School of Education – Zomerschool 2012 Praktijkgericht onderzoek voor lerarenopleiders

Wetenschappelijke informatiebronnen op het

internetOnline academische publicaties zoeken

en verwerken

School of Education – Zomerschool 2012

Praktijkgericht onderzoek voor lerarenopleiders

Jan Bollansée

(KU Leuven UBD)

Inhoud

1. Wetenschappelijke informatie en het WWW (3-12)

2. Zoekinstrumenten en zoek-strategieën (13-41)

3. Wetenschappelijke informatie-bronnen evalueren (42-52)

4. Referentiebeheer (53-59)

Inhoud

1. Wetenschappelijke informatie en het WWW

2. Zoekinstrumenten en zoek-strategieën

3. Wetenschappelijke informatie-bronnen evalueren

4. Referentiebeheer

A. Indexed World Wide Web

deel van het internet dat door algemene zoekmachines gedekt wordt

recente schattingen komen uit op

> 9,26 miljard webpagina’s (http://www.worldwidewebsize.com/ )

> 628 miljoen websites (http://news.netcraft.com/archives/category/web-server-survey/ )


A. Indexed World Wide Web

websites & webpagina’s die• publiek toegankelijk zijn• hoofdzakelijk statische inhoud aanbieden• via hyperlinks met elkaar verbonden zijn• openstaan voor web crawlers

= SURFACE WEB


B. Deep Web

websites & webpagina’s die• afgeschermd zijn (uit commerciële of andere

overwegingen)• op dynamische wijze inhoud aanbieden• niet via hyperlinks met andere websites verbonden

zijn• bestandstypes bevatten die niet geïndexeerd kunnen

worden


B. Deep Web

raming: tot 500x groter dan Surface Web!


C. Academische publicaties op het internet

wetenschappelijke artikelen en boeken traditioneel uitgegeven door commerciële uitgevers en organisaties


C. Academische publicaties op het internet

wetenschappelijke artikelen en boeken traditioneel uitgegeven door commerciële uitgevers

> 90 % van academische output, inclusief nagenoeg alle toptijdschriften

beschikbaar op Deep Web: abonnement of licentie vereist!


D. Open Access

beweging/praktijk om onderzoeksresultaten snel en vrij toegankelijk te verspreiden via het internet om kennis en onderzoek te stimuleren

auteurs verlenen toestemming voor (her)gebruik van hun werk volgens de voorwaarden van een niet-exclusieve licentie

onderzoeksresultaten zijn gemakkelijker te vinden en dragen zo meer bij tot verder onderzoek


D. Open Access

twee wegen

• Gold Road: auteur publiceert in Open Access tijdschrift dat onmiddellijk gratis toegang verleent op eigen platform

• Green Road: auteur publiceert in commercieel tijdschrift én archiveert Open Access versie in online archief = (institutioneel) repository


D. Open Access

KU Leuven onderschrijft principes van Open Access beweging – Green Road

Website @ http://bib.kuleuven.be/ub/doelgroep-onderzoek/open-access

Repository Lirias @ http://lirias.kuleuven.be

ook geïntegreerd in Limo zoekplatform

nog in volle ontwikkeling – niet zonder problemen


Inhoud




4. Referentiebeheer

• “het internet” als informatiebron gebruiken is gemakkelijker gezegd dan gedaan

• verschillende “onderdelen” complementair te gebruiken

• efficiënt zoeken vereist goed plan/ doordachte strategie!

2. Zoekinstrumenten en zoekstrategieën

Informatievaardigheden

= competentie: het geheel van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes nodig voor

het vaststellen van informatiebehoeftenhet efficiënt terugvinden van relevante informatiehet evalueren van informatiehet effectief en correct gebruiken van informatie



Belang voor de Associatie KU Leuven - Onderwijs:

informatievaardigheden als algemene competentie ingeschreven in de bamaprofielen

Normen voor informatievaardigheden in het hoger onderwijs



Belang voor de Associatie KU Leuven – Bibliotheken:

horizontale en verticale integratie van informatie-vaardigheden in bama-opleidingen mee bevorderen:

OOF-project ‘Flexibel inzetbare leerobjecten’ blauwdruk voor een leerlijn informatie-vaardigheden + hulplijst ter evaluatie online leerplatform


A. Zoeken in het Surface Web1) Drie types zoekinstrumenten:

1.1 Naslagwerken

- encyclopedieën en woordenboeken

- Wikipedia: in het Nederlands, Engels, Frans, …

!! bewerkt door de ganse internetgemeenschap –

met alle voor- en nadelen !!



1.2 Onderwerps- of webgidsen

- mensen met kennis van zaken selecteren per onderwerp de beste websites en ordenen ze in een boomstructuur die doorzocht en doorbladerd kan worden

- kwaliteit verzekerd, maar soms moeilijk te navigeren en onmogelijk up to date te houden



1.2 Onderwerps- of webgidsen

- algemene: About.com, DMOZ – Open Directory Project (ook beschikbaar in het Nederlands), Yahoo! Directory Search

- Vlaamse: Wegwijzer (Bibnet Vlaanderen)

- hoger onderwijs: ipl2 (USA) (Intute en BUBL Link worden niet meer bijgewerkt sinds 2011)



1.3 Zoekmachines

- ongestructureerd zoeken, op basis van sleutel-woorden en kernbegrippen, in een automatisch en systematisch samengestelde databank

- resultaten sterk bepaald door kwaliteit van zoek-termen, de manier waarop ze gecombineerd worden én de logica volgens dewelke de zoekmachine ze rangschikt

- “verticaal zoeken” mogelijk, maar slechts weinig filters



1.3 Zoekmachines

- algemene: bv. Ask, Bing, Exalead, Google, Yahoo, …

- gespecialiseerde – regionaal, per vakgebied of thema, bestandsformaat of publicatietype: bv. Kobala, LibraryThing, Picsearch, Internet Archive, …

- meta-zoekmachines: voeren een zoekactie in meerdere zoekmachines tegelijk uit en presenteren de resultaten in één enkele lijst: bv. Dogpile, Ixquick, ...


A. Zoeken in het Surface Web2) Algemene zoektechnieken

• Booleaanse operatoren: verbindingswoorden om je zoekactie mee te verfijnen

AND beperkend: alle zoektermen moeten samen voorkomen in de

zoekresultaten

OR uitbreidend: de gebruikte zoektermen moeten niet allemaal voorkomen

NOT beperkend: de aangeduide term mag niet voorkomen


A. Zoeken in het Surface Web2) Algemene zoektechnieken

• dubbele aanhalingstekens “ ” : zoeken naar een exacte zin of uitdrukking

• haakjes ( ) : zoektermen binnen een zoekactie groeperen (‘nesting’); kan gebruikt worden in combinatie met Booleaanse operatoren (in het bijzonder OR)


A. Zoeken in het Surface Web3) Bijzondere zoekopties en –operatoren per

zoekmachine:

• integreren “advanced search”-opties in de “basic search”

• voor Bing: zie http://onlinehelp.microsoft.com/en-us/bing/ff808421.aspx

• voor Google: zie http://support.google.com/websearch/bin/answer.py?hl=nl&p=adv_operators&answer=136861


A. Zoeken in het Surface Web4) Bijkomende zoekopties en –operatoren in Google

filetype: (zonder spatie): bepaald bestandstype opgeven

filetype:pdf filetype:ppt filetype: jpg

author: (zonder spatie): zoeken op auteursnaam

author:Flowers

intitle of allintitle: (zonder spatie) om aan te geven dat de zoek-term(en) in de titel van een publicatie/site moet(en) staan

intitle:environment allintitle:supply chain networks

intext of allintext: (zonder spatie) om aan te geven dat de zoek-term(en) in de tekst van een publicatie/site moet(en) staan

intext:plagiarism allintext:”financial crisis”

site: (zonder spatie) om op een welbepaalde website of een specifiek domein te zoeken

site:edu site:ond.vlaanderen.be leerplannen


B. Zoeken in het Deep Web1) Drie types zoekinstrumenten

1.1 Naslagwerken

- commerciële encyclopedieën (al dan niet met input van de internetgemeenschap) & woordenboeken

• Encyclopaedia Britannica, Universalis, Encyclopédie contributive Larousse en ligne

• Le Grand Robert, Le Petit Robert, Oxford English Dictionary, Van Dale Onlinewoordenboeken

• Who’s Who In The World enz.



1.2 Overzichten

- per titel en per discipline

- op websites van• uitgevers• (academische en openbare) bibliotheken



1.3 Zoekmachines

- gestructureerd zoeken, op basis van sleutelwoorden en kernbegrippen, in een inhoudelijk gecontroleerde databank

- resultaten sterk bepaald door kwaliteit van zoek-termen en de manier waarop ze gecombineerd worden, maar inhoud in principe gewaarborgd

- uitgebreide sets van filters brengen reliëf en oriëntatie



1.3 Zoekmachines

- bijzondere: databanken

• zoekplatformen van afzonderlijke uitgevers

• zoekplatformen van aggregatoren

- zoekplatformen van bibliotheken

• metasearch-instrumenten: bv. LibriSourcePlus

• discovery services: bv. Limo



1.3 Zoekmachines

- Limo discovery service• integratie van klassieke bibliotheekcatalogus en zoek-machine voor e-

bronnen• gedrukte & audiovisuele bronnen naast databanken en e-journals,

boeken en tijdschriften naast hoofdstukken en artikelen• zoekresultaten in eerste instantie beperkt tot eigen col-lectie, maar

uitgebreid bibliografisch zoeken ook mogelijk

vanaf academiejaar 2012-13 uitgerold in

heel de Associatie KU Leuven



1.3 Zoekmachines

- twee algemene:

Google Scholar (Google)

Scirus (Elsevier)

• gespecialiseerd in wetenschappelijke publicaties

• indexeren artikelen, pre-prints, protocollen, patenten, websites van onderzoekers & instellingen, repositories, …

• bronnenlijst Google Scholar niet beschikbaar



1.3 Zoekmachines

- twee algemene: Google Scholar & Scirus

• gratis toegankelijk d.w.z. gratis doorzoekbaar

• verlenen GEEN toegang tot afgeschermde content: verloopt via IP-adresherkenning

on campus: toegangscontrole op de achtergrond off campus: stuiterproxy/proxy server nodig


B. Zoeken in het Deep Web2) Algemene zoektechnieken

• Booleaanse operatoren AND OR NOT• dubbele aanhalingstekens “ ”• haakjes ( )• truncatie & wildcards

- het aantal zoekresultaten verhogen door te zoeken naar vorm- en spellingsvarianten

- woordafbreking op gemeenschappelijke stam (niet te dicht bij het begin van woorden!)

- gebruikte symbolen (bv. * ? $ #) en mogelijke plaatsing (begin/midden/eind) per databank controleren in Help-sectie


B. Zoeken in het Deep Web3) Bijzondere zoekopties en –operatoren

- basiszoekfunctionaliteit in elke databank dezelfde

- elke interface biedt nog aparte zoekmogelijkheden

- kijk uit naar:• fielded/faceted searching: filters & facets

• proximity operators: hoe dicht moeten de zoektermen bij elkaar staan?

• onderwerpsbegrippen / thesauri: gecontroleerde woordenschat

• citatie-informatie: in welke andere publicatie wordt naar deze publicatie verwezen?


C. Zoeken naar Open Access publicaties

Overzichten en zoekmachines (geïntegreerd)• DOAJ - Directory of Open Access Journals• DOAB - Directory of Open Access Books• OpenDOAR – Directory of Open Access Repositories

• OAIster (onderdeel van WorldCat)

… en de catalogus en/of discovery service van je bibliotheek


D. Zoeken voor gevorderden

Doel van systematisch literatuuronderzoek

- alle belangrijke publicaties over het eigen onderzoeksobject terugvinden

- op de hoogte blijven van nieuwe publicaties binnen het eigen onderzoeksdomein

- op de hoogte blijven van nieuwe publicaties in verwante disciplines

... op de meest efficiënte manier...


D. Zoeken voor gevorderden

Zoekacties in (papieren en digitale) informatiebronnen gebeuren nog in belangrijke mate ‘live’: de onderzoeker voert het onderzoek zelf uit in de bibliotheek of aan het computerscherm

Dit basiswerk kan aangevuld worden door middel van elektronische attenderingen

• geïnitieerd tijdens ‘live’ onderzoek

• bouwen voort op persoonlijke uitgevoerde zoekacties

• houden de onderzoeker met (min of meer) regelmatige tussenpozen op de hoogte van nieuwe zoekresultaten


D. Zoeken voor gevorderdendrie types elektronische attenderingen

1. TOC-alerts: je ontvangt automatisch informatie over nieuwe artikels verschenen in

– het laatste nummer van een tijdschrift– meerdere publicaties in een opgegeven onderzoeksdomein

op uitgeversplatformen: bv. OvidSP, ProQuest, Sage Journals, ScienceDirect

in bibliografische en full text databanken: bv. EBSCOhost, JSTOR, Web of Science

speciale TOCs-services: websites die de inhoudstafels van wetenschappelijke tijdschriften van verschillende uitgevers verzamel: bv. ticTOCs, JournalTOCs



1. TOC-alerts

2. Search alerts: een bepaalde zoekactie op exact dezelfde wijze automatisch laten herhalen in exact dezelfde dataset, met een vaste frequentie beschikbaar in de meeste databanken met een

moderne interface ook beschikbaar in Google & Google Scholar



1. TOC-alerts

2. Search alerts

3. Citation alerts: op het niveau van afzonderlijke publicaties: je wordt verwittigd wanneer een publicatie op haar beurt geciteerd wordt in een nieuwere publicatie beschikbaar op een beperkt, maar langzaam toenemend

aantal platformen en databanken: bv. JSTOR, Sage Journals, Web of Science

niet beschikbaar in Google Scholar


Inhoud




4. Referentiebeheer

Informatie vinden is één ding, ze evalueren is nog iets anders

relevantie en betrouwbaarheid bepalen

A. Relevantie

Voegt de gevonden informatie iets toe aan de kennis die ik over mijn onderwerp heb?

Helpt de informatie om mijn onderzoeks-object nader te bestuderen?

Helpt de informatie me om mijn onderzoeks-vraag te beantwoorden – geheel of gedeeltelijk?

3. Wetenschappelijke informatiebronnen evalueren



A. Relevantie

nuttige aanwijzingen:

- titel

- samenvatting/abstract

- onderwerpsbegrippen / sleutelwoorden

- inleiding & besluit

- bibliografie

- illustraties, tabellen en grafieken




B. Betrouwbaarheid

Verschillende elementen helpen om te bepalen of de gevonden informatie gedegen en betrouwbaar is

1) Intrinsieke criteria

2) Externe factoren


B. BetrouwbaarheidVerschillende elementen helpen om te bepalen of de gevonden informatie gedegen en betrouwbaar is

1) Intrinsieke criteria

1.1 Publicatiedatum

om te controleren wanneer een webpagina laatst gewijzigd is, typ javascript:alert(document.lastModified) in de URL-balk

1.2 Profiel en affiliatie van de auteur(s)

1.3 Uitleg over de gevolgde onderzoeksmethode

1.4 Bronverwijzingen

1.5 (Neutraal) Taalgebruik en (logische) structuur



2) Externe factoren – voor wetenschappelijke publicaties

2.1 Peer-reviewed (vóór publicatie)

2.2 Impact factor van tijdschriften

2.3 Recensie (na publicatie)

2.4 Citatiegegevens (op artikelniveau)



2) Externe factoren

2.1 Peer-reviewed (vóór publicatie)– voorafgaand aan publicatie worden alle artikelen door enkele

experts uit het relevante domein nagelezen– toetsing van de aanvaardbaarheid en geldigheid van de

gepresenteerde bevindingen, interpretaties, veronderstellingen en meningen

– deze praktijk is niet geheel van kritiek ontbloot



2) Externe factoren

2.2 Impact factor van een tijdschrift– poging om het relatieve gewicht van een tijdschrift ten opzichte van

de andere tijdschriften binnen eenzelfde discipline te kwantificeren– jaarlijks berekend op basis van de citatiegegevens die verzameld

worden op het Web of Knowledge, en gebruikt om tijdschriften te rangschikken in de Journal Citation Reports

– geeft voor een bepaald jaar (bv. 2012) het gemiddeld aantal keren aan dat een artikel, gepubliceerd in tijdschrift X in de twee voorafgaande jaren (bv. 2010-2011), geciteerd is geweest

– deze praktijk is niet geheel van kritiek ontbloot



2) Externe factoren

2.3 Recensie (na publicatie)– veel wetenschappelijke tijdschriften hebben aparte secties gewijd

aan besprekingen van recent gepubliceerde boeken– collegiale toetsing na publicatie: uitgevers en auteurs sturen hun

publicaties zelf rond ter bespreking– essentieel aspect van het academische leven: op die manier

corresponderen veel geleerden en onderzoekers met elkaar (verhuist nu wel richting blogosfeer)

– review article = publicatietype in heel wat databanken



2) Externe factoren

2.4 Citatiegegevens (op artikelniveau)− een aantal databanken vermelden bij elk artikel of hoofdstuk hoe

vaak ze geciteerd zijn + geven links naar de geciteerde en citerende publicaties

− erg nuttig voor studenten en onderzoekers: wijst de weg naar oudere EN nieuwere literatuur over een bepaald onderwerp

− er zijn twee belangrijke citatiedatabanken voor wetenschappelijke literatuur: Web of Science (Thomson Reuters) en Scopus (Elsevier)

− andere databanken die citatie-informatie geven, zijn o.a. CiteseerX, het EBSCOhost platform en Google Scholar



2) Externe factoren

2.4 Citatiegegevens (op artikelniveau)− hoog aantal citaties voor een artikel kan een aanwijzing zijn van de

wetenschappelijke waarde van de publicatie in kwestie− hoog aantal citaties voor verschillende publicaties van een onderzoeker

is meestal een aanduiding van de belangrijke en gerespecteerde positie die hij/zij binnen zijn onderzoeksdomein inneemt

! OPLETTEN voor zelf-citaties en controversiële publicaties !

− de blijvende waarde van een publicatie kan afgelezen worden van de stijging/stabiliteit/daling van het aantal citaties door de jaren


Inhoud




4. Referentiebeheer

redenen om te citeren:

wettelijke bepalingen: auteursrecht/portretrecht citaatrecht

correcte deelname aan wetenschappelijke discussie: betrouwbaarheid doorverwijzing erkenning van eigen en andermans bijdrage

Geraadpleegde literatuur citeren:een MUST

4. Referentiebeheer

traditionele manier erg arbeidsintensief en tijdrovend:

• alle gegevens zelf noteren en bewaren• alle referenties zelf formatteren conform de

gekozen citatiestijl• literatuurlijst zelf opstellen• naargelang de vereiste citatiestijl verschilde, al

het werk opnieuw doen...

Bibliografische gegevensbijhouden en citeren

4. Referentiebeheer

dankzij de automatisering in toenemende mate vergemakkelijkt

speciale bibliografische software & services voorhet opslaan, beheren en annoteren van

bibliografische gegevens;het formatteren van referenties en bron-

verwijzingen in de citatiestijl van je keuze;het aanmaken van literatuurlijsten in de citatiestijl

van je keuze.

Bibliografische gegevensbijhouden en citeren

4. Referentiebeheer

drie types:

1. desktopinstallaties (mét import- en exportmogelijkheden)

bv. voor PC: EndNote, Reference Manager

voor Mac: BibDesk, Bookends, Papers

2. volledig webgebaseerde toepassingen: geen installatie, maar registratie

bv. CiteULike, Connotea, EndNote Web, RefWorks

3. combinatie van lokale installatie met centrale webserver

bv. Mendeley, Zotero (Firefox extensie)

Bibliografische softwareen services

4. Referentiebeheer

extra functionaliteiten om naar uit te kijken:

referenties bewaren in afzonderlijke mappen, in sommige gevallen met het document zelf in bijlage (als pdf);

rechtstreeks zoekacties in online databanken en bibliotheekcatalogi uitvoeren en de gevonden resultaten onmiddellijk bewaren in een eigen map;

met behulp van een plugin de metadata uit gedownloade artikels (pdf, html, ...) rechtstreeks importeren;

mappen delen met studenten/collega’s en samenwerken aan het bijhouden en uitbreiden van de bibliografie over een bepaald onderwerp


4. Referentiebeheer

Gebruiksvoorwaarden

commerciële producten / licentie vereistbv. BookEnds, EndNote, Papers, ProCite, Reference

Manager, RefWorks

open source / gratis beschikbaarbv. CiteULike, Connotea, Mendeley (basisversie), Zotero

(basisversie)

commercieel product gratis beschikbaar voor instellingen met een licentie op Web of KnowledgeEndNoteWeb


4. Referentiebeheer

Nog vragen?

• [email protected]• [email protected]• bibliothecaris van je instelling

Succes!

School of Education – Zomerschool 2012 Praktijkgericht onderzoek voor lerarenopleiders

Documents

Transcript of School of Education – Zomerschool 2012 Praktijkgericht onderzoek voor lerarenopleiders