Maandag 20 februari 2012 Cobouw 30 I N T E R V I E W 5

r

In de bouw stijgt de productiviteit al tientallen jaren niet. Ketensa-

menwerking kan daar verandering in brengen. Tal van organisaties

zetten zich ervoor in. Er komt zelfs een Ketenacademie.

• j , . ' . , / . — J l — . . - — - .

Ruben Vrijhoef (TU Delft) en Dirk Zuiderveld (Noorderberg & Partners) op de TU Delft. Foto: Suzanne van de Kerk

7

Van onze medewerker Peter de lange Den Haag - De afgelopen vijf jaar werken partijen in de bouw steeds meer samen. Vooral woningcorporaties zien er brood in. Dura Ver­meer en corporatie ComWo-nen in Rotterdam behaalden een kostenreductie van 12 procent. Corporatie Woon­oord in Alkmaar koos voor samenwerking vanwege capaciteitsproblemen.

Een conferentieoord in Vaals. Tweehonderd bij brancheorganisa­tie FOSAG aangesloten schilders-, afwerldngs- en glaszetbedrijven luisteren naar een uiteenzetting over vernieuwend vastgoedonder-houd. Besproken wordt de renovatie van een woonwijk in Tilburg waar de corporatie alleen de grote lijnen uitzette en een clubje geselecteerde aannemers samen het grootschalige renovatieplan bedacht. Dit gewaagde concept leiddè tot lagere kosten en hogere kwaliteit. Boodschap aan het slot van de bijeenkomst: de werlcwijze in

Tilburg is de opmaat voor een nieuw tijdperk, leer daarom meedenken en samenwerken met andere bedrijven, een onderhoudsbedrijf dat alleen handjes aanbiedt mist straks de boot. Bijeenkomsten als in Vaals zijn geen unicum. Pleidooien voor ketensa-menwerking in de bouw zijn, sinds het begrip omstreeks 2007 begon rond te zingen in de sector, te horen op een toenemend aantal plaatsen. Bouwend Nederland, Aedes en Vernieuwing Bouw zijn enkele voorbeelden van organisaties die zich - onder meer via een platform -inspannen er bekendheid aan te geven. Medio 2012 gaat de door opleidingsinstituten NCOI en TSM Business School opgezette Ketenaca­demie voor de bouw van start.

Coördinatie Ketensamenwerking wordt gezien als een antwoord op de toenemende complexiteit in de bouw die voor inefficiency, Icwaliteitsverlies, onnodige kosten en ontevreden klanten zorgt. Hoe meer specialisten aan één bouv^roject werken, hoe groter de behoefte aan coördinatie. Die coördinatie kost veel geld, maar voegt de facto geen waarde toe. Kostenverhogend werkt ook de

omstandigheid dat voor ieder project een nieuw bouwteam bij elkaar wordt gezocht. Een vast team van goed op elkaar ingespeelde partners is niet alleen goedkoper, maar presteert ook beter, werkt prettiger en levert een hoge Idanttevredenheid. "De bouw heeft het voor elkaar gekregen om tientallen jaren geen productiviteitsstijging te boeken, terwijl die in andere sectoren soms wel verdrievoudigde. Het inzicht dat het anders moet begint eindelijk door te breken," zegt Ruben Vrijhoef, onderzoeker aan de TU Delft en eind 2011 gepromoveerd op Ketensamen-werldng in de bouw. Vrijhoef woonde - aanvankelijk als waarnemer, later als adviseur - vanaf 2007 de gespreld^en bij die Dura Vermeer en de Rotterdamse woningcorporatie ComWonen (nu Havensteder) voerden over een andere samenwerkingsvorm bij nieuwbouwprojecten. Omstreeks dezelfde ti jd zette Dirk Zuiderveld, organisatiedeskundige bij adviesbureau Noorderberg & Partners, bij de Alkmaarse corpora­tie Woonwaard een vergelijkbare ommezwaai in gang. Daar ging het om grootschalige renovatiewerk­zaamheden en de organisatie van

het onderhoud. "Zowel Dura als ComWonen hadden het idee dat er iets niet Idopte. Ze werkten al 25 jaar met elkaar en raakten soms toch weer verwildceld in peperdure rechtszaken over kleinigheden als vensterbanken," vertelt Vrijhoef. Uitputtende gespreldcen, begeleid door hoogleraren van Nyenrode en TU Delft, waren nodig om traditione­le denkpatronen af te breken en het wederzijdse vertrouwen te scheppen dat samenwerking op andere basis mogelijk maakte. Dat het sneller, beter en goedkoper kon zoals ComWonen-directeur Ben Puijmers verwachtte, bewees het eerste project in 2008 (125 woningen in Lombardijen) waarbij corporatie en aannemer hun kennis en processen samenvoegden in een gezamenlijke projectaanpak. Resultaat: 12 procent kostenreductie, anderhalve maand tijdwinst en nauwelijks opleverpunten. Dat smaakte naar meer. Later verleng­den de twee partijen hun keten met de architect, BIM-specialist, leveran­ciers, onderaannemers, en zelfs gemeente en nutspartijen. Bij volgende projecten wordt dit team verantwoordelijk voor het hele proces, van de ontwildcel- tot de exploitatiefase.

Onderling vertrouwen In Alkmaar was niet geld, maar een capaciteitsprobleem aanleiding andere wegen in te slaan. Zuider­veld: "Woonwaard programmeerde jaarlijks 20 miljoen euro aan onderhoud maar kon het organisa­torisch niet meer aan zelf alle besteldcen te maken. Dat leidde tot vertraging en tot problemen met huurders. De vraag was of we dit niet slimmer konden aanpaldcen." Hoewel verschillend van opzet, leidden de experimenten in Rotterdam en Alkmaar tot overeen­komstige conclusies. Ketensamen-werldng heeft alleen kans van slagen als het gemeenschappelijke doel centraal staat. Dit betekent niet dat eigen belangen ondergeschikt

Ketensamenwerking trekt de aandacht wegens de kostenbesparen­de en kwaliteitverhogende eigen­schappen. Na corporaties ontdekken nu ook andere bouwsectoren de voordelen. In een serie artikelen onderzoekt Cobouw de effecten van ketensamenwerking op de korte en langere termijn. Vandaag deel 1.

" - • • * - " r ^

worden - integendeel. Onderling vertrouwen is een absolute vereiste en partners moeten bereid zijn optimaal gebruik te maken van eikaars kennis en inzichten. Niet ieder bedrijf is zo soepel. "Er blijven altijd aannemers die moeite hebben met de formule," is Zuider-velds ervaring. "Ketensamenwerking moet ook een beetje in je genen zitten." Is ketensamenwerldng uitsluitend een hallelujaverhaal? De nieuwe aanpak maakt ook slachtoffers, erkennen Vrijhoef en Zuiderveld. Vrijhoef: "Sommigen raakt het in hun bestaansrecht. Bijvoorbeeld: architecten houden op bestekschrij­vers te zijn. Calculatiebureaus en kostendeskundigen moeten een andere rol aannemen." Zuiderveld: "Veel van die specialismen Icwamen voort uit het wantrouwen dat ketensamenwerking nu juist ter discussie stelt."

Experiment Onder de corporaties is de nieuws­gierigheid gewekt. Na Woonwaard en Havensteder waagden onder andere ook Tiwos in Tilburg en Woongoed in Middelburg de stap naar ketensamenwerking. Inmid­dels heeft nog een zevental corpora­ties in Noord-Brabant besloten eigen ketens op te zetten. In Elburg, Harderwijk en Amsterdam staan eveneens projecten in de steigers. Zuiderveld: "Het gaat hard, we transformeren. Er is duidelijk bereidheid anders te kijken." Dat geldt ook voor andere sectoren in de bouw. Rijkswaterstaat, NAM en BAM zijn voorbeelden van bedrijven die op zoek naar nieuwe samenwer­kingsvormen het experiment niet schuwen. De verhoudingen in de keten gaan fundamenteel veranderen, voorspelt Ruben Vrijhoef. "Er komt een eind aan eenmalig aanbesteden op prijs. Er wordt wederzijds geïnvesteerd in structurele samenwerking gericht op een gezamenlijk en beter resultaat."

Monitoring I Nu meerdere corporaties en hun ketenpartners in diverse samenstellingen en met i 1 verschillende invullingen al enkele jaren aan de slag zijn met kete. ™ . . v . . . . . v . , . . . . . ^ ^ :

: doen zich twee hoofdvragen voor: wat houdt de nieuw \ : dieop? i

• - • I Aedes, Bouwend Nederland, Vernieuwing Bouw, TU Delft en een kopgroep

i toonaangevende corporaties en bouwers werken aan een monitor die in kaart j brengt welke verbetermaatregelen en innovaties ketensamenwerking omvat en i l tot welke effecten die leiden. 1 : De maatregelen en innovaties liggen op diverse vlakken: proces, product, j I organisatie, cultuur en financiën. De effecten doen zich eveneens voorop j verscheidende gebieden: kosten, tijd, kwaliteit, tevredenheid en duurzaamheid. i j Bij de samenstelling van de monitor ligt de uitdaging in de eerste plaats in het i 1 zuiver duiden en meten van zowel de maatregelen en innovaties als de effecten, ] I Een volgende stap is het ontdekken van eenduidige correlatie tussen b̂ \ r De monitor dient dit in kaart te brengen voor de verschillende vormen van 1 j ketensamenwerking, van nieuwbouw tot mutatie-onderhoud. Hoofddoel is de \ \ diverse manleren van aanpak van ketensamenwerking en hun effecten inzichtelijk i i en vergelijkbaar te krijgen. Het aldus vergaarde inzicht kan helpen ketensamen- \ : werking verder te ontwikkelen. i ^ • • • . T ' . ' . i