De markt verandert, uw doelgroep verandert…..

De markt verandert, uw

doelgroep verandert…..

zo verandert u mee!

Rapportage

USP Marketing Consultancy

Congres 16 mei 2013: De markt verandert, uw doelgroep verandert…..zo verandert u mee!

2 De markt verandert, uw doelgroep verandert…..zo verandert u mee!

Voorwoord

Geachte relatie,

De voorliggende bundel is samengesteld in het kader van het congres dat USP op 16 mei 2013 heeft georganiseerd onder de naam:

‘De markt verandert, uw doelgroep verandert… zo verandert u mee!’

De bundel geeft u achtergrondinformatie en onderzoeksresultaten zowel over de veranderingen in de markt (wonen en zorg) als bij

de doelgroep (senioren). Wij hopen dat deze informatie een welkome aanvulling is op de presentaties op het congres en u een

naslagwerk biedt bij activiteiten in de toekomst. Uiteraard houden wij ons zeer aanbevolen om eens persoonlijk met u van gedachten

te wisselen over hoe uw organisatie toekomstklaar gemaakt kan worden.

Rotterdam, 16 mei 2013

Namens USP Marketing Consultancy:

Ronald Provoost

Claudie Wels

Veerle Forschelen-Janssen

Martijn Verschoor

Karima Chafia

Inhoudsopgave


Uw doelgroep verandert 22

De markt verandert 6

Achtergronden 3

Zo verandert u mee! 50

Bijlagen 53

4

1. Achtergrond

Belangrijke thema’s voor iedereen, actief in het speelveld van wonen en zorg:

De markt verandert….

1) Woningmarkt verkeert in zwaar weer; verhuisbewegingen zijn bijna tot stilstand gekomen, huizenprijzen dalen. Hoe komt er

weer beweging in het geheel?

2) Het scheiden van wonen en zorg roept nog steeds enorm veel vragen op voor corporaties, zorgpartijen en gemeenten.

Waar liggen de kansen voor de verschillende partijen nu en in de toekomst?

3) Het kabinetsbeleid heeft grote gevolgen voor de rol en werkgebieden van corporaties, zorgpartijen en gemeenten. Wat kan

de maatschappij van deze partijen verwachten en hoe kunnen samenwerkingsverbanden het beste tot stand komen?

Uw doelgroep verandert……

1) Door de vergrijzing zal binnen enkele jaren voor veel corporaties het merendeel van haar klantgroep uit ‘senioren’ bestaan.

Welke invloed heeft dit op de bedrijfsvoering?

2) De ‘senior’ van nu is qua achtergrond, behoeften en wensen niet te vergelijken met de ‘senior’ over 20 jaar. Wat zijn de

belangrijkste verschillen?

5

1. Achtergrond

Zo verandert u mee!

Inhoudsopgave


Uw doelgroep verandert

De markt verandert

Achtergronden

Zo verandert u mee!

Bijlagen


2.1 Woon- en zorgpartijen in cijfers - corporaties

Op het speelveld van zorg en wonen is een aantal belangrijke spelers actief, namelijk corporaties, (thuis)zorginstellingen en

vastgoedbeleggers (particulier en institutioneel). In deze paragraaf volgt een korte kennismaking met deze partijen. Als eerste de

corporatiesector.

Algemeen

Mutaties

Kenmerken woningcorporaties (CFV, 2013)

2010 2011

Totaal aantal corporaties 400 389

Totaal aantal woongelegenheden 2,4 miljoen 2,4 miljoen

Gemiddeld aantal woongelegenheden per corporatie 6.019 6.206

Corporatiewoningen als % van totale Nederlandse woningvoorraad 31,5% 31,3%

Gemiddeld aantal FTE per corporatie - 70

Mutaties woningcorporaties (CFV, 2013)

Mutaties in woongelegenheden 2010 2011

Nieuwbouw voor verhuur 7.900 6.700

Nieuwbouw voor verkoop 15.100 14.300

Verkoop bestaande woongelegenheden aan particuliere huishoudens 400 3.800

Verkoop bestaande woongelegenheden aan beleggers/andere partijen 13.100 11.900

Sloop 21.400 18.800

Ingrijpende verbetering (investering van tenminste € 20.000 per woongelegenheid) 7.900 6.700

2008 2009 2010 2011

Mutatiegraad als % van aantal

woongelegenheden 8,7% 8,3% 8,1% 8,0%


2.1 Woon- en zorgpartijen in cijfers - corporaties

Woningbezit gemiddelde corporatie

57%

17%

13%

7%

5%

Eengezinswoningen

Meergezinsetagebouw zonder lift t/m 4 lagen

Meergezinsetagebouw met lift

Hoogbouw

Overig

Type huurwoning – gemiddelde woningcorporatie

7%

13%

17%

20%

19%

11%

12%

Bouwperiode tot 1945

Bouwperiode 1945-1959





Bouwperiode 2000 en later

Bouwjaar huurwoning – gemiddelde woningcorporatie

Huur van gemiddelde corporatiewoning (CFV, 2013)

2008 2009 2010 2011

Gemiddelde huurprijs per maand per woongelegenheid € 401 € 411 € 425 € 438

Huur als % van maximaal toegestane huur 67,8% 68,1% 68,7% 67,1%

Huur als % van de WOZ-waarde 3,5% 3,1% 3,2% 3,4%


2.1 Woon- en zorgpartijen in cijfers - zorginstellingen

In het kader van scheiden van wonen en zorg is het ook interessant om verder in te zoomen op zorginstellingen. Dit zal op de

volgende pagina’s gebeuren.

Algemeen

• In deze paragraaf wordt er met zorginstellingen ‘verpleeg-/verzorgingshuizen en thuiszorg’ bedoeld en zullen zorginstellingen

zoals bijvoorbeeld ziekenhuizen, gehandicaptenzorg en jeugdzorg buiten beschouwing worden gelaten.

• Er kan een onderscheid gemaakt worden naar verpleeg- en verzorgingshuiszorg en thuiszorg:

• Eerstgenoemde is langdurige zorg die binnen een zorginstelling wordt geleverd, ook wel intramurale zorg genoemd.

• Laatstgenoemde is zorg die thuis wordt verleend, ook wel extramurale zorg genoemd. Binnen de thuiszorg kan er

onderscheid worden gemaakt naar begeleiding, persoonlijke verzorging, verpleging en huishoudelijke verzorging.

• Naar aanleiding van het scheiden van wonen en zorg zal op korte termijn de extramurale zorg verder toenemen en de intramurale

zorg afnemen. Medio de jaren twintig zal het aandeel 80-plussers sterk toenemen waardoor ook de intramurale zorg weer zou

kunnen toenemen.

Kenmerken zorginstellingen (verpleeg-, verzorgingshuizen, thuiszorg) (CBS, 2013)

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Aantal zorginstellingen 550 537 491 473 465 454

Totaal aantal werknemers 404.010 388.660 390.940 399.720 421.520 429.580

Intramurale plaatsen zonder behandeling gehandicaptenzorg

(*1000) 640 640 700 680 670 -

Uren extramurale huishoudelijke verzorging (* 1.000) 51.755 51.267 51.107 52.819 49.601 -

Uren extramurale persoonlijke verzorging (* 1.000) 25.955 28.860 32.667 35.227 36.826 -

Uren extramurale verpleging (* 1.000) 11.702 10.694 8.302 7.165 6.655 -

Uren extramurale begeleiding (excl. dagactiviteiten) (* 1.000) 74.69 9.147 8.810 7.604 6.836 -

Uren extramurale behandeling (* 1.000) 53 78 84 136 160 -


2.1 Woon- en zorgpartijen in cijfers - zorginstellingen

Uitgaven

• Waar de vorige pagina enkel betrekking had op verpleeg-/verzorgingshuizen en thuiszorg heeft onderstaande tabel wel

betrekking op alle zorgvormen.

• De zorgkosten zullen de komende jaren door de verdere vergrijzing alleen maar verder toenemen. Er wordt vanuit de overheid

echter op gestuurd dat de nadruk komt te liggen op informele zorg (mantelzorg).

Kosten zorg (CBS, 2013)

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Uitgaven aan gezondheidszorg (in mln euro) € 39.010 € 40.688 € 43.306 € 46.553 € 48.688 € 50.741

Uitgaven aan welzijnszorg (in mln euro) € 25.821 € 27.026 € 28.262 € 30.175 € 32.195 € 33.521

Kosten beleids- en beheersorganisatie (in mln euro) € 2.783 € 3.007 € 3.074 € 3.026 € 3.001 € 3.016

Totaal uitgaven aan zorg (in mln euro) € 67.614 € 70.722 € 74.643 € 79.755 € 83.884 € 87.279

Uitgaven per hoofd van de bevolking € 4.143 € 4.327 € 4.556 € 4.850 € 5.075 € 5.253

Financieringsbronnen zorg (CBS, 2013)

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Overheid (in mln euro) € 8.119 € 8.206 € 10.724 € 11.328 € 12.390 € 12.739

Ziekenfondswet / Zorgverzekeringswet (in mln euro) € 17.554 € 26.727 € 27.693 € 32.325 € 34.143 € 35.625

AWBZ (in mln euro) € 22.052 € 23.177 € 23.007 € 22.169 € 23.201 € 24.409

Overige financieringsbronnen (in mln euro) € 19.890 € 12.612 € 13.220 € 13.933 € 14.150 € 14.506

Totaal financieringsbronnen (in mln euro) € 67.614 € 70.722 € 74.643 € 79.755 € 83.884 € 87.279


2.1 Woon- en zorgpartijen in cijfers – vastgoedbeleggers

Tot slot zijn ook particuliere en institutionele beleggers interessante partijen op het speelveld van wonen en zorg.

• Institutionele en particuliere beleggers bezitten samen ongeveer 62% van de geliberaliseerde huurmarkt. Een markt die sinds de

EU-regeling steeds groter wordt en waarvoor senioren een steeds belangrijkere doelgroep worden.

• De verwachting is dat het bezit van deze partijen de komende jaren zal stijgen door de overname van woningen van corporaties

(vooral particuliere beleggers) en nieuwbouw (vooral institutionele beleggers).

• Deze partijen zullen zich gezien de vraag vanuit de middeninkomens vooral richten op een huurprijs tussen de € 680 en € 850.

• Institutionele en particuliere vastgoedbeleggers hebben aangegeven circa 2 miljard te willen investeren in nieuwbouw of aankoop

van bestaande woningen. Of dit totale investeringsvolume uiteindelijk gerealiseerd zal gaan worden, hangt bij nieuwbouw onder

meer af van de bereidheid van ontwikkelaars en gemeenten om de grondprijzen aan te passen en wat betreft bestaande bouw of

er voldoende passend aanbod is.

Woningbezit particuliere verhuurders en corporaties verdeeld naar huurprijs (IVBN en ABF Research)

Institutionele beleggers Particuliere beleggers Corporaties

Tot aan aftoppingsgrens 19.500 234.097 1.909.274

Van aftoppingsgrens tot aan liberalisatiegrens 56.000 62.589 357.248

Hoger dan de liberalisatiegrens 57.000 87.571 87.629

Totaal 132.500 384.257 2.354.151


2.2 Trends en ontwikkelingen bij marktpartijen

De marktpartijen binnen de markt van wonen en zorg hebben op dit moment

te maken met een zeer dynamisch speelveld. De trends en ontwikkelingen zijn

samen te vatten onder drie noemers: demografie (vergrijzing en ontgroening),

economie (crises) en politiek (kabinetsbeleid en scheiden wonen en zorg). In

deze paragraaf worden de trends en ontwikkelingen verder uitgewerkt.

Vergrijzing & ontgroening

• Deze ontwikkeling heeft niet alleen effect op de (kwalitatieve) wensen en

eisen die gesteld worden aan de woningvoorraad in diverse gebieden,

maar ook aan de voorzieningen en activiteiten in de omgeving.

• In een aantal gebieden gaat deze ontwikkeling gepaard met

bevolkingsafname of krimp hetgeen effect heeft op de kwantitatieve vraag

naar woningen en daarmee de (verkoop en verhuur)prijzen. Leegstand ligt

op de loer.

• Ook vergrijzing en ontgroening van de arbeidsmarkt, in combinatie met

toenemende zorgvraag zal leiden tot een tekort aan personeel in de zorg.

• Groeiende en veranderende zorgvraag waarop zorgpartijen moeten

inspelen, zowel kwantitatief als kwalitatief. Doordat senioren langer

zelfstandig blijven wonen en doordat er een groot personeelstekort dreigt in

de zorg, wordt informele zorg (mantelzorg) en zorg aan huis belangrijker.

• Intrede van technologie in de zorg (domotica toepassingen) met kansen

voor zorg op afstand.

• Kleinschaligheid binnen de zorg; verschuiving van op zichzelf staande

voorzieningen (zoals verpleeghuizen) naar kleinschaliger organiseren.

• Fusies bij woningcorporaties en zorgpartijen met als belangrijkste reden

efficiëntere bedrijfsvoering en hiermee lagere kosten.

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=vergrijzing&source=images&cd=&cad=rja&docid=y1waA_fF6djOQM&tbnid=_NKK5KwWnm9FTM:&ved=0CAUQjRw&url=http://hrosph.wordpress.com/2011/04/08/vergrijzing-zijn-wij-er-klaar-voor/&ei=1at4UZnUGuSq0QWmwYHQCA&bvm=bv.45645796,d.d2k&psig=AFQjCNF_L_nk79G8MLyyj6d9dQTbyLxPVQ&ust=1366949197430974



Crises en kabinetsbeleid

• Gestagneerde woningmarkt, dalende huizenprijzen, teruglopende

verkoop, aanzienlijk minder nieuwbouw. Kansen lijken te liggen in

middeldure huurwoningen ( €680 tot € 850)

• Afwaarderingproblematiek (gebrek aan afwaardering); te hoge waarde

koopwoningen en BOG.

• Financieringsproblematiek; strenge hypotheekeisen woningmarkt,

moeizame financiering vastgoedontwikkelingen en veranderende

huurprijzen.

• Onduidelijk overheidsbeleid; veel plannen tegen kantorenleegstand,

maar geen oplossingen en telkens veranderende, niet volledig uitgewerkte

woningmarktplannen.

• Heffingen en extra beleid t.a.v. corporaties, waardoor investeringsruimte

terugloopt

• Veranderende bekostiging van gezondheidszorg; risico’s verschuiven

van overheid naar instellingen en verzekeraars.

• Rijksoverheid trekt zich verder terug uit centrale ruimtelijke ordening;

uitdaging voor samenwerking gemeenten onderling en met Provincies.

• Overheveling van functiebegeleiding uit de AWBZ naar WMO in 2013 en

2014 waardoor beroep op de sociale netwerken en de voorzieningen in

buurten en wijken groter wordt: samenwerking gemeente, zorg-

/welzijnsinstellingen en corporaties wordt belangrijker.

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=woningmarktcrisis&source=images&cd=&cad=rja&docid=rt1hTZg4Yk005M&tbnid=DQTjPH5QtuAniM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.vastgoedjournaal.nl/index.php?mact=News,cntnt01,default,1&cntnt01pagelimit=30&cntnt01extra=0&cntnt01category_id=20&cntnt01returnid=59&cntnt01pagenumber=10&cntnt01returnid=59&page=59&ei=DyB-Ua65Do7w0gW764DACQ&bvm=bv.45645796,d.d2k&psig=AFQjCNGXiY4DrpJt6o6QL1eUpw2E90Z7DA&ust=1367306619395168



Scheiden wonen en zorg

• In 2013 start het 'scheiden van wonen en zorg‘, de situatie waarin wonen en zorg apart gefinancierd worden. De cliënt betaalt

zelf voor het wonen via huur of koop. De zorg wordt apart gefinancierd via de zorgverzekeringswet, WMO, AWBZ en

eventueel via eigen middelen. In 2013 is een begin gemaakt voor lichte zorgzwaartepakketten (ZZP 1-2). Op termijn moeten

ook zwaardere vormen van zorg (ZZP’s 3 en 4) thuis worden geleverd. Dit heeft diverse consequenties voor verschillende

markpartijen.

• Omzetderving voor zorginstellingen door extramuralisering met leegstand als gevolg. De capaciteit die hierdoor beschikbaar

komt, kan gebruikt worden om alternatieve omzet te realiseren (bijv. uit thuiszorg of verhuur/verkoop van vastgoed).

• Toegenomen vraag naar extramurale zorg zal op korte termijn hoger zijn dan het aanbod. Het aanbod zal dus moeten

toenemen, hetgeen met het oog op personeelstekorten in de zorg een uitdaging is.

• Kosten per uur van geleverde zorg nemen toe door extramuralisering, vanwege reistijd en ontbreken van schaalvoordelen

bij gebruik van medische inventaris bij zorg thuis.

• Intramuraal verhuurde woningen moeten gewaardeerd worden conform het woningwaarderingsstelsel (WWS). Dit betekent

dat de kwaliteit en grootte van het appartement de maximaal redelijke huur bepalen. De huidige huurwetgeving houdt

geen rekening met zorggerelateerde bouwkundige voorzieningen, zoals gemeenschappelijke ruimten, bredere gangen,

zusterpost, etc.

• Voor zorginstellingen forse toename van bureaucratische en administratieve lastendruk. Bijvoorbeeld omdat veel

woningen geen individuele energiemeters hebben, zullen zorgaanbieders de kosten zelf over cliënten moeten verdelen en

factureren. Ook is het te verwachten dat zaken als aanvragen van huurtoeslagen en betaling van lokale belastingen op de

schouders van de zorgaanbieder komen te rusten.

• Zorginstellingen kunnen meer rekening houden met de woonwensen van cliënten.

• Voor verhuurders (corporaties en beleggers) geldt dat zij inspanningen moeten leveren zodat huurders met een zwaardere

zorgvraag langer thuis kunnen blijven wonen. Aanpassing van de huidige woningvoorraad, bijvoorbeeld door aanpassing

in keuken, toilet en badkamer, rolstoeltoegankelijk maken, domotica, etc.

• Vraag naar zorgwoningen zal toenemen. Voor de bouw van zorgwoningen met een huur in het geliberaliseerde segment (>

€ 681,02) kunnen corporaties niet tegen gunstige voorwaarden geld lenen voor hun Diensten van Algemeen Economisch

Belang (DAEB). Deze moeten dus zonder staatssteun worden gerealiseerd, hetgeen in de huidige marktsituatie moeilijk is.


2.2 Trends en ontwikkelingen in de markt

Scheiden wonen en zorg- vervolg

• Corporaties en beleggers met zorgvastgoed lopen een groter risico,

omdat zorginstellingen de huur niet meer kunnen opbrengen vanwege

inkomstenderving door extramuralisering (zie vorige pagina).

• Bij fysiek scheiden van wonen en zorg is er een splitsing tussen de

zorginkoop door het zorgkantoor en de gemeente die op basis van de Wet

maatschappelijke ondersteuning (Wmo) verantwoordelijk is voor de

ondersteuning in het dagelijkse leven. Doordat cliënten langer in de eigen

omgeving blijven wonen, zal een groter beroep worden gedaan op de

voorzieningen die geleverd worden op basis van de Wmo.

• Gemeenten zullen vaker een adviserende en begeleidende rol moeten

spelen richting zorgbehoevende senioren. Zorg- en Wmo-loketten gaan

een belangrijkere rol spelen in de toekomst.

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=foto+scheiden+wonen+en+zorg&source=images&cd=&cad=rja&docid=j6jRu0aGeAphnM&tbnid=zshZrK2rgsa5CM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.fi-academy.nl/home/actualiteit/2013/04/465&ei=E654UZGGDsSX1AX1tYCQBA&psig=AFQjCNFmLM78_u-qhvctsC-Ssm5k0cd39Q&ust=1366949714047575



Duurzaamheid en energiebesparing

• Verduurzaming/energiebesparing toepassen op bestaande

woningvoorraad staat voor veel corporaties hoog op prioriteitenlijst

bijvoorbeeld door zonnepanelen projecten. Er bestaat een discussie

rondom de berekening van huurlasten of woonlasten.

Imago

• Bij diverse partijen op het gebied van bouwen, wonen en zorg zijn de

afgelopen jaren incidenten geweest, die het imago niet ten goede zijn

gekomen. Dit kan samenwerking tussen partijen in de weg staan. Denk aan

bouwfraude, vastgoedfraude, incidenten bij corporaties en grote

zorginstellingen.

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=duurzaamheid&source=images&cd=&cad=rja&docid=LA5BAAnVCKBteM&tbnid=J5pswDZlhX_5QM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.hoorngids.nl/nw-7951-7-3339928/nieuws/symposium_over_duurzaamheid_feestje_voor_goede_doelen.html&ei=ifx4UaGOBomP0AWc3oFA&bvm=bv.45645796,d.d2k&psig=AFQjCNGA4P2WNK6Bu9XgkeCwqHTWC_odNw&ust=1366969840602165

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=bouwfraude&source=images&cd=&cad=rja&docid=HVTEEiiuv85PJM&tbnid=d4ADaLBvG-3eaM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.lidwina.nl/page/preken/weekpreek/preek20070923&ei=oxN-UbGDG6m00QXWjIDwDw&bvm=bv.45645796,d.d2k&psig=AFQjCNFdML2Wl-ke1rsY2fesTQPCRxTLrQ&ust=1367303443016806

• Onder professionals van verschillende marktpartijen (corporaties, gemeenten, zorginstellingen, thuiszorginstellingen,

projectontwikkelaars en vastgoedbeleggers) heeft USP Marketing Consultancy voorafgaande aan dit congres een onderzoek

gedaan naar de ontwikkelingen, kansen en bedreigingen op het gebied van seniorenhuisvesting en zorg in de toekomst. In totaal

hebben 162 professionals hun mening gegeven. In deze paragraaf worden de belangrijkste meningen verwoord.

• Tekort kwalitatieve woon- en zorgvoorzieningen voor senioren: De helft van de professionals vindt dat er voldoende

woonvoorzieningen zijn voor senioren, maar dat het aanbod niet bij de vraag aansluit. Daarnaast geeft 29% aan dat er een tekort

aan woonvoorzieningen is. Met betrekking tot het aanbod van zorgvoorzieningen voor senioren komt hetzelfde beeld naar voren.

• Van de verschillende marktpartijen vinden projectontwikkelaars en vastgoedbeleggers relatief vaak dat er een tekort is aan woon- en

zorgvoorzieningen, of dat er voldoende aanbod is maar het niet bij de vraag aansluit. Projectontwikkelaars en beleggers hebben

vaker een groter werkgebied dan de andere marktpartijen of werken in heel Nederland. Dit kan een (gedeeltelijke) verklaring zijn.

• Corporaties, gemeenten en zorginstellingen verantwoordelijk voor kwalitatief en kwantitatief aanbod. 36% van de

professionals geeft aan dat de gemeente verantwoordelijk is voor het aanbod van woonvoorzieningen, en een derde vindt dat

corporaties hiervoor als eerste verantwoordelijk zijn. De helft van de professionals (51%) vindt dat zorginstellingen als eerste

verantwoordelijk zijn voor het aanbod van zorgvoorzieningen voor senioren. Daarnaast wordt de gemeente door 31% als

verantwoordelijke bestempeld.


2.3 Marktpartijen aan het woord

51%

36%

29%

24%

8%

18%

5%

7%

7%

14%

Woonvoorzieningen

Zorgvoorzieningen

Situatie omtrent het aanbod van woon- en zorgvoorzieningen voor senioren in uw werkgebied

Er is voldoende aanbod maar het sluit niet aan bij de vraag Er is een tekort aan Er is voldoende aanbod en het sluit aan bij de vraag Er is een overschot aan Weet niet/geen mening

• De helft van de ondervraagde professionals staat positief tegenover het scheiden van wonen en zorg. Genoemde redenen

hiervoor zijn dat de kosten voor wonen en zorg transparanter worden, senioren meer keuzevrijheid krijgen, senioren zo langer

zelfstandig blijven en het zorg op maat bevordert.

• Projectontwikkelaars en zorginstellingen zijn kritischer dan de andere marktpartijen. Redenen die hiervoor worden

aangedragen zijn:

1. verlies aan banen,

2. onzekerheid bij investeerders en zorginstellingen waardoor investeringen uitblijven,

3. minder variatie in de wijken,

4. ZZP 3 en ZZP 4 door deze scheiding en tegelijkertijd de bezuinigingen in de knel komen te zitten,

5. er verschraling van de zorg ontstaat,

6. kosten hierdoor omhoog gaan.

• Thuiszorgorganisaties de grote winnaars in het speelveld van scheiden wonen en zorg? 44% van de professionals geeft aan

dat thuiszorgorganisaties (naast het Rijk) het meest de positieve consequenties ervaren van het scheiden van wonen en zorg.

Zorginstellingen zullen volgens meer dan de helft (51%) van de professionals de meeste negatieve consequenties ervaren.



51%

21%

20%

8%

Positief

Neutraal

Negatief

Weet niet/geen mening

Houding t.a.v. het scheiden van wonen en zorg

Beleid en samenwerking

• Een groot deel van de professionals geeft aan dat het scheiden van wonen

en zorg in de organisatie nog niet omgezet is in concreet beleid (38%). Bij

zorginstellingen is er al relatief vaak beleid ontwikkeld rondom het scheiden van

wonen en zorg (27%). Daarnaast zegt 38% van de zorginstellingen nog maar

deels beleid te hebben ontwikkeld. Voorbeelden van het omzetten naar concreet

beleid zijn het opnemen van de scheiding van wonen en zorg in de visie, het

uitvoeringsprogramma en de risicoanalyse, het aantrekken van relaties met

zorginstellingen, het voorbereiden van woonprojecten waar ZZP 1 t/m 4 goed in

kunnen wonen en het opzetten van nieuwe afdelingen Bouw en Vastgoed binnen

zorginstellingen.

• Iets meer dan de helft (52%) van de professionals bij een zorginstelling

geeft aan dat binnen de vastgoedstrategie de nadruk komt te liggen op het

in eigen beheer houden van de vastgoed.

• Meer dan de helft van de zorginstellingen (56%) geeft aan bepaalde taken in

de toekomst uit te willen besteden aan corporaties (met name de

verhuuradministratie). Er is echter bij slechts 27% van de corporatie

professionals interesse om bepaalde taken van zorginstellingen over te nemen.

• Zorginstellingen, corporaties en gemeenten zijn vaak al in gesprek over het

scheiden van wonen en zorg. Thuiszorgorganisaties worden hier echter een stuk

minder bij betrokken. Slechts één op de vijf professionals zegt in gesprek te zijn

met thuiszorgorganisaties.

• Vooralsnog lijkt het erop alsof de gesprekken tussen de markpartijen nog geen

concreet gezamenlijk beleid hebben opgeleverd.



http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=beleid&source=images&cd=&cad=rja&docid=NrTQ0epHvnezVM&tbnid=pUXvcmqQxqPnBM:&ved=0CAUQjRw&url=http://deutekomadvies.nl/&ei=UCmDUZK1Oeq90QWp-4H4DQ&bvm=bv.45960087,d.d2k&psig=AFQjCNG8xOSTL735OBbXAA99nad7LTFMKQ&ust=1367636674963360

Seniorenhuisvesting in de toekomst

• Volgens 70% van de professionals zal het aanpassen van de bestaande voorraad geprefereerd moeten worden boven

nieuwbouw als het gaat om seniorenhuisvesting in de toekomst. Door bezuinigingen bij corporaties wordt echter ook in projecten die

woningen levensloopbestendig moeten maken geschrapt.

• Van de professionals vindt 60% dat men zich vooral op totaalconcepten (complexen, wijken, steden etc.) moet richten in plaats van

op individuele woningen.

• De meest kansrijke woonconcepten of woonvormen voor senioren in de toekomst zijn volgens de professionals (in volgorde van

belang van links naar rechts):

• Verder worden ook nog de volgende woonconcepten genoemd: beschut wonen, thuishuizen, woonzorg zones en zorgresidenties.

• In hoofdstuk 3 komt de mening van consumenten over verschillende woon- en wijkconcepten aan de orde.



Aanpassen bestaande

eengezinswoning Aanleunwoning (Kleinschalige)

wooncomplexen

Mantelzorgwoning

Geclusterde

woningen Luxe residenties Woongroep Kangoeroewoning



Hieronder staat een aantal praktijkvoorbeelden weergegeven van de implementatie van scheiden van wonen en zorg. Tevens

worden twee tools weergegeven die helpen bij het maken van beslissingen omtrent het scheiden van wonen en zorg.

Praktijkvoorbeelden

• Zorgorganisatie Inovum sloot onlangs twee verzorgingshuizen 'oude stijl' in het Gooi en zette de stap naar zelfstandig wonen

met zorg dichtbij. "Ouderen willen uiteindelijk graag zo lang mogelijk zelfstandig wonen met de vereiste en gewenste

voorzieningen bij de hand. Dat kan in Veenstaete: zelf je huur en je wonen regelen en zelf bepalen voor wie je de deur open

doet. Daarmee bepaal je dus ook zelf waaraan je je geld uitgeeft. Het is als een menukaart in een goed restaurant."

Communicatie blijkt bij dit proces onontbeerlijk.

• Ouderenhuisvester SOR uit Rotterdam verhuurt aan Lelie Zorggroep op zeven verschillende locaties zo'n 1000 eenheden. Ze

besloten gezamenlijk de boeken op tafel te leggen en de consequenties van scheiden van wonen en zorg in kaart te brengen.

Vervolgens is gekeken hoe de verliezen en winsten op complexniveau tegen elkaar kunnen worden weggestreept om zo de

exploitatie van de totale vastgoedportefeuille zo veel mogelijk kostendekkend te krijgen. De exploitatieverliezen die als gevolg

van de maatregel ontstaan, worden door woningcorporatie SOR en de Lelie Zorggroep gedeeld.

Tools

• Het Eindhovense bureau Van Aarle De Laat maakte een checklist die de belangrijke aandachtspunten rondom scheiden van

wonen en zorg in beeld brengt. In drie stappen wordt een zorgaanbieder in staat gesteld om via het creëren van inzicht en

vervolgens het bepalen van een strategie, over te gaan tot het formuleren van maatregelen en oplossingsrichtingen.

• Door bureau BOB Advies is een beslismodel opgesteld, dat een relatie legt tussen de invoering van scheiden van wonen en

zorg en de vastgoedstrategie voor een verzorgingshuis waar ouderen met een lage zorgbehoefte (ZZP VV1 - ZZP VV3) zijn

gehuisvest. Een zorgaanbieder wordt gevraagd elf vragen te beantwoorden over het pand, de markt en de financiële situatie.

Het resultaat is een (indicatief) antwoord op de vraag: wat kunt u het beste doen met het pand en op welke zorgzwaarte kunt u

zich het beste richten?

Bron: Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg, 2013

Inhoudsopgave



De markt verandert

Achtergronden

Zo verandert u mee!

Bijlagen


Seniorenhuishoudens (55+) in Nederland (CBS, 2013)

Aantal (#) Procentueel (%)

Jaar Totaal 55 - 70 jaar 70 - 85 jaar 85 jaar of ouder 55 - 70 jaar 70 tot 85 jaar 85 jaar of ouder

2000 2.380.886 1.353.257 893.468 134.161 56,8% 37,5% 5,6%

2005 2.701.587 1.592.072 959.372 150.143 58,9% 35,5% 5,6%

2010 3.007.457 1.790.256 1016.594 200.607 59,5% 33,8% 6,7%

2012 3.142.143 1.868.469 1055.525 218.149 59,5% 33,6% 6,9%

• Onder de doelgroep verstaan we senioren. Nederland telde in 2012 ruim 3 miljoen senioren (personen van 55 jaar of ouder). Dit

zijn met name personen in de leeftijdklasse tussen de 55 en 70 jaar (59,5%).

• In 12 jaar tijd (sinds 2000) zijn er ruim 750.000 senioren bijgekomen en dit aantal zal de komende jaren alleen maar stijgen (zie

volgende paragraaf ‘prognoses’).

• Anno 2012 bestaat 46,3% van de seniorenhuishoudens in Nederland uit meerdere personen zonder inwonende kinderen.

• Qua samenstelling zijn er in de afgelopen 12 jaar geen (grote) verschuivingen te zien.

3.1 De doelgroep in cijfers



Jaar Totaal (#) Eenpersoons-

huishouden (#)

Meerpersoons-

huish. zonder

kinderen (#)

Meerpersoons-

huish. met

kinderen (#)

Eenpersoons-

huishouden (%)

Meerpersoons-

huish. zonder

kinderen (%)

Meerpersoons-

huish. met

kinderen (%)

2000 2.380.886 955.195 1.100.716 324.975 40,1% 46,2% 13,6%

2005 2.701.587 1.066.466 1.266.228 368.893 39,5% 46,9% 13,7%

2010 3.007.457 1.191.506 1.405.861 410.090 39,6% 46,7% 13,6%

2012 3.142.143 1.239.872 1.453.560 448.711 39,5% 46,3% 14,3%




Jaar Totaal 1

persoon

2

personen

3

personen

4

personen

5 of meer

personen

1

persoon

2

personen

3

personen

4

personen

5 of meer

personen

2000 2.380.886 955.195 1.157.819 193.757 54.913 19.202 40,1% 48,6% 8,1% 2,3% 0,8%

2005 2.701.587 1.066.466 1.325.036 216.644 70.000 23.441 39,5% 49,0% 8,0% 2,6% 0,9%

2010 3.007.457 1.191.506 1.470.036 233.154 85.800 26.961 39,6% 48,9% 7,8% 2,9% 0,9%

2012 3.142.143 1.239.872 1.529.007 245.251 97.184 30.829 39,5% 48,7% 7,8% 3,1% 1,0%

• Zoals op de vorige pagina al naar voren kwam, bestaat het merendeel van de seniorenhuishoudens anno 2012 uit twee personen

(48,7%).

• Van alle provincies wonen in 2012 de meeste seniorenhuishoudens in Zuid-Holland: 21% van alle seniorenhuishoudens in

Nederland woont in deze provincie. Noord-Holland (16%) en Noord-Brabant (15%) volgen op een tweede en derde plaats. Dit is

niet verwonderlijk aangezien dit de drie grootste provincies van Nederland zijn.

3.1 De doelgroep in cijfers

Aantal seniorenhuishoudens (55+) in Nederland (CBS, 2013)

Jaar Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Noord-

Brabant

Noord-

Holland Overijssel Utrecht Zeeland

Zuid-

Holland

2000 76.381 32.268 98.377 281.353 87.781 183.707 338.500 386.635 157.010 154.041 63.685 521.148

2005 87.170 41.736 111.350 320.450 97.441 207.736 393.854 438.953 176.131 177.221 72.151 577.394

2010 97.698 51.801 122.724 360.783 106.937 232.118 444.146 485.520 196.673 199.142 79.359 630.556

2012 101.900 56.451 127.794 377.775 111.043 242.828 465.556 506.852 204.402 208.747 82.353 656.442

Aantal seniorenhuishoudens in betreffende provincie / totaal aantal seniorenhuishoudens in Nederland (in %)

2012 3% 2% 4% 12% 4% 8% 15% 16% 7% 7% 3% 21%


• Het aantal 65-plussers zal in ieder geval t/m 2040 blijven stijgen. In 2015 bestaat de Nederlandse bevolking voor 17,8% uit 65-

plussers, in 2040 is dit maar liefst 26,5%.

• Hetzelfde geldt voor het aantal 65+ huishoudens. Tot en met 2040 stijgt het aantal 65+ huishoudens. In 2040 bestaat meer dan

één op de drie huishoudens in Nederland uit 65-plussers.

3.1 De doelgroep in cijfers - prognose

Inwoners in Nederland (CBS, 2013)


Jaar Totaal 0 tot 20 jaar 20 tot 65 jaar 65 jaar of ouder 0 tot 20 jaar 20 tot 65 jaar 65 jaar of ouder

2015 16.870.652 3.828.639 10.037.292 3.004.721 22,7% 59,5% 17,8%

2020 17.141.013 3.765.007 9.984.904 3.391.102 22,0% 58,3% 19,8%

2030 17.593.756 3.735.649 9.658.316 4.199.791 21,2% 54,9% 23,9%

2040 17.815.633 3.811.172 9.283.901 4.720.560 21,4% 52,1% 26,5%

2050 17.853.024 3.743.130 9.435.257 4.674.637 21,0% 52,8% 26,2%

2060 17.898.883 3.731.619 9.453.452 4.713.812 20,8% 52,8% 26,3%

Huishoudens in Nederland (CBS, 2013)


Jaar Totaal Tot 35 jaar 35 - 65 jaar 65 jaar of ouder Tot 35 jaar 35 - 65 jaar 65 jaar of ouder

2015 7.689.069 1.556.446 4.136.878 1.995.745 20,2% 53,8% 26,0%

2020 7.958.893 1.609.610 4.090.394 2.258.889 20,2% 51,4% 28,4%

2030 8.356.581 1.615.415 3.932.574 2.808.592 19,3% 47,1% 33,6%

2040 8.477.589 1.546.453 3.811.032 3.120.104 18,2% 45,0% 36,8%

2050 8.480.509 1.589.216 3.868.107 3.023.186 18,7% 45,6% 35,6%

2060 8.437.338 1.611.062 3.858.801 2.967.475 19,1% 45,7% 35,2%


• Wanneer er wordt gekeken naar de gezinssamenstelling, dan blijkt dat met name het aantal eenpersoonshuishoudens onder

senioren zal toenemen; van 40% in 2015 naar maar liefst 51,6% in 2060. Het aantal paren daalt daarentegen van 56,5% in 2013

naar 44,3% in 2060.




Jaar Eénpersoons-

huishoudens Paren

Eénouder-

huishoudens

Overige

huishoudens *

Eénpersoons-

huishoudens Paren

Eénouder-

huishoudens

Overige

huishoudens *

2015 1.332.514 1.871.470 113.755 12.138 40,0% 56,2% 3,4% 0,4%

2020 1.518.028 2.035.174 132.855 13.965 41,0% 55,0% 3,6% 0,4%

2030 1.905.449 2.174.983 158.576 17.983 44,8% 51,1% 3,7% 0,4%

2040 2.130.169 2.022.629 149.941 20.581 49,3% 46,8% 3,5% 0,5%

2050 2.217.268 1.926.753 154.081 22.343 51,3% 44,6% 3,6% 0,5%

2060 2.217.577 1.905.076 152.145 23.171 51,6% 44,3% 3,5% 0,5%

* = samenwonend met anderen dan partners/kinderen, bv. met broers/zussen

Aandeel senioren (65+) van gehele inwonerpopulatie in betreffende provincie (CBS, 2013)


Brabant

Noord-


Zuid-

Holland

2015 20,8% 12,1% 19,5% 18,4% 18,3% 21,1% 18,5% 16,7% 17,6% 15,5% 21,7% 16,9%

2020 23,2% 14,5% 22,0% 20,8% 20,5% 23,8% 20,6% 18,4% 19,5% 17,3% 24,0% 18,5%

2030 28,0% 20,0% 26,5% 25,6% 24,6% 28,6% 24,8% 22,0% 23,7% 20,9% 27,6% 21,9%

2040 30,8% 23,8% 29,4% 28,3% 26,9% 29,8% 26,8% 24,1% 26,7% 23,3% 29,2% 23,8%

Verschil

2013 -

2040

+ 11,2% + 12,7% + 11,0% + 10,9% + 9,6% + 9,9% + 9,5% + 8,2% + 9,9% + 8,5% + 8,7% + 7,7%


• De vergrijzing slaat absoluut gezien het hardst toe in de provincie Zuid-Holland. In deze provincie neemt het aantal senioren de

komende 27 jaar met 356.900 toe. In Noord-Holland (+ 288.800) en Noord-Brabant (+ 268.700) is de stijging daarna het grootst.

Wederom niet verrassend aangezien het de drie grootste provincies betreft.


Aantal senioren (65+) (* 1.000) in Nederland (CBS, 2013)


Brabant

Noord-


Zuid-

Holland

2015 102,3 50,2 128,1 372,6 106,7 235,6 459,9 460,9 203 195,9 83 608

2020 114,7 64,5 145,4 423,6 120,6 263,5 519,7 520,4 229 225 91,8 682,3

2030 138 99,4 176,7 526,6 146 312,9 637,6 645,7 282,2 286,2 105,7 840,1

2040 146,9 123,1 194,9 581,2 157,5 315,6 698,3 722,2 317,8 328 109,3 930,5

Verschil

2013 -

2040

+ 50,2 + 78,3 + 74,8 + 231,7 + 56,9 + 93 + 268,7 + 288,8 + 126,2 + 144,4 + 30,7 + 356,9


3.1 De doelgroep in cijfers - zorg

• De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) regelt de langdurige zorg. In onderstaande tabel wordt weergegeven hoe de

leeftijdsverdeling is van de cliënten die AWBZ-zorg ontvangen. De grootste groep zorgontvangers is niet geheel verrassend 85 jaar of

ouder, kort gevolgd door de groep tussen de 75 en 84 jaar.

• Ook in het onderzoek WoON 2009 zijn vragen gesteld over het zorggebruik. De gehanteerde definitie is wel breder dan in

onderstaande tabel. Zorggebruik is gedefinieerd als “hulp van buiten het huishouden”: thuiszorg, informele hulp van familie, vrienden

of kennissen en/of particuliere hulp. Vertaald naar de totale bevolking gebruiken in Nederland in 2009 circa 550.000 huishoudens zorg

van buiten. Relatief gezien betreft dit bijna 8% van alle huishouden of een kwart van alle 65+huishoudens. Hierbij zijn huishoudens die

wonen of verblijven in een instelling buiten beschouwing gelaten. Ondanks de definitieverschillen laat het WoON 2009 eenzelfde beeld

zien: het zorggebruik neemt toe naarmate men ouder wordt.

• Naast leeftijd blijkt uit WoON 2009 dat er nog een aantal andere achtergrondkenmerken van invloed is op het zorggebruik:

• Alleenstaanden gebruiken frequenter zorg, vooral thuiszorg, dan samenwonenden. Samenwonenden ondervinden minder

beperkingen en de zorg wordt (deels) binnen het huishouden door de partner geleverd.

• Laag opgeleiden gebruiken frequenter zorg dan hoog opgeleiden. Lager opgeleiden hebben binnen de diverse

leeftijdsklassen met meer en zwaardere beperkingen te kampen dan hoogopgeleiden.

• Huishoudens met een laag inkomen gebruiken frequenter zorg dan huishoudens met een hoog inkomen.

Leeftijd cliënten met een geldige indicatie voor AWBZ-zorg (CIZ, 2013)

1 januari 2012 1 juli 2012 1 januari 2013

0 - 11 jaar 23.975 22.575 21.500

12 - 17 jaar 25.620 25.600 25.605

18 - 49 jaar 176.045 181.045 185.320

50 - 64 jaar 101.785 103.595 104.880

65 - 74 jaar 82.915 86.015 87.890

75 - 84 jaar 181.260 183.860 184.480

85 jaar en ouder 186.470 189.195 192.380

Onbekend 5 5 10

Totaal 778.075 791.895 802.065



• De AWBZ maakt onderscheid tussen zorg aan huis (extramuraal) en zorg met verblijf (intramuraal).

• In onderstaande tabellen wordt weergegeven hoeveel mensen in Nederland intramurale en extramurale zorg ontvangen en binnen

welke sector men specifiek intramurale zorg ontvangt (zie volgende pagina voor nadere toelichting op deze sectoren).

Aantal cliënten met een geldige indicatie voor AWBZ-zorg (CIZ, 2013)


Extramuraal met Begeleiding 211.595 212.155 213.945

Extramuraal zonder Begeleiding 217.855 223.285 229.100

Intramuraal 348.625 356.455 359.020

Totaal 778.075 791.895 802.065

Aantal geïndiceerde cliënten intramurale AWBZ-zorg uitgesplitst naar sectoren (CIZ, 2013)


Verpleging & verzorging - 201.840 200.140

Geestelijke gezondheidszorg - 44.340 46.040

Gehandicaptenzorg - 110.275 112.840

Totaal - 356.455 359.020



• De Zorgzwaartepakketten (ZZP’s) zijn een onderdeel van de AWBZ. Mensen die ‘zorg met verblijf’ nodig hebben, krijgen een

zorgzwaartepakket. Een ZZP is een pakket aan zorg, met daaraan verbonden een budget waarmee men hulp kan inkopen.

• Er zijn in totaal 52 zorgzwaartepakketten verdeeld over 3 sectoren:

• De sector verpleging & verzorging (V&V) heeft tien ZZP’s. Acht pakketten voor langdurende zorg (ZZP’s 1 tot en met 8) en

twee pakketten voor kortdurende zorg aan specifieke doelgroepen.

• Voor de gehandicaptenzorg zijn er 29 ZZPs verdeeld over de verschillende subsectoren.

• De geestelijke gezondheidszorg kent 13 ZZPs.

• In onderstaand overzicht wordt verder ingezoomd op de tien ZZP’s in de sector verpleging en verzorging, met een exacte toelichting

van de betreffende ZZP en het maximum dagtarief dat daarbij hoort.

Bronnen: ActiZ, Nza (2012)

ZZP Toelichting Maximale dagtarief 2012

1 Beschut wonen met enige begeleiding € 64,08

2 Beschut wonen met begeleiding en verzorging € 81,70

3 Beschut wonen met begeleiding en intensieve verzorging € 123,86

4 Beschut wonen met intensieve begeleiding en uitgebreide verzorging € 137,51

5 Beschermd wonen met intensieve dementiezorg € 180,74

6 Beschermd wonen met intensieve verzorging en verpleging € 181,03

7 Beschermd wonen met zeer intensieve zorg, nadruk op begeleiding € 215,66

8 Beschermd wonen met zeer intensieve zorg, nadruk op verzorging en verpleging € 246,03

9 Verblijf met herstelgerichte verpleging en verzorging € 214,65

10 Verblijf met intensieve palliatief-terminale zorg € 266,05



• Veruit de meeste cliënten ontvangen zorgzwaartepakket 5 (beschermd wonen met intensieve dementiezorg).

• Het aantal cliënten dat dit jaar al te maken heeft gehad met de wijzigingen op het gebied van scheiden van wonen en zorg bedraagt

ongeveer 25.000. Daar komen er nog ongeveer 60.000 bij wanneer ook de pakketten 3 en 4 onder deze regeling gaan vallen.

Aantal geïndiceerde cliënten intramurale AWBZ-zorg - sector verpleging & verzorging (CIZ, 2013)

Zorgzwaartepakket 1 januari 2012 1 juli 2012 1 januari 2013

VV01 7.090 6.295 5.525

VV02 24.985 22.530 19.350

VV03 24.035 25.875 26.220

VV04 31.090 32.000 33.680

VV05 53.770 55.555 56.835

VV06 20.330 22.105 24.340

VV07 11.165 12.590 13.755

VV08 2.015 2.330 2.580

VV09 19.830 21.320 16.615

VV10 1.005 1.075 1.125

Verblijf VV 2.955 165 115

Totaal 198.270 201.840 200.140


Om een goede achtergrond te schetsen, wordt in kaart gebracht hoe 55-plussers op dit moment wonen.

• Het eigenwoningbezit onder senioren is de afgelopen tien jaar aanzienlijk gestegen.

• De toename van het eigenwoningbezit bij ouderen is het grootst geweest voor de ouderen tussen de 55 en 65 jaar en tussen 65

en 75 jaar. In laatstgenoemde groep was in 2006 de helft eigenaar van een koopwoning, terwijl dat in 1990 nog maar iets meer

dan een derde was. Sinds 1998 is ook het aandeel woningeigenaren onder 75-plussers toegenomen tot ruim 1 op de 3 (35%). Dit

aandeel zal in de toekomst nog verder toenemen.

• Het overgrote deel van de seniorenhuishoudens woonachtig in een huurwoning, huurt deze woning van een sociale verhuurder.

Het aandeel van de sociale verhuurder is de afgelopen tien jaar sterk gestegen (van 73,0% in 1998 naar 84,3% in 2009), veelal

ten koste van de particuliere verhuurder.

3.1 Senioren op de woningmarkt


Aantal (* 1.000) (#) Procentueel (%)

Jaar Totaal aantal woningen Koopwoning Huurwoning Koopwoning Huurwoning

1998 2205,9 925,9 1280,0 42,0% 58,0%

2002 2456,8 1174,4 1282,4 47,8% 52,2%

2006 2719,4 1386,8 1332,8 51,0% 49,0%

2009 2930,7 1605,5 1325,2 54,8% 45,2%



Jaar Totaal aantal

huurwoningen

Sociale

verhuurder

Particuliere

verhuurder

Verhuurder

onbekend

Sociale

verhuurder

Particuliere

verhuurder

Verhuurder

onbekend

1998 1280,0 933,8 246,7 99,5 73,0% 19,3% 7,8%

2002 1282,4 1053,1 187,5 41,6 82,1% 14,6% 3,2%

2006 1332,8 1086,4 191,7 54,7 81,5% 14,4% 4,1%

2009 1325,2 1116,5 161,5 47,2 84,3% 12,2% 3,6%


• Uit onderstaande tabel blijkt dat seniorenhuishoudens door de jaren heen (in lichte mate) vaker een (semi) vrijstaande woning zijn

gaan bewonen. Vooral in de periode van 1999 tot 2009 is het aandeel (semi) vrijstaande woningen gestegen (van 26,8% naar

30,5%), terwijl het aandeel meergezinswoningen is gedaald (van 33,9% naar 30,7%).

• Uit de publicatie ‘senioren op de woningmarkt’ van VROM uit 2010 blijkt dat er een groot verschil bestaat in de woningtypen die

door huurders en kopers worden bewoond. Van de huurders van 55 jaar en ouder woont de helft in een meergezinswoning. Bij de

kopers van dezelfde leeftijd is dat niet meer dan 14%. De oudere kopers – waarvan de meerderheid (86%) in een

eengezinswoning woont – bewonen relatief vaak luxere woningtypen. Deze woonsituatie wordt veelal pas tegen het eind van de

wooncarrière bereikt .

3.1 Senioren op de woningmarkt



Jaar Vrijstaand 2-onder-1

kap

Hoek-

woning

Tussen-

woning Flats e.d. Overig Vrijstaand

2-onder-1

kap

Hoek-

woning

Tussen-

woning Flats e.d. Overig

1998 364,7 228,2 297,9 567,5 747,6 - 16,5% 10,3% 13,5% 25,7% 33,9% -

2002 433,3 281,5 300,8 614,8 787,0 39,5 17,6% 11,5% 12,2% 25,0% 32,0% 1,6%

2006 491,2 313,5 335,7 668,6 868,2 42,1 18,1% 11,5% 12,3% 24,6% 31,9% 1,5%

2009 513,8 379,6 367,2 698,3 901,1 70,8 17,5% 13,0% 12,5% 23,8% 30,7% 2,4%

• De korte termijn (binnen twee jaar) verhuisgeneigdheid blijft na de leeftijd van 55 jaar tamelijk constant en schommelt rond de

20%. Het aandeel huishoudens met verhuisplannen op de langere termijn neemt wel sterk af naarmate men ouder wordt.

• De jonge groep senioren (55-65 jaar) is qua woonsituatie nog nauwelijks aan het voorsorteren. Deze groep is vaak nog aan het

werk en heeft wellicht nog thuiswonende kinderen. Wanneer men verhuist is dit omdat de woning of omgeving niet meer voldoen

of als de noodzaak er gezondheidstechnisch of financieel is.

• Verder geldt dat de volgende zaken invloed hebben op de verhuisgeneigdheid van senioren:

• Huishoudgrootte: tweepersoonshuishoudens willen vaker dan andere huishoudenstypen op langere termijn verhuizen.

• Inkomen: midden- en hoge inkomens willen vaker dan lage inkomens op langere termijn verhuizen en lage inkomens

willen vaker niet of op korte termijn verhuizen.

• Gezondheidstoestand: Wanneer er in een ouderenhuishouden iemand is die matige tot ernstige beperkingen heeft,

vergroot dat de verhuisgeneigdheid op korte termijn (als andere invloeden constant worden gehouden) met zo’n 45%. Ook

als men het idee heeft dat een lid van het huishouden binnen 5 jaar problemen met traplopen zal krijgen, vergroot dat de

kans op een verhuizing op korte termijn aanzienlijk (met 64%).

• Woningbezit: Woningeigenaren zijn minder geneigd te verhuizen. In het bijzonder een verhuizing op korte termijn is door

hen minder gewenst. Dit is de afgelopen jaren alleen nog maar versterkt. Bij huurders is die verhuisgeneigdheid tot 85 jaar

groter.


3.1 Senioren op de woningmarkt - verhuiswens


3.1 Senioren op de woningmarkt - verhuiswens

• De voornaamste redenen voor senioren om te kiezen voor een huurwoning, zijn het niet kunnen betalen van een koopwoning, de

flexibiliteit die huren biedt (qua opzeggen) en het niet hoeven onderhouden van de woning. Redenen om voor een koopwoning te

kiezen, zijn met name het eigendom van de woning, de vrijheid om zaken aan te passen in de woning en de lagere maandlasten

door de hypotheek.

• De crisis en de diverse woningmarktmaatregelen van het kabinet hebben zo blijkt uit onderzoek de verhuiswens weliswaar niet

zozeer beïnvloed, maar wel de daadwerkelijke verhuisbewegingen, ook bij senioren.

• Met name de doorstroming van koop (eengezins) naar huur (appartement), een veel gewenste stap van senioren, stokt. De senior

die erover denkt om te gaan verhuizen, is hier vaak een lange tijd mee bezig. De belangrijkste ‘vertragende’ factoren zijn:

• Onzekerheid op de woningmarkt: zowel bij kopers als bij huurders speelt dit element een rol. Bij kopers is de verkoop van

de huidige woning een probleem, maar bij beide groepen speelt ook de onzekerheid over ontwikkelingen van huurprijzen

een rol. Zolang deze onzekerheid blijft (en er geen medische noodzaak is), zal men ervoor kiezen in de huidige woning te

blijven.

• Huidig aanbod: in elk onderzoek komt naar voren dat het aanbod van woningen niet aansluit bij de wensen. Uiteraard geldt

dat algemeen bekend is dat het aanbod van seniorenwoningen niet op alle gebieden voldoet. Denk dan aan grootte, ligging

en voorzieningen. Deze doelgroep is echter ook heel kritisch ten aanzien van de toekomstige woning. Men woont nu vaak

relatief goedkoop en zal er in een nieuwe situatie mogelijk financieel op achteruit gaan. Daarom moet de woning dan wel

perfect zijn en het liefst in de vertrouwde buurt liggen. Wanneer dit niet het geval is, zal men ervoor kiezen in de huidige

woning te blijven. Op de woonwensen van senioren zal in de volgende paragraaf verder worden ingegaan.


3.1 Senioren op de woningmarkt – kwalitatieve woonwensen

• De onderstaande resultaten zijn afkomstig uit verschillende woningmarkt- en woningbehoeftenonderzoeken die USP in 2011 en

2012 heeft uitgevoerd voor verschillende opdrachtgevers (gemeenten, corporaties en ontwikkelaars). In totaal zijn er voor deze

onderzoeken ongeveer 30.000 huishoudens ondervraagd.

Wist u dat….

• Van de senioren met een koopwoning bijna vier op de tien senioren bereid is meer dan € 665 te betalen voor een huurwoning.

Wanneer alleen gekeken wordt naar senioren met een gezinsinkomen boven de € 34.000, is dit zelfs bijna tweederde. Er ligt voor

deze doelgroep dus potentie in het middeldure huursegment, mits de huidige koopwoning wordt verkocht uiteraard.

• Ook voor senioren geldt dat de locatie van de toekomstige woning het allerbelangrijkste is (96%), gevolgd door het aantal

slaapkamers (94% vindt dit (zeer) belangrijk). Wat betreft de locatie is van senioren bekend dat ze honkvast zijn. Dit blijkt ook uit

de cijfers. Van de verhuisgeneigde senioren wil 79% binnen de huidige gemeente blijven wonen en dan vaak ook nog binnen de

eigen kern of wijk.

• Hoewel het vaak gaat om één- of tweepersoonshuishoudens, is het niet zo dat de voorkeur van senioren uitgaat naar een kleine

woning. Slechts 6% geeft aan een woning met één slaapkamer te willen. Veruit de meeste senioren willen verhuizen naar een

woning met twee slaapkamers (67%) en 21% zegt drie slaapkamers te willen. De senior anno nu wil dus een ruime woning.

Verder vinden senioren ook de buiten- en bergruimte belangrijk. Uit veel woonwensenonderzoeken komt naar voren dat

nieuwbouwprojecten gericht op senioren hier onvoldoende rekening mee houden.

• Senioren niet houden van het predicaat ‘senioren’ of ‘zorg’ ten aanzien van hun woning of wooncomplex. Dit laatste is iets om al

in de marketing van een planconcept mee te nemen.


• Naast het feit dat het aandeel senioren binnen de totale bevolking in Nederland

groter wordt, zijn er ook veranderingen binnen de doelgroep zichtbaar. Alle

onderstaande ontwikkelingen binnen de doelgroep hebben geleid of leiden tot een

zeer kritische doelgroep met een diversiteit aan wensen en eisen. Binnen wonen

en zorg moet daarom gezocht moet worden naar ‘op maat’ oplossingen. Keuzes

in plaats van ‘one size fits all’,

Toenemende diversiteit van de huishoudsituatie

• Meer mensen die hun wooncarrière als alleenstaande hebben doorlopen en dat

(dus) ook als oudere zullen doen. Ook door scheidingen zijn er nu meer

alleenstaanden.

• Meer mensen die nooit kinderen hebben gekregen en daar als oudere dus niet op

kunnen terugvallen of voor hoeven te zorgen.

• De levensverwachting van mannen is toegenomen. Daarom zijn er tegenwoordig

meer echtparen die tot op hoge leeftijd als tweepersoonshuishouden blijven wonen.

• Meer ouderen die nog een gezinshuishouden vormen doordat vrouwen op latere

leeftijd kinderen hebben gekregen.

Toenemend opleidingsniveau

• Door de hervormingen in het onderwijs in de jaren zestig is het opleidingsniveau

van de (late) babyboomgeneratie en hun kinderen in de breedte fors toegenomen.

• Grotere kansen op een hoger inkomen en overeenkomstig aanvullende

pensioenuitkering.

• Tijdens hun wooncarrière zijn zowel de ouderen als hun kinderen vaker over

grotere afstanden verhuisd, waardoor ouders en (klein)kinderen verder bij elkaar

vandaan wonen.

• Toename van de mobiliteit en zelfredzaamheid, onder andere tot uiting komend

in een hoger aandeel rijbewijsbezit en een deels daarmee samenhangende

verminderde beperking in vrijetijds- en woningmarktgedrag door geografische

afstanden.

3.2 Trends en ontwikkelingen bij de doelgroep

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=actieve+senioren&source=images&cd=&cad=rja&docid=UtZzq1CSZVkVtM&tbnid=LYAX2NF3IdrL9M:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.seniorennet.nl/Dossier/Osteoporose/wat_kan_je_eraan_doen.php&ei=eSl-UdeYJ8X20gW2p4GwDQ&bvm=bv.45645796,d.d2k&psig=AFQjCNHU9PdnBob8FIX3Q1pUyKtKVZt-_Q&ust=1367309027493642

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=senioren&source=images&cd=&cad=rja&docid=nSx7FeBNQcBGtM&tbnid=sgOUB7eAWCvIrM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.ad.nl/ad/nl/5597/Economie/article/detail/3115420/2012/01/11/Geemigreerde-senioren-zijn-rijker.dhtml&ei=6yp-UZXEL5GZ0QWt0IGICg&psig=AFQjCNH0Sfsz4ZohuUO47gLtuPMELWrNMQ&ust=1367309160645411


Toenemend eigenwoningbezit

• Steeds meer ouderen bewonen een koopwoning.

• Verminderde verhuisgeneigdheid en verhuisactiviteit onder

woningeigenaren. Door lage woonlasten wanneer de hypotheek is afgelost,

door hogere kosten (overdrachtsbelasting) dan huurders bij verhuizing en

doordat woningeigenaren in het algemeen meer dan huurders hun woning ‘naar

wens’ (hebben) kunnen aanpassen. Daarnaast zorgt de economische crisis

ervoor dat verkoopbaarheid van (duurdere) woningen laag is, wat de

verhuisbewegingen van senioren niet ten goede komt.

• Verbeterde welvaartspositie (als gevolg van het in de woning opgebouwde

vermogen). Uit het rapport ‘Welvaart in Nederland’ van het CBS uit 2012 blijkt

dat 65-plussers de meest vermogende groep in Nederland zijn. Deze groep

heeft vaak een eigen huis en nauwelijks of geen hypotheekschuld meer. Het

vermogen van deze groep zit dus voornamelijk in de ‘stenen’. Door de daling

van de huizenprijzen, daalt dit vermogen de laatste jaren wel.

Verandering van de inkomenspositie

• Steeds meer ouderen heb naast de AOW een (steeds ruimer) aanvullend

pensioen, mede door de verbeterde kwaliteit van de pensioenvoorziening en

de toegenomen arbeidsparticipatie onder vrouwen.

• Een toenemend aandeel ouderen heeft beperkte aanspraken op AOW doordat

een deel van het arbeidzame leven in het buitenland is doorgebracht (met name

allochtone senioren), hetgeen leidt tot een lager inkomen.

• Steeds meer ouderen die samenwonen hebben beiden gewerkt en dus allebei

(kans op) een aanvullende pensioenuitkering en een gunstige inkomenspositie.


http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=senioren&source=images&cd=&cad=rja&docid=VYMHTevNOGyAbM&tbnid=YnOCS-h4CjQDdM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.perpius.be/&ei=oip-Ua36LPHB0gX23IC4CQ&psig=AFQjCNH0Sfsz4ZohuUO47gLtuPMELWrNMQ&ust=1367309160645411

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=actieve+senioren&source=images&cd=&cad=rja&docid=inyI_X6uSI01oM&tbnid=WrzvkRMmDh2pFM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.heerenhage.nl/info/seniorenhuisvesting/&ei=lyl-UfHkCqWx0QXHpICoDQ&bvm=bv.45645796,d.d2k&psig=AFQjCNHU9PdnBob8FIX3Q1pUyKtKVZt-_Q&ust=1367309027493642

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=allochtone+senioren&source=images&cd=&cad=rja&docid=XXjMwB55O5W1VM&tbnid=xoWeLQk8aPs4bM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.partoer.nl/krimp/publicaties/allochtone-senioren-frysl%C3%A2n&ei=OCx-UdDtH6ms0QXxgIGACw&psig=AFQjCNHbNqNmLJnuRfrkJsAiRRtTDaY64A&ust=1367309744153852


Het scheiden van wonen en zorg

• Sinds januari 2013 is het scheiden van wonen en zorg ingevoerd voor de

lichtste zorgzwaartepakketten. De effecten hiervan zijn nog niet meetbaar, maar

de verwachting is dat senioren (nog) langer zelfstandig blijven wonen en hun

verhuizing langer uitstellen.

• Sommige groepen zullen er aanzienlijk op vooruitgaan, andere groepen zullen

een inkomensachteruitgang ondervinden. Grofweg zou volgens berekeningen

van RIGO (2009) twintig tot dertig procent van het totaal aantal huishoudens er

in besteedbaar inkomen op achteruit gaan en zeventig tot tachtig procent er

in besteedbaar inkomen op vooruit gaan. De groep die er op achteruit gaat is

met name geconcentreerd rond de groep alleenstaande 65-minners, waarbij het

verlies groter wordt naarmate de huur hoger wordt.

• Huidige woning moet mogelijk aangepast worden om langer thuis wonen te

faciliteren, bijvoorbeeld door aanpassing in keuken, toilet en badkamer,

rolstoeltoegankelijk maken, domotica, etc. Op het moment dat dit niet mogelijk

is, zal de senior wellicht gedwongen zijn te verhuizen naar een andere woning.

• Bewoners krijgen meer keuzevrijheid: zij kunnen kiezen tussen kleiner wonen

(en minder woonlasten) of groter wonen (met hogere lasten). Daarnaast hebben

ze ook meer vrijheid in de keuze van zorgaanbieders.

• De bewoner betaalt afzonderlijk de huur en servicekosten aan de

zorgaanbieder of corporatie. Daarnaast betaalt de bewoner een eigen bijdrage

voor AWBZ-zorg. Administratief betekent dit meer papierwerk dan bij een

combinatie van wonen en zorg.

• Bronnen: CBS (Statline 2013 en publicatie ‘Welvaart in Nederland (2012)), VROM (publicatie

‘Senioren op woningmarkt’ (2010), onderzoek WoON (2006/2009)) en RIGO (2009).


http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=scheiden+wonen+en+zorg&source=images&cd=&cad=rja&docid=RaI8C_kpv5M-EM&tbnid=1FWbLZ0P36kM3M:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.klasse.be/yeti-extra/tag/scheiden/&ei=LTF-Ue7ROIyM0wXKtoGIBg&bvm=bv.45645796,d.d2k&psig=AFQjCNHrXq_9HfQDAwXt0YRuorUzv6sFxg&ust=1367310953388032

http://www.google.nl/fictie

• USP Marketing Consultancy heeft voorafgaand aan haar congres op 16 mei 2013 onderzoek gedaan naar de bekendheid van

senioren met het scheiden van wonen en zorg. Ook zijn er vragen gesteld over verschillende woon- en wijkconcepten die wonen

en zorg combineren. Al deze vragen zijn uitgezet onder het DeelUwMening klantenpanel van USP. In totaal hebben 841

consumenten van 50 jaar en ouder meegedaan. In dit hoofdstuk zal, waar interessant, een uitsplitsing gemaakt worden tussen de

consumenten van 50 tot 65 jaar en de groep van 65 jaar of ouder. Een kanttekening bij de groep consumenten die ouder zijn dan

65 jaar, is dat consumenten boven de 75 jaar in deze groep ondervertegenwoordigd zijn.

• Slechts 7% van de 50-plussers is op de hoogte van wat het scheiden van wonen en zorg inhoudt. Bijna een kwart van de

senioren geeft aan positief tegenover deze scheiding te staan (nadat hierover een toelichting is gegeven). In onderstaand kader

zijn de redenen weergegeven voor een al dan niet positieve of negatieve houding ten opzichte van het scheiden van wonen en

zorg.

• Vooral senioren die in een sociale huurwoning wonen, geven aan niet bekend te zijn met de inhoud van het scheiden van wonen

en zorg. Dit is de meest kwetsbare groep onder de senioren. Deze groep geeft dan ook aan minder positief tegenover het

scheiden van wonen en zorg te staan. Zij zullen hier waarschijnlijk ook meer begeleiding bij nodig hebben dan andere senioren.


3.3 De doelgroep aan het woord

23%

13%

14%

50%

25%

10%

9%

56%

Positief

Neutraal

Negatief

Weet niet/geen mening

Houding ten opzichte van het scheiden van wonen en zorg

50 - 65 jaar

Ouder dan 65 jaar

-Men is overal van op de hoogte

-Men is zelf verantwoordelijk

-Keuzevrijheid

-Men kiest zorg die bij jou past

-Maatwerk mogelijk

-Men kan in de eigen woning

blijven wonen

-Vergroot de onafhankelijkheid

-Administratieve rompslomp

-Te ingewikkeld

-Ouderen moeten teveel zelf

regelen

-Veel uitzoekwerk

-Verwarrend wie dan wat levert

Positief Negatief

• Luxe residentie: Luxe zorgappartementen op bijzonder locaties of bijzondere gebouwen

(kasteel/klooster etc.), vaak met een aantal faciliteiten en permanente zorg (op afroep). Ook wel

kleinschalig wonen bijvoorbeeld in een landhuis.

• Clusterwonen: Clusterwonen is een zelfstandige woonvorm die het zo normaal mogelijk wonen

combineert met een zwaardere vorm van zorg. Elke bewoner heeft een privéruimte, maar bij deze

vorm vindt meestal een groepsgewijze dagbesteding plaats in de gemeenschappelijke ruimtes. Bij

deze woonvorm is 24-uurs toezicht en begeleiding aanwezig. Bepaalde doelgroepen worden bij

elkaar geplaatst, zodat zorg geclusterd kan worden.

• Aanleunwoning: Een zelfstandige woning, maar nabij een zorgcentrum waar services/ diensten

verkregen kunnen worden en activiteiten uitgevoerd worden.

• Woonzorgcomplex: Complex bedoelt voor het zelfstandig wonen van senioren, met

voorzieningen onderin het gebouw, voorzien van woongroepen voor hulpbehoevenden,

appartementen voor senioren, dagverzorging, kantoorfuncties, restaurant, kinderdagverblijf,

JeugdGezondheidsZorg, verloskundigenpraktijk etc.

• Huren van een studio in een woonzorgcomplex: Het huren van een kamer in een

verzorgingstehuis, waarbij u gebruik kunt maken van (gezamenlijke) zorg in de buurt, facilitaire

diensten en welzijnsdiensten. Hierdoor is er minder vereenzaming.


3.3 De doelgroep aan het woord - woonconcepten

Aan consumenten uit het DeelUwMening panel zijn tien verschillende woonconcepten voorgelegd. Op de volgende pagina’s een

korte uitleg van de woonconcepten.

• Een Kangoeroewoning: Ook wel tandemwoning genoemd, is een woonvorm waarbij mensen die zorg nodig

hebben toch zelfstandig kunnen wonen en deel kunnen uitmaken van het huishouden van een mantelzorger

(vaak bij één van de kinderen). De woning bestaat uit twee zelfstandige woningen (de buidel- en hoofdwoning)

met elk een eigen badkamer, woonkamer, keuken, slaapkamer enzovoorts. De twee woningen zijn naast elkaar

of boven elkaar geplaatst en door middel van een tussendeur of tussentrap is het mogelijk van de ene naar de

andere woning te gaan. De buidelwoning is gelijkvloers, de hoofdwoning kan uit meerdere lagen bestaan. Het

uitgangspunt van een kangoeroewoning is dat ouders bij hun kinderen kunnen wonen, maar het kind toch met

het eigen gezin in de hoofdwoning een eigen leven kan leiden.

• Een Thuishuis: is een studentenhuis voor ouderen die niet alleen willen wonen of dreigen te vereenzamen.

Ongeveer vijf tot zeven bewoners wonen in een huis van 400-450 m2, liefst gelegen op een locatie waar je op

'pantoffelafstand' boodschappen kunt doen. Iedere bewoner heeft een eigen (kleine) woonkamer, slaapkamer,

badkamer en een pantry. Je deelt de keuken, een gemeenschappelijke woonkamer, een hobbyruimte en een

logeerkamer. Als het nodig is kan er zorg geregeld worden. In principe wonen de mensen zelfstandig. Het is

zodanig ingericht dat bewoners maximaal uitgenodigd worden activiteiten te ondernemen. Vrijwilligers runnen het

huis en ondernemen activiteiten met de bewoners die dat willen. Professionals komen alleen ter ondersteuning

als het nodig is.

• Patio Plus: Hierbij worden bestaande eengezinswoningen aangepast. In de tuinen wordt een slaap/badkamer

gerealiseerd. Tuinen worden met elkaar in verbinding gebracht, zodat er een grotere (gezamenlijke) binnentuin

ontstaat. Er kan een gezamenlijke doorgang komen naar één centrale woning met een gezamenlijke

ontmoetingsruimte.

• Talitaconcept: In dit concept wonen senioren en jonge alleenstaande moeders samen in een complex, uiteraard

wel ieder in een eigen woning. Het gaat hierbij om jonge alleenstaande tienermoeders en meiden die om

uiteenlopende redenen niet in hun eigen gezin kunnen blijven wonen. De begeleiding is onder andere gericht op

het vergroten van de sociale vaardigheden, het opbouwen van een sociaal netwerk en waar mogelijk het herstel

van gezinsrelaties. Bij de moeders is extra aandacht voor de relatie met hun kind. Het doel is uiteindelijk dat zij

zich leren handhaven in een opleiding of werkkring en zelfstandig kunnen wonen en leven. Senioren begeleiden

deze meiden erbij in dagelijkse situaties.

• Woongroep (op basis van religie, afkomst, seksuele geaardheid etc.): Het gaat om een project van

zelfstandige woningen met tenminste één gemeenschappelijke ruimte. Er is sprake van deelname in een groep,

waarbij er bereidheid is tot het ondernemen van gezamenlijke activiteiten en wederzijdse hulp. Er zijn

bijvoorbeeld woongemeenschappen voor allochtone ouderen en voor ouderen met een bepaalde

religie/levensovertuiging en leefstijl.



11%

18%

20%

24%

34%

34%

35%

42%

52%

71%

51%

34%

33%

23%

15%

20%

24%

16%

10%

1%

Woongroep

Thuishuis

Talitaconcept

Clusterwoning

Patio Plus

Luxe residentie

Kangoeroewoning

Studio woonzorgcomplex

Woonzorgconcept

Aanleunwoning

Houding t.a.v. verschillende woonconcepten - Ouder dan 65 jaar

Negatief Positief 16%

27%

30%

35%

38%

41%

41%

46%

54%

76%

45%

29%

30%

16%

22%

15%

21%

12%

8%

3%

Woongroep

Talitaconcept

Thuishuis

Clusterwoning

Kangoeroewoning

Patio Plus

Luxe residentie

Studio woonzorgcomplex

Woonzorgconcept

Aanleunwoning

Houding t.a.v. verschillende woonconcepten - 50 tot 65 jaar

Negatief

Positief

• Allereerst is gevraagd naar de houding van de consumenten ten aanzien van de tien

woonconcepten. De traditionele aanleunwoning is onder zowel de consumenten van 50 tot 65

jaar, als de consumenten ouder dan 65 jaar veruit het populairst. Ook de andere traditionele

woonvorm, het woonzorgconcept, is populair onder beide groepen. Vooral senioren met (zeer)

ernstige gezondheidsproblemen staan positief tegenover deze twee traditionele woonvormen.

• Verder komt naar voren dat een luxe residentie en een Patio Plus woning positiever worden

bevonden door consumenten in de leeftijdsgroep 50-65 jaar. Een luxe residentie wordt

(logischerwijs) positiever bevonden door senioren met een netto inkomen van meer dan €3.000

per maand.

• Beide groepen senioren ervaren een woongroep als minst aantrekkelijke woonconcept.



• Opvallend is dat senioren aangeven positief tegenover verschillende woonconcepten te staan maar wanneer de vraag wordt

gesteld of zij ook zelf in een dergelijke woning zouden willen wonen, dan geven zij minder vaak aan hiervoor open te staan. Zo zegt

76% van de consumenten van 50 tot 65 jaar positief tegenover een aanleunwoning te staan, terwijl 62% vervolgens aangeeft hier

ook zelf in te willen wonen.

• Wederom worden de traditionele woonconcepten als een aanleunwoning en een woonzorgconcept het vaakst genoemd als

concept om zelf in te gaan wonen. Van de nieuwere woonconcepten zijn een Patio Plus woning en een clusterwoning favoriet,

zowel onder de groep van 50 tot 65 jarigen als de senioren van 65 jaar en ouder. Het gezegde ‘onbekend maakt onbemind’ lijkt in

dit geval op te gaan. Er kan echter ook geconcludeerd worden dat de bestaande vormen van seniorenhuisvesting wellicht zo slecht

nog niet zijn en met wat aanpassingen ook toekomstbestendig te maken zijn.



11%

16%

24%

24%

26%

28%

33%

41%

45%

62%

44%

31%

31%

31%

31%

21%

14%

15%

11%

5%

Woongroep

Talitaconcept

Kangoeroewoning

Thuishuis

Luxe residentie

Clusterwoning

Patio Plus

Studio in woonzorgcomplex

Woonzorgconcept

Aanleunwoning

Zou in het woonconcept willen wonen - 50 tot 65 jaar

Nee Ja 9%

11%

16%

21%

22%

23%

23%

36%

43%

59%

31%

38%

27%

32%

29%

17%

21%

17%

12%

3%

Talitaconcept

Woongroep

Thuishuis

Kangoeroewoning

Luxe residentie

Patio Plus

Clusterwoning

Studio in woonzorgcomplex

Woonzorgconcept

Aanleunwoning

Zou in het woonconcept willen wonen - Ouder dan 65 jaar

Nee

Ja



Voordelen aanleunwoning

• Er is directe hulp en zorg in de buurt

• Zelfstandigheid blijft behouden

Voordelen woonzorgconcept

• Bent onder de mensen

• Voorzieningen bij de hand

• Zelfstandigheid blijft behouden

Voordelen studio in een woonzorgcomplex

• Faciliteiten in de buurt

• Genoeg privacy

• Hulp en zorg nabij

Twijfelpunten clusterwoning

•Hou niet van groepsgewijze dagbesteding

•Te weinig privacy

Twijfelpunten patio plus woning

•Een eengezinswoning is te groot voor alleenstaanden

•Te weinig privacy door gezamenlijke tuin etc.

Twijfelpunten luxe residentie

•Moet wel betaalbaar zijn

•Te ver van voorzieningen af

Twijfelpunten kangoeroewoning

•Geen privacy

•Wil de kinderen niet belasten met zorg

Twijfelpunten thuishuis

•Hou er niet van om in een groep te wonen

•Wil eigen vrijheid behouden

Twijfelpunten woongroep

•Geen groepsmens

•Te weinig diversiteit in medebewoners

Twijfelpunten talitaconcept

•Te weinig rust

•Wil geen tieners begeleiden

• Hieronder worden voor voordelen van de drie meest aantrekkelijke woonconcepten en de twijfelpunten van de overige concepten

weergegeven.

• Een Vicinity Village: is de plek waar verschillende mensen in elkaars omgeving wonen, omdat zij van

alles in hun dagelijks leven willen delen. Een woonbuurt vol wederkerigheid: van zorg voor ouderen tot

kinderoppas, van studiehulp tot boodschappen doen, van samen kletsen en klussen tot gewoon

aandacht voor elkaar. Vicinity is de hedendaagse oplossing voor het klassieke samenleven met

optimale woonprivacy.

• Themawijk/ lifestylepark: Gehele wijk of zelfs stad volgens een bepaald thema. Er zijn gezamenlijke

voorzieningen, maar het zijn individuele woningen.

• All together now: Dit is een combinatie van wonen, zorg en opleiding. Op een soort campus wonen

mensen in een zorgflat. Het gebouw staat in verbinding met een school waar jongeren voor de zorg

worden opgeleid. Het restaurant staat open voor bewoners, studenten en docenten. Er zijn ook

studentenwoningen en (buurt) voorzieningen zoals een bioscoop, een theater en een

gemeenschappelijke tuin. De studenten lopen stage in de flat, de ouderen geven gastcolleges of

begeleiding. Interactie en een stimulerende woon- en leeromgeving staan centraal.

• Woonservicegebied: Een woonservicegebied is een wijk in een stad of dorp waar kwetsbare mensen

als ouderen en gehandicapten zo zelfstandig mogelijk wonen. Binnen zo'n wijk is sprake van wonen,

welzijn en zorg op maat, variërend van aanpassingen aan de woning tot 24-uurszorg. Het is een

gemengde wijk, met extra aandacht voor voorzieningen en zorg.

• Zorgpark: De bedoeling is om een bijzondere levensloopbestendige woonbuurt te ontwikkelen met

een ziekenhuis, behandelcentra, revalidatiecentra etc., gericht op senioren en mensen die kunnen

profiteren van de nabijheid van het zorgpark. Door de vergrijzing van de bevolking zal steeds meer

behoefte zijn aan dergelijke woonmilieus. De herontwikkeling van bijvoorbeeld een terrein rondom een

ziekenhuis biedt een unieke kans om in de directe nabijheid van zorg voor deze doelgroep huizen te

bouwen.


3.3 De doelgroep aan het woord - wijkconcepten

Naast de tien woonconcepten zijn er ook vijf verschillende wijkconcepten voorgelegd aan de senioren.

• Een woonservicegebied wordt door zowel de senioren van 50 tot 65 jaar,

als die van 65 jaar en ouder als meest positief ervaren. Het ‘all together

now’ wijkconcept wordt door beide groepen als meest negatief ervaren.

• De jongere senioren van 50 tot 65 jaar staan over het algemeen

positiever tegenover de verschillende wijkconcepten dan de 65-plussers.

Verder komt naar voren dat alleenstaanden en senioren met (zeer)

ernstige gezondheidsproblemen positiever tegenover een

woonservicegebied en Vicinity Village staan.



29%

31%

37%

44%

44%

18%

22%

17%

13%

17%

Themawijk/lifestylepark

All together now

Zorgpark

Vicinity Village

Woonservicegebied

Houding t.a.v. verschillende wijkconcepten - 50 tot 65 jaar

Negatief

Positief 21%

26%

34%

37%

38%

26%

18%

18%

20%

16%

All together now


Vicinity Village

Zorgpark

Woonservicegebied

Houding t.a.v. verschillende wijkconcepten - Ouder dan 65 jaar

Negatief Positief

• Aan de senioren is tevens gevraagd of zij daadwerkelijk zouden willen wonen in de vijf verschillende wijkconcepten. Evenals bij

de woonconcepten komt naar voren dat de senioren hier minder snel voor open staan.

• Bij de 50 tot 65 jarigen geeft 30% aan wel in een Vicinity Village te willen wonen. Bij de 65-plussers gaat de voorkeur uit naar een

woonservicegebied of een zorgpark.



16%

24%

25%

27%

27%

21%

18%

17%

18%

15%

All together now


Vicinity Village

Zorgpark

Woonservicegebied

Zou in het wijkconcept willen wonen - Ouder dan 65 jaar

Nee

Ja 18%

21%

25%

27%

30%

20%

21%

19%

17%

13%


All together now

Zorgpark

Woonservicegebied

Vicinity Village

Zou in het wijkconcept willen wonen - 50 tot 65 jaar

Nee

Ja



Voordelen woonservicegebied

•Je behoudt je privacy

•Zelfstandigheid en toch terug kunnen vallen op zorg

Voordelen zorgpark

•Alles is dicht bij elkaar en gemakkelijk te bereiken

•Je kunt zo lang mogelijk in je eigen buurt blijven wonen

Voordelen vicinity village

•Helpen en geholpen worden

•Je behoudt je zelfstandigheid

•Zo blijft men actief en het is heel sociaal

Twijfelpunten themawijk/ lifestylepark

•Je leeft geïsoleerd

•Het is te eenzijdig

•Hou niet van thema’s

Twijfelpunten ‘all together now’

•De generatiekloof is te groot

•Te drukke omgeving

•Te massaal

• Hieronder worden de voordelen van de drie meest gewenste wijkconcepten en de twijfelpunten van de twee minst gewenste

wijkconcepten weergegeven.

Inhoudsopgave



De markt verandert

Achtergronden

Zo verandert u mee!

Bijlagen


4. Zo verandert u mee!

De markt verandert

1. Zorgvraag neemt toe door vergrijzing. Door scheiden wonen en zorg meer extramurale zorgvraag.

2. Door vergrijzing toename vraag naar levensloopgeschikte woningen. Dit wordt versterkt door scheiden wonen en zorg.

3. Door stagnatie woningmarkt minder nieuwbouw en meer behoefte aan huurwoningen.

4. EU-regelgeving en nieuw kabinetsbeleid zorgt ervoor dat corporaties hand op de knip moeten houden en dus minder makkelijk op de dynamiek van de markt kunnen anticiperen.

5. Omzetderving (leegstand) bij zorginstellingen door scheiden wonen en zorg.

6. Vastgoedbeleggers bereid om te investeren in middeldure huur.

De doelgroep verandert

1. Doelgroep wordt relatief en absoluut gezien steeds groter.

2. Steeds kritischer. Diversiteit in wensen en behoeften.

3. Beter opgeleid (grotere zelfredzaamheid).

4. Betere welvaartspositie.

5. Toename eigenwoningbezit. Invloed op verhuisgedrag (verhuizen minder snel).

6. Door scheiden wonen en zorg langer zelfstandig blijven wonen.

7. Door scheiden wonen en zorg meer keuzevrijheid.

8. Door scheiden wonen en zorg meer papierwerk.

Mening van de marktpartijen

1. Professionals vinden dat woonvoorzieningen niet aansluiten bij vraag (51%). Nog eens 29% vindt dat er sprake is van een kwantitatief tekort.

2. Helft professionals positief over scheiden wonen en zorg.

3. Volgens de professionals zullen zorginstellingen de meeste negatieve consequenties en thuiszorgaanbieders de meeste positieve consequenties ervaren naar aanleiding van het scheiden van wonen en zorg.

4. Een groot deel van de professionals geeft aan dat het scheiden van wonen en zorg in de organisatie nog niet omgezet is in concreet beleid (38%).

5. Zorginstellingen, corporaties en gemeenten veelal al in gesprek over scheiden wonen en zorg. Slechts 1 op de 5 zegt in gesprek te zijn met thuiszorgorganisaties.

Mening van de consument

1. Slechts 7% van de 50-plussers is bekend met wat het scheiden van wonen en zorg inhoudt. Zelfs na uitleg kan grote groep niet zeggen wat men ervan vindt.

2. De aanleunwoning, het woonzorgconcept en een het huren van een studio in een woonzorgcomplex zijn veruit het populairst.

3. Woongroep, thuishuis en talitaconcept minst populair.

4. Conclusie lijkt te zijn dat traditionele woonvormen het winnen van de nieuwe concepten.

Verander mee door:

1. Andere marktpartijen op de voet te blijven volgen.

2. Blijf in gesprek en werk samen waar nodig.

3. Ook burgers zijn op de eerste plaats op elkaar aangewezen maar zullen ondersteuning vanuit professionele partijen hard nodig hebben.

4. Acceptatie door de doelgroep is belangrijker dan innovatie.


4. Zo verandert u mee!

• Deze rapportage heeft u inzicht gegeven welke zaken spelen in de markt en bij de doelgroep en de consequenties die het

scheiden van wonen en zorg voor diverse partijen met zich meebrengt. Het staat vast, er zijn nog veel onzekerheden en die zullen

ook niet binnen korte tijd uit de wereld zijn. Toch is het verstandig, zo niet noodzakelijk, ontwikkelingen in de markt te blijven

volgen, in gesprek te blijven met (potentiële) samenwerkingspartners en te blijven zoeken naar nieuwe manieren van het

organiseren van wonen en zorg voor senioren.

Samenwerking is het devies

• Het lijkt een open deur, maar uit onderzoeksresultaten en de praktijk blijkt dat het toch nog niet altijd zo gemakkelijk is; de

samenwerking tussen partijen. Iedere marktpartij heeft zijn eigen inzichten en doelen en die sluiten niet altijd zo goed aan bij die

van andere partijen. Toch zal er gekeken moeten worden welke belangen marktpartijen gezamenlijk hebben om zo samen tot een

model te komen waarin partijen elkaar op lokaal niveau het beste kunnen ondersteunen.

….ook voor burgers

• Dit samenwerken of elkaar helpen lijkt ook het devies voor de toekomst voor burgers te zijn. Door marktpartijen wordt bezuinigd,

de overheid trekt zich verder terug, dus zullen mensen weer bij elkaar moeten aankloppen. Nieuwe wijkconcepten als vicinity city

sluiten bij deze gedachten aan. Veel burgers zijn echter bang dat het teveel ingrijpt in hun privacy of teveel tijd kost. Men is bang

de eigen zelfstandigheid te veel uit handen te geven. Echter we hoeven niet terug naar de jaren ‘50 van de vorige eeuw. Nieuwe

media en technologie maakt elkaar helpen op een andere manier ook mogelijk, zolang men er maar voor open staat. Professionele

begeleiding is hierbij in de beginfase natuurlijk heel belangrijk.

Gooi niet zomaar weg wat we al hebben

• Als het gaat om wonen en zorg in de toekomst lijkt het vaak een ‘must’ te zijn om met iets innovatiefs te komen. Echter er is al

zoveel goeds. Senioren wonen nog steeds in veel gevallen naar alle tevredenheid in aanleunwoningen of woonzorgcentra. Ook

geven veel senioren van de toekomst aan, indien men hulpbehoevend is, deze woonvormen wel te zien zitten. Kleinschaligheid en

op maat oplossingen zullen echter de boventoon voeren. Geen grootschalige seniorenfabrieken, maar lokale kleinschalige woon-

zorgvormen, waar senioren nog lange tijd zelfstandig kunnen wonen, leven en verzorgd worden.

• Wij hopen u door middel van dit congres en deze rapportage weer nieuwe inzichten te hebben gegeven over het veranderende

landschap van wonen en zorg. Ook in de toekomst blijven wij onderzoek uitvoeren op dit gebied onder zowel professionals als

consumenten. Indien u suggesties heeft voor onderzoek of een keer vrijblijvend van gedachten wil wisselen, neemt u dan contact

met ons op!

Ronald Provoost, Directeur USP Marketing Consultancy

Inhoudsopgave



De markt verandert

Achtergronden

Zo verandert u mee!

Bijlagen


Bijlage 1. USP Marketing Consultancy

• USP Marketing Consultancy is in 1993 opgericht. Bij de start was USP breed actief (FMCG, ICT en bouw). Om naast

onderzoeksinformatie ook advies te kunnen leveren, was marktspecialisatie noodzakelijk. Gekozen werd toen (1994) voor de

bouwen installatiebranche.

• USP heeft zichzelf destijds op de kaart gezet met verschillende multiclient onderzoeken (Verfbranche Monitor, Renovatie Monitor,

Corporatie Bouwplannen, ZZP Monitor, Sanitair Monitor, etc.). Veel klanten van deze monitoren betrokken USP in de jaren daarna

ook voor exclusieve onderzoeksvragen. Momenteel betreft 90% van de omzet exclusief (op maat) onderzoek.

• Vanuit de bouwen installatiebranche is USP eind jaren ’90 ook actief geworden in Corporatie, Woon-, Vastgoed- en DHZ- markt.

USP is momenteel een internationaal marktonderzoek- en adviesbureau en heeft momenteel 7 gespecialiseerde Business Units

binnen voorgenoemde sectoren/branches:

1. Afbouw.

2. Bouw & Infra.

3. Corporaties.

4. Doe Het Zelf.

5. Installatie & Energie.

6. Vastgoed.

7. Welzijn & Zorg.

• USP Marketing Consultancy is een zelfstandig en ISO 9001-gecertificeerd bureau. USP is aangesloten bij de branchevereniging

voor onderzoeksbureaus en houdt zich aan de ESOMAR-codes.

• USP bestaat uit circa 40 FTE, waarvan 30 onderzoekers en consultants. De opleiding van onze medewerkers is zeer divers; o.a.

bedrijfseconomie, psychologie, sociologie, bedrijfskunde, industrieel ontwerp. Door ons marktspecialisme en het feit dat veel van

onze onderzoekers en consultants al lange tijd bij USP werkzaam zijn, is onze marktkennis en -ervaring voor veel van onze

klanten van grote toegevoegde waarde.

• USP is initiatiefnemer van o.a.:


Bijlage 2. Onze USP’s

Marktspecialist Marktspecialisatie leidt tot diepgang, wat zich uit in het leveren van informatie en advies met een hogere

toegevoegde waarde. Hiermee is USP geen leverancier van data maar een klankbord en sparring partner.

De klant centraal

Zowel onze klant als de klanten van onze klant. Bijvoorbeeld het direct doorzetten van meldingen van

(ontevreden) klanten via onderzoek naar de klant (in de vorm van signaleringsmails) en het bijhouden van

databases van benaderde klanten om overbevraging te voorkomen.

Maatwerk Maatwerk leveren voor klanten staat voorop. Door specialisatie beschikt USP daarbij over uitgebreide

benchmarkmogelijkheden, zowel landelijk, regionaal, als naar stedelijkheid.

Netwerk Ons uitgebreide netwerk en jarenlange ervaring in de sector zorgt ervoor dat we voor elk vraagstuk weten

waar we welke informatie vandaan kunnen halen voor het beste resultaat.

Full service

- Callcenter in eigen beheer (50 werkplekken, internationaal, specialisatie).

- Eigen face-to-face medewerkers voor onderzoek op locatie.

- Eigen onderzoekspanels (www.deeluwmening.nl en www.bouwpanel.nl).

- Ruimtes waarin groepsdiscussies op afstand gevolgd kunnen worden.

- Eigen ICT faciliteiten voor online onderzoek.

- Realtime onderzoeksgegevens (beveiligd) en online rapportages.

Resultaatgericht Wat resulteert in direct toepasbare adviezen, actiepunten en aanpassingen op het plan van aanpak als de

realiteit daarom vraagt.

Afspraak = afspraak Met uw vaste aanspreekpunt binnen USP stelt u realistische doelstellingen op waardoor wij uw

verwachtingen meer dan waar maken.

Gezond USP is een financieel gezonde organisatie. Bij het aangaan van langdurige en meerjarige opdrachten hoeft

u zich geen zorgen te maken over de continuïteit van USP.

http://www.deeluwmening.nl/

http://www.bouwpanel.nl/


Bijlage 2. Projecten waar we trots op zijn

Woonwensen Schiebroek

Havensteder

2012

Procesmeting nieuwe +

vertrokken huurders, reparatie

verzoeken, planmatig onder-

houd, contractonderhoud

Woonstichting De Key

2004 -2012

Imago op de woningmarkt

Tiwos

2012

Invloed verkoop huur-

woningen op leefbaarheid

Goede Woning Zoetermeer

2010

Bewonersactiviteiten en –

wensen naar leefstijl

Woonzorg Nederland

2012

Klantmonitor: prioriteiten in

leefbaarheid investeringen

Eigen Haard

2010 – 2012

‘Rek’ in woonlasten bij sociale

huurders

Aedes

2011

Woningmarktonderzoek

Hoeksche Waard

5 Gemeenten in Hoeksche

Waard & HW Wonen

2010


Bijlage 2. Opdrachtgevers

Corporaties

Vastgoed

Ruwbouw & Installatie

Afbouw en DHZ

Overkoepelend

http://www.wollefoppengroen.nl/upload/Image/Logo_Woonbron.jpg

http://www.vrom.nl/pagina.html?id=1

http://www.uneto-vni.nl/

http://www.gamma.com/content/index.jsp

http://www.velux.nl/

http://www.forbo.nl/nl/nlsite.nsf

http://images.google.nl/imgres?imgurl=http://www.bouwforum.nl/__miracle/img/SBR-logo6.JPG&imgrefurl=http://www.bouwforum.nl/&usg=__aW0coitCXW2Ed7dbghfY3kr9BWs=&h=442&w=677&sz=47&hl=nl&start=4&sig2=AS-8gu6vFg-R1x2pkELNLg&um=1&itbs=1&tbnid=1B70xkwvhm3rmM:&tbnh=91&tbnw=139&prev=/images?q=sbr+logo&um=1&hl=nl&sa=N&rls=com.microsoft:nl:IE-SearchBox&rlz=1I7GGLL_nl&tbs=isch:1&ei=sQqyS-LZAsqG4QazlMGEAg

http://www.bouwfonds.nl/nl/index2.html


Bijlage 2. Uw contactpersonen

USP Marketing Consultancy BV

Max Euwelaan 51

3062 MA Rotterdam

T: +3110 206 6900

F: +3110 206 6901

E: [email protected]

W: www.usp-mc.nl

Drs. Ronald Provoost

Managing Partner

Consultants

Drs. Claudie Wels

Ir. Veerle Forschelen-Janssen

Drs. Martijn Verschoor

Karima Chafia B.Sc.

mailto:[email protected]





© Mei 2013, USP Marketing Consultancy B.V.

De in deze uitgave vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk en alle hierop betrekking hebbende auteursrechten, databankrechten

en overige (intellectuele) eigendomsrechten worden uitdrukkelijk voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande

schriftelijke toestemming van USP Marketing Consultancy B.V. worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt.

De markt verandert, uw doelgroep verandert…..

Documents

Transcript of De markt verandert, uw doelgroep verandert…..