De effectiviteit van‘best practices’

Prof. dr. Jan Hamers

De intramurale ouderenzorg is in beweging

• Kwaliteit van zorg structureel niet onder de maat– Mening vertegenwoordigers cliënten en medewerkers

(Vaartjes et al. 2006)– Meldpunt verpleeghuiszorg– Kijkje bij de buren, hoge standaarden zorg(kwaliteit) in NL

• Zorg niet optimaal, kan altijd beter– Afstemmen zorg op wensen op behoeften– Meer eigen regie, ook intramuraal– Meer privacy– Aanpassing opleidingsniveau, bijscholingen

• Initiatieven voor verbetering: ‘best practices’– Kleinschaligheid– Videobrieven– Keten onder één dak

Kenmerken ‘best practices’ of goede voorbeelden

• De interventie is niet standaard praktijkvoering

• De interventie is geïntroduceerd om processen en uitkomsten te verbeteren

• Aangenomen wordt dat interventie leidt tot verbetering

Voorbeelden ‘best practices’ of goede voorbeelden

• Kleinschaligheid ouderen met dementie• Videobrieven voor ouderen met dementie• Keten onder één dak• ‘A la carte restaurant’ in het verpleeghuis• Telezorg in het verpleeghuis• Introductie van de bewonersagenda• Fixatievrije zorg in het verpleeghuis• Introductie van pijnbeoordelingsschalen• Het zorg en innovatiecentrum in het verpleeghuis• ‘Snoezelen’ bij ouderen met dementie• Herinrichting traditionele verpleeghuisafdelingen• Vraaggericht werken op de afdeling• Ontwikkeling van richtlijnen voor de zorg

Kenmerken ‘best practices’ of goede voorbeelden (vervolg)

– De interventie is niet standaard praktijkvoering– De interventie is geïntroduceerd om processen en

uitkomsten te verbeteren– Aangenomen wordt dat interventie leidt tot

verbetering

• Vaak afhankelijk van (bevlogen) individuen• Meestal alleen bekend in de eigen instelling

– Wiel wordt meer dan eens uitgevonden

• Effectiviteit en doelmatigheid niet systematisch vastgesteld

Effectiviteit van zorg

• Mening effectiviteit vaak gebaseerd op individuele ervaringen of indrukken

• Effecten lijken voor de hand te liggen maar schijn kan bedriegen:– Systematische pijnbeoordelingen leiden tot betere

pijnverlichting– Opiaten werken pijnverlichtend– Massage, foam-matras, ijzen & föhnen bij decubitus– Fixatie is een veilige methode om vallen en ernstig

letsel te voorkomen

• Onderzoek naar effectiviteit is noodzakelijk

‘Best practices’• Voorbeelden van zorg die voldoen aan een

aantal criteria (WHO 2006):– De interventie is niet standaard praktijkvoering, maar

is geïntroduceerd om processen en uitkomsten te verbeteren en hebben ook geresulteerd in die verbetering

– Er sprake van objectieve meting van tenminste:• verbetering van patiëntgerelateerde uitkomstmaten (bijv.

mortaliteit, pijn, kwaliteit van leven)• verbetering van professionele uitkomstmaten (bijv.

werkbeleving, ziekteverzuim)• Verbetering van economische uitkomstmaten (bijv. kosten)

– ‘Evidence’ is voorwaarde voor opname in WHO-database

• Randomized controlled trial, controlled clinical trial, meta-analyse, systematic review

‘Best practice’ databank www.zorgvoorbeter.nl

• ‘Best practice’ criteria (2006):– Meerwaarde algemeen– Meerwaarde cliëntniveau– Meerwaarde kwaliteit van leven– Registratie– Cliëntenparticipatie– Kosteneffectiviteit– Praktijktoepassing– Overdraagbaar inhoudelijk– Overdraagbaar veranderkundig– Toepassing elders– Structurele inbedding

• De meeste ‘goede voorbeelden’ op deze site voldoen niet aan de voorwaarden ‘best practice’

• Men wil (te) snel implementeren

Voorbeelden van onderzoeknaar effectiviteit

• Effecten van een bijscholingsprogramma en de inzet van een gespecialiseerde verpleegkundige op de toepassing van vrijheidsbeperking

• Effectiviteit van interventies om decubitus te voorkomen• De effectiviteit van de invoering van een

beoordelingsschaal voor pijn bij ouderen met ernstige dementie

• De effectiviteit van interventies om vallen te voorkomen• Effectiviteit van ‘snoezelen’ bij dementie• Effectiviteit van (nieuwe) voorzieningen op het terrein

van zorg en welzijn

Nieuw onderzoek

• De effectiviteit van kleinschalig wonen voor ouderen met dementie– Provincie Limburg/PRV Limburg, Universiteit

Maastricht (CAPHRI), Zorgaanbieders (Zorggroep Meander, Sevagram, Orbis Medisch en Zorgconcern, Zorggroep Noord-Limburg, Vivre)

Kleinschalige wonen

• Definitie– Kleinschalig wonen binnen de muren van het

verpleeg- / verzorgingshuis– Kleinschalig wonen buiten de muren van het

verpleeg- / verzorgingshuis– Variatie in groepsgrootte– Variatie in financiering

Projecten kleinschalig wonenin Nederland

• www.kenniscentrumwonenzorg.nl:

• Databank wonen-zorg– Provincie/gemeente/doelgroep/soort

woonvorm/bouwjaar

• Alle provincies/alle gemeenten/kleinschalig wonen/ouderen met dementie/alle bouwjaren:341 projecten

soort jaar naam gemeente provincie

kleinschalig 2002 Maasduinen Staete

Bergen Limburg

kleinschalig 2004 Gregoriushuis Brunssum Limburg

kleinschalig 2007 Hornerheide Haelen Limburg

kleinschalig 2000 Project Gewoon Doen-Maasduinen Staete te Nieuw Bergen

Venlo Limburg

Databank Wonen-Zorg

Vraagstelling van het onderzoek• Wat is de stand van zaken rondom kleinschalige

woonvormen in Limburg?• Welke vormen• Operationele projecten en toekomstplannen• Spreiding• Ervaringen• Faal- en succesfactoren

• Wat zijn de effecten van kleinschalige woonvormen?• Bewoners (kwaliteit van leven, tevredenheid)

– Zelfstandig functioneren, medicatiegebruik, vrijheidsbeperking, decubitus, gedrag

• Mantelzorgers (betrokkenheid, belasting, welbevinden)• Medewerkers (werk en werkbeleving)

Opzet en tijdplan

• Beschrijvend onderzoek– Literatuurstudie, schriftelijke enquête en interviews (1

jaar)– Andere sectoren, mensen met verstandelijke

beperking, geestelijke gezondheidszorg

• Effectonderzoek– Vergelijking van kleinschalige woonvormen met

traditionele verblijfsafdelingen in verpleeghuis (3 jaar)

• Aanvang: najaar 2006

Conclusies• De intramurale ouderenzorg is in beweging

– De kwaliteit is niet structureel onder de maat maar kan beter

– Er worden door bevlogen medewerkers initiatieven voor verbetering genomen: ‘best practices’

• Provinciale Raad voor de volksgezondheid: instellingen met deze initiatieven hebben een voorbeeldfunctie

• Effectiviteit van ‘best-practices’ moet worden vastgesteld– Project effectiviteit kleinschaligheid 2006-2010