De onderaanneming uitgespitInfosessie in het kader van het EFRO-project“Samenwerking tussen sociale economie en

reguliere economie in de groensector”

16 juni 2011De Punti.s.m. Advocatenkantoor Curia (Mr. Anneleen Steeno)i.s.m. Wase Werkplaats (Dhr. Carlo Van Hoey)

De onderaanneming uitgespit

Mr. Anneleen Steeno16 juni 2011

Overzicht

I. Kwalificatie van de onderaannemingsovereenkomst

II. De onderaannemingsovereenkomst als zelfstandige overeenkomst

III. Enkele topics nader belicht:a) Prijsb) Verwijlboetesc) Overmachtd) Aansprakelijkheid e) Exoneratieclausulesf) Remedies bij wanprestatie

Overzicht

I. Kwalificatie van de onderaannemingsovereenkomst

II. De onderaannemingsovereenkomst als zelfstandige overeenkomst

III. Enkele topics nader belicht:a) Prijsb) Verwijlboetesc) Overmachtd) Aansprakelijkheid e) Exoneratieclausulesf) Remedies bij wanprestatie

I. KWALIFICATIE VAN ONDERAANNEMING

Geen definitieTwee constitutieve elementen:

- Zowel hoofd- als onderaannemingsovereenkomst is een aannemings overeenkomst

- de overeenkomst met de onderaannemer is een onderovereenkomst

1) (Onder)aanneming – afbakening

• Aanneming – koop

• Aanneming - huur van materiaal

• Onderaanneming - terbeschikkingstelling van werknemers

• Onderaanneming - arbeidsovereenkomst

i. Aanneming - koop

• Koop: overdragen van de eigendom van een bestaande of toekomstige zaak tegen een vooraf bepaalde of bepaalbare prijs

• Aanneming: leveren van een dienst tegen een prijs

• Gemengde overeenkomsten: kwalificatieprobleem!CumulatietheorieAbsorptietheorie (kwalificatie partijen,

specificiteitscriterium, conceptiecriterium)

• Belang (bepaalbaarheid van de prijs als geldigheidscriterium, toepasselijkheid 10-jarige aansprakelijkheid art. 1792 B.W., rechtstreekse vordering en voorrecht OA, opzegmogelijkheid art. 1794 B.W., exoneratie aansprakelijkheid)

ii. Aanneming - huur

• Ter beschikking stelling van machine (bv. kraan) met begeleidende werkkracht- Absorptietheorie (onafhankelijkheid werkkracht, aard

van het werk en van het ter beschikking gestelde goed)

• Belang: Opnieuw rechtstreekse vordering en voorrecht OA, aansprakelijkheidproblematiek (aansprakelijkheid voor aangestelden art. 1384 vereist band van ondergeschiktheid (dus OG aansprakelijk bij huur, minder kans bij aanneming)

iii. Aanneming – terbeschikkingstelling van werknemers

• Hoofdaannemer zoekt bijkomende werknemer om hem bij te staan in het werk dat hem werd toevertrouwd- Overdracht van gezag over de werknemer?

• Belang (sociaal recht, aansprakelijkheid art. 1384 voor aangestelden)

iv. Aanneming - arbeidsovereenkomst

• Criterium: ondergeschikt verband

• Belang: immuniteit van artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet voor werknemers

2) Onderovereenkomst

• Onderaanneming vs. nevenaanneming

• Onderaanneming vs. overdracht van overeenkomst

Overzicht

I. Kwalificatie van de onderaannemingsovereenkomst

II. De onderaannemingsovereenkomst als zelfstandige overeenkomst

III. Enkele topics nader belicht:a) Prijsb) Verwijlboetesc) Overmachtd) Aansprakelijkheid e) Exoneratieclausulesf) Remedies bij wanprestatie

II. OA IS EEN ONAFHANKELIJKE OVEREENKOMST

• Geen driehoeksverhouding

• Gevolgen van autonoom karakter

• Belang van contractuele transparantie

Privaatrechtelijke overeenkomst

1) Geen driehoeksverhouding

OpdrachtgeverOpdrachtgever

OnderaannemerOnderaannemer

Aannemer

=

Hoofdaannemer

Aannemer

=

Hoofdaannemer

Rechtstreekse vordering

OH-opdracht

××

2) Gevolgen van het autonoom karakter

• Totstandkoming en geldigheid van de onderaanneming is niet afhankelijk van de totstandkoming en geldigheid van de hoofdaannemingsovereenkomst

• Geen onderlinge toepassing van de contractuele voorwaardenbvb. exoneratieclausules, boetebedingen, forumclausules, etc. Eenzelfde feit kan verschillende rechtsgevolgen hebben in de 2 overeenkomsten

• Opeisbaarheid en betaling onderaannemingsprijs• Tegenwerpelijkheid van expertises• Oplevering• Einde

3) Belang van contractuele transparantie

• HA als tussenpersoon heeft er alle belang bij om beide contractuele verhoudingen op elkaar af te stemmen – maar kan ook in voordeel van OA werken (zie vbn)

• Algemene verwijzingen in de zin van “de OA moet worden uitgevoerd volgens de bepalingen van hoofdA” ?- RS: enkel de technische aspecten- Wat bij tegenstrijdigheid?

• Transparantie per onderwerp voorzien

Overzicht

I. Kwalificatie van de onderaannemingsovereenkomst

II. De onderaannemingsovereenkomst als zelfstandige overeenkomst

III. Enkele topics nader belicht:a) Prijsb) Verwijlboetesc) Overmachtd) Aansprakelijkheid e) Exoneratieclausulesf) Remedies bij wanprestatie

18

Prijs

Aanneming in vrije rekening- aannemer bepaalt prijs achteraf- “prijs die gebruikelijk is”- rechter heeft marginaal toetsingsrecht

Aanneming tegen eenheidsprijzen van werkuren en materialen

Aanneming tegen vaste forfaitaire prijs

Uitvoeringsrisico voor

aannemer verhoogt

Uitvoeringsrisico voor

aannemer verhoogt

Verwijlboetes

• Principe: voorzienbare schade- Voorzienbaarheid voor OA van de boetes te betalen door

HA• Forfaitaire schadevergoedingsclausule

- Wat? Contract bepaalt forfaitaire schadevergoeding vooraf, geen bewijs van schade nodig, enkel van inbreuk

- Waarom? Onzekerheid voorkomen of omdat schade moeilijk te bewijzen is

- Grens: strafbeding, matiging indien totale discrepantie met actuele schade

- Varianten: met of zonder mogelijkheid om hogere actuele schade te bewijzen en te vorderen

Overmacht

• Art. 1147 B.W.: geen definitie

• Rechtspraak: twee voorwaarden- Ontoerekenbaar aan debiteur

Niet te wijten aan (zelfs lichte) fout Onvoorzienbaar en kan niet voorkomen noch

vermeden worden- Volstrekte onmogelijkheid van nakoming

Hardship/imprevisie niet voldoende Wel mogelijkheid om contractueel “hardship”-

clausule te voorzien Gewijzigde omstandigheden die contractueel evenwicht manifest verstoren geven recht om de overeenkomst te beëindigen, te heronderhandelen of aan te passen

Aansprakelijkheid van HA voor daden OA (1)

• Soms terug te leiden tot persoonlijke aansprakelijkheid aannemer (bv. onzorgvuldige keuze onderaannemer)

• Contractuele aansprakelijkheid voor daden onderaannemer (art. 1797 B.W. “voor de personen die hij bezigt”) - Fout van OA geen overmacht voor hoofdA – hoofdA is

contractueel aansprakelijk voor fouten OA- Overmacht in hoofde van OA, wel overmacht in hoofde

van hoofdA

Aansprakelijkheid van HA voor daden OA (2)

• Buitencontractuele aansprakelijkheid voor onderaannemers?- art. 1384, lid 3 B.W.: band van ondergeschiktheid vereist,

bv. werknemers- In principe dus niet voor onderaannemers, tenzij uit

onderaannemingsovereenkomst directiebevoegdheid aan de hoofdaannemer wordt toegekend.

- Voorwaarden voor 1384, lid 3 B.W. Schade die niets te maken heeft met de uitvoering van

de overeenkomst Aangestelde handelde in de uitoefening van zijn

opdracht• Regres

- Bepaald door de rechtsverhouding HA – OA! (onafhankelijke overeenkomst)

Contractuele aansprakelijkheid

Contractuele aansprakelijkheid

Aansprakelijkheid OA/A (1)• Contractueel aansprakelijk voor niet-nakomen

van verbintenis (laattijdige oplevering, verborgen gebreken, etc.)- HA – HO en OA – HA- Niet OA – HO- Schadevergoeding: beperkt tot voorzienbare

schade• Samenloop tussen contractuele en

buitencontractuele aansprakelijkheid?- Relevantie? 1382 BW: ook onvoorzienbare

schade, ingebrekestelling niet vereist- HVC: fout én schade niet louter

contractueel. de facto ‘misdrijf’

OGOG

OAOA

HAHA

Geen contractuele

aansprakelijkheid

××

Geen contractuele

aansprakelijkheid

Aansprakelijkheid OA/A (2)

• Kan de OG zich buitencontractueel richten naar OA? quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent (fout én schade niet louter contractueel)P.M.: geldt enkel t.a.v. opdrachtgever, niet andere derden

Contractuele aansprakelijkheid

Contractuele aansprakelijkheidOGOG

OAOA

HAHA

××1382?

Exoneratieclausules

• Beperkingen op aansprakelijkheid aannemer zijn mogelijk, maar grenzen- Uitholling van verbintenis- Dingende wettelijke bepalingen (bv. 10-jarige

aansprakelijkheid voor gebreken die stevigheid gebouw aantasten)

- Persoonlijk opzet (wel exoneratie mogelijk voor zware fout)• Kan men aansprakelijkheid voor daden onderaannemer

uitsluiten?- Ja, maar eerste twee grenzen gelden- Volgens HVC: wel exoneratie mogelijk voor opzet OA

• Strengere grenzen indien consument (WHPC)

Remedies bij contractuele wanprestatie (1)

• Tijdelijke contractuele remedies- Exceptie van niet-nakoming – ENAC

Tijdelijke opschorting van eigen verbintenissen Geen voorafgaande tussenkomst rechter Voorwaarden: voorafgaande ingebrekestelling en

proportionaliteit

Remedies bij contractuele wanprestatie (2)

• Definitieve contractuele remedies

- Art. 1184 B.W. Gedwongen uitvoering afdwingen

- In natura (onder verbeurte van een dwangsom)» Door schuldenaar zelf, gekoppeld aan dwangsom» Zelf of door derde op kosten van de schuldenaar

- Indien in natura niet mogelijk: bij equivalent Ontbinding van de overeenkomst vorderen

eventueel aangevuld met schadevergoeding

Remedies bij contractuele wanprestatie (3)

- Contractuele clausules die rechtelijke tussenkomst overbodig maken Buitengerechtelijke vervanging zonder voorafgaande

rechterlijke machtigingbv. indien gedurende 30 opeenvolgende werkdagen geen werkzaamheden uitgevoerd en de werken worden niet hervat binnen de 8 dagen na ingebrekestelling, recht om werken door derde te laten uitvoeren op kosten van schuldenaar

Uitdrukkelijk ontbindend beding: opsomming van omstandigheden waarin een partij kan beëindigen met onmiddellijke ingang en zonder schadevergoeding

- Pro memorie: ingebrekestelling altijd nodig, tenzij zinloos of wegbedongen

Verdere vragen?

Curia advocaten

Maria Theresiastraat 34A3000 Leuven016/50.00.51

anneleen.steeno@curia.be