Afgiftekantoor 2550 Kontich Verschijnt 3-maandelijks: Jaargang 13 – juni 2013. V.u.: secretaris Luc Dom, Gemeenteplein 1 – 2550 Kontich

DE COMPOSTKRANT EEN INITIATIEF VAN DE GEMEENTELIJKE COMPOSTMEESTER, ONDER AUSPICIËN VAN HET GEMEENTEBESTUUR

Verslag van vrijwilligster Ilse Steenackers Het ergste van de winter hadden we achter ons. Eén dag zon en ik kan de tuinkriebels niet meer onder controle houden. Ik loop door de nog kale moestuin en maak in gedachte al plannen waar ik dit jaar wat wil zetten. Met een riek controleer ik de composthoop. Er liggen nog onverteerde afvalresten in en de geur is niet bepaald aangenaam. Veel vragen komen in me op. Waarom lukt dit niet goed? Op het internet vind ik veel informatie over composteren. Maar dat gaf me geen antwoorden. Via de milieudienst kwam ik bij de compostcursus van Vlaco (Vlaamse Compostorganisatie vzw) terecht, deze werd gepubliceerd in DE COMPOSTKRANT van maart 2013. Met genoegen schrijf ik dit verslag omdat het heel leerrijk was en ik er ontzettend van genoten heb. De cursus bestaat uit 3 delen : theorie, een terreinbezoek en een praktijkdag. Theorie De theorieles vond plaats in Wommelgem in het gebouw van IGEAN. Daar gaven ze ‘grondig’ uitleg over wat composteren is en hoe je er thuis kan aan beginnen. Zelf composteren heeft het voordeel dat je niet met al je afval naar het containerpark moet. En je kan je afval terug gebruiken in de vorm van

2

een humus- en voedselrijk product. Het omzettingsproces gebeurt door bacteriën, schimmels en kleine ongewervelde diertjes. Composteren maakt deel uit van het kringlooptuinieren. Drie woorden die de hele voormiddag terugkwamen en nog steeds in mijn hoofd galmen zijn ‘doseren, mengen, afwisselen’. Composteren doe je door verschillende laagjes te maken van groen en bruin materiaal. Groen materiaal is bijvoorbeeld het grasmaaisel en de groenten- en fruitresten. Het is meestal heel vochtig, heeft weinig harde structuur en er zitten veel voedingsstoffen in. Bruin materiaal kan bestaan uit herfstbladeren, gehakseld hout, dennennaalden,… Het is luchtig, stug en droog. Het bevat weinig voedingsstoffen. In tuincentra worden vaak producten verkocht om het composteren te verbeteren zoals kalk, houtas, klei, compoststarters en versnellers. Dit is overbodig. Als je met kleine laagjes werkt en afwisseling brengt kan de natuur zijn werk doen. Compost wordt gemaakt door hulp van duizendpoten, pissebedden, wormen, miljoenpoten, mijten, schimmels,… Ze stellen wel enkele eisen aan hun werkomgeving: voedsel, vocht, lucht en warmte zijn noodzakelijk. Het voedsel bevat onder andere suikers en eiwitten die noodzakelijk zijn voor de lichaamsopbouw en de voortplanting van de compostorganismen. Het vocht wordt vooral geleverd door het groen materiaal. Alle levende wezens hebben vocht nodig. Lucht is noodzakelijk om stank te voorkomen. Composteren is een aëroob proces. Bruin materiaal zorgt ervoor dat het groen materiaal niet als een pappige laag gaat verstikken.

3

Warmte ontstaat door activiteit van de micro-organismen en door de zon die op de donkere wanden van het compostvat schijnt. De temperatuur kan stijgen tot boven de 60°C en doodt zo de onkruidzaden en ziektekiemen. Deze temperatuur wordt niet altijd behaalt. Composteren doe je dus op een schaduwrijke plaats waar wel een beetje ochtend- en avondzon opkomt. Zo voorkom je het uitdrogen en het oververhitten. Je kan op 3 manieren composteren. : Het compostvat is geschikt voor kleine tuinen tot 100m². Je start het op met een laagje van 15cm grof materiaal waarop je dan afwisselend groen en bruin materiaal aanbrengt. Haal 1 x per week de beluchtingsstok door het vat om verstikking van lagen te voorkomen. Het voordeel van een vat is dat er geen ongedierte in kan en je hebt niet veel plaats nodig. Compostbakken zijn geschikt voor grotere tuinen. Je kan er grotere hoeveelheden tegelijk in kwijt. Ideaal is werken met 3 compostbakken maar met 1 kan ook natuurlijk. De eerste bak wissel je af met laagjes groen en bruin materiaal. Na 3 maanden zet je het om naar de tweede bak. Na nog eens 3 maanden zet je het om naar de derde bak en dek het af zodat de er geen regen bij kan. Hier kan het compost nog 3 maanden rijpen. De composthoop is enkel geschikt als je grote hoeveelheden in één keer te verwerken hebt. Ook hier moet je het materiaal tijdig omzetten. Afwisseling in groen en bruin materiaal blijft de grondregel. Jong compost kan je in het najaar gebruiken als bodembedekker. Het bevat nog voedingsstoffen die geleidelijk vrijkomen. Rijp compost kan je na de winter in de moestuin inwerken. De voedingsstoffen komen vlug vrij. Terreinbezoek

We bezochten het ecologisch bezoekerscentrum Hof ter Winkelen in Londerzeel. Bij de ingang stond een grote machine hout te

4

versnipperen om te kunnen vercomposteren. Dat is ook de basisgedachte waarmee Jean Pain dit domein oprichtte in 1978. De compost wordt gebruikt in de volkstuintjes op het domein. Het tuinieren is hier verplicht biologisch en het moet volgens bepaalde regels gebeuren. Er wordt niet gespit. Je kan wel beluchten met een grelinette. Om erosie en uitdroging tegen te gaan wordt een laag compost als toplaag gebruikt tussen de groenten. Bij het bijenhotel leerden we dat je in een blok hout (gebruik geen berkenhout) gaatjes kan boren van verschillende formaten. Het zijn vooral de solitaire wespen die hier gebruik van maken. Deze insecten zorgen voor bestuiving en dat werpt zijn vruchten af. In de boomgaard kan je verschillende soorten gazon en hagen vinden. Het heeft als doel dat je kan gaan kiezen wat voor jouw tuin het meest geschikt is. Hagen van liguster en hagebeuk vragen meer werk omdat het snelle groeiers zijn. En dit geldt ook voor de grassen. Als je het gras wil bemesten kan je dat doen door in de late herfst een dun laagje compost te strooien. Gebruik ook een mulchmaaier die het gras versnippert en ter plaatse laat liggen. Zo geef je voeding aan het gras en heb je minder gras op je composthoop liggen. Heb je geen mulchmaaier dan kan je het gras mengen met droog materiaal zoals gehakseld hout of dennennaalden. Pas dan kan je op de composthoop gooien. Zo verstikt het niet in een dikke laag. De kippen wonen hier in een veilige burcht. De omheining is een gaas van 2 meter hoog met bovenaan een rand dat een beetje naar buiten ombuigt zodat de vos er niet bij kan. Kippen eten met plezier je keukenresten op. En je krijgt er lekkere eitjes voor terug. Wil je thuis een kippenhok maken zorg dan dat je minstens 5m² per kip hebt. Bladeren van de notenboom, boerenwormkruid, lavendel en varens in een kippennest houden ongedierte weg. Wil je de oppervlakte van je gazon verkleinen kies dan voor bodembedekkers. Hier zijn er verschillende soorten tentoon gespreid. We kregen ook uitleg over de verschillende soorten grasmaaiers en hakselaars. Vind je dit een dure aangelegenheid kan je misschien overwegen om samen met de buren of familie een aankoop te doen.

5

Doorheen de hele wandeling zagen we tal van mogelijkheden om je snoeihout te gebruiken. Er stonden gevlochten hekwerkjes en ondersteuning voor klimplanten. Wel heel bijzonder was de wiglo. Lange wilgentakken werden in een kring in de grond gestopt en bovenaan in mekaar gevlochten. Als er in de zomer blaadjes aan komen heb je een heerlijk fris plaatsje om te genieten van een frisse pint. En voor we naar huis gingen konden we nog even naar het eco toilet. In plaats van door te spoelen met water gooi je houtsnippers in het toilet. Dit zou volgens de gids een heel rijk compost geven. Praktijk Het laatste deel van de cursus was puur praktijk. We hebben zelf compost door een oude bedvering geklopt om te zeven. En daarna de eerste bak omgezet naar de tweede bak. En dit met alle uitleg vandien. Een staaltje van eigen compost werd geanalyseerd. Hiermee leerden we wat er al goed was en wat we nog konden verbeteren. We hebben ook droog materiaal gemengd met nat materiaal vóór we het in de compostbak mochten gooien. Dat is echt iets wat van groot belang is voor een goede compostering. De voormiddag hebben we afgesloten met een kleine quiz. Hieruit konden we afleiden dat we veel bijgeleerd hadden. En het was vooral plezant. Het fijne aan deze cursus is dat je thuis onmiddellijk kan toepassen wat je hebt bijgeleerd. Het is niet zomaar wat interessante theorie. Het is heel doelgericht en op ‘gewone’ mensenmaat afgestemd. Interessante websites www.vlaco.be www.comitejeanpain.be www.igean.be

6

Juni, Juli en Augustus (bron: Kringloopkalender) Juni = kringloopweekend Jaarlijks organiseerde Vlaco vzw ism intercommunales, gemeentes en compostmeesters, de campagne Juni Compostmaand. Deze campagne stond in het teken van kringlooptechnieken. Tijdens deze maand kon de tuinliefhebber terecht bij één van de 400 activiteiten in Vlaanderen. Voor informatie over de campagne kon je altijd terecht op www.junicompostmaand.be Vanaf juni 2014 wordt Juni Compostmaand omgevormd tot een Kringloopweekend. Juli = haagscheermaand De eerste snoeigeluiden weerklinken al in mei. Eigenlijk is dit veel te vroeg. De haagplant is dan in volle groei. Snoeien doet groeien. Het resultaat laat zich dan ook raden. Al snel na zo’n snoeibeurt kom je tot de trieste vaststelling dat alle moeite verloren was. De strakke haag lijkt al na 2 weken spoorloos. Herbeginnen met de klus is de boodschap met als bonus nog meer onnodige groenresten. - Als de groeipunt verhout, wordt het tijd om te snoeien. Wanneer de

dagen beginnen te korten, dan vermindert de opgaande sapstroom en ook de groei. Aan elke groeiende tak van hagen, zie je eerst een slap hangend, roodachtig groen uiteinde. Naar juli toe wordt dit uiteinde bruin en stevig verhout, een teken dat de groei voor dit jaar gestopt is.

- Dus eenmaal goed in juli, is het moment aangebroken voor de eerste en enige haagsnoei. Een keer snoeien, eenmaal groenresten verwerken. Wat een tijdsbesparing!

- Geef hagen de ruimte: Minder strak scheren, of liever snoeien, is dé aangewezen techniek bij natuurlijke hagen met sporkehout, gelderse roos, hondsroos, kornoelje, veldesdoorn…

- Hagen geef je best de ruimte die ze echt nodig hebben. Een buxushaag is van nature makkelijk laag te houden. Ideaal als

7

afboording van perken. Maar een (haag)beuken- of ligusterhaag ga je moeilijk op 30 centimeter hoogte te houden.

- Het haagscheersel, kan je eventueel verhakseld vlot kwijt aan de voet van de haag. Deze mulchlaag zorgt niet alleen voor een gezonde bodem, het houdt ook onkruidkgroei tegen.

- Grote en kleine monumenten: je kan ervoor kiezen om hagen magistraal te laten uitgroeien tot een natuurlijk tuinmonument.

- Verhakseld haagscheersel kan je kwijt in je snipperwand. Scheersel van buxus kan je er zo in leggen.

- Te veel hagen om te scheren? Een decoratief vlechtwerkje omheen de perken is even charmant. Ook een snipperwand of takkenwal kunnen een haag vervangen. Tegelijkertijd heb je nog wat verwerkingsmogelijkheden voor je groenresten erbij.

Augustus = oogstmaand Augustus is de ideale maand om eens goed te genieten van je tuin. De groei in de tuin is wat tot stilstand gekomen. Dus de boog kan ietwat ontspannen worden. Augustus is ook de oogstmaand. Tijd dus om te proeven van het resultaat van al je inzet. - Heel eenvoudig kan je genieten van een

lekker verfrissend kopje kruidenthee. Je plukt hiervoor wat blaadjes munt of marjolein. Kokend water erover, even laten trekken en genieten. Gezond is het zeker. Milieuonvriendelijke stoffen heb je immers geweerd.

- Overheerlijk is een aardbeienpunch als aperitief bij de BBQ. Voor 10 tot 15 personen neem je 3 liter droge witte wijn, 1 kg aardbeien, 1 bosje verse munt, suiker of rietsuikersiroop naar smaak. Na het vermengen ½ uurtje laten rusten en en gekoeld nuttigen.

8

- En wat denk je van een lekker

makkelijk dessert: kruimelgebak van zomervruchten? Wedden dat je er familie en vrienden mee verbaast. Neem 500 gr seizoen-vruchten. Lekker zijn bijvoorbeeld aardbeien en frambozen, bramen met appels, rababer en banaan… snijd ze in kleine stukken. Olie een ondiepe ovenschotel in en leg het fruit erin. Maak het deeg door in een kom 200 gram tarwebloem te mengen met 100 gram (riet)suiker. Voeg 100 gram koude boter in stukjes gesneden toe, roer eerst en wrijf vervolgens met de handen tot het mengsel op broodkruim lijkt. Verdeel het deeg over de vruchten in de schotel. Plaats de schotel in een voorverwarmde oven (180°C) gedurende 30 à 35 minuten tot goudbruine kleur. Serveer warm met vanilleijs of wat zure room. Komt het water je al in de mond?

Wilde bijen in nood: Hoe kan jij helpen? We horen steeds vaker dat bijen massaal verdwijnen (Bron: Natuurpunt). Bijenkast na bijenkast staat leeg. Niet alleen honingbijen boeren achteruit, ook heel wat wilde bijen zijn bedreigd. En dat is slecht nieuws. Bijen vervullen een echte sleutelrol in de natuur. Ze zijn in grote delen van de wereld de belangrijkste bestuivers van wilde planten en heel wat land- en tuinbouwgewassen. Gelukkig kunnen we het tij nog keren. De oorzaak ligt bij het samenvallen van een aantal factoren zoals o.a. ziekteverwekkers (zoals Varroa mijt), achteruitgang van de biotopen, monocultuur in de landbouw, bestrijdingsmiddelen, minder

nestgelegenheid enz... Uiteraard moeten vooral de overheid en industrie de handen uit de mouwen steken. Alvast de gemeentelijke groendienst wil werk maken van een bijenvriendelijk openbaar groen. Van bijenvriendelijke planten profiteert

9

vaak ook het vogelbestand en ook kleine zoogdieren vinden er een geschikte schuilplaats. Maar ook als particulier, natuur –of tuinliefhebber kunnen we ons steentje bijdragen door een bijenvriendelijke tuin te creëren. Gelukkig worden bijen door de meesten onder ons niet langer als vervelende ‘insecten’ met een gevaarlijke angel bekeken, maar als een zeer belangrijke factor in de bestuiving (bevruchting) van sier- en voedselgewassen.

We kunnen dus met zijn allen ons steentje bijdragen door bij-vriendelijke planten in de tuin, op terras of zelfs balkon of vensterbank te plaatsen. Interessante planten zijn diegene die de bijen (en andere insecten ) goede nectar of stuifmeel bezorgen, vaak zijn de inheemse soorten en sierplanten met enkelvoudige bloemen de meest interessante. Cultivars van planten zijn vaak gekweekt om mooi te zijn, met dubbele , gevulde bloemen en produceren geen of weinig stuifmeel en nectar.

Bijen in het gazon Het komt wel vaker voor dat wilde bijen in het gazon of tussen de straatstenen nestelen. Die diertjes zijn nooit agressief en ze zorgen voor de bestuiving van heel wat planten Plantenlijsten, bijenvriendelijke planten Er zijn verschillende lijsten van planten in omloop die gewoon een hulpmiddel zijn om een ecologisch bewuste tuin- en of plantenliefhebber een houvast te geven bij de selectie van zijn planten om een bijenvriendelijke biotoop te creëren. De publicatie van zulke lijsten van

10

éénjarige, tweejarige, vaste planten, heesters en bomen zou ons hier te ver leiden. Je kan een lijst vinden op de gemeentelijke website. Alvast deze tip: bij de éénjarigen die we in bloembakken zetten genieten vergeet-mij-nietjes, enkelbloemige begonia en afrikaantjes de voorkeur. Sint Jozefinstituut : een voorbeeldige composterende school! Op 14 mei 2013 ontving de milieudienst de vraag van Juf Bie Van Loon van het 4

de leerjaar Sint-Jozef Basisschool om naar jaarlijkse gewoonte

en in het kader van hun lespakket ‘afval’ uitleg te doen over het composteren en de compostdiertjes.

Het Sint-Jozefinstituut heeft momenteel 2 compostbakken en 2 compostvaten waarin alle fruitresten, groen materiaal en bruin materiaal afkomstig van de school worden gecomposteerd. Om het belang van het composteren en onze afval te beperken van jongs-af aan te leren, had Juf Bie een lespakket voorbereid en hadden de compostmeesters aan de hand

van voorbeelden, de compostkoffer en een doe-moment het composteren tastbaar gemaakt. De kinderen kregen dan ook de kans om vragen te stellen aan de compostmeesters. De milieudienst heeft samen met drie compostmeesters Frans, Ingrid en Robert en vrijwilligster Ilse, een namiddag uitleg gegeven over het composteren. Deze namiddag ging door op 11 juni. Hier een aantal sfeerbeelden:

11

Scholen die na het lezen ook zin hebben om te composteren, laat het ons weten en wie weet zorgt de milieudienst voor iedere Kontichse school wel een compostmeester en organiseren we binnenkort een Kontichse scholenwedstrijd ‘Composteren’.

12

Hou steeds onze webstek en het Kontichs informatieblad in de gaten

voor concrete evenementen. Om deze editie mee af te sluiten een kort

gedicht over de zomer:

augustus

het strand kijkt naar de zee en ziet dat het water oud is geworden de meeuwen vliegen door de gedachten van de zon en hangen hun poten te drogen in de liezen van de duinen stoeien de vakantielieven in de lakens van het zand er knarst iets in de tederheid de boeren oogsten hun twijfels en na de avond kijken ze met de ogen van hun tractors naar de open wonden van de velden, er komt ruimte voor de landing van de herfst het jaar sterft een eerste keer aan voorbij zijn, op de patio van hun afscheid bergen de reizigers de avondzon in hun koffers met het heimwee van hun aarzeling verliezen ze hun keuze tussen thuis en horizon

Roel Richelieu van Londersele, uit gedichten 1980-1992, Poeziecentrum,Gent, 1992

Beyens Robert Peter Benoitlaan 21 03 457 76 11

Ceulemans Frans Dennenlaan 5 03 457 97 41

De Bruyn Erik Mechelsesteenweg 163 03 457 16 07

Filliers Ingrid Vlierenpaal 34 ingridfilliers@gmail.com

Hendrickx Jos Koningin Astridlaan 110 03 457 13 19

Laenens Steve Groeningenlei 76 03 457 85 66

Voorbraeck Danny Pierstraat 48 danny.voorbraeck@telenet.be