in het zelf op onderzoek gaan

(overdreven) binding aan vaste contactpersonen

agressiviteit (autoagressie,

agressie)

gerichtheid op successen/mislukkingen

waarneming(sproblemen)

zelfdefinitie(aan de hand van de

handicap)

taalgedrag(verbalisme)

slaap(stoornissen)

communicatie(problemen)

Mogelijke gevolgen van de levensomstandigheden van scholieren met

een visuele handicap

Foto: Wolf-Dietrich Weißbach

„Vaardig t.a.v. de eigen handicap“

Nauwkeurige kennis van de eigen visuele handicap

Kunnen benoemen van oorzaak, prognose, gevolgen

Visuele waarnemingsmogelijkheden moeten realistisch worden ingeschat in vergelijking met een volledig gezichtsvermogen.

Zekerheid in de omgang met hulpmiddelen

In plaats van overdreven grote letters overstappen op brailleschrift

Compensatietechnieken kennen en toepassen voor leermethodes voor niet-slechtzienden (overhead, schoolbord, tabellen...) bijvoorbeeld een uittreksel maken, grafieken maken en interpreteren

Vaardigheden voor het leven van alledag... (Rullof, 1997, p. 34)