Conferentiebundel

Praktijkgericht Onderzoek16 juni, 2014

2

Opbrengsten Conferentie praktijkgericht onderzoek in de school

Maandag 16 juni 2014

Centrum voor Onderwijs en Leren, Universiteit Utrecht (UU) Academische Opleidingsschool "het Utrechts Model" (AOS)

Universitaire opleidingsscholen die onderzoek doen naar feedback (SOOO)

Welkom op de Opbrengsten Conferentie praktijkgericht onderzoek in de

school! Het belooft een interessante middag te worden voor alle betrokkenen bij

het opleiden van studenten en het verrichten van onderzoek in de dagelijkse praktijk van de school.

Wat hebben we voor u in petto?

Ruim 120 studenten en een aantal docenten van de academische opleidingsscholen (Profeed en AOS) presenteren de uitkomsten van hun onderzoek. Zij doen dit aan de hand van een paper- of posterpresentatie

verspreid over 4 rondes van elk een half uur. Een paperpresentatie is een meer reguliere onderzoekspresentatie over het artikel. Bij een postersessie hangen er meerdere posters over onderzoek in één ruimte

en kunnen de toehoorders, na een korte plenaire toelichting op de posters, rondlopen en direct in gesprek gaan met de auteurs van de poster.

Voorafgaand aan de presentaties en tussen ronde 2 en 3 zullen respectievelijk Dick Bruinzeel en Felix van Vugt u meenemen in het thema “Kansen creëren binnen de opleidingsschool” en “de Lesson Study

als professionaliseringsvorm”.

In deze conferentiebundel vindt u de samenvattingen van de presentaties

(nummers van de presentaties corresponderen met de nummers van de abstracts) en kunt u uw route bepalen. Wij wensen u veel plezier en inspiratie!

Jan van Tartwijk (Universiteit Utrecht, Educatie) Dave Drossaert (Academische Opleidingsschool)

Luuk van Beers (SOOO)

3

Dagprogramma

14:45-15:00 Inloop (zaal Megaron) 15:00-15.40 Opening door Jan van Tartwijk en

keynote door Dick Bruinzeel 15:55-16:25 Eerste ronde presentaties*

16:30-17:00 Tweede ronde presentaties*

17:00-17:15 Pauze (met luxe broodjes) 17:15-17:50 Keynote door Felix van Vugt

17:55-18:25 Derde ronde presentaties* 18:30-19:00 Vierde ronde presentaties*

19:00-19:45 Afsluitende borrel

*Koffie en thee is in de zalen aanwezig

Dagrooster

Opening en keynote 15:00 - 15:40 uur

Zaal Nummer Titel van de presentatie

Megaron

0. Kansen creëren binnen de opleidings-school

Eerste ronde presentaties 15:55 – 16:25 uur

Zaal Nummer Titel van de presentatie

MR 031 1 Leren is doen. Een studie naar de waardering van leerlingen uit het VO voor een taakgerichte lesopzet.

MR 033 2 Onderzoek CKV-methodes provincie Utrecht

MR 102 3 Beeldgebruik in de geschiedenisles

MR 103 4 Afname rekenvaardigheid in het VO?

MR 104 5 Taalgericht vakonderwijs (TVO): “op weg

naar taalrijke leerlingen met taaltijke didactiek”

4

MR 109 6 Zelfstandig (samenwerkend) leren. Ontwikkeling van een reflectieinstrument.

MR 115 7 VAVO vs. regulier: de mate van succes in

het hoger onderwijs

MR 119 8 Het begeleiden van profielwerkstukken:

een effectmeeting naar feedback van docenten in het voortgezet onderwijs

MR 123 9 Het levensbeschouwelijk gesprek

MR 127 10 The effect of differentiation on students’

interest

MR 129 11 Begrip kweken in de biologieles. Een onderzoek naar de implementatie van

taalgericht vakonderwijs in een lessenserie biologie voor 4-havo op het Regius College in Schagen.

MR 134

poster-

presentaties

12 Muziek tijdens het leren: afleiding of

oplossing?

13 Motivatie van de 4-havo leerling

14 Van zesjescultuur naar kweekvijver voor nieuwe Einsteins?

Tweede ronde presentaties 16:30-17:00 uur

Zaal Nummer Titel van de presentatie

MR 031 15 De weg naar het Centraal Examen

Nederlands. Hoe havo- en vwo-leerlingen hierop worden voorbereid.

MR 033 16 Rubrics voor domein D van CKV

MR 102 17 Het gebruik van het doeltaal-

voertaalprincipe in de Franse les

MR 103 18 Visie op hoogbegaafdheidsonderwijs

MR 104 19 Hoe kan determinatie in de onderbouw worden verbeterd?

MR 109 20 Aanval op Uitval

5

MR 115 21 De invloed van de cursus Didactisch Coachen op het contingent handelen van een docent

MR 119 22 Feedback op UniC

MR 123 23 Presentatieangst vaardig de baas

MR 127 24 To TTO or not to TTO: perceived costs of a bilingual education at a school in the

Netherlands

MR 129 25 Grote mensen in problemen: levensstijl en

vitaliteit in het volwassenenonderwijs

MR 134

poster-

presentaties

26 Docent als een creatief ontwerper van onderwijs

27 Hoe kan je gemotiveerd gedrag van leerlingen tijdens de maatschappijleer les

bevorderen?

28 Specifieke redenen voor het verwerven

van native speakers in TTO: drie specifieke casussen

PAUZE: 17:00 – 17:15 (u kunt een broodje meenemen naar de keynote)

KEYNOTE 2 17:15 - 17:50

Derde ronde presentaties 17:55 – 18:25 uur

Zaal Nummer Titel van de presentatie

MR 031 29 Literaire adaptaties en hun invloed op het

leesplezier van leerlingen in het middelbaar onderwijs

MR 033 30 Het effect vaan Feedbacktraining op het Cals College Nieuwegein

MR 102 31 Een beeldig voorbeeld? Beeldmateriaal en het gebruik door leerlingen.

6

MR 103 32 Een uitdagend experiment: gebruik een werkvorm die je verafschuwt.

MR 104 33 Differentiatie op leerstijl in het Voortgezet

Onderwijs.

MR 109 34 Pilot Tabletklas

MR 115 - Overleg stuurgroep SOOO

MR 119 35 Feedback geven doe je zo!

MR 123 36 The relationship between students’

attitude towards peer assessment and the quality of peer feedback

MR 127 37 Students’ perception of feedback

MR 129 38 Zin en onzin van de iPad

MR 134

poster-

presentaties

39 Toetsen we nu vakinhoud of begrijpend lezen? Een onderzoek naar de invloed van onpersoonlijk taalgebruik van toetsvragen

op de leesbaarheid van toetsvragen van brugklasleerlingen in het voortgezet onderwijs.

40 De Zaak V.: literatuurgeschiedenis in havo-4

41 Verkenningstocht langs TPRS-docenten in Nederland: de lespraktijk in kaart gebracht

Vierde ronde presentaties 18:30 – 19:00 uur

Zaal Nummer Titel van de presentatie

MR 031 - -

MR 033 42 Mentoraat, het ideaalbeeld volgens de leerling

MR 102 43 Spelling- en grammaticaonedrwijs in ed brugklas

MR 103 44 Behoefteonderzoek vakoverstijgend taalonderwijs

7

MR 104 45 Onderzoek naar onderbouwrendement: oorzaken en opvallendheden

MR 109 46 E-feedback op profielwerkstukken:

grademark en de kwaliteit en efficiëntie van feedback geven

MR 115 47 Didactisch Coachen

MR 119 48 Feedback

MR 123 - -

MR 127 49 Determining TVWO-success

MR 129 - -

MR 134

poster-

presentaties

50 FeedBack, FeedUp en FeedForward in verschillende situaties op De Werkplaats Kindergemeenschap: een praktijkgericht

onderzoek naar het geven van FeedBack, FeedUp en FeedForward op taak, proces

en zelfregulatie bij domeinuren,

toetsbesprekingen, mondelingen en presentaties

51 Informatica op het VO: een vak apart

52 Woordverwerving aan de hand van Mondria’s handcomputersysteem

Borrel 19:00 – 19:45 uur

8

Beschrijvingen van de parallelsessies

Keynote 1: Kansen creëren binnen de opleidingsschool Dick Bruinzeel, voorzitter CvB CVO Alkmaar e.o (CSG Jan Arentsz).

Scholen opereren niet in het luchtledige. Als schoolleider/ bestuurder word je dagelijks geconfronteerd met krachten die twee soorten aan

elkaar tegengesteld gedrag van je vragen. Maatschappelijke ontwikkelingen en wetenschappelijke inzichten “vragen” om het creëren van improvisatie en professionele ruimte. Het overheidsbeleid stimuleert angstig gedrag bij schoolleiders die

daardoor ten prooi vallen aan beheersdenken en de professionele ruimte van de docenten verkleinen. De student die wordt opgeleid binnen de opleidingsschool, is gebaat bij een omgeving waarin improvisatie en

professionele ruimte aanwezig zijn, maar hoe doe je dat?

1. Ingmar Bloemendal, Gerjanne Palm, René Vlieger en Erik Voncken

Begeleider: Jacques Haenen

Leren is doen. Een studie naar de waardering van leerlingen uit het VO voor een taakgerichte lesopzet

Op veel scholen wordt docentgestuurd gewerkt. Je kunt je echter afvragen in hoeverre de leerling dan nuttige kennis opdoet en gemotiveerd wordt tot leren. Onze taakgerichte lessen Nederlands en

Engels, waarin het schrijven van haiku centraal stond, hebben we

vormgegeven volgens drie principes van Task-Based Language Teaching: realistisch eindproduct, learning gap en samenwerkend leren. Aan de hand van deze principes hebben we een vragenlijst opgesteld en

afgenomen om de leerlingwaardering van deze manier van werken te toetsen. Onze onderzoeksvraag luidt dan ook: ‘Hoe waarderen leerlingen in het VO een taakgerichte les in het taalonderwijs?’

EERSTE RONDE (15:55 – 16:25 uur)

OPENING EN KEYNOTE 1 (15:00 – 15:40) uur) uur) uur)

9

2. Eva Arninkhof en Anne ten Dam Begeleider: Myrthe Nagtzaam

Onderzoek CKV-methodes provincie Utrecht

In ons onderzoek ligt de focus op het vak Culturele Kunstzinnige Vorming

(CKV). Een vak waarover in de media en in de schoolgangen overwegend negatief wordt gesproken. Dit is met name te wijten aan de vele onduidelijkheden die omtrent CKV heersen; bijvoorbeeld over de waarde

alsook de voortzetting ervan. Maar ligt dit bijvoorbeeld aan de inhoud, de beschikbare middelen of aan de wijze waarop het vak gegeven wordt? Dit PGO zal zich daarom toespitsen op het inventariseren van de lesmethodes die CKV-docenten in de provincie Utrecht hanteren en de

tevredenheid hierover, zodat een gefundeerde discussie mogelijk wordt.

3. Suzanne Agterberg, Daan Dictus en Stefan Rops Begeleider: Hanneke Tuithof

Beeldgebruik in de geschiedenisles “I never read, I just look at pictures.” Deze uitspraak van Andy Warhol

geeft aan hoe hij informatie tot zich neemt en wat voor hem effectief is. Leerlingen zijn tegenwoordig net als Andy Warhol steeds meer gewend

om te leren door middel van beelden (en geluid) dan door middel van tekst. Leren met behulp van beeld is in het huidige digitale tijdperk niet meer weg te denken uit het onderwijs. In boeken, powerpoints en

werkvormen gebruiken docenten maar wat vaak afbeeldingen. Foto’s, schilderijen en spotprenten zijn hier enkele voorbeelden van. Hoe kijken leerlingen uit de vierde klas hier tegen aan? Onze hoofdvraag luidt: welke

functies en waardering geven leerlingen uit de vierde klas aan beeldgebruik in de geschiedenisles en in hoeverre komt dit overeen met de literatuur? Hiervoor hebben we les gegeven aan de hand van afbeeldingen en leerlingen hierover geënquêteerd. Daarnaast hebben we

docenten geïnterviewd over hun gebruik van stilstaand beeldmateriaal in de geschiedenisles.

4. Michiel Snoek en Maartje van der Veen Begeleider: Monica Wijers

Afname rekenvaardigheid in het VO? Vanaf 2015 is de rekentoets verplicht voor alle leerlingen in het VO, maar de scores in de pilottoetsen zijn laag. Ligt dit aan het feit dat de basis

rekenvaardigheden wegzakken naarmate de jaren verstrijken? Dit was aanleiding voor ons om te onderzoeken of er een daling is in de prestaties op rekenvaardigheid. Hiervoor hebben we een eigen

10

diagnostische rekentoets ontwikkeld en deze afgenomen. Het blijkt dat er geen algemene afname in scores is, maar er zijn wel enkele interessante

resultaten te vermelden wanneer we kijken naar het soort opgave waar slecht op wordt gescoord.

5. Monique Roeten (Docent), Sander Eshuis, Jurren Hoff en Joris

Rutgers (studenten HU)

Begeleider: Ada Herwig Taalgericht vakonderwijs (TVO): Op weg naar taalrijke leerlingen met taalrijk onderwijs

Leerlingen in het Vakcollege op College De Brink hebben vaker een PV-kloof dan in andere afdelingen op school. Om leerlingen taalvaardiger te maken, is gekozen om TVO aan te bieden. Door docenten meer kennis en

vaardigheden te bieden op gebied van TVO, zijn ze beter in staat aan te sluiten bij onderwijsbehoeften van leerlingen. Dit leidde tot het onderzoek naar ondersteuningsbehoeften van docenten. Door middel van

zelfsscan, observaties en interviews konden docenten aangeven waar behoefte aan is. De conclusie van het onderzoek is, hoe geef je goede

taalsteun en hoe zorg je voor meer interactie in de klas.

6. Jeannette Anemaat-de Kruijf (docent)

Sander Eshuis, Robert Hommerson (studenten HU)

Begeleider: Ada Herwig Zelfstandig (samenwerkend) leren. Ontwikkeling van een

reflectie-instrument College De Brink wil meer aandacht geven aan het zelfstandig samenwerkend leren om metacognitieve vaardigheden van leerlingen te ontwikkelen. Via een ontwerpgericht onderzoek is een digitaal reflectie-

instrument ontwikkeld dat gebruik maakt van Google-Drive en Excel om observatie- en feedbackgegevens van leerlingen snel en overzichtelijk in kaart te brengen. In de onderzoeksvraag werd gezocht naar een

antwoord op de gebruikerseisen van dit reflectie-instrument voor

docenten en stagiairs. De conclusie is dat dit reflectie-instrument voor diverse doeleinden is te gebruiken: docenten (feedback op hun lessen),

leerlingen (voor feedback/reflectie op hun leren) en stagiairs (feedback op hun lessen en inputgegevens voor hun onderzoek).

11

7. Boy Vissers, lennart Wilmink en Matthijs Woudenberg Begeleider:

VAVO vs. regulier: de mate van succes in het hoger onderwijs

Er zijn vele verschillen tussen het onderwijs op een VAVO en een

reguliere middelbare school. Dit onderzoek houdt zich bezig met de vraag hoe leerlingen die hun diploma behaald hebben op een VAVO het doen in het hoger beroepsonderwijs in vergelijking met leerlingen van reguliere

middelbare scholen. Per groep zijn van 30 leerlingen de gemiddelde eindcijfers en de behaalde studiepunten in het eerste studiejaar geanalyseerd; hoewel de leerlingen van reguliere middelbare scholen het net iets beter blijken te doen zijn de verschilen gering.

8. Loes van Andel, Kirsten van Blokland, Aloïs Bode, Ellen Hermkens,

Mounir Lahcen, Lisanne Pol, Annette van Rossum, Anne van Valenberg en Boudewijn Vreugdenhil Begeleiders: Felix van Vugt / Paul van der Zande

Het begeleiden van profielwerkstukken: een effectmeting naar

feedback van docenten in het voortgezet onderwijs In dit verslag wordt onderzocht in hoeverre de cognitie en het gedrag van

de docent over en bij het geven van feedback op het profielwerkstuk van leerlingen verandert, nadat de docent deel heeft genomen aan de cursus ‘feedback geven’. Allereerst wordt beschreven welke vormen en niveaus

van feedback kunnen worden onderscheiden. Daarna worden de uitkomsten van de enquêtes en de videoanalyse besproken. Deze zijn vanwege beperkte data en de korte periode tussen voor- en nameting

niet betrouwbaar als effectmeting. Daarom is gekozen voor een best practice-beschrijving. De belangrijkste aanbeveling is dat er een eenduidig beoordelingsmodel moet komen voor de beoordeling van profielwerkstukken.

9. Kamel Essabane, Sanne Lamberink en Niels Visscher

Begeleider: Taco Visser

Het levensbeschouwelijk gesprek

Voor veel docenten godsdienst/levensbeschouwing is het voeren van levensbeschouwelijke gesprekken met leerlingen één van de hoogtepunten van hun vak. Simpel gezegd zijn dit gesprekken waarbij leerlingen worden uitgedaagd om hun eigen visie op (één of meer

aspecten van) het leven onder woorden te brengen. Ondanks de grote populariteit van het voeren van levensbeschouwelijke gesprekken is er nog maar weinig onderzoek naar gedaan. Om deze reden hebben wij

12

ervoor gekozen om in ons onderzoek stil te staan bij de vraag welke vaardigheden en attituden docenten leerlingen precies willen bijbrengen

middels het voeren van levensbeschouwelijke gesprekken. Dit hebben wij gedaan door het voeren van semi-gestructureerde interviews met een

select aantal docenten godsdienst/levensbeschouwing.

10. Olaf Hoenselaar, Yanis Skarvelis en Kyriaki Tompazi

Begeleider: Jason Skeet The effect of differentiation on students’ interest Teachers of first year students at the bilingual department at RSG

Broklede expressed concerns regarding the differentiation of classes according to language level. We decided to investigate the influence of differentiation on students’ interest. So, do differentiated processes and

input according to language level in English classes in the first year of TTO raise students’ interest? Following Tomlinson’s model for differentiation, we designed differentiated processes and input for English

classes. We tested students’ interest in the content and the processes using focus groups. We expect an increase in students’ interest, as the

lesson has been designed according to their appropriate language level.

11. Bregje Cobussen en Mara Kuijpers

Begeleiders: Gjalt Prins, Jan van Tartwijk en Hans Wessels

Begrip kweken in de biologieles. Een onderzoek naar de implementatie van taalgericht vakonderwijs in een lessenserie

biologie voor 4HAVO op het Regius College in Schagen. Taal speelt ook in de vakles een belangrijke rol. Methodes bevatten vaak veel tekst en ook de eindexamens zijn de laatste jaren veel taliger geworden. Op die manier wordt lezen een steeds belangrijkere

vaardigheid bij alle vakken. Maar hoe ga je daarmee om in de vakles? Wij ontwierpen een handleiding die vakdocenten helpt om de aandachtspunten context, interactie en taalsteun in hun vaklessen te

integreren. Heeft dat effect op de leerprestaties van leerlingen?

Biologiedocent Frode Numan nam de proef op de som. De voorlopige conclusie: De extra taalsteun wordt door zowel docent als leerlingen op

een positieve manier ontvangen.

13

12. Kirsty Hameleers, Hester van der Male, Susanne Pranger en Janice Warmerdam

Begeleider: Michel Berendsen

Muziek tijdens het leren: Afleiding of oplossing?

Leerlingen mogen op veel scholen tijdens de zelfwerktijd niet naar muziek luisteren. Zou het niet juist bevorderlijk voor de leerprestaties en de concentratie kunnen zijn als leerlingen in zelfwerktijd wél naar muziek

mogen luisteren? Kortom: Bestaat er een verband tussen het luisteren van muziek tijdens het leren voor een vocabulaire-toets en de toetsresultaten van leerlingen in de derde klas van het VWO? Om dit uit te zoeken hebben we leerlingen in drie verschillende condities klassikaal

laten leren voor een woordjestoets Duits, die we direct na het leren bij ze hebben afgenomen. Tot nu toe blijkt dat het luisteren naar eigen gekozen muziek leerlingen vooral afleidt, maar dat speciaal geselecteerde muziek

de resultaten juist positief kan beïnvloeden.

13. Juliëtte Brouwer en Vincent Dekker Begeleider: Gjalt Prins

Motivatie van de 4-HAVO leerling

Vanuit het Comenius College is de vraag ontstaan of er een motivatieprobleem is bij 4-havo leerlingen en hoe je dat meet. Om hier antwoord op te geven hebben wij een onderzoek uitgevoerd dat

gebaseerd is op het artikel ‘Self-Determintaion Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being’ van Ryan en Deci (2000). Voor ons onderzoek hebben 89 van de 113 4-

havo leerlingen een vragenlijst ingevuld waarin zij getoetst worden op de mate en soort van motivatie. De resultaten tonen dat leerlingen gemiddeld tot hoog gemotiveerd zijn en dat de meeste leerlingen extrinsiek gemotiveerd maar geïntegreerd gemotiveerd zijn

14. David van der Landen, Edsard Mees en Gerard Rademakers

Begeleider: Ari de Heer

Van zesjescultuur naar kweekvijver voor nieuwe Einsteins?

Niet één leerling is gelijk aan de andere in leerstijl, werkhouding en prestatie. De lesstof en uitleg gaan vaak aan die verschillen voorbij. Effectieve differentiatie beïnvloedt de motivatie waardoor leerlingen optimaal kunnen leren. Hoe differentiatie in onze praktijk wordt gebruikt,

is waar ons onderzoek zich op richt met de vraag: ‘wat is de relatie tussen gedifferentieerd onderwijs en een hogere motivatie bij leerlingen?’ Daartoe hebben wij leerlingen en docenten geïnterviewd en uit literatuur

14

relevante onderzoeken beschreven. Een voorlopige conclusie is dat leerlingen extra uitdaging aangaan als ze daarmee een persoonlijk

leerdoel én een hoger cijfer kunnen behalen.

15. Mike Louwman, Rieke van Vliet en Djim van Zalk

Begeleider: Jacques Haenen De weg naar het Centraal Examen Nederlands. Hoe havo- en vwo-

leerlingen hierop worden voorbereid Op een middelbare school in Zuid-Holland wordt al jaren onder het landelijk gemiddelde gescoord op het Centraal Examen Nederlands. Op

een Gelderse en Overijsselse middelbare school wordt juist boven het landelijk gemiddelde gescoord. Zou dit verschil kunnen komen door de voorbereiding op het CE die de leerlingen krijgen aangeboden? In dit

onderzoek bekijken we op welke scholen meer aandacht wordt besteed

aan het ontwikkelen van tekstbegrip (mesten) en op welke scholen de aandacht uitgaat naar het aanleren van een kunstje om het examen te kunnen maken (meten). Met welke aanpak zouden de leerlingen beter af

zijn?

16. Marit van Rijn Begeleider: Myrthe Nagtzaam

Rubrics voor domein D van CKV

De voorstelling van leren als een persoonlijk, ervaringsgericht proces zonder kennisstandaard vereist zowel werkgedrag van leerlingen als een beoordelingsinstrument voor CKV docenten dat niet te vergelijken is met

andere (kennis)vakken. Hier bestaan echter geen concrete richtlijnen

voor. Gecombineerd met literatuur over reflectie in de onderwijspraktijk vormen enquêtes over ervaringen van domein D door leerlingen input

voor een antwoord op de vraag: Hoe kan invulling gegeven worden aan rubrics die als reflectief en evaluerend instrument worden ingezet om de persoonlijke ontwikkeling van kunst- en cultuurconsumptie onder havisten en vwo’ers in opdracht van Domein D van het vak CKV

inzichtelijk te maken?

TWEEDE RONDE (16:30 – 17.00 uur)

15

17. Daphne van Kesteren, Britte Klarenbeek, Marieke Nijmeijer, Esther Oosterom en Nadine Stunnenberg

Begeleider: Joke Rentrop

Het gebruik van het doeltaal-voertaalprincipe in de Franse les

De theorie leert ons dat veel input in de doeltaal belangrijk is en dat het gebruik van de doeltaal-als-voertaal zeer effectief is. Dit is in strijd met onze eigen ervaringen die laten zien dat het doeltaal-voertaalprincipe

helaas maar weinig wordt toegepast in de praktijk. Daarom vroegen wij ons af: “Wat zijn de beweegredenen van docenten om al dan niet gebruik te maken van het doeltaal-voertaalprincipe?” Ons onderzoek bestaat uit drie casestudies die getest zijn a.d.h.v. lesobservaties en interviews. De

doeltaal-voertaalladder van Kwakernaak is daarbij ons belangrijkste meetinstrument geweest.

18. Nathalie van der Hoeven, Willemijn van Klingeren

en Annemiek Talsma

Begeleider: Otto de Loor

Visie op begaafdheidsonderwijs Stel, er zit een hoogbegaafde leerling in je klas, maar hij of zij haalt niet

bijster hoge cijfers. Wees gerust, je bent niet de enige docent die zich daar zorgen over maakt. Wij hebben gemerkt dat meerdere docenten niet genoeg handvatten hebben om hoogbegaafde leerlingen goed te

kunnen begeleiden. Resultaat: zowel gefrustreerde leerlingen als docenten. Ons onderzoek kijkt naar de visie op hoogbegaafdheidsonderwijs op drie verschillende middelbare scholen, en

hoe dit vervolgens wordt uitgewerkt en ervaren in de praktijk. Via interviews met docenten en leerlingen brengen we dit in kaart, en zullen we kijken naar mogelijke handvatten voor in de eigen lespraktijk.

19. Jasmijn Jansen en Erick de Lange Begeleider: Hans Poorthuis

Hoe kan de determinatie in de onderbouw worden verbeterd? In de bovenbouw op het Amadeus Lyceum zit een aantal leerlingen op

een te hoog niveau. Gedeeltelijk komt dit doordat de determinatie in de onderbouw niet voldoende informatie geeft. In het onderzoek willen we kijken hoe de verschillende vakken in de onderbouw determineren en hoe de beoordelingen tot stand komen. Onze onderzoeksvraag luidt: hoe kan

de determinatie in de onderbouw worden verbeterd? We willen dit onderzoeken aan de hand van interviews. Naast dat we hieruit op willen maken hoever de vakken zijn op het gebied van determineren willen we

16

ook bekijken wat ze nog nodig hebben om de determinatie te verbeteren.

Dit onderzoek is nog in de opstartfase en de onderzoekers willen graag feedback hebben op het onderzoeksvoorstel.

20. Reinier Gruijters

Begeleider: Hans Poorthuis

Aanval op uitval In het onderzoek wordt de uitstroom in de onderbouw van het Amadeus Luceum vergeleken met de uitstroom van scholen in de regio en met

scholen met eenzelfde opleidingsconcept. Met een uitstroommodel worden de redenen van uitstroom in kaart gebracht en voorgelegd aan de mentoren van deze leerlingen middels een semi gestructureerd

vraaggesprek. In de 2e versie van het onderzoek wordt vanuit de literatuur een eigen doorstroommodel gemaakt en dit wordt dan weer over de interviews met de mentoren gelegd. Op deze wijze krijgt de

onderzoeker inzicht in de factoren die een rol spelen in de uitstroom in de onderbouw in de afgelopen 3 jaar.

21. Rebecca Bol, Lieke Faber, Suzanne Korteweg, Robbert Wigt en Zakiya El Yatioui Begeleiders: José Besselink en Lia Voerman

De invloed van de cursus Didactisch Coachen op het contingent handelen van een docent

Sinds 2012 wordt op het Minkema College de cursus Didactisch Coachen aangeboden om docentenfeedback aan leerlingen te verbeteren. Het effect van de cursus op docentenhandelingen en cijfers van leerlingen is al onderzocht; de huidige studie onderzoekt of Didactisch Coachen

invloed heeft op hoe docentenfeedback aansluit op (= contingent) de situatie van de leerling vanuit het perspectief van de leerlingen. Hiervoor is een vragenlijst (Van der Pol, 2010) afgenomen op twee

meetmomenten bij een experiment- en controlegroep. De verwachting is

dat leerlingen een grotere mate van contingent handelen van de docent ervaren indien de docent de cursus Didactisch Coachen heeft gevolgd.

17

22. Rob de Boer, Robin Coops, Rianne Hogebrug, Margit Pothoven, Willemijn Ruissen, Joanne de Vries en Wouter van der Wal

Begeleider: Paul van der Zande

Feedback op UniC

In 2012 is op UniC een langlopend feedbacktraject in het leven geroepen met als doel het feedbackgedrag van de docenten te verbeteren. Hiervoor worden de docenten zowel aan het begin als aan het einde van

het jaar gefilmd en geanalyseerd op hun feedbackgedrag. Tussen deze metingen vinden interventies plaats waarin de docenten effectief feedback leren geven. Aan de hand van de filmanalyse kan er een verandering in feedbackgedrag geconstateerd worden. Zullen de

docenten hun feedbackgedrag hebben aangepast na de interventies? En zo ja, hoe? De beantwoording van deze vragen en dus ook de resultaten van het onderzoek zullen tijdens de PGO-conferentie gepresenteerd

worden.

23. Danae Bos, Laura van der Holst en Allet Krikken Begeleider: Michel Berendsen

Presentatieangst vaardig de baas

Leerlingen die trillend hun blaadje vasthouden, niet uit hun woorden komen of wegduiken achter de piano; het zijn situaties die wij als beginnende docenten Nederlands en Muziek regelmatig tegenkomen.

Presentatieangst komt veel voor in het voortgezet onderwijs. Stuntelende leerlingen voor de klas worden nu vaak beoordeeld op de inhoud van hun presentatie, maar spreekvaardigheid wordt amper aangeleerd of

verbeterd. In dit onderzoek hebben wij daarom een lessenserie ontwikkeld over presentatievaardigheden, met als doel de angst bij leerlingen te verminderen. Met de Vragenlijst Spreken in Groepen van Topman & Kleijn (1996) als uitgangspunt bekijken we wat de invloed is

van onze lessenserie op de angst en het plezier bij leerlingen tijdens een presentatie in een groepje.

24. Claudia Elina Casalino, Sjef van Hoof en Florine Keja Begeleider: Jason Skeet

To TTO or not to TTO: perceived costs of a bilingual education at a school in the Nederlands TTO program needs a certain amount of students to be viable. In this

research, the authors made a survey at Lyceum Oudehoven to compare the attitude of pupils and parents: those attending the TTO and those not. How do they appreciate the different characteristics of the program?

18

What is the perceived value (understood in terms of perceived benefits, costs and risk) of the TTO program as shown by pupils and their parents

who choose for it, in comparison with the intended value of the program as conceived by the TTO staff of the school? Some preliminary

conclusions will be presented.

25. Mirthe Geerlings en Rianne Moleman

Begeleiders: Gjalt Prins en Jan van Tartwijk Grote mensen in problemen: levensstijl en vitaliteit in het volwassenenonderwijs

Gezondheid en werkbeleving gaan hand in hand, en vormen ook de aanleiding voor dit onderzoek. Ziekteverzuim in het onderwijs is hoog en vaak onderzocht, en de conclusie luidt vaak dat werkdruk de schuldige is.

Dit PGO concentreerde zich op een volwassenenonderwijslocatie in Amsterdam. Het volwassenenonderwijs, met haar avondlessen, uitgesproken leerlingen en intensief mailverkeer, blijkt qua werkdruk

vergelijkbaar met regulier onderwijs. Het lijkt echter dat levensstijl en persoonlijke planning een grotere invloed hebben op de vitaliteit van de

docent in het vavo. ‘Grote Mensen Problemen’ adresseert de werking van beweging, voeding en planning op het leven van de leraar.

26. Aniek Heerink en Zhour Shleesh

Begeleider: Felix van Vugt Docent als een creatief ontwerper van onderwijs

Dit onderzoek stelt het adaptief en activerend leren centraal door de docent als creatief ontwerper in te zetten voor het ontwikkelen van onderwijs. De onderzoekers hebben onderwijs ontwikkeld, toegepast en geëvalueerd bij HAVO 5 leerlingen aan het Dalton college in Den Haag.

Gedurende zes weken hielden leerlingen zich bezig met de ontworpen praktische opdracht met een maatschappelijk of politiek thema naar keuze. Leerlingen moesten verschillende soorten artikelen schrijven voor

een online krant. Deze praktische opdracht is in drie HAVO 5 klassen

uitgezet en heeft ruim zestig online kranten opgeleverd. De voorlopige onderzoeksresultaten beschrijven onderlinge verbanden tussen het

scheppen van creativiteit, autonomie en authenticiteit in het onderwijs en de beleving van HAVO 5 leerlingen ten aanzien van de praktische opdracht.

19

27. Mirte Huisman, Cleo Nederhoed en Annika van Staa Begeleiders: Ari de Heer en Felix van Vugt

Hoe kan je gemotiveerd gedrag van leerlingen tijdens de

maatschappijleer les bevorderen?

Het gebrek aan intrinsieke motivatie van de leerling is een praktijkprobleem waar wij tijdens onze stage ook dagelijks mee te maken hebben. Ons onderzoek is dan ook gericht op het leerlingperspectief: op

welke manieren kan je gemotiveerd gedrag van de leerling tijdens je les bevorderen, volgens de leerlingen zelf? Hierbij gaan we specifiek in op het vak Maatschappijleer. We hebben op twee scholen een enquête afgenomen over motiverende factoren en daarna de ‘wensen’ van de

leerlingen toegepast in de les. Zijn de leerlingen tijdens deze lessen ook meer gemotiveerd geraakt? Wij verwachten van wel, uit de focusgroep interviews zal blijken of dit ook echt zo is!

28. Alana Fermont, Daphne Luiten en Robin Smit

Begeleider: Rick de Graaff

Specifieke redenen voor het verwerven van Native Speakers in TTO: drie specifieke casussen

Benieuwd of de meerwaarde van native speakers in het Tweetalig Onderwijs verder strekt dan slechts hun taalbeheersing? Nieuwsgierig naar de bronnen, overtuigingen en redenaties op basis waarvan TTO

scholen native speakers werven? En geïnteresseerd in het gegeven of hierbij in de onderwijspraktijk onderscheid gemaakt wordt tussen native speakers die worden aangenomen in de functie van taaldocent,

zaakvakdocent of creatief vakdocent? Dit PGO beantwoordt deze vragen.

PAUZE (17:00 – 17:15 uur)

Broodjes kunnen meegenomen worden naar de keynote

20

Keynote 2: Lesson study als professionaliseringsvorm voor (startende) leraren. Felix van Vugt, lerarenopleider Universiteit Utrecht

Wat is een goede leraar, wat moet hij/zij kunnen, hoe kan je dat in kaart brengen en op welke manier kan je starters in het beroep het beste begeleiden? Een mogelijkheid: door middel van Lesson Study, een

professionaliseringsvorm waarin gezamenlijk op een onderzoeksmatige manier lesmateriaal wordt ontwikkeld en geanalyseerd op het effect op het leren van leerlingen. Felix van Vugt zal in zijn lezing ingaan op de

mogelijkheden en meerwaarde van lesson study in het onderwijs.

29. Mare Hamersma, Wouter Martens en Lois Rutters

Begeleider: Jacques Haenen Literaire adaptaties en hun invloed op het leesplezier van

leerlingen in het middelbaar onderwijs Het lezen en behandelen van literaire werken speelt nog altijd een secundaire rol in het MVT-onderwijs. Een belangrijke reden hiervoor is de beperkte leesvaardigheid van leerlingen in de doeltaal. Naar onze mening

zou het gebruik van adaptaties (literaire teksten herschreven op het taalniveau van de leerling) een oplossing kunnen zijn. In ons PGO willen we door middel van proeflessen en enquêtes de effectiviteit van deze

adaptaties onderzoeken: ervaart de leerling het verhaal beter in de

originele vorm, of in een aangepaste vorm? Met andere woorden: wordt het leesplezier van de leerling vergroot wanneer er wordt gewerkt met

adaptaties?

DERDE RONDE (17: 55 – 18:25 uur)

KEYNOTE 2 (17:15 – 17:50 uur)

21

30. Lidewij Couwenberg, Anne-Marit van Dam, Marit Molenaar, Okke Mostard, Marije Nool, Charlotte Schroot, Leonie Slabbekoorn,

Antoon Telgenhof en Annemarije Visser Begeleider: Adrienne Westermann

Het effect van Feedbacktraining op het Cals College Nieuwegein Door middel van docententrainingen gericht op het verbeteren van gegeven feedback wil het Cals College Nieuwegein de leeropbrengst van

de leerlingen verhogen, zodat potentieel excellente leerlingen zich ook dusdanig zullen ontwikkelen. Dit onderzoek richt zich op twee onderzoeksvragen: leidt de interventie die het Cals College Nieuwegein aanbiedt tot een toename van de hoeveelheid en verandering van het

type feedback tijdens een klassikaal feedbackmoment; en vindt er een significante verandering in de leerhouding plaats bij de leerlingen wiens docent heeft deelgenomen aan de training? Videoanalyses en enquêtes

zullen uitwijzen of deze beoogde veranderingen plaatsvinden naar aanleiding van de interventie.

31. Esther Brouwers, Stefan van der Leeden, Alexander Ploeg en Sanna

van Putten Begeleider: Hans Wessels

Een beeldig voorbeeld? Beeldmateriaal en het gebruik door leerlingen

Beeldmateriaal: de lesmethoden van alle schoolvakken staan er vol mee. Afbeeldingen, grafieken en schema’s: allemaal met het doel het leren beter, aantrekkelijker en vooral begrijpelijker te maken voor de leerling.

Men kan zich echter afvragen of dit daadwerkelijk het geval is. Besteden leerlingen wel (genoeg) tijd en aandacht aan al dat beeldmateriaal? En zo ja, zijn zij in staat om deze op waarde te schatten? Dit onderzoek richt zich op de functie van die beelden hebben, hoeveel tijd leerlingen hieraan

besteden en hoeveel waardering leerlingen ervoor hebben. Tijdens de presentatie zullen er aan de hand van de conclusies van het onderzoek een aantal concrete praktische tips voor de (jonge) docent naar voren

komen hoe beeldmateriaal succesvol kan worden ingezet in de

lespraktijk. We zien je graag bij onze presentatie.

22

32. Jurriaan Pennartz Begeleider: Martine van Rijswijk

Een uitdagend experiment: gebruik een werkvorm die je

verafschuwt

Lesgeven is spannend. Maar om het nog spannender te maken kun je jezelf dwingen een werkvorm toe te passen die totaal niet bij jou past. Een werkvorm waar jij van overtuigd bent dat deze niet werkt. Met dit

PGO-experiment onderzochten wij het effect op een beginnend docent wanneer deze een werkvorm toepast waarin hij allerminst gelooft. Dus heeft Jurriaan zelfverantwoordelijk lerend lesgegeven. En hij vond het verschrikkelijk. En leerzaam. Daarom deelt hij graag zijn ervaring met

andere beginnend docenten.

33. Maarten Jansen en Harro Reeders (docenten) Eloy Nunez, Jasha Nieuwenhuis, Peter de Jong, Fleur Daalmeijer, Arend van Wijk, Pim Morskate, Kim Uitslag, Margot van Leussen,

Willemijn Donk (studenten) Begeleider: Ada Herwig

Differentiëren op leerstijl in het Voortgezet Onderwijs In het Schoolplan van Christelijk College Groevenbeek voor 2013-2017 wordt het volgende doel gegeven onder het motto “omgaan met

verschillen tussen leerlingen”:“Ons doel is, dat alle docenten zoveel mogelijk rekening houden met verschillen tussen leerlingen in leerstijl, tempo en gedrag.”

Deze ambitie vormt de achtergrond voor de keuze die is gemaakt voor een onderzoek op het gebied van differentiatie in het onderwijs op Chr. College Groevenbeek. Hierbij is de volgende hoofdvraag opgesteld: Heeft

differentiatie op leerstijl effect op de attitude van leerlingen in de onderbouw van het HAVO en VWO op Chr. College Groevenbeek? Voor ons onderzoek zijn we uitgegaan van de leerstijlen van Kolb (bezinner,

denker, beslisser en doener). Na het doen van literatuuronderzoek zijn

didactische uitgangspunten geformuleerd voor het maken van leertaakgericht lesmateriaal. Drie docenten en een stagiaire hebben op

basis hiervan een lessenserie ontworpen waarbij de leerlingen op hun specifieke leerstijlen zijn bediend. Middels een vragenlijst, observatie en interviews is onderzocht wat de effecten van deze aanpassingen zijn geweest op de attitude van de leerling (motivatie, leertaakgerichtheid en

tevredenheid).Tevens is onderzocht of de participatie in het onderzoek een verbeterd inzicht bij docenten heeft opgeleverd in het samenstellen en uitvoeren van leerstijlgericht onderwijs.

23

34. Elly Kok, Stephanie Mugie, Shera Gerber

Begeleider: Ada Herwig

Pilot Tabletklas

Activeert en stimuleert het digitale materiaal dat door docenten wordt aangeboden naast de methode, de leerlingen uit de tabletklas? Dit is de vraag die in dit onderzoek centraal staat.

35. Stefan Rutenfrans en Sara Jabri

Begeleiding: Paul bvan de Zande

Feedback geven doe je zo! Dit onderzoek maakt deel uit van het driejarige Profeedtraject op de

Werkplaats. Vorig jaar was er een professionaliseringtraject uitgezet voor twee teams, dit jaar is dat uitgebreid met twee nieuwe teams.. De onderzoeksvraag heeft betrekking op de mening van de docenten over de

leeropbrengst (toegenomen kennis met betrekking tot de theorie over feedback volgens Hattie & Timperley) van de verschillende onderdelen

van het professionaliseringstraject op de manier waarop ze leerlingen feedback geven. Het is een evaluatieonderzoek waarbij wij middels

logboeken, die na iedere interventie ingevuld worden, de opinie van de docenten gaan analyseren. Wij denken dat dit onderzoek een stukje bewustwording bij docenten teweeg zal brengen, we merken al dat de

begrippen inslijpen die we hanteren tijdens het traject.

36. Roderic Bosboom, Meghan Goff, Laura Isherwood en Ruth Knot-de Haan Begeleider: Gerrit Jan Koopman

The relationship between students’ attitude towards peer assessment and the quality of peer feedback Peer feedback can be a useful assessment tool for teachers, but students

may regard it as invaluable or intimidating. Our research explores the

relationship between the attitude of 2nd year TTO students towards peer assessment and the quality of feedback they provide peers on a short

writing assignment. To explore this relationship the students completed surveys on their attitude before giving and after receiving feedback, and the quality of their feedback was assessed using a rubric. Preliminary data analyses reveal that students generally become more confident and

see peer assessment as more valuable after having received feedback of good quality.

24

(Presentation will be in English)

37. Denise Broxterman, Nadia Khawalid, Nienke Snijders

en Esmee Willemse

Begeleider: Frans Kranenburg Students’ perception of feedback

Much research has been done on the ways teachers give feedback, but little is known about how students in the bilingual stream perceive and therefore comprehend feedback. The central question of this research is: what levels of written feedback (feedback; feed up, feed forward) and

which dimension (on task; processing; self-regulation; self) do bilingual students find most useful, taking into account their learning background (motivation, stress level, and prior experience with feedback)? Research

methods employed are questionnaires, interviews, observations, and recordings of students’ evaluations of feedback they received on an assignment. Preliminary conclusions will be presented.

(Presentation will be in English)

38. Vincent van Hees, Jesse Mesman en Finbar Schutte Begeleider: Jan van Tartwijk

Zin en onzin van de iPpad Fundamenteel onderzoek over het nut van de Ipad bevindt zich in de kinderschoenen en ontbreekt op sommige vlakken volledig. Dit

onderzoek focust op de gevoelens van autonomie, ervaren competentie en de intrinsieke motivatie van leerlingen met het werken met de iPad. Heeft het device een positief effect op deze drie pijlers van motivatie? Meer onderzoek is hier voor nodig, maar de eerste resultaten van dit

onderzoek wijzen uit dat er weinig tot geen verschil waarneembaar is tussen leerlingen zonder - en leerlingen met iPad.

39. Anne van Leest en Ronald van Leeuwen Begeleider: Gjalt Prins

Toetsen we nu vakinhoud of begrijpend lezen? Een onderzoek naar de invloed van onpersoonlijk taalgebruik van toetsvragen op de leesbaarheid van toetsvragen van brugklasleerlingen in het

voortgezet onderwijs Dit onderzoek gaat over een meisje, Samira. Samira heeft een verschrikkelijk oorlogsverleden in Syrië. Tijdens een toets over het

25

aardrijskundige thema ‘cultuur’, heeft zij haar verhaal gedaan bij brugklasleerlingen. Echter, de helft van de leerlingen moest het in plaats

van met Samira’s hulp doen met een suffe standaardtoets van de methode. Wat zijn de effecten van het personaliseren van toetsvragen?

Hebben minder leesvaardige leerlingen hier extra baat bij?

40. Marieke van Kemenade, Eddy van Kuppevelt, Carly van Tilborg en

Marieke Westerhout Begeleider: Erwin Mantingh

De Zaak V.: literatuurgeschiedenis in havo-4

Het lijkt voor veel docenten een kriem: literatuurgeschiedenis in havo-4. Een vaak gehoorde verzuchting is dat we te maken hebben met ongemotiveerde leerlingen. Is dat wel zo? Bieden de docenten de stof

eigenlijk wel op een effectieve manier aan? Naast een literatuurstudie naar een zogenoemde ‘havodidactiek’, hebben we ook een lessenserie ontworpen voor havo-4, waarin didactisch verantwoorde keuzes zijn

gemaakt, toegespitst op de leerling in havo-4, met De burggravin van Vergi als basistekst: literatuurgeschiedenis in havo-4 is leuk, voor zowel

de leerling als voor de docent!

41. Barbara Hoevenaars, Helen Hol en Hans Verhees

Begeleider: Rosanne Zwart

Verkenningstocht langs TPRS-docenten in Nederland: de lespraktijk in kaart gebracht

TPRS is een communicatieve taalleermethode die uit Amerika is overgewaaid. Volgens de grondlegger van TPRS werkt de methode het best als deze ‘stand-alone’ ingezet wordt in de MVT-lespraktijk en als deze dus niet gecombineerd wordt met een leergang. Echter, in

Nederland heerst een ‘leergangen-cultuur’: op middelbare scholen worden meestal leergangen van educatieve uitgeverijen ingezet in de mvt-lessen. Dit is een dilemma waar TPRS-docenten in de dagelijkse

praktijk tegenaan lopen. Ons onderzoek stelt dit dilemma centraal. Wij

interviewden zes TPRS-docenten om vervolgens de manier waarop TPRS wordt gecombineerd met een educatieve leergang en de

overwegingen die daarbij een rol spelen in kaart te brengen. Tijdens onze posterpresentatie laten we de resultaten van ons onderzoek zien en doen we aanbevelingen voor docenten die TPRS in hun les willen inzetten.

26

42. Lon Boonekamp en Jeanine de Graaf-Beekhuis Begeleider: René Almekinders

Mentoraat, het ideaalbeeld volgens de leerling In dit artikel wordt onderzocht wat de ideale mentor is volgens de leerling en of de daaruit voortvloeiende interactionele competenties te meten zijn in de Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag (VIL).

Het onderzoek laat weinig tot geen verband zien tussen de competenties die leerlingen wensen bij een mentor en de competenties die gemeten worden in de VIL. Hierdoor blijkt de VIL geen geschikt meetinstrument

om te bepalen of een docent al dan niet geschikt is als mentor. De eerste resultaten lijken erop te wijzen dat een havo leerling een ander ideaalbeeld van een mentor heeft dan een vwo leerling.

43. Marije Kooij en Annemarie van der Klooster Begeleiders: Gjalt Prins en Jan van Tartwijk

Spelling- en grammaticaonderwijs in de brugklas In het ‘Referentiekader doorlopende leerlijnen taal en rekenen’ ligt

vastgelegd welk niveau leerlingen aan het eind van hun hele onderwijscarrière (basisschool tot het hoger onderwijs) moeten beheersen. Hierin staat beschreven dat een leerling aan het einde van

zijn schoolcarrière onder andere dient te beschikken over een breed arsenaal aan kennis van begrippen om over taal en taalverschijnselen te kunnen spreken. Uit de praktijk blijkt dat het verwerven van die regels, en de automatische beheersing ervan, veel tijd vergen en daarnaast ook

vragen om voortdurende herhaling van de stof door het aanreiken van oefenmateriaal. Doel van het onderzoek is om een het lesmateriaal voor de invulling van

deze taaluurtjes in te kaderen in het F1 en F2 niveau grammatica &

spelling. Er is een syllabus met theorie en oefeningen gemaakt, en er is een docentenhandleiding met activerende werkvormen om de taaluurtjes

beter vorm te geven. De nieuwe methode zal door een expert-judgement groep, bestaande uit de sectiecollega’s Nederlands, beoordeeld worden.

VIERDE RONDE (18:30 – 19:00 uur)

27

44. Myrte Bijster en Paul Grijzenhout

Begeleiders: Gjalt Prins en Jan van Tartwijk

Behoefteonderzoek vakoverstijgend taalonderwijs

Het doel van ons onderzoek is om te indexeren en analyseren wat voor vakoverstijgend taalonderwijs er kan worden aangeboden om het voor leerlingen inzichtelijker te maken wat taal is en wat talen (daarom)

gemeen hebben. Wij willen onderzoeken wat de behoefte is van leraren met betrekking tot zo’n meta-taalproject. Het idee is dat het project zo wordt opgezet dat leerlingen zelf actief bezig gaan met het vergelijken van de talen die zij tot dan toe geleerd hebben om zo tot een dieper

inzicht te komen over de werking en structuur van talen in het algemeen: iets wat ze bij het verder leren van die en nieuwe talen voordeel op zou moeten leveren. Het project moet ze niet sturen maar hen met behulp

van een duidelijk kader begeleiden in hun onderzoek. De vraag is dan ook niet of het project er moet komen, maar welke vorm het kader aan moet nemen. Richt het kader zich op algemene taalkunde of ook

toegepaste taalkunde? Houden de leerlingen zich meer bezig met het analyseren van de grammatica, het vocabulaire of het ontstaan van de

talen? Moeten alle leerlingen hetzelfde onderwerp en of dezelfde talen onderzoeken? Met dit onderzoek hopen wij na het analyseren van een

aantal interviews met docenten op twee verschillende scholen te komen tot een advies wat betreft vakoverstijgend taalonderwijs.

45. Robert Schutte, Eric Streefland, Anita Buitelaar

Begeleider: Ada Herwig

Onderzoek naar onderbouwrendement: oorzaken en opvallendheden Het onderbouwrendement van het Scala College is de laatste jaren flink

gezakt, met name in het VMBO-T. Hoe komt het dat leerlingen afzakken binnen het VMBO of met een HAVO-advies toch op VMBO-T eindigen? Door middel van interviews en enquête wordt gekeken waar de oorzaken

/opvallendheden zich bevinden.

46. Michiel Busz en Janneke Helleman Begeleider: Lia Voerman

E-feedback op profielwerkstukken: grademark en de kwaliteit en efficiëntie van feedback geven

28

47. Peter Paul Blijerveld en Teddy Steen (docenten) Kübra Esroy (student)

Begeleiders: Harmen Schaap en Lia Voerman

Didactisch coachen Dit onderzoek is een vervolg op eerder onderzoek op het Minkema naar Didactisch Coachen. Peter Meijer verzorgt al langer een training voor

docenten en de schoolleiding wil graag weten wat het effect is van deze training. We hebben data verzameld door middel van vragenlijsten en filmen in de les om te meten of de visie op Didactisch Coachen en het gedrag van docenten is veranderd na het volgen van de training.

48. Willemijn en Annet Willigenburg

Begeleider: Paul van der Zande

Feedback

49. Andrea Cawood, Roxanne Elt, Marleen Ensink en Silke Stegmann

Begeleider: Frans Kranenburg

Determining TVWO-success The popularity of bilingual education is growing and an increasing number of schools in The Netherlands offer a TVWO-stream. Scala

College in Alphen a/d Rijn is one of these schools. While a great number of students at Scala College complete the program and receive their IB-certificate, a number of students leave before the end. To maintain a

high standard of education, Scala College needs to tackle this drop-out rate. To increase the number of students who complete the program successfully it is necessary to know which factors contribute to success in the TVWO-program. This research will explore the degree in which

motivation, gender, CITO scores, social economic factors, quality of the programme, the support students receive during the programme and language learning attitude play a role in determining this success.

(Presentation will be in English)

29

50. Frank Faber, Lesley Goes, Annabel de Haas, Linda Haesenbos, Reinier Kniest, Linda Kraan, Annabelle Roovers, Sanne Slangen,

Daan Verwijmeren Begeleider: Paul van der Zande

FeedBack, FeedUp en FeedForward in verschillende situaties op De Werkplaats Kindergemeenschap: Een praktijkgericht onderzoek naar het geven van FeedBack, FeedUp en FeedForward

op taak, proces en zelfregulate bij domeinuren, toetsbesprekingen, mondelingen en presentaties Naar aanleiding van het meerjarige ProFeedproject werd onderzoek gedaan naar feedback op domeinschool de Werkplaats. Daarbij werd

onderzocht in hoeverre er een verandering waar is te nemen in het gebruik van mondelinge feedback, -forward en -up bij de deelnemers aan de interventiebijeenkomsten op de Werkplaats. In verschillende

onderwijssituaties zijn filmfragmenten gemaakt voor en na de interventie. De analyse van deze fragmenten bestond uit het benoemen en indelen van de feedbackmomenten in feedback, -forward en –up op

taak, proces of zelfregulatie. Naar aanleiding van deze analyse concluderen wij dat er geen merkbaar effect van de interventie is

gevonden.

51. Ingrid van de Bovenkamp en Dimitra Dimitrou

Begeleider: Stephan Ramaekers

Informatica op het VO: Een vak apart Informatica is een vak apart op het VO: het is een keuzevak, zonder

centraal eindexamen, en niet alle scholen bieden het aan. Veel groepen houden zich bezig met de vraag wat informatica op het VO is of zou moeten zijn. Naast het gebruik van bestaande lesmethodes maken informaticadocenten vaak gebruik van eigen materiaal. D.m.v. interviews

hebben we onderzocht in hoeverre en waarom informaticadocenten van een lesmethode afwijken. Zoals het er nu naar uitziet, kunnen we als beginnende docenten volgend jaar met een gerust hart wel een methode

kiezen en volgen: Het is niet altijd uit onvrede dat er wordt afgeweken.

52. Céline van Charante Begeleider: Rosanne Zwart Woordverwerving aan de hand van Mondria’s

handcomputersysteem Voor het lezen van vreemdtalige teksten wordt er gesteld dat je voor een redelijk goed tekstbegrip ongeveer 90 à 95 % van de woorden uit de

30

tekst moet kennen. Daarmee is een goede kennis van het vocabulaire een belangrijk uitgangspunt in het onderwijs, maar tevens ook een

lastige. Want: hoe bied je de uitbreiding van woordenschat op een effectievere manier aan, zodat deze op de lange termijn nog onthouden

wordt? In dit PGO wordt, aan de hand van een excelprogramma, naar de

praktische kant van Mondria’s handcomputersysteem gekeken. Dit excelprogramma is gebruikt door 40 leerlingen uit vier vwo.

BORREL (19:00 – 19:45 uur)