Campuskrant 23-nr02

7/15/2019 Campuskrant 23-nr02

1/20

tijdschrift van de k.u.leuven 26 oktober 2011 | nr 2 | 23ste jaarga ng | w w w .kuleuven.be/ck/

Luisterniet naar debankierstopeconoom paul de grauwe

neemt afscheid [6]

Poolreizigers mikkenop wereldrecordstudent vertrekt met dixie dansercoer

voor langste antarctica-expeditie ooit [2]

Belgi is het meesteensgezinde landamerikaa ns ambassadeur howard gutman

komt naa r leuven voor lezing [7]

Struinen doorSagalassosexpo in tongeren toont topstukken

uit archeologisch project [9]

Speeltjesin de varkensstaldoctoraat: stress bij varkens heeft

negatieve invloed op vleeskwaliteit [10]

LOKO viertzilveren jubileumeen terugblik in vier etappes [12]

Leuven gaf meeen rijke basisleven na leuven:

katrien verhegge,

pedagoog en hoofd van kind en gezin [14]

vershijn mndelijks,

uigez. juli en ug.

afgifeknoor

2099 anweren x

erkenning: 303221

tijdshrif - oeling

gesloen erkking

2099 anweren x

n bc 6379

pb-nr. b-4883

( k.u.l | r s)

l hs h (links), , 24 26 d n s, t h i t fy (tweede van links) a j h (derde

van links) . r m w (rechts) . t h , . l 5.

forensische experts bereiden expeditie voor

Leuvens team zoektkoninklijk DNAin BurundiHet zou een aflevering van de Britse serie Silent Witness kunnenzijn. Een Leuvens team van forensische experts gaat op zoek naarde overblijfselen van de laatste Burundese koning, Charles Ntare V,die in 1972 in duistere omstandigheden op bevel van de heersendedictator Micombero werd gexecuteerd, samen met zes lijfwachten.

henk van nieuwenhove

De bedoeling is tweerlei: deBurundese overheid wil de ver-moorde koning een eervollebegrafenis schenken, en boven-dien kan de expeditie bijna veer-tig jaar later klaarheid brengen

in de brutale moordpartij.Het onderzoek komt tot standna een officile vraag van de Bu-rundese regering, met het ak-koord van de Belgische ministers

van Binnenlandse en Buiten-landse Zaken. Het is een samen-

werking van de K.U.Leuven methet Disaster Victim Identificationteam van de Belgische federalepolitie. De DVI neemt zowel de

verkennende opdracht als de uit-

eindelijke opgraving voor haarrekening, dit in het kader vaneen samenwerkingsakkoord tus-sen de Belgische en Burundesepolitie.

Dit is een bijzondere humani-taire opdracht, zegt professor

Jean-Jacques Cassiman, die de

leiding heeft over de expeditie.Op 1 juli 2012 viert Burundide vijftigste verjaardag van zijnonafhankelijkheid en die plech-tigheid zal in het teken staan

van d e nationale verzoening. Deherbegrafenis van koning Ntare

V krijgt in die optiek een sym-bolische en historische beteke-nis. Maar bovenal wordt het een

wetenschappelijke uitdaging,zowel voor erfelijkheids- als voor

forensische specialisten. Eersten vooral moeten we erin slagenom de stoffelijke resten van dekoning op te graven. Maar danrest nog de vraag: zal er DNA van

voldoende kwaliteit voorhandenzijn om tot de identificatie tekunnen overgaan? Daarbij zal

ook DNA verzameld worden vande zus van koning Ntare. De Bu-rundese overheid heeft zelfs detoestemming gegeven om hetgraf te openen van zijn moeder,koningin Baramparaye, die in2007 overleed. Plaats dat allesin een exotische omgeving en jehebt inderdaad een uitzonder-lijk verhaal.

3

verschijningsdata campuskrant jaargang 23 nr. 3 23 nov 2011 nr. 4 21 dec 2011 nr. 5 1 feb 2012 nr. 6 29 feb 2012


2/20

2 Nieuws campuskrant

colofon

Campuskrantmlj jcv k.u.Lv

hoofdredaCtie

G V p,r V hv

redaCtieil fcx, Cl h,C m, Lmv, Jl nb, sgs, rb sv, ks, J sb, i Vhv, W Vbl,ig Vbgg

redaCtieadreso m 13 b 50053000 Lv016 32 40 13,[email protected]

adresWiJziGinGenal Lvn 63 - b 56 013000 [email protected]

medeWerkersL L, W nc,h V nwv

GrafisCh ontWerpCl, aw

Lay-out en zetWerkW Vbl

fotoGrafierb sv,

pc hlb,mll V hc

CartoonsJ s

reCLamereGieig Vbggt 016 32 40 [email protected]

opLaGe33.800 x.

drukWerkec p C, L

Campuskrantw g lvlj wlclg.

VerantWoordeLiJkeuitGeVerp ko m 13 - b 50053000 Lv

CopyriGht artikeLsal vg

w g.

Hoe komt een mens er-bij naar het meest de-solate en koudste stuk

van de wereld te gaanom daar als alles goedgaat zesduizend kilo-meter te trekken metde slede? We vragen hetaan Sam Deltour, stu-dent geneeskunde encompagnon de route vanDixie Dansercoer bijdiens nieuwe expeditie

in Oost-Antarctica.

ward ne yri nck

Deltour en Dansercoer zullener zich voort laten trekken doorkites, grote vliegers aan langetouwen, en zo de krachtige An-tarctische winden in hun voor-deel aanwenden. Ze mogen tem-peraturen tot -50 C verwachten,eenzaamheid, avontuur en eenzon die 24 uur per dag schijnt.Gelukkig is Deltour al n enander gewoon. De zesdejaars ge-neeskunde aan de K.U.Leuvenbesloot op zijn nentwintigste

dat hij zijn droom wilde najagenom met sleehonden Alaska on-veilig te maken. Hij ging er naarn van de kennels, begon er alshulpje dat hondenpoep mochtopruimen, maar kreeg uiteinde-lijk zijn kans om sledebestuurderte worden en deel te nemen aan

wedstrijden, met afstanden tot1.600 kilometer.

Deltour: Een sledebestuurdermoet fysieke kracht hebben, ui-teraard met de koude kunnenomgaan en vaak bezig zijn metzijn honden. Die beestjes zijnkleine atleten, en net als atle-

ten kunnen ze last hebben vankwaaltjes en krampen. Zo moe-ten we ze af en toe masseren enerop letten dat ze geen koude

vatten wanneer ze stilstaan. Dehonden doen niets liever danlopen en trekken, en dus is opgang komen met je slede geenenkel probleem. Het besturenzelf gebeurt met stemcomman-

dos: gee en haw (links en rechts,nvdr.)en stoppen. Voor dat laat-ste hebben we een rem: de hon-den mogen dan trekken zo hardze willen, de slede vertraagt en

valt ui teindelijk stil. Door dat te

combineren met een stemcom-mando kunnen we ze het stop-pen aanleren.

WlcPrecies zijn ervaring op het ijzigeterrein van Alaska maakt van hemeen geschikte reisgezel voor Dan-sercoer. Die werd geconfronteerdmet het uitvallen van zijn partner

Student geneeskunde vertrekt oppoolexpeditie met Dixie Dansercoer

Joris steekt de draak

s dl (vooraan) dx dc ( acc iCe)

tllg sgl, C d Gll-r . L l g 9.

voor de Antarctica-expeditie enmoest iemand vinden om hemte vervangen. Deltour: Dixie enik kennen elkaar al lang en kun-nen goed met elkaar opschieten.En we hebben al gereisd samen.

Daar maak ik me geen zorgenover.Behalve een poging om het we-

reldrecord van de langste autono-me expeditie te breken het hui-dige record staat op naam van deNoor Rune Gjeldnes, die in 2006zonder extra bevoorrading 4.808kilometer in 90 dagen overbrug-de zullen Dansercoer en Deltourook onderzoek verrichten voor deK.U.Leuven. Deltour: Over de

winden op Antarctica is al n enander geweten, maar zeker nogniet alles. We zullen er proefne-mingen doen door vliegers op telaten met vijf weerstations, dieonder andere de windsterkte,

vochtigheidsgraad en tempera-tuur meten.Onze samenwerking met me-

teorologisch onderzoekster IrinaGorodetskaya van de K.U.Leuvenkwam er doordat Dixie op zoek

was naar goede weermodellenvoor de winden daar ter plaatse.De algemene principes zijn al be-kend. Antarctica is op zijn hoog-ste punt wel zon drie kilometerhoog, daar is het uiterst koud enzitten de deeltjes in de lucht ergdicht op elkaar. Aan de rand vanhet continent is het echter iets

warmer en zitten ze minder dicht.De wind blaast van hoge dichtheidnaar lage dichtheid, van de Zuid-

pool weg naar de rand, maar ookwel met een draaiing ten gevolgevan de corioliskracht. Dat is nietonbelangrijk, want zo kunnen wijmakkelijker onze lus maken.

Tot slot: wat neemt een mensnu mee als hij naar Antarcticagaat? Een tent, een Leatherman-zakmes, vl ducktape, een mp3-speler, vliegers, kites, een slede,speciale gecomprimeerde poe-dervoeding gemaakt door FrankFol, brandstof om water op te

warmen en gn hawahemdje,zo blijkt.


3/20

26 oktober 2011 Nieuws 3

Geciteerd

Nul komma nulLaatste nieuws 28.9.2011

Volgens toxicoloog Jan Tytgat is

een limiet van 0,0 promille weten-

schappelijke nonsens. Er zijn altijdminimale sporen van alcohol in het

lichaam te vinden, zelfs zonder de

spreekwoordelijke Mon Chri of ti-

ramisu. Strikt genomen maakt het

voor de rijvaardigheid ook weinig uit

of een chauffeur 0,0 of 0,2 of 0,5 pro-

mille alcohol in het bloed heeft. Pas

boven 0,5 promille gaat de rijvaardig-

heid er significant op achteruit.

Toch is Tytgat een uitgesproken

voorstander van een limiet van 0,0

promille. Dat is de enige manier om

de Belg te doen ophouden met reke-

nen. Hij weet dat 0,5 promille gelijk

staat met twee glazen bier of wijn.

Of drie als hij lang genoeg wacht.

() Het resultaat van dat gereken

zien we dagelijks in het labo waarwij analyses doen voor de politie:

de hoeveelheid alcohol in het bloed

blijft vl te hoog.

Jezus op Facebookknack, 5.10.2011

Zijn er anno 2011 nog journalisten die

gespecialiseerd zijn in godsdiensten

en geloofstradities? Wat je zelf niet

kent, kun je immers niet naar waarde

schatten. Theoloog Hans Geybels:

De Vlaamse media kunnen zich geen

experts meer veroorloven. Daarvoor

is de markt t e klein en de onderlinge

concurrentie te groot. Er is nog geld

voor sportjournalisten en voor poli-tieke en economische redacteur s.

Religie behoort echter tot de cate-

gorie van items die elke journalist

moet aankunnen. Critici moeten niet

zeuren dat de media te weinig aan-

dacht besteden aan kerkelijke the-

mas. Het tegendeel is waar. Maar

het is wel een probleem dat veel

journalisten niet of onvoldoende in

die materie zijn geschoold. Ander-

zijds: in de opleiding van priesters is

er amper aandacht voor het omgaan

met media. En dat is bijzonder jam-

mer. Mocht Jezus vandaag hebben

geleefd, dan zat hij waarschijnlijk op

Facebook en zou hij geen enkel tv-

optreden schuwen.

Eerlijk is eerlijkde tijd, 13.10.2011

Als de trend naar meer duurzaamheid

aanhoudt, kunnen fairtradelabels uit-

groeien tot een volwaardige speler

op de markt. Maar voor sommige cri-

tici is het juist daar dat het schoen tje

knelt. Fair trade impliceert dat an-

dere handel oneerlijk is, stelt voed-

seleconome Miet Maertens. En dat

is niet zo. Bedrijven doen volgens

haar ook inspanningen om kleinere

boeren in de wereldeconomie te

betrekken, zonder productie-eisen

op te leggen. Fairtradeorganisaties

geven de indruk dat hun manier vanwerken de enige is om sommige boe-

ren een beter leven te geven, maar

dat is een misvatting. () Bedrijven

buiten boeren niet structureel uit,

het zijn beleidsbeslissingen als de

toekenning van Europese landbou w-

subsidies die het de boeren in ont-

wikkelingslanden moeilijk maken.

Moet het fairtradelabel afgeschaft

worden? Maertens meent van niet.

Het label en vooral de bewustma-

king eromheen vestigen de aandacht

op de ongelijkheid in ons huidige

handelssysteem.

corneeL Haine

In samenwerking met erehoofd-inspecteur Basisonderwijs GaryPeeters en de Vlaamse Stichting

Verkeerskunde werd een toetsontwikkeld voor de leerlingen

van het vierde leerjaar. Nadat deleerlingen het parcours hebbenafgelegd tijdens de les verkeers-opvoeding, volgt er een examenop de openbare weg. De leerlin-gen moeten onder meer aanto-nen dat ze goed uitkijken en veiligde straat kunnen oversteken. Ophet parcours staan verschillendeobservatoren opgesteld meestal

verkeersouders die de verkeers-situaties beoordelen en aangevenof de leerling goed uitkeek en zich

veilig gedroeg. Wanneer de leer-lingen slagen voor het examen,krijgen ze een diploma.Volgens professor Jan Pauwels

van de Faculteit Bewegings-enRevalidatiewetenschappen biedteen voetgangersexamen abso-luut een toegevoegde waarde

voor de lessen verkeersopvoe-ding. Kennis is noodzakelijken oefenen op de speelplaats ofin een verkeerspark is een goedbegin. Maar verkeerseducatieis pas volledig als er ook in het

echte verkeer geoefend wordt.Enkel daar kunnen waarnemingen actie in een realistische om-geving geoefend worden. Ookhet schatten van ruimte en tijd denk maar aan het passagemo-ment van een wagen kunnen ze

zo inoefenen.Op de website www.voetgan-

gersexamen.be vinden scholeneen handleiding en een filmpjemet meer informatie over hoehet examen moet worden geor-ganiseerd.

K.U.Leuven maakt voetgangers-examen voor lagere school

KroongetuigeHet is prinses Rosa Paula Iriba-giza, halfzus van de vermoordekoning n parlementslid in Bu-

rundi, die een drietal jaren gele-den de kat de bel aanbond. Dereputatie van Jean-Jacques Cas-siman was blijkbaar ook tot in

Afrika doorgedrongen na diensonthullingen rond de figuur vanLodewijk XVII. Via de Belgischeambassadeur in Burundi, Jo-zef Smets, werd bij de Leuvensespecialist in de DNA-materie dis-creet genformeerd naar de kan-sen op welslagen van een pogingtot identificatie.

Nadat het lijk van de koningin Gitega in een fosse com-mune begraven was, werdende grafdelvers, op n na, uit de

weg geruimd. Die ene getuige

heeft de vermoedelijke plaatsvan het delict aangeduid. Tweeleden van de DVI werden eindoktober op verkenning gestuurdom de vermoedelijke begraaf-plaats in kaart te brengen. Hetis niet uitgesloten dat op de sitenog meer lichamen begravenliggen. De dood van de koning

vormde immers aanleiding totmassale moordpartijen waarbijcirca 150.000 personen het levenlieten. Jean-Jacques Cassiman

wacht op groen licht uit Burundiom samen met wetsgeneesheer

Wim Van de Voorde, forensischarcheoloog Eline Schotsmans,DNA-specialiste Anja Gilissen enteamorganisator Iris Rens naarBujumbura te vliegen.

Koning op 19 jaarMaar wie is nu eigenlijk koningCharles Ntare V Ndizeye? Veel isniet bekend van de laatste vorst

van Burundi. Hij is geboren in1947 en werd opgeleid in Zwitser-

land. Amper 19 jaar oud, in 1966,duwde hij zijn vader MwambutsaIV van de troon. Na enkele maan-den werd de jonge vorst echterdoor een militaire coup van Mi-chel Micombero afgezet, en hij

vluchtte naar West-Duitsland.Hij vertoefde zelfs een tijdje inDenemarken in de voetsporen

van filosoof Sren Kierkegaard.Toen Ntare in 1972 naar Oegan-da reisde, werd hij door Idi Aminuitgeleverd aan het Burundeseregime en snel uit de weg ge-ruimd.

Ntare V heeft niet de kans ge-had een politieke rol van bete-kenis te spelen in zijn land en

wordt dan ook gezien als eenneutrale figuur. Zijn vader, die

vele decennia regeerde, is zowatde vader des vaderlands waar-door de monarchie in Burundi ineen positief daglicht staat. Van-daar dat president Nkurunzizadeze periode uit de geschiedenisop een positieve manier wil op-

waarderen.Burundi is vandaag een straat-arm land waar een relatieve vredeheerst tussen de diverse bevol-kingsgroepen. Al is dat evenwichtzeer precair en steken Congoleserebellen herhaaldelijk de grensover om het vuur aan de lont testeken.

Een beeld uit het filmpje over het voetgangersexamen ( ingezonden)

Vicerector internationalise-ring van de K.U.Leuven, BartDe Moor, noemt de samen-

werking een mooi voorbeeldvan academische diplomatie.Vorig jaar in september werdik door Geert Muylle, direc-teur-generaal op het ministe-rie van Buitenlandse Zaken,uitgenodigd om alle Belgischeambassadeurs toe te sprekenin het Egmontpaleis, op dezogenaamde diplomatiekedagen. Al onze ambassadeursin het buitenland worden dangedurende n week in Brusselgebrieft over het buitenlands

beleid. We hebben daar denotie gelanceerd van acade-mische diplomatie, wat door

de aanwezige ambassadeursenthousiast werd onthaald. Zekennen de politieke, economi-sche en culturele diplomatie,maar dat de uitstekende kwa-liteit van het onderzoek, on-derwijs en de dienstverlening

van onze universiteit ook eenbelangrijke rol kan spelen inde diplomatie, was een relatiefnieuw inzicht.

Sindsdien is de samenwer-king en interactie van deK.U.Leuven met alle ambas-

sades in de wereld zeer sterkgentensifieerd. Een betereillustratie van de notie van

academische diplomatie isnauwelijks denkbaar, zegt DeMoor. Men doet een beroepop de expertise van professor

Jean-Jacques Cassiman en zijnteam, die wereldwijd bekendstaan als forensische weten-schappers. Maar tegelijkertijdzijn er ook natuurlijk heel watlandelijke gevoeligheden inBurundi waarmee we rekeningmoesten houden, evenals bi-laterale uitdagingen tussenBelgi en Burundi. Last but not

least, dit project heeft ook zijnbudgettaire dimensie, die wemoesten oplossen. Mede dank-

zij de schitterende medewer-king van Jozef Smets, onze am-bassadeur in Burundi, en GeertMuylle zijn we er in geslaagdook het financile luik van deoperatie rond te krijgen.

Wetenschap ten dienstevan de vrede: Peace throughscience!, zo besluit de vicerec-tor. Wij hopen dat er nog velegelijkaardige projecten, ook inandere wetenschappelijke dis-ciplines, zullen volgen.

(hvn)

M vl v mh plm

Leuvens team zoekt koninklijk DNA in Burundi

Enkele jaren geleden ontwikkelde de Faculteit Be-wegings- en Revalidatiewetenschappen een fiets-examen voor de leerlingen van het zesde leerjaar.Na het grote succes van dat initiatief, vroegen en-kele scholen om ook een voetgangersexamen teontwikkelen waarmee ze kunnen nagaan of leer-lingen veilig de straat kunnen oversteken.

pagina 1

Ntare V ( ingezonden)


4/20

4 Nieuws campuskrant

Ilse FrederIckx

Vandenbussche kwam destijds

naar Leuven om informatica testuderen, maar was toen al ama-teursterrenkundige. Mijn the-sisonderwerp ging over software

voor een ruimtetelescoop. Bijsterrenkunde doctoreerde ik overde kalibratie van ruimte-instru-menten: het onderscheid makentussen het signaal van de sterrenen dat van het instrument of desatelliet zelf.

Als een sterrenkundige over in-strumenten praat, denken wijaan een telescoop.Bart Vandenbussche: Telesco-pen op de grond zijn nog altijdeen belangrijke bron van gege-

vens voor de sterrenkunde en de

spiegels worden alsmaar groter.Het Instituut voor Sterrenkundevan de K.U.Leuven heeft de Mer-cator-telescoop op het Canarischeiland La Palma, met een relatiefkleine spiegel. Dat wordt gecom-penseerd doordat we daar een ob-

ject lange tijd in de gaten kunnenhouden, ideaal voor bijvoorbeeldde asteroseismologie, die op ba-sis van trillingen de interne struc-tuur van een ster analyseert. Tele-scopen op de grond hebben tweenadelen: je zit telkens met de on-derbreking van dag en nacht, duslangdurige observaties zijn nietmogelijk. En we moeten door-heen de atmosfeer kijken: dat

betekent een onscherper beeld,en fluctuaties in lichtintensiteit.Infraroodlicht komt grotendeelsde atmosfeer niet door. Vandaarhet belang van instrumenten bui-ten onze atmosfeer: ruimtetele-scopen met infraroodinstrumen-ten aan boord. In Leuven zijn wenauw betrokken bij twee opera-tionele ruimtetelescopen: Kepleren Herschel.

Welke nieuwe kennis kan infra-roodsterrenkunde bijbrengen?Je kan het vergelijken met desprong voorwaarts na de ontwik-

keling van de eerste telescoop. Despitstechnologie van de laatste ja-ren heeft onze blik op het heelal

drastisch uitgebreid, zowel in ge-voeligheid als in golflengten waarwe voordien blind voor waren. Ininfraroodstraling kijk je makke-lijker doorheen stof, bijvoorbeelddiep in gebieden waar sterren ge-

vormd worden. Bovendien sturenkoude objecten, zoals stofschij-

ven rond sterren en verre ster-renstelsels, relatief veel infraroodlicht uit. Die objecten kunnen wein het infrarood goed in beeldbrengen. Als we meten hoeveellicht bij verschillende golflengtesuitgestuurd wordt, vinden we de

vingerafdrukken van moleculen,zowel in gasvorm als in vaste toe-stand.

De eerste ontdekkingen op basisvan Herschel en Kepler zijn al be-kend?Ja, een jaar na de lancering vande Herschel- en Keplersatellie-ten zag je een eerste vlaag publi-caties. Dat soort ontdekkingenzijn alleen mogelijk dankzij dehoge gevoeligheid van ruimtete-lescopen. De spiegel die Herschelgebruikt om licht op te vangen,heeft de grootste diameter ooitin de ruimte: 3,5 meter. Daarmeekunnen we hele scherpe en gevoe-lige beelden en spectra maken.

Wat is dan de rol van een instru-mentenexpert?Wel, al die telescopen en satel-

lieten hebben instrumenten aanboord om het opgevangen lichtte analyseren. Het Instituut voorSterrenkunde is n van de in-strumentenbouwers. PACS, n

van de drie instrumenten aanboord van Herschel, is mee doorons ontwikkeld. Het duurt onge-

veer tien jaar om zon apparaat temaken. Doordat er niets gerepa-reerd kan worden en doordat deruimte zon vijandige omgevingis, moet er veel getest en gesimu-leerd worden. Elke kilo aan boord

van een satelliet heeft n mil-

joen euro gekost. Eens de satel-liet rondvliegt, zijn we ook verant-

woordelijk voor de operationele

gezondheid van de satelliet.Bent u als instrumentenexpertdan ook nog betrokken bij ont-dekkingen?Ja. Doordat Leuven n van deinstrumentenbouwers is, krijgen

wij ook toegang tot de satellietenen ruimtetelescopen waaraan

we meebouwden: dat heet ge-garandeerde waarneemtijd. Degegevens die zo binnenstromen,

worden onderzocht door verschil-lende collegas; ik help vooral bijde verwerking van die data. Mo-menteel werk ik samen met Bram

Acke aan een onderzoek naarstofschijven rond jonge sterren,

waarin zich later planeten kun-

nen vormen.De lancering van Herschel wasongetwijfeld een spannend mo-ment voor u?Ja, zeker als je verhalen hoort

van collegas die hun satelliet bijde lancering zagen ontploffen. Ikben in 2009 naar de lanceerbasisin Frans-Guyana gereisd om delancering mee te maken. En danzie je tien jaar werk in een Ariane5-raket de lucht ingaan. Gelukkigging dat goed en zijn we nu weten-schappelijk aan het oogsten. On-dertussen zijn we al instrumen-ten aan het bouwen voor nieuwesatellieten en telescopen.

Welke ontdekkingen kunnen we

nog verwachten?Tegenwoordig wordt er voor ver-schillende grondtelescopen en sa-tellieten gebouwd aan instrumen-ten voor planeetdetectie buiten

ons zonnestelsel, een vrij jong do-mein. Daar mogen we nog door-braken verwachten. De planetendie sterrenkundigen al ontdek-ten, zijn meestal zeer zware plane-ten die dicht bij de ster zitten: zezijn vanop de grond gedetecteerd,omdat ze een grotere invloed heb-ben op de beweging van de ster

waarrond ze draaien. Kepler heeftal verschillende kleinere planetenontdekt toen ze hun moedersterdeels verduisterden. Met infra-

roodinstrumenten zijn kleinereplaneten en hun atmosfeer ookrechtstreeks te detecteren.

http://fys.kuleuven.be/ster/

Wetenschap In stroomversnellIng

Revolutie in de sterrenkunde

dankzij ruimtetelescopen

Bart Vandenbussche ( K.U.Leuven | Rob Stevens)

Het zijn opwindende tijden voor sterrenkundigen. Dankzij de Herschel-en Kepler-satellieten, die allebei in 2009 gelanceerd werden, stapelende ontdekkingen zich in sneltempo op. Bart Vandenbussche, doctor inde sterrenkunde, is gespecialiseerd in ruimte-instrumenten en was er-bij toen de Herschel-satelliet werd gelanceerd. Dan zie je tien jaar werkin een Ariane 5-raket de lucht ingaan. Gelukkig ging dat goed en zijn wenu wetenschappelijk aan het oogsten.

Studiedag Wetenschap & TechnologieHertekening van het onderwijslandschap

Maandag 14 november 2011, Iers College Leuven

www.kuleuven.be/studiedagwetenschapentechnologie

De spiegel van de Herschel-satelliet ( ESA)


5/20

26 oktober 2011 Nieuws 5

Ine Van HoudenHoVe

Hawking gaf in Leuven een le-zing Origin of the Universe diemassaal veel belangstelling trok.Hij deelt zijn wetenschappelijkeinzichten graag met het grote pu-bliek en hij is daar erg goed in,getuige ook de verkoopcijfers vanzijn bestsellers. Maar Hawkingkwam in de eerste plaats naar Leu-

ven om er met professor Thomas

Hertog van het Instituut voor The-oretische Fysica (ITF) een paper afte werken. Samen met James Hart-le (University of California) hebbenze een nieuwe paragraaf geschre-

ven in het verhaal hoe de modernenatuurkunde de voorbije honderd

jaar ons denken over de oorsprongvan het heelal, en meer algemeenover de begrippen tijd en ruimte,ingrijpend heeft gewijzigd.

Na zijn studie natuurkunde eneen strenge selectieprocedurekon Hertog eind jaren 90 terechtin Cambridge om er bij Hawkingte doctoreren. Na een postdoc aande University of California en bijde European Organization for Nu-

clear Research (CERN) in Genveen een onderzoeksopdracht aanhet Laboratory for AstroparticlePhysics and Cosmology in Parijs,keert Hertog nu terug naar deK.U.Leuven via het Odysseuspro-gramma, waarmee de VlaamseRegering uitmuntende jongeonderzoekers weer naar Vlaan-deren haalt. Aan het ITF zal hijzich concentreren op de grootsteuitdagingen binnen de theoreti-sche kosmologie, de wetenschapdie nieuwe theorien ontwikkeltrond de structuur en de evolutie

van het heelal. Sinds GeorgesLematre (zie rechterkolom red.)

was er geen onderzoek in de theo-

retische kosmologie meer in Leu-ven; nu mag ik hier een onder-zoeksgroep uitbouwen en hoopik de nieuwe generatie een redente geven om hier te blijven.

Big BangHertog en Hartle zijn wereld-

wijd de enige wetenschappersdie nog met Stephen Hawkingsamenwerken, zo complex is hetgeworden om zijn gedachtegangte volgen: Toen ik in 2006 aande CERN begon, pikten Stephenen ik de draad weer op. Sindsdien

zijn we van het ene project in hetandere gerold en heeft het eneresultaat tot het andere geleid.Samen met James Hartle ontwik-kelden we een nieuwe methodeom de evolutie van het jonge heel-al te beschrijven op basis van desnaartheorie (die de werkelijkheidvoorstelt als opgebouwd uit minus-cule snaren die op allerlei wijzenkunnen trillen red.) Binnen hetITF wordt al jarenlang baanbre-

kend onderzoek rond snaarthe-orie verricht. Het is de bedoelingom nu verder te bestuderen hoede snaartheorie van toepassing isop de kosmologie string cosmo-logy dus.

Het is al enkele decennia dui-delijk dat om de fysische condi-ties bij de oerknal te begrijpen,

je de kwantummechanica en degravitatietheorie moet samen-brengen: bij de Big Bang gaathet namelijk om gravitatie-effec-ten op kwantummechanischeschaal. De snaartheorie is eenmathematisch kader dat de ma-crowereld van de zwaartekracht,ruimte en tijd en de microwereld

van deeltjes en kwantummecha-nica verenigt. De snaartheorietoepassen op de kosmologie zouhet mogelijk moeten maken omde waarschijnlijkheid te bereke-nen van verschillende mogelijkeheelallen. De snaartheorie be-schrijft de wereld namelijk in ter-men van een aantal extra kleineen onzichtbare dimensies. De

verschillende mogelijke configu-raties van die dimensies kan jezien als verschillende mogelijke

werelden, opgebouwd uit anderedeeltjes, met andere natuurwet-ten... Om te begrijpen waaromons heelal is zoals het is, moet jedus kunnen berekenen hoe waar-

schijnlijk een wereld zoals deonze is binnen de snaartheorie.Daar zijn wij nu mee bezig.

Samenwerken met iemand die vanwege amyotrofe lateralesclerose (ALS) vrijwel volledig

verlamd is en enkel kan commu-niceren via een spraakcomputer,lijkt niet evident: We ondervin-den eigenlijk weinig hinder vande beperkingen van Stephen. Na

vijftien jaar zitten we volledigop dezelfde wetenschappelijkegolflengte. Waarmee ik niet wilzeggen dat ik altijd mee ben met

Waar komen we vandaan? Hoe is het heelalontstaan en komt het ooit tot een einde? We-tenschappers komen steeds dichter bij hetantwoord op de grote vragen die de mens zichstelt. De beroemdste is ongetwijfeld de bril-

jante natuurkundige Stephen Hawking. Van24 tot 26 oktober was hij te gast aan het De-partement Natuurkunde en Sterrenkunde.

De wet van Stigler stelt dat geenenkele wetenschappelijke ontdek-king genoemd wordt naar haaroorspronkelijke ontdekker Datgeldt, volgens een artikel in NaturePhysics (september 2011), alvastvoor de constante van Hubble, dieeigenlijk de constante van Lema-tre genoemd had moeten worden,naar de gerenommeerde Leuvensewetenschapper (1894-1966) die on-der meer de grondslag legde voorde latere Big Bang-theorie. Al in1984 werd door historisch onder-zoek aangetoond dat Lematre inzijn artikel van 1927 als eerste de

waarnemingen van Edwin Hubblegebruikt in de context van zijn the-orie van het uitdijende heelal om deHubble-constante te bepalen die dieexpansie beschrijft. De waarde vande Hubble-constante die hij vindt,komt goed overeen met de waardedie Hubble enkele jaren later zelfzou bepalen... Dat Nature Physicsop hun beurt Lematre een Frans-man noemt, een kniesoor die daarop let. De nieuw opgerichte onder-zoeksgroep Theoretische Kosmolo-gie heeft in ieder geval roemruchtevoetsporen om in te treden. (ivh)

Ine Van HoudenHoVe

U bent naar de K.U.Leuven ge-

komen om met Thomas Her-tog en James Hartle een paperaf te werken die mogelijk vooreen doorbraak zal zorgen in dekosmologie. Welke doorbraakprecies?Hawking: We zijn er in ge-slaagd aan te tonen hoe je dekleine temperatuursverschillenin de kosmische achtergrond-straling die we rondom ons

waarnemen, kan voorspellenvanuit een theorie rond de oor-sprong van het heelal.

Hertog: De zogenaamde ach-tergrondstraling is letterlijkde afterglow van de oerknal en

dus een belangrijke voorspeller en ook test van het oerknal-model, met een schat aan in-formatie over het jonge heelal.De theorie waarnaar Stephen

verwijst, is de snaartheoreti-sche versie van de zogenaamdeno-boundary-theorie, die we delaatste jaren samen hebbenontwikkeld en volgens welke detijdruimte geen begin of randheeft.Gelooft u dat we ooit in staatzullen zijn om alle mysteries

rond het ontstaan en de aardvan het heelal op te lossen?Hawking: Zelfs als we een vol-

ledige theorie zouden ontwik-kelen, is dat niet meer dan eenaantal wetten en vergelijkingen.

Wat is het principe dat die ver-gelijkingen leven inblaast en re-aliseert in een universum?De belangstelling voor uw lezing

was enorm. Duizenden mensenschoven urenlang aan om n

van de 880 plaatsjes in de aulate bemachtigen. Hoe verklaart udie enorme interesse?Hawking: Everybody is interes-ted in the universe

Interview met Stephen HawkingAls Stephen Hawking naar Leuven komt, dan wil Campuskranteen interview.Maar dat is niet evident voor een man die krachttoeren moet leveren om te com-municeren: via het klemmen van zijn rechterkaak bedient hij een in zijn rolstoelingebouwde spraakcomputer. Op die manier kost het formuleren van n zinhem al gauw een kwartier. Met de hulp van Thomas Hertog konden we Hawkingtoch enkele vragen stellen.

d cs v Hl

f v Lm?

zijn gedachtegang. Om de paar

maanden ben ik een week inCambridge om Stephen te brie-fen over de vooruitgang van deberekeningen. Als iemand con-ceptueel zo helder is, kan zelfsbeperkte communicatie zeerconstructief zijn. Om de ideedie we in deze paper ontwikkeld

hebben, te formuleren, haddenwe slechts een halve dag nodigen Stephen heeft slechts n zinhoeven te uiten. Maar het wasdie zin die een belletje deed rin-kelen...

Het zijn spannende tijdenvoor theoretisch kosmologen. Eris zich een revolutie aan het vol-trekken die ons begrip van tijd,ruimte en het waarom van het

heelal grondig zal veranderen,

net zoals Einstein dat heeft ge-daan. Waarmee ik Stephen nogniet met Einstein wil vergelijken,zoals sommigen blijkbaar doen.Dat zal de toekomst moeten uit-

wijzen zelf vindt hij alvast wldat hij de Nobelprijs verdient. Ofdat dan het ultieme antwoord zal

zijn, blijft vooralsnog een openvraag. Dat we met de theoreti-sche natuurkunde er berhauptin slagen om met wiskunde

werkbare theorien te ontwikke-len om het heelal op een derge-lijk diep niveau te begrijpen, datblijft ons kosmologen verbazen.En waarom we dat kunnen, daar-op kent niemand het antwoord,ook Stephen Hawking niet.

Een nieuweparagraafin eengroot verhaal

Hawking aan het werk met collegas in het Departement Natuurkunde en S terrenkunde ( K.U.Leuven| Rob Stevens)

Thomas Hertog:

En zin vanStephen, meer was

er niet nodig.


6/20

6 Portret campuskrant

Econoom paul DE GrauwE trEkt naar lonDEn

bankiers luisteren, zij hebbengeen benul van de grotere proces-sen en emoties die de markten

beheersen. Als ik n ding ge-leerd heb, is het dit: als een ban-kier over het algemeen belangspreekt, let dan op.

Een bank als Dexia heeft specu-latieve posities ingenomen, en datmoet in de toekomst vermeden

worden. De politiek kan dat nu,meteen, beslissen dat bankiersgeen beleggingen mogen doen infinancile markten. En we hoevenniet op Europa te wachten, datkan perfect op Belgisch niveau.In Groot-Brittanni is men er ook

volop mee bezig. Een andere zaakis of de politici voldoende hunhanden vrij hebben. In de VS was

vooral dat het probleem: er was

een high level of corruption, deopeenvolgende ministers van fi-nancin kwamen bijna allemaal

van Wall Street. Ook in de jaren90, toen de banken zich massaalop de speculatieve markt begaven,met de dramatische financile ge-

volgen van de laatste jaren.

Cynisme kwijtTijd om het bruggetje naar zijneigen politieke carrire te maken.

Van 1991 tot 2003 was De Grau-we parlementslid voor de VLD.Wilde de studax zelf wat meer ophet terrein laten bewegen? Nee,ik had geen grote politieke ambi-ties. Ik kende een aantal mensen

bij de PVV, de latere VLD, en opeen bepaald moment vroeg GuyVerhofstadt me om gecopteerdsenator te zijn. En ik dacht: Ja,dat fascineert me wel, misschienmoet ik dat eens proberen.

Ik heb veel geleerd in de poli-tiek, ik ben er onder meer mijncynisme over politici verloren.Ik begrijp nu hoe moeilijk het isom op het terrein iets te veran-deren, en hoe traag het dan gaat.Neem iets heel kleins: ik heb zelfals parlementslid getracht om deopeningsuren van winkels te libe-

wou tEr VEr bEy lEn

Professor Paul De Grauwe lijkt involle Dexia-crisis nog niet moe-genterviewd. Hartelijk biedt hijeen espresso aan van zijn GeorgeClooney-machine, en installeertzich vervolgens energiek voor een zoveelste gesprek over de cri-sis van het moment. Maar eerstblikken we even terug op zijn aca-demische loopbaan. In Leuveneindigt die weldra na een kleine

veertig jaar, maar er dient zichalweer een nieuwe carrire aan in

het buitenland, aan de befaamdeLondon School of Economics. Infebruari volgend jaar begin ik in-derdaad in Londen. In Engelandbestaat geen emeritaat op 65,daar kan je levenslang academi-cus zijn. Ik verleng dus mijn loop-baan voor onbepaalde duur.

De Grauwe begon in 64 poli-tieke en sociale wetenschappenin Leuven. Van in het begin hadik interesse in een academischeloopbaan. Ik ben altijd eerderhet studax-type geweest dan hetactie-type. Na mijn studie werdik assistent in Leuven, en na een

jaar vertrok ik voor vier jaar naarde States. Ik werkte drie jaar aan

Johns Hopkins University aanmijn doctoraat, nadien werkte iknog een jaar bij het Internatio-naal Monetair Fonds. Toen kwamer in Leuven een positie vrij.

Mastodont-universiteitenIk heb altijd graag onderwezenen onderzoek gedaan. Ik zie ookgeen conflict tussen beide. Ik hebzelfs de indruk dat proffen dieheel goed zijn in onderzoek, ookheel vaak uitstekende docentenzijn. Heb je een tijdje geleden datdebat gevolgd over studenten die

vroeger zogezegd beter waren? Ikheb die hetze nooit begrepen. Ikgeef al heel lang les, en ik heb dat

nooit zo ervaren.Over associaties klinkt het min-der positief. De Grauwe: Nee, diemastodont-universiteiten heb iknooit een goed idee gevonden. Erzit een tegenstrijdigheid tussentopkwaliteit willen bieden en ie-dereen toelaten. De Vlaamse be-leidsmakers dromen als ze den-ken dat de twee samen kunnen.Een topuniversiteit, die heeft nietalleen de beste proffen, maarook de beste studenten. Demo-cratisch onderwijs betekent datiedereen de kans krijgt om te stu-

deren, maar toch niet dat ieder-een per se aan een topuniversiteitmoet studeren?

Homo economicusIn de economische wetenschapzie je een slingerbeweging. In de

jaren 80 is het rationaliteitsmo-del tot in het extreme doorgedre-

ven. Het idee van de homo econo-micus, het individu dat rationelekeuzes maakt in een vrijemarkt-omgeving, had een enorme aan-trekkingskracht. Het was een tijd

waarin dat economisch paradig-

ma werd losgelaten op gelijk welkmaatschappelijk probleem. Hetgetuigde van een aanstekelijk op-timisme, waarin ik zelf ook vooreen groot stuk ben meegegaan.

Nu zijn we opnieuw gevolu-eerd naar een wetenschap dieerkent dat er processen zijn dieontsnappen aan het paradigma

van die rationele agent. De psy-chologie en de sociologie heb-ben hun plaats gekregen binnende dynamiek van de economie.Kijk alleen al naar de financilemarkten: al drie jaar lang wordenze geregeerd door collectieve pro-cessen van angst.

Hadden niet minstens de weten-

schappers, met wat meer afstand,het kunnen zien aankomen?De Grauwe: Sommigen hbben

het zien aankomen. Hun stemwerd echter weinig gehoord. Datheeft ook te maken met het feitdat teveel economen verliefd wa-ren op hun modellen waarin al-leen plaats was voor de rationelehomo economicus. Die modellenhadden een verblindend effect.

Daarbij komt dat experimen-teren in de economie moeilijk is,h. In de harde wetenschappenzou je zeggen: Wat is het effect

van een belastingverhoging? We

nemen twee groepen, de ene krijgteen verhoging en de andere niet.Maar dat kan niet in de economie.Of neem de verhoging van de ren-tevoet. Je hebt vooraf geen ideehoe de markten gaan reageren opde beslissing van een beleidsper-soon. Bij een weersvoorspellingheeft de voorspelling zelf geen in-

vloed op het weer. Op de financi-le markten heeft elke voorspellingeen effect op de uitkomst.

Financile markten opererenbij gratie van optimisme of pessi-misme, daar valt voorlopig weinig

wetenschappelijks over te zeggen.We moeten de banken simpelwegweghouden van die financilemarkten.

Geen benulVeel mensen zeggen nu: de finan-cile crisis is een probleem vanethische normen. De Grauwe:Onzin. Die bankiers zijn niet in-herent minder ethisch dan ande-ren. Als je de kans krijgt om snel

veel geld te verdienen, zijn er wei-nig die nee zeggen. Mensen kan

je verleiden, en er is voor bijnaiedereen een punt waarop die ver-leiding onweerstaanbaar wordt.

Wel, neem dan die verleiding

weg, grijp institutioneel in. Mijnstandpunt is altijd geweest dat depolitiek van een heel aantal zaken

moet afblijven, maar dat betekentniet dat ze het actieterrein van debanken niet moeten afbakenen.

Dat had in 2008, bij de eerstebankencrisis, al moeten gebeu-ren. We hadden toen een win-dow of opportunity, het ijzer wasgloeiend. Maar de beleidsmakers

waren niet voorbereid, en ze wer-den overspeeld door de mensendie wel bereid waren hun positiemet hand en tand te verdedigen.En je moet vooral niet naar de

raliseren, en ik heb daar vollediggefaald. De ene drukkingsgroepna de andere steigerde.

Je kan daar gefrustreerd doorgeraken, maar dat is nu eenmaalde aard van democratische be-sluitvorming. Het is geen wonderdat bedrijfsleiders vaak misluk-ken in de politiek. Zij zijn gewoonte werken in een omgeving waariemand op een bepaald momentzegt: en nu gaan we het zo doen.Maar zo werkt het niet, en het isook niet de schuld van de poli-tiek: het zijn wij alleml die eengrote afkeer van al te snelle veran-dering hebben.

Uiteindelijk, in 2003, heb ikmijn conclusies getrokken: als jegoed wil zijn in iets, kan je je daarbest volledig op concentreren. En

ik deed het academische werk lie-ver.Sinds zijn vertrek uit het parle-

ment is Paul De Grauwe meer danooit de favoriete economischeanalyst van de media. In alle me-dia, tot Nederland toe, geeft hijde laatste weken commentaar opde Dexia- en eurocrisis. De Grau-

we: Toen ik in het parlement zat,had ik het veel moeilijker om demedia te halen. (lacht)Nu heb ik

weer het imago neutraal te zijn.En dat bn ik ook: mijn ideenhebben natuurlijk nog altijd eenliberale voedingsbodem, maar ikhoud me zeker niet in om kritiekte geven als ik denk dat de libera-

len fout zitten. Ik beweer niet datik me niet kan vergissen, maar ikzal mij niet systematisch in npolitieke richting vergissen.

Het is belangrijk dat er onaf-hankelijke stemmen zijn in hetpublieke debat, zeker in de eco-nomie: daar worden al zoveelstemmen betaald door druk-kingsgroepen als de banksector,de vakbond en het patronaat. Danis het goed dat er wetenschapperszijn die met onafhankelijke stempraten. Ik dis geen gerechten opdie door een ander gekookt zijn.

Bankiers hebbengeen benul vande emoties die demarkten beheersen

De K.U.Leuven neemt afscheid van n van de belangrijkste on-afhankelijke stemmen in het publieke debat over de economie.Professor internationale economie Paul De Grauwe vertrekt wel-dra naar Londen, want in Belgi wenkt het emeritaat.

Op de financilemarkten heeft elke

voorspelling een effectop de uitkomst.

( K.U.Leuven | Rob Stevens)


7/20

26 oktober 2011 Internationaal 7

Uitgerekend op de avond van de be-slissende (nu ja) voetbalwedstrijd vanBelgi tegen Duitsland breng ik eenbezoek aan (K.U.)Leuvens eigen Stam-mtisch, in caf Domus. Nederlands en

Duits tieren welig door elkaar als ik degevulde ruimte betreed. Dat is preciesde bedoeling, leggen (vlnr) Florien,Anastasia en Caroline me uit.Eigenlijk zijn er hier twee initiatievenvan de vakgroep Duits tegelijk bezig,zegt Florien, tweedejaarsstudenteDuits, de Stammtisch, waarbij Duits-en Nederlandstalige mensen elkaarkunnen ontmoeten, en het Tandem-project (met de titel TINTIN in Leuven red.), specifiek gericht op studentenuit het tweede jaar taal- en letterkunde.Dat laatste is een alternatief voor hettaalpracticum. Je bekijkt een lijst waar

Duitse studenten een Steckbrief opposten en kiest zo je partner. Daarmeevoer je minstens tien gesprekken en jehoudt er een dagboek van bij.Omslachtiger dan een practicum,

maar wel veel boeiender, vult de Duit-se eerstejaars bio-ingenieur Carolineaan. Je leert niet alleen vlotter de taalspreken, maar ook mensen en hun cul-tuur kennen. Een w in-wins ituat ie voorbeide partijen.Ik vind het ook maar normaal dat je detaal van je gastland probeert te leren,motiveert de Duitse psychologiestuden-te Anastasia als enige nieuw in Belgi haar inschrijving. De eerste kennisma-king was in ieder geval al een groot suc-ces, daar zijn de dames het roerend enmeertalig over eens.

Onze fotograaf Rob Stevens richt zijn lens op de mensachter de actualiteit aan de universiteit, en vuurt vrank en

vrij vragen af. UItGeLICHt

katrIen Steyaert

De praatgrage Howard W. Gut-man (55), vertrouweling van Oba-ma en voormalig topadvocaat in

Washington, is nog steeds bezigaan zijn Ronde van Belgi, maarmaakt zich geen zorgen over depolitieke strijd die in al die ge-meentes over de tongen gaat.Inefficinties horen bij het sys-teem van een democratie en inde praktijk doet Belgi het fantas-tisch. Het EU-voorzitterschap wasuitstekend, het budget voor 2011

beantwoordde aan de EU-eisenen het land heeft sneller en eens-gezinder dan velen een militaireoperatie in Libi opgezet. Belgiheeft de neiging beschaamd tezijn als ratingbureaus het landdreigen te downgraden alsofFitch en co rechtstreeks van God

weten hoe een succesvolle natieer moet uitzien. Maar Belgi doethet goed.

Ook de VS dicht hij econo-misch succes toe. Ja, n op

vijf Amerikaans e fami lies wordtgetroffen door de werkloosheid,maar wat je niet hoort op straatis dat president Obama dat per-centage voor het eerst met 1%

naar beneden heeft gekregen endat hij in de industrie en privatesector banen heeft gecreerd.

He ha s don e a w onder ful jo b.

Mogen strijdenMet zijn lezing Belgium and theUnited States: Two DemocracyGlasses Half-Full opent Gutmande 18de editie van Lessen voor deXXIe eeuw. Waarom een half-

vol glas? Omdat Belgi en de VSzich de luxe van een democratiekunnen permitteren. In Tunesi,Egypte en Syri sterven mensenletterlijk om ons soort politiekediscussie te mogen hebben. Inroerige tijden praten mensen hier

elke dag over hun overheid. Dat isburgerparticipatie ten top. En debetogers op Wall Street of hier inde Regentlaan zijn een bewijs vande vrijheid van meningsuiting.

Ondertussen is het glas in Bel-gi wel gevuld. Voor mij is dat eenprobleem, glimlacht hij, want

voor mijn speech in Leuven wasik niet van de mogelijkheid uitge-gaan dat er een Belgische regeringzou zijn. Ach, nu kan ik stilstaanbij waar we naartoe moeten, zo-

wel voor de nationale politiek alsvoor de relaties tussen de VS enBelgi.

Brug of tunnel?

We have a wonderful momentum.Historisch waren we de dichtstebondgenoten, maar het lijdt geen

twijfel dat die band verzwakt wasin het laatste decennium voorpresident Obama. Hij heeft dedialoog veranderd. Amerikanen

voelen zich niet langer ongemak-kelijk met een T-shirt van theBoston Red Sox op de BrusselseGrote Markt. Belgi en de VS heb-ben veel gemeen: het geloof ingezondheidszorg, de strijd tegenfolteringen, de wederopbouw van

Afghanistan, de klimaatverande-ring,

Of er ook verschillen zijn? Bel-gi is wellicht het meest eensge-

zinde land dat ik ken. Er zijn welelf partijen, maar die zijn het eensover fundamentele issues, zoalsde gezondheidszorg, abortus, hetontstaan van de wereld, het belang

van klimaatverandering. In mijnland bestaat daar grote verdeeld-heid over, maar ik ben blij dat diemeningsverschillen mogen weer-klinken en dat ze niet opgelost

worden door elkaar een dreun teverkopen maar door te gaan stem-men. Jullie zijn verdeeld over klei-nere zaken. Bouwen we een brugof een tunnel? Het is een andereschaal, maar jullie hebben ook het

volledige scala aan politieke rijk-dom. En wees maar zeker dat jul-

lie ertoe doen. Belgi spreekt mis-schien niet het vaakst of het luidstmaar als jullie iets zeggen, luistert

Politieke strijdis een luxeHoward W. Gutman ziet democratie als eenhalfvol glas, en met een nieuwe Belgische re-gering zelfs als een goed gevuld glas: Hierheerst meer eenheid dan in eender welk anderland dat ik ken. Tijdens zijn lezing in Leuven de opener van Lessen voor de XXIe eeuwen meteen ook de zevende Ambassadors Lec-ture komt hij meer van zijn onstuitbaar op-timisme delen.

Amerikaans ambassadeur Howard Gutman ( Amerikaanse Ambassade Brussel)

amerIkaanSe ambaSSadeUr

over demoCratIe In vS en beLGI

men. Want dat is het teken dat jul-lie echt iets te zeggen hebben.

Belgisch beleefdIn het parlement ontmoet ik deleiders van vandaag, op cocktail-feestjes die van gisteren en in hetauditorium die van morgen. Inuniversiteiten als die van Leuvenkrijg ik de bevestiging voor mijngeloof in groei. Onze generatieheeft er een enorme knoeiboel

van gemaakt. We hebben geenduurzame industrie gebouwd ofde jobs van morgen gecreerd, we

hebben onszelf afhankelijk ge-maakt van buitenlandse olie, ende planeet doen stikken. De jon-gere generatie snapt het al lang, zijgaan het veel beter doen. Het zijnechte wereldburgers, die politiekniet zien als eender welke job.

Na mijn laatste lezing in Leuven(in november 2009, red.) ontstonder een stevig gesprek en dat zalnu nog meer het geval zijn. Veelstudenten zullen bezorgder zijn:om Obamas politiek, om de ge-zondheidszorg. Het is mijn taakom ze dat essentile perspectiefte geven.

Ik zal alleen moeten afrekenenmet het typisch Belgische pro-

bleem van de eerste vraag. Julliezijn zo beleefd dat niemand deeerste vraag durft te stellen. Los

daarvan ziet hij weinig verschillentussen geschoolde jongeren hieren in de VS. Leuven had net zogoed aan de Oostkust kunnen lig-gen en Harvard kunnen heten.

Mijn band met Belgi zal ik al-tijd behouden, besluit Gutman,maar dit zitje is maar verzekerdtot eind 2012. Daarna hangt het af

van Obama. Als hij verliest, zal hetzijn zoals in de westerns:Ill have70 days to get out of Dodge. Winthij, dan ga ik met het Witte Huispraten over mijn termijn, maar zezullen me sowieso geen perma-

nente ambassadeur van Belgilaten zijn. Hij zou het nochtansniet erg vinden. Aan het einde

van mijn mandaat ga ik me vast-ketenen aan het zwaarste meu-belstuk dat ik hier kan vinden,lacht hij. En ze zullen verdraaidhard moeten trekken.

Belgium and the United States :Two Democracy Glasses Half-

Full, 7 november, 19u30 (eindeomstreeks 21u30), Aula Pieter

De Somer, Debriotstraat 24,Leuven, grat is.Info over Lessen vo or de XXIeeeuw: http://hiw.kuleuven.be/ned/lessen/

Info over Ambassadors Lectures:www.kuleuven.be/english/ambassador_lectures/


8/20

8 Internationaal campuskrant

Ine Van HoudenHoVe

Waar zit u ergens?Ik ben de afgelopen drie dagenhier in Dubai geweest, de hoofd-stad van de gelijknamige staat,n van de Verenigde ArabischeEmiraten. Ik heb een aantal

voordrachten gegeven op eencongres voor geneesheren uit deregio rond de behandeling vanluchtweginfecties.

Uiteraard is de problematiekrond resistentie van bacterintegen antibiotica uitgebreid aanbod gekomen. Daarover zijn

voor deze regio minder cijfersbekend, maar het probleem isminstens zo groot als bij ons.En ik heb niet de indruk dat debevolking er zich al erg bewust

van is. De artsen dan weer wel;zij zijn vaak ook afkomstig uithet buitenland of minstens daaropgeleid.

Infecties van de bovensteluchtwegen zijn hier zeer fre-quent, daar zou je van opkij-ken. Dat komt voor een stukdoor het contrast tussen de

hitte buiten en de vaak overdre-ven koud afgestelde airconditi-oning binnen het lijkt wel eenstatussymbool: hoe kouder,hoe beter. En het is geweldigheet buiten. Je ziet daardoorook niemand op straat; ieder-een verplaatst zich met de auto.Brandstof is natuurlijk spot-goedkoop en openbaar vervoeris er niet.

Welke indruk hebt u van deomgeving?Het is de tweede keer dat ik

in Dubai ben. Het congres issinds vanmiddag afgelopen envanavond vliegen we terug naarhuis. Daarstraks zijn we eenpaar uur gaan rondrijden, maar

veel is hier niet te zien. Dubaibestaat uit hoogbouw verbon-den door autostrades en er isniets authentieks meer over.

We hebben een zogenaamd au-thentieke markt bezocht, maar

dat was meer een Disneyland-concept met hele dure luxepro-ducten. Wolkenkrabber Burj

Khalifa het hoogste gebouwter wereld , daar kun je natuur-lijk wel moeilijk naast kijken.

We zijn ook naar n van depalmeilanden gereden die hierkunstmatig worden aangelegd:dan zie je vooral zeer veel zeerchique hotels.

We zitten zelf ook in een mooihotel artsen worden hier welin de watten gelegd. Bij het ont-

bijt zag ik zelfs een apart hoekjewaar je varkensvlees geserveerdkon krijgen. Dubai is sowieso

een veel relaxter land dan pak-weg Saoedi-Arabi, ook wat desituatie van de vrouwen betreft.In ons publiek zaten dan ook

verschillende vrouwelijke art-sen. Omdat de meeste artsenin het buitenland zijn opgeleid,kennen ze meestal goed Engels.De conferentie was daarom naarmijn gevoel wel geslaagd, er isflink gediscussieerd.

Buiten de zoneIn deze rubriek jagen we de telefoonrekening van de K.U.Leuven schaamteloos dehoogte in. Maar wl met een achtenswaardig journalistiek doel: achterhalen waar

onze professoren, onderzoekers en studenten in het buitenland zich zoal mee be-zighouden. In deze aflevering professor Johan Van Eldere (Laboratorium voor Ex-perimentele en Klinische Microbiologie).

Tip voor deze rubriek? Mail naar: [email protected]

Professor Johan Van Eldere (derde van links)met enkele buitenlandse collegas ( ingezonden)

Wz

Eind september vond in Mekelle, in het noorden vanEthiopi, Water 2011 plaats, een groot internatio-naal congres over het beheer van watervoorradenin tropisch en subtropisch droogland. ProfessorSeppe Deckers van het Departement Aard- en Om-gevingswetenschappen organiseerde het congresin samenwerking met Mekelle University. In totaalwaren er 200 deelnemers uit dertig landen, onder

wie ook 25 K.U.Leuven-onderzoekers. In de margevan Water 2011 werden ook drie nieuwe projectengelanceerd in samenwerking met Ethiopische uni-versiteiten: rond verpleegkunde, rond natuur- enbiodiversiteitsbeheer voor duurzaam levensonder-houd in de rift vallei en rond capaciteitsopbouw aanlokale universiteiten.

Op de foto: K.U.Leuven-doctoraatsstudenteAlemtsehay Tesgay legt in Abraha Atsbaha uit hoeirrigatie meer dan 50 procent efficinter kan.

( ingezonden)

Tien procentmeerinternationalestudenten

De K.U.Leuven heeft een tiendemeer internationale studentendan vorig academiejaar. Vol-gens de cijfers op 25 oktoberzijn er 5.961 buitenlandse stu-denten ingeschreven, tegenover5.446 in 2010-2011. Opvallendis dat het vooral vrouwelijkestudenten zijn die aan de ba-sis liggen van de toename: hunaantal steeg met 14 procent, bijde internationale mannen gaathet om een stijging met 5,5 pro-cent.Op faculteitsniveau zijn er ster-ke stijgingen bij Bewegings- enRevalidatiewetenschappen

(+36%), Sociale Wetenschappen,Wijsbegeerte, Psychologie enPedagogische Wetenschappenen Wetenschappen (telkens on-geveer +15%), en Geneeskunde(+ 11%).Iets meer dan de helft van allebuitenlandse studenten zijnafkomstig uit de EU. Koploperszijn onze noorderburen. De1.373 Nederlanders maken netgeen kwart uit van het totaleaantal internationale studen-ten. Duitsland, Spanje en Italileveren elk nog eens meer dan230 studenten. Buiten de EUzijn het vooral Chinezen (490),Indirs (272), Amerikanen (197)

en Iranezen (173) die de wegnaar de alma mater vonden.Er zijn ook landen met maarn vertegenwoordiger aande K.U.Leuven. Die singleton-studenten komen logischerwijs

vaak uit exotische hoeken, zo-als Togo, Ivoorkust, Frans Guy-ana en Saint Lucia.

www.kuleuven.be/studentenaantallen


9/20

26 oktober 2011 Expo 9

Jos stroobants

In de Romeinse Keizertijd was Sagalassos, in hetzuidwesten van Turkije, een bloeiend economischcentrum. Vanaf de zesde eeuw braken er slechteretijden aan: een pestepidemie decimeerde de be-

volking en een aardbeving rond 600-620 na Chris-

tus vernielde de stad grotendeels. Gelukkig zijn deresten van Sagalassos, door de afgelegen locatie eneen dikke erosielaag, uitzonderlijk goed bewaardgebleven.

Het was liefde op het eerste gezicht, zegt pro-fessor Waelkens als hij terugdenkt aan de eerstekennismaking met zijn Sagalassos. In 1983 trokik naar Pisidi om er onder leiding van professorStephen Mitchell van Swansea College mogelijk-heden voor archeologische prospectie na te gaan.Door de ontsluiting van de Turkse Rivira voor hettoerisme waren we ongerust over eventuele sluikop-gravingen, en we wilden alle nog zichtbare antiekesporen registreren. Het was 23 augustus en einde

van de ramadan. Groot feest in de plaatselijke mos-kee, en van slapen kwam die nacht niets in huis.Om halfacht in de ochtend stonden we al in Saga-lassos. Vooral de ongereptheid van de site, die door

haar onbereikbaarheid was gevrijwaard, sprak memeteen heel erg aan. En de rest is, zoals men zegt,geschiedenis.

In 1990 startte Waelkens met een klein team eigengrootschalige opzoekingen en sindsdien groeidede site uit tot een internationaal gerenommeerdproject. Ook vandaag gaat het archeologische werk

verder, met de inzet van circa 80 wetenschappers enstudenten uit twee dozijn disciplines. Terwijl pro-fessor Waelkens vooral urbanistische en architec-turale aspecten voor zijn rekening neemt, gaat zijncollega Poblome op zoek naar nieuwe inzichten inde economische en commercile betekenis van hetartisanaat. Het team wil de volgende jaren het beeld

van de samenleving in Sagalassos verder vervolledi-gen.

De allereerste overzichtstentoonstelling in Tonge-ren wil de bezoeker met een groot aantal topstuk-

ken en voorwerpen uit het dagelijkse leven aange-vuld met unieke filmbeelden een totaalervaringaanbieden. Waelkens en Poblome geven hiernaastalvast een voorsmaakje.

Sagalassos, City of Dreams, van 29 oktober 2011tot 17 juni 2012 in het Gallo-Romeins Museum vanTongeren. Info: www.galloromeinsmuseum.be

Naar aanleiding van deze expo wordt in De Velix inTongeren ook de fototentoonstelling Sagalassos:from where we stand georganiseerd, met beeldendie Bruno Vandermeulen en Danny Veys op de sitemaakten. Van 29 oktober t.e.m. 23 december. Info:www.develinx.be

expo toont topstukken uit

archeologisch proJect

Het Gallo-Romeins Museumin Tongeren opent op 29 okto-

ber een grote tentoonstellingover de archeologische op-gravingen in Sagalassos, eenLeuvens succesverhaal. Nooiteerder liet de Turkse overheid238 voorwerpen over de grensgaan voor een tentoonstelling.Projectleider Marc Waelkensen zijn field director JeroenPoblome, die sinds 2007 hetmeeste terreinwerk ter plaatse

leidt, maakten voor ons eenselectie.

Deze fraaie vvm (foto midden) dateert uit het eerstekwart van de eerste eeuw na Chris-tus, en hoort thuis in een periode

waarin crematie nog het gangbaregrafritueel was. Terwijl armen deresten van hun doden in eenvoudigepotten begroeven, lieten welgestel-den stenen urnen vervaardigen. Deoudste waren huisvormig en aan-vankelijk versierd met wapens, latermet laurierkransen en palmen dieverwezen naar het bekleden van ste-delijke ambten of overwinningen bijspelen. Opvallend is ook hier weerhoe modes qua vormgeving en ver-

siering in Rome vijf tien jaar later inSagalassos opduiken. Ronde urnenwaren toen populair in Rome en demet fruit overladen guirlandes, die

ook eremonumenten in Sagalassosversieren, verwijzen naar de gou-den eeuw onder keizer Augustusen hebben Italische wortels. Het af-gebeelde tragische masker was danweer een eerder lokaal motief. Dezeurne, die as en beenderen van dedode bevatte, is de enige van dit typedie met deksel werd teruggevonden.In het gat bovenaan kon bij herinne-ringsrituelen wijn gegoten worden,als plengoffer.

Sagalassos ligt even in Tongeren

Met dit aardewerk (foto onder) ko-men we terecht bij alledaagse ge-

bruiksvoorwerpen, zegt professorPoblome. Bij de cultuur van de men-sen zonder geschiedenis dus, dietoch 95% van de bevolking u itmaak-ten. De m f d voor-aan valt te dateren tussen 25 vr en25 na Christus. Hij heeft een dikte vanamper 2 3 millimeter en toont hetartisanaal kunnen van de pot tenbak-kers. De vorm grijpt terug op de oudeHellenistische traditie, en niet op demodernere Italische. Dat wil vermoe-delijk zeggen dat de eigenaars van de

pottenbakkerijen niet bereid warente investeren in nieuwe vormen, maar

het belangrijker vonden om de eigenidentiteit te bevestigen. Zo prof ileer-den ze zich tegenover de massa vete-ranen uit het leger van Augustus enhun families samen goed voor zon100.00 0 mensen die zich in de regiokwamen vestigen. Het andere aarde-werk op de foto is van latere datum,ongeveer de tweede helft van de eer-ste eeuw, en getuigt van de dan wijd-verbreide Romeinse mengcultuur, enniet van de traditie die eigen was aanSagalassos.

h fd v z hd,(foto rechtsboven)die keizer was van117 tot 138, is het topstuk van de ten-toonstel ling, stelt Waelkens. Hethoort bij een beeld van 4,5 5 meterhoog, een zogenaamd akrolitisch

beeld, dat wil zeggen dat enkel hoofd,armen en benen of voeten in marmerwaren uitgevoerd, en de rest vermoe-delijk uit verguld brons rond een hou-ten kern. Het beeld behoorde to t eengroep van drie even grote keizerlijkeparen, waarvan ook het hoofd vanMarcus Aurelius in Tongeren getoondwordt. Waarschijnlijk valt het te date-ren tussen 120 en 125. Dat Sagalas-

sos Hadrianus eerde, was zeker geentoeval. De keizer erkende Sagalassosals eerste stad van Pisidi, en datlegde haar geen windeieren: handelen rechtbanken trokken veel volk aan,en de keizercultus die de stad vanaf

Hadrianus voor heel Pisidi mochtorganiseren met festivals en spor-tieve spelen lokte mensen uit debrede omgeving. Sagalassos heeftvermoedelijk nooit meer dan 3.500 5.000 inwoners gehad, maar er werdwel een theater met 9.000 zitplaatsengebouwd. Duidelijk is dat Sagalassosdaarbij de Romeinse modellen imi-teerde die via Efese bekend werden.

De site van Sagalassos: overzicht van de Bovenste Agora vanuit de noordwestelijke hoek ( Danny Veys / Bruno Vandermeulen)


10/20

10 Onderzoek campuskrant

Lien Lammar

Varkensvlees is n van demeest gexporteerde voedings-middelen uit Belgi, vertelt Vande Perre. Het is dan ook heelbelangrijk om kwaliteitsvlees televeren en financile verliezente vermijden. Maar ook de om-standigheden waarin de dierenopgekweekt en geslacht worden,moeten verbeteren. De twee han-gen gelukkig nauw samen. Hoeminder stress de varkens erva-ren, hoe beter het eindproduct.Onder leiding van professor RonyGeers (Labo Kwaliteitszorg Dier-productie) en in samenwerking

met de Vlaamse overheid onder-zocht Van de Perre de invloed vanomgevingsfactoren zoals ventila-tie en omgevingsverrijking doormiddel van speeltjes op stress bij

varkens.Staart- en oorbijten zijn ern-

stige problemen in de modernevarkenshouderij. Door vervelingraken varkens gestresseerd, watzich uit in bijtgedrag. De wondendie ze daardoor oplopen veroor-zaken infecties, wat dan weer

voor kwaliteitsverlies van hetvlees zorgt.

SpeeltjesDe varkens nuttig bezig houden isde boodschap. Van de Perre deed

zelf de test in varkenskwekerijen.In stallen waar enkel een kettingaanwezig was of te weinig afwisse-ling was in de speeltjes, stelden wetelkens verhoogd bijtgedrag vast.In stallen waar we elke week nieu-

we speeltjes aanboden, werdenveel minder varkens verwond. Nietalleen het welzijn van de dieren

verbetert, ook de vleeskwaliteit.Boeren zijn wettelijk verplicht

om omgevingsverrijking aan tebieden, maar de wet zegt niet

wt. Als ze n ketting in een hokhangen, zijn ze wettelijk gezien in

orde. Het zou niet slecht zijn alsdie wetgeving strenger wordt, zo-als in Nederland al het geval i s.

Stress voor het slachtenHet tweede luik van het doctoraatneemt de pijnpunten in slacht-huizen onder de loep. Dat onder-zoek gebeurde in samenwerkingmet de VLAM (Vlaams Centrum

voor Agro- en Visserijmarketing)en Belpork, de vzw die het Certus-kwaliteitslabel voor varkensvleesbeheert. Stress voor het slachtenkan een negatief effect hebben opde kwaliteit van vers en verwerkt

varkensvlees. Het transport naarhet slachthuis en het lossen is

vaak al heel stresserend voor devarkens. Om daarvan te bekomen,zouden de varkens n tot twee

uur rust moeten krijgen, maarsoms worden ze meteen verdoofden geslacht. Die acute stress voorhet slachten zorgt voor een snel-lere verzuring in de spieren vande varkens. Zelfs als de varkensdood zijn, blijft die verzuringdoorgaan, waardoor je vlees vanmindere kwaliteit krijgt.

De ingrepen die nodig zijn omdie acute stress te doen dalen,hoeven niet altijd ingrijpend tezijn. Een simpele lamp waar-door de varkens voldoende voorzich uit kunnen zien als ze naar

de plaats van verdoving gebrachtworden, kan al voor een verschilin stressniveau zorgen. Vooral in

slachthuizen met een verouderdeinfrastructuur kan er nog veel ver-beterd worden, maar de bewust-

wording stijgt. De voorbije tweejaar heb ik verschillende slacht-huizen bezocht en advies gege-

ven. Een aantal daarvan hebbendat meteen in de praktijk omge-zet en hun vleeskwaliteit gingmeteen een pak omhoog. Het isde investering dus zeker waard.

e ovzh v ll ldoovddgg vd o www.lv.b/doovddgg/

Stressvrije varkens, beter vleesBio-ingenieur Vincent

van de Perre legt in zijndoctoraat de kritische

punten in het productie-proces van varkensvleesbloot. Verveling in de stal-len, onzorgvuldig trans-port naar het slachthuisen onvoldoende rust voorhet slachten zijn maarenkele van de factorendie voor meer stress bijde varkens en een ver-minderde vleeskwaliteitkunnen zorgen.

Odzoo

Professor Luk Warlop (foto) vande Faculteit Economie en Be-drijfswetenschappen mocht op29 september naar Harvard om deig noblj voo gdte ontvangen. Met de Ig Nobelsbeloont het tijdschrift Annals ofImprobable Researchwetenschap-pelijk onderzoek dat eerst doet

lachen, en dan doet nadenken.Warlop kreeg de prijs samen mettwee Nederlandse collegas, Mir-jam Tuk (Universiteit van Twente)en Debra Trampe (RijksuniversiteitGroningen). Uit hun bekroonde on-derzoek blijkt dat wie nodig naarhet toilet moet, beter in st aat is omeen verstandige financile beslis-sing te nemen. Warlop: We stel-den vast dat deelnemers die wevijf glazen water hadden laten drin-ken beter in staat waren om eenverstandige financile beslissingte nemen dan proefper sonen die

slechts enkele slokjes gedronkenhadden. Die mensen kozen vakervoor een uitgestelde maar hogerebeloning dan deelnemers met eenlege blaas. Daar kan je theorienrond ontwikkelen over de rol vaneen inhibitiecentrum in onze herse-nen dat, wanneer het actief wordtom de blaas te controleren, kcontrolerend gaat werken op an-dere gedragingen, bijvoorbeeld hetnemen van financile beslissingen.En dat heeft dan weer implicatiesvoor marketingonderzoek, mijn ei-genlijke vakgebied.

***

Onderzoekers van VIB enK.U.Leuven beschrijven in hetvakblad Natureeen nieuw mecha-nisme om de blodl hvl of hfte herstellen. Deze aandoeningenworden uitgelokt door verstoppin-gen in de bloedvaten naar de orga-nen. Om de gevolgen hiervan te be-perken, moet het lichaam nieuwebloedvaten aanleggen. Het teamvan onderzoeker MassimilianoMazzone heeft nu ontdekt dat derijping van nieuwe bloedvaten ver-

sneld kan worden door de functievan het eiwit PhD2 te blokkeren ineen specifieke klasse witte bloed-cellen. Dat resulteerde in bredereen functionele bloedvaten die alshet ware een weg vormen rond deverstopping, wat voor een beterebloeddoorstroming zorgt. De we-tenschappers wil len he t therapeu-tisch potentieel van het blokkerenvan PhD2 verder in detail onder-zoeken voor ziekten die het gevolgzijn van een verminderde bloedtoe-voer.

***

Kinderen geboren uit moeders dietijdens de zwangerschap chemo-therapie kregen, lijken hiervan geenhinder te ondervinden bij hun ont-wikkeling. Dat blijkt uit nieuwe on-derzoeksresultaten die professorFrederic Amant, gynaecologischoncoloog aan de K.U.Leuven, voor-stelde op het European Multidisci-plinary Cancer Congress in Stock-holm. De Leuvense onderzoekersonderzochten samen met collegasin Nederland en Tjechi in totaal 70kinderen. Ze evalueerden via eenvragenlijst gericht aan de ouders

de gezondheid, schoolprestaties,hobbys en sociale situatie van dekinderen. Daarnaast onderzochtenze de mentale ontwikkeling van dekinderen via testen gericht op in-telligentie, geheugen en aandacht.Ouders vulden ook een vragen-lijst in over gedrag en emotioneleproblemen bij hun kinderen. Dehartfunctie werd beoordeeld viaelectrocardiografie en echocar-diografie. De onderzoekers steldenvast dat d d lwd bloogld ho-

h het even goed doen alsleeftijdsgenoten die niet werdenblootgesteld. Ze vertoonden bij de

geboorte niet meer of geen andereafwijkingen. Hun verdere ontwik-keling is vergelijkbaar met de ge-middelde ontwikkeling van anderekinderen.

***

Als je een orkest hoort spelen, kanje toch verschillende instrumen-ten herkennen en ze lokaliseren,ondanks het feit dat alle geluidensamensmelten in n geluidsgolfaan ieder oor. Een belangrijke staphierbij is het opdelen van geluiden

in frequentiebanden (hoog, laag ofmidden). Deze stap begint in hetslakkenhuis een onderdeel vanhet binnenoor en noemt men fre-quentieselectiviteit. Uit een studieonder leiding van professor PhilipJoris van het Laboratorium voorAuditieve Neurofysiologie aan deK.U.Leuven blijkt nu dat - b fql-

v hebben dan katten, chin-chillas of cavias. Hun slakkenhuiskan de frequenties van complexegeluiden veel fijner ontleden enscherper filteren. Bovendien ko-men akoestische metingen bij demakaakapen goed overeen met di-

recte metingen in de gehoorzenuw.Dat ondersteunt de resultaten vanakoestische metingen bij mensenen daarmee de hypothese dat bijde mens de frequentieselectiviteitbeter is dan bij niet-primaten. Hetonderzoek is van belang voor deontwikkeling van cochleaire im-plantaten: bij volledig doven wordteen kunstoor ingeplant dat de ge-hoorzenuw elektrisch stimuleert.Om dat apparaat optimaal aan testuren, is het nodig de werking vanfrequentieselectiviteit bij de mensgoed te begrijpen.


11/20

26 oktober 2011 Onderzoek 11

Ilse FrederIckx

Kankerstamcellen spelen een cru-ciale rol in de vorming en de groei

van tumoren, omdat ze zichzelfdoor deling kunnen vernieuwen.Dat stelt ze in staat om continute blijven delen. Daarnaast sla-gen ze erin om dochtercellen temaken, die zich kunnen specia-liseren in verschillende celtypen.

Hoewel ze slechts een klein deeluitmaken van de cellen in een tu-mor, zijn ze toch de aanstokers

van tumorgroei. Hoe ze dat voorelkaar krijgen, is n van de kern-

vragen van het kankeronderzoek,te meer omdat kankerstamcellenhardnekkig zijn en moeilijk uit teroeien met chemo of bestraling.

Onderzoekers van VIB-K.U.Leuven, VIB-UGent en Wel-bio de Waalse tegenhanger vanhet Vlaams Instituut voor Bio-technologie (VIB) namen eenspecifieke vorm van huidkankeronder de loupe: het plaveisel-

celcarcinoom, de tweede meestvoorkomende vorm van huidkan-ker. Ook bij deze tumoren spelenkankerstamcellen een centralerol. De onderzoekers ontdek-ten dat ze in grote hoeveelheden

VEGF (Vasculaire Endotheliale

GroeiFactor) produceren. VEGFstimuleert op zijn beurt de groei

van bloedvaten. Hierdoor zorgende kankerstamcellen ervoor datde tumor kan blijven groeien. Viade bloedvaten worden immers

voedingsstoffen en zuurstof voor

de tumor aangevoerd.De werking van VEGF kan men

stilleggen met een specifiek an-tilichaam: een molecule die zichmet VEGF bindt en het vervol-gens afvoert. Bij deze behande-ling kan het aantal kankerstam-cellen gevoelig dalen en de groei

van de tumoren worden stilge-legd. Een andere mogelijkheid isom het gen uit te schakelen dat

verantwoordelijk is voor de pro-ductie van VEGF. De therapiendie zich richten op het blokkeren

van VEGF zijn echter niet altijdsuccesvol. Er kan bijvoorbeeldresistentie ontstaan tegen de an-tilichamen.

De onderzoekers ontdekten nudat Neuropilin 1, een receptor

waaraan VEGF zich bindt, even-eens in grote mate wordt geprodu-ceerd door de kankerstamcellen.Ook deze stof bleek een belangrij-ke rol te spelen in de ongeremdegroei van kankerstamcellen en de

vorming van een tumor.

De ontdekking dat kankerstam-cellen van plaveiselcarcinomazowel VEGF als Neuropilin 1 pro-duceren, vormt een nieuwe stra-tegie om deze ziekte te behande-len. Huidige therapien richtenzich enkel op het blokkeren van

VEGF. De Neuropilin 1-receptorkan je zien als een slot waaropde VEGF-sleutel past. Maar opdit slot passen ook nog andere

sleutels, vandaar dat de huidigetherapien niet altijd aanslaan,zegt professor Peter Carmeliet

van VIB-K.U.Leuven. Door inte werken op de uitschakeling

van zowel VEGF als Neuropilin1 is het misschien mogelijk eenmeer effectieve therapie te ont-

wikkelen. Dat moet verder on-derzoek uitwijzen. Dit is noggeen nieuwe therapie, maar ver-schaft ons wel een beter begrip

van kankerstamcellen bij dittype huidkanker. Het is ook eenaanzet tot meer onderzoek naarkankerstamcellen van andere

types van kanker, die toch heelverschillend zijn.

Vragen over dit [email protected]

Groei van kankerstamcellenbij huidkanker iets meer ontrafeldVlaamse en Waalse wetenschappers hebben samen een zwakke plek ontdekt in de cellen die bij huidkan-ker verantwoordelijk zijn voor de groei van de tumor. Of de nieuwe inzichten ook kunnen leiden tot eeneffectievere therapie, moet verder onderzoek uitwijzen.

Dag van het Onderzoeken de Innovatie Voor alle onderzoekers vande Associatie K.U.Leuven

www.associatie.kuleuven.be/dvoi

Donderdag 17 november 2011, Leuven

ePhd J Faii u

Op vrijdag 21 oktober organiseerdede PhD Society Leuven die deeluitmaakt van de Vereniging Acade-misch Personeel Leuven voor deeerste keer een interfacultaire en

vakoverschrijdende jobbeurs voordoctorandi en postdocs. Meer dan600 genteresseerden schreven zichin voor de PhD Job Fair. Zij kregen inde Jubileumzaal de gelegenheid omkennis te maken met een vijftigtalbedrijven, organisaties en instellin-gen en vice versa.

( K.U.Leuven | Rob Stevens)

Peter Carmeliet ( Rob Stevens)

Kanker-stamcellen zijnde aanstokers

van tumorgroei.


12/20

12 Studenten campuskrant

Ludo meyvis

Ter wereldIn het begin van de jaren 80 wasde Algemene Studentenraad of

ASR de koepel over de verschil-lende Leuvense faculteitskrin-gen. Niet iedereen was geluk-kig met de standpunten enbesluitvorming binnen de ASR,of met de volgens velen te po-litieke invulling. Na pogingen

om de werking te hervormen,stak Ekonomika het vuur aande lont: in februari 1984 verlietde kring de ASR. Nadat de Raad

voor Studentenvoorzieningen,die de universitaire subsidiesaan de kringen verdeelde, dui-delijk had gemaakt een nieuweorganisatie wel te zien zitten,

werd vanaf 1984-1985 de KrULof Kring Unie Leuven erkend,die acht van de zevenentwintigkringen groepeerde. De ASRervoer dat als een kaakslag.

Aanpassingen in de werkingdrongen zich op. Een echt dui-delijke eigen koers kon de ASRechter niet ontwikkelen, en de

KrUL beschikte over te weinigervaring om meteen een vol-waardig alternatief te bieden.Stilaan groeide bij beide de wilom samen een nieuwe koepel te

vormen. Het had nog heel watvoeten in de aarde, maar uit-eindelijk werd op 6 november1986 LOKO boven de doopvontgehouden, de Leuvense Over-koepelende Kring Organisatie.

Alleen Ekonomika zou nog t ot1989 op zichzelf blijven staan.

Ten strijdeLOKO en zijn voorgangers zorg-den vroeger wel wat meer voorspektakel dan nu. In het na-

jaar van 2000 h eerste er nogalwat onvrede over de invoeringvan de semesterexamens. Dehele studentikoze modus vi-

vendi ging eraan, met zon her-vorming, zo werd gezegd. Delaatste grote betoging uit Leu-

vens geschiedenis volgde, metmeer dan 5.000 deelnemers.Een aantal dagen later, 22 no-

vember, volgde de tot nu toelaatste bezetting van het rec-toraat. Langs sluikwegen werdde heilige tweede verdieping

van de Hal ingepalmd door eenvijftigtal studenten. Het media-genieke initiatief duurde tot de

volgende middag. Het resultaat

was dat de invoeringsproce-dure van de semesterexamensaangepast werd maar ze kwa-men er wel.

Ten dansStudenten willen fuiven. Buren

willen rust. Zaaluitbaters willengeld. Die drie desiderata zijnniet eenvoudig met elkaar te

verzoenen, ondervonden ook destudenten en hun bezorgde ver-tegenwoordigers. De Leuvensefuifzalenmarkt stelde rond het

jaar 2000 niet veel meer voor en

dat had een belangrijke impactop de toekomst van de studen-

tenkringen, die een belangrijkdeel van hun inkomsten uitfuiven haalden. LOKO keek uitnaar de mogelijkheid om zelfeen zaal uit te baten. Geleide-lijk aan vonden stad, universi-teitsbestuur en studentenver-tegenwoordigers elkaar om datfinancieel, praktisch en juri-disch haalbaar te maken. Op 21

januari 2000 werd het contractgetekend: Zaal Albatros, voor-aan in de Brusselsestraat, werdhet hoofdkwartier van fuivendLeuven. Een td van de Psycho-logische Kring werd de eerste

van honderden druk bijge-woonde activiteiten. Inmiddels

even onmisbaar geworden is debeiaardcantus, waarvan de eer-ste editie op 27 september 2000plaatsvond, en de laatste, op 23

maart van dit jaar, door meerdan 3.200 enthousiaste vocalis-

ten bijgewoond.

Ter zakeSinds 2005 zetelen studentenin de Raad van Bestuur en inhet Gebu. Daarmee laten zehun stem horen in de hoog-ste bestuursgeledingen vande K.U.Leuven. Het was eenbelofte die rector Vervenne in-gelost heeft na zijn verkiezing.Dat medebestuur zorgde vooreen ommezwaai binnen destudentenvertegenwoordiging:

voortaan waren ze mee verant-woordelijk voor het beleid enkonden ze dus minder de rol

van aanklager vervullen. Er wa-

ren dan ook fervente tegenstan-ders, hoewel de officile LOKO-lijn streefde naar volwaardigeparticipatie. Voor LOKO leidde

de stap naar medebestuur ooknaar interne hervormingen.

Zo werd de voorzitter verant-woordelijk voor alle afdelingenvan LOKO (Kringraad, SocialeRaad, Kultuurraad, Sportraaden Portulaca) een zware taak.Maar het belang van en respect

voor LOKO is er alleen maardoor toegenomen.

Op 4 november vin dt om 19u45een feestzitting plaats in dePromotiezaal van de Univer-siteitshal. Rector Waer enLOKO-medeoprichter ministerSteven Vanackere spreken decorona toe, waarna een panel-gesprek volgt met Willy Claes,ererector Dillemans en oud-

studentenvertegenwoordigerBart Somers. Ivan De Vaddermodereert. Inschrijven doet uvia w ww.loko25.be

LOKO viert zilveren jubileumLOKO, de koepel van alle Leuvense facultaire kringen, heeft 25 jaar achter de rug,soms doelgericht, soms zoekend, soms rumoerig, soms in de luwte. Het zilverenjubileum wordt natuurlijk met de nodige luister gevierd. Maar eerst blikken weterug, in vier etappes.

Bezetting van het rectoraat in het najaar van 2000 ( Rob Stevens)

De beiaardcantus is uitgegroeid tot een jaarlijkse klassieker. ( Rob Stevens)

Lokoh wIn zijn 25-jarige geschiedeniskwam LOKO in soms zachte,soms wat hardere aanrakingmet vier rectoren. We vroegenhen naar hun appreciatie vnen/of boodschap vr de ja-rige.

rg dll: LOKO heb ikaltijd ernstig genomen en onzesamenwerking was vruchtbaar,waarvoor nog steeds dank.Eens hebben stakende studen-ten het rectoraat bezet entoen was er nog geen reserve-uitgang wegens een verho-

ging van het inschrijvingsgeld.Als oud-studentenvoorzitterkon ik wel wat hebben.

LOKO, zorg mede, visionairen ge-engageerd, voor de toe-komst van de K.U.Leuven. Demaatschappelijke dienstverle-ning is ook voor de studenteneen basisopdracht. Draag zorgvoor uw representativiteit:gender, buitenlanders, docto-randi, alle faculteiten.

a ol: Een uni-versiteit heeft de studentenor-ganisatie die zij verdient. Alsdat zo is, doet de K.U.Leuvenhet goed. Met LOKO heeft onze

universiteit immers een goedfunctionerende, degelijk geor-ganiseerde, creatieve en mee-denkende organisatie, die nietalleen op tal van manieren hetleven van de studenten aan-genamer maakt, maar ook eenstilaan onmisbare bijdrage le-vert tot het bestuur van onzeuniversiteit.

m v: LOKO is delocomotief van de studen-tenpar ticipatie in beleid en be -stuur van onze universiteit. Alsrector heb ik mogen ervarendat de opeenvolgende besturenen algemene vergaderingen

van LOKO zich kritisch enga-geren in en voor de studenten-gemeenschap, die zij naar mijnovertuiging volwaardig verte-genwoordigen. Met de nodigerealiteitszin streven zij ernaarhet ideale met haalbare stap-pen te verwezenlijken. ZonderLOKO zou de K.U.Leuven nietstaan waar zij vandaag staat.LOKO houdt ons wakker.

m W: Een luis in depels heeft het nadeel dat zegewoonlijk niet zichtbaar is endaardoor ook geen verrijkendegedachtewisseling oplevert.Daarom zijn we blij met de aan-

wezigheid van LOKO in het uni-versiteitsbestuur. Vaak valt deuitstekende voorbereiding vande vertegenwoordigers op. Ikvraag me wel af of de besluit-structuren van LOKO niet telog zijn en daardoor wat repre-sentativiteit missen. Misschienzou het een goed idee zijn omte werken met een directieco-mit, een beperkte Raad vanBestuur en een minder frequentvergaderende algemene verga-dering.


13/20

26 oktober 2011 Maatschappij 13

Vera Hoorens,sociaal psycHoloog

De huidige evoluties tonen vol-gens mij gewoon aan dat menseneen heel andere opvatting over

privacy hebben dan vaak werdaangenomen. Mensen vinden hetmeestal niet erg dat anderen per-soonlijke dingen van hen weten.Integendeel, de verklaring voor hetsucces van sociale netwerken zitin het feit dat mensen zichzelf alshet centrum van de wereld zien,en vaak denken dat anderen evengenteresseerd zijn in hun zielen-roerselen als zijzelf. Onderzoeksuggereert dat Facebookgebrui-kers gemiddeld iets narcistischerzijn dan anderen, maar we moeten

voorzichtig omspringen met dieresultaten.

Wat wel waar is, is dat veel men-sen zichzelf aardig, competent en

redelijk vinden, en denken dat an-deren hen ook zo zien en dus geenmisbruik van informatie over henzullen maken. Spottende of onaan-gename reacties kunnen dan ookoprecht verbazen, zeker als ze vananderen komen dan hun uitverko-ren vrienden of familieleden of vanbedrijven die gebruik maken van

wat ze gepost hebben. Ze kunnenzich niet goed voorstellen wie die

wildvreemden zijn die meekijken,en daardoor bestaan ze psycholo-

gisch gezien als het ware niet. Ze

willen de i llusie hebben dat ze zelfkunnen bepalen wie die anderenzijn en dat die hen altijd goed ge-zind zijn. Maar ze vergissen zichin de mate waarin ze die controlehebben. Een beetje naef kun je

dat wel noemen.Je zou voorzichtig kunnen stellen

dat de generatie die opgroeit metFacebook stilaan op de hoogte zoumoeten zijn van hoe n en ander

werkt. Wie vandaag rookt kan ookonmogelijk zeggen niet gewetente hebben dat dat schadelijk is. Dedrang om erbij te horen blijkt ech-ter zo sterk dat mensen er veel vooropofferen.

Een oplossing ligt niet voor dehand. De ervaring leert dat als je

mensen informeert over risicosdat vaak niet doordringt, omdatmensen de neiging hebben altijdeen reden te vinden waarom zijpersoonlijk het risico niet moeten

vrezen. Misschien is het een ideeom vooraleer persoonlijke infor-matie te posten in de schoenen tegaan staan van iemand die kritischover jou denkt zelfs al ben je ervanovertuigd dat zulke mensen niet be-staan en om in die rol manierente bedenken om de informatie temisbruiken. Je kunt je ook afvragen

van welke mensen je zeker niet zouwillen dat ze de informatie te zienkrijgen. Twee keer nadenken is dusde boodschap.

De raaDeenactueelvraagstukbelichtvanuitdrieexpertises

clauDia Daz,computeringenieur enprofessor of priVacyIets als de introductie vanTimeline op Facebook (eenvisualisatie van je geschiedenisals Facebook-gebruiker, red.)geeft volgens mij geen funda-menteel andere invulling aan

het begrip privacy. Het is ookniet bedreigend, omdat hetde gebruiker net toelaat zijngeploade informatie beterte structureren en ze zicht-baarder maakt. Over die pri-

vacycontrole ben ik dan ookoptimistisch: de settings zijnalsmaar beter en gebruiks-

vriendelijker.Het feit dat een kleine

groep bedrijven enorme hoe-veelheden informatie overgebruikers verzamelt is veelzorgwekkender. Het gaat nietalleen om gives de contentdie je vrijwillig uploadt maarook over give-offs infor-

matie die lekt. Vergelijk hetmet lichaamstaal in een ge-sprek: je hebt die zelf amperonder controle maar er is veeluit af te leiden. Als Alice vijfkeer per dag Bobs profiel be-kijkt, is dat onthullend, ook

voor Facebook dat meekijkt.Via de alomtegenwoordigelike-knoppen kan het ook hetsurfgedrag van mensen inkaart brengen.

Die mass surveillance iszeer bedreigend, omdat dieasymmetrie in informatie leidt

tot een asymmetrie in macht.Misbruik dreigt, niet alleen

voor individuele gebruikers die volledig machteloos staanten opzichte van wat er methun gegevens gebeurt maarook voor de nationale veilig-heid. Bedrijven hebben zongedetailleerde en uitgebreideinformatie over burgers dathet onze democratien kanaantasten. Totalitaire regimeshebben het belang van zulkeprivacy bewezen. En die regi-mes konden niet eens dromen

van de gedetailleerde info dieFacebook over ons heeft.

We kunnen dit hete hang-ijzer alleen multidisciplinairaanpakken. Aan de K.U.Leuvenbekleed ik een nieuw profes-sorschap dat zich enkel overprivacytechnologien buigt dat is uniek en neem ik deelaan het SPION-project, een sa-menwerking met zeven part-ners, gefinancierd door hetIWT. Op technisch vlak heb-ben we al plug-ins ontwikkeld,die je in je browser installeerten die de informatie die jeuploadt versleutelt. Jij beslist

wie ze kan ontcijferen en sluitzo bijvoorbeeld bedrijven uit.

We focussen ook op privacy

by design: de inbedding vansterke privacybescherming ineen systeem. En we ontwikkel-den een plug-in die automati-sche acties stelt, zodat Face-book niet meer weet of het jijof de plug-in was die gedragstelde. Zo zijn er geen give-offs meer.

Met meer bewuste gebrui-kers en academici die beterde kloof tussen onderzoek enafgewerkt product overbrug-gen, zouden we al een eindkomen.

aleksanDra kuczerawy,jurist bij interDisciplinarycentre for law anD ict (icri)

Facebookgebruikers verstrekkenzelf en uit vrije wil informatie. Maarer is een groot probleem: Facebookheeft onderweg de regels van hetspel veranderd. Wat begon als een

platform om met je dichtste vrien-den in contact te blijven, is een plekgeworden waar je persoonlijke ge-gevens en voorkeuren, n die van je

vrienden te zien zijn en doorgege-ven worden aan adverteerders.

Ons juridisch wapenen is niet zoeenvoudig. De wet blijft altijd eenstap achter op de realiteit, zeker inhet geval van razendsnel verande-rende technologie. In 1995 is de Eu-ropese Data Protectie Richtlijn uit-gevaardigd, waarop ook de huidigeBelgische wetgeving is gebaseerd.Die maakt een duidelijk onder-

scheid tussen verantwoordelijkevoor verwerking en betrokkene.De eerste is bijvoorbeeld een bedrijfdat beslist om persoonsgegevens te

verwerken, het tweede een individuop wie de gegevens betrekking heb-ben. De verantwoordelijke staat in

voor de naleving van de wet.Het probleem is dat op sociale

netwerken bijna iedereen als eenverantwoordelijke kan wordenbestempeld. Miljoenen gebruikersposten dagelijks fotos of informa-

tie van anderen en moeten daar inprincipe juridische toestemming

voor vragen. De wet ziet een belang-rijke uitzondering: als het voor per-soonlijk of huishoudelijk gebruikis. Maar is iets nog persoonlijk als

er 500 vrienden meekijken of als jeiets post op Twitter? Waar trek je degrens?

Mijn collegas aan de K.U.Leuvenen ik onderzoeken daarom of derollen die de wet nu definieert nogbruikbaar zijn, bijvoorbeeld in hetkader van sociale netwerken. Ik ge-loof niet dat we per se meer of radi-caal andere wetten nodig hebben dat zou niet werkbaar zijn maar

wel slimme, flexibele aanpassingen.Wellicht moeten we terugvallenop oudere rechtsbegrippen, zoalsonrechtmatige daad, toelaten watmeer gezond verstand te introduce-

ren. Het recht op de beschermingvan je persoonlijke afbeelding zouook kunnen inspireren.

Universiteiten doen doorgedre-ven research en de EU werkt mo-menteel aan een review van de DataProtectie Richtlijn, maar recht iseen beperkt instrument. De gebrui-kers moeten vooral hun stem blij-

ven laten horen. Er is al een paarkeer dusdanige kritiek geuit opideen van Facebook dat ze ze heb-ben moeten intrekken. Ze moeten

wel naar ons luisteren, willen zeblijven bestaan.

Het faillietvan onzeprivacy?Recent kondigde Mark Zuckerberg ver-anderingen in Facebook aan die velen

zien als een verdere ondermijning vanonze privacy. Hoe kunnen we ons tech-nisch en juridisch wapenen? En kan in-zicht in onze gebruikerspsychologie toteen betere aanpak leiden?

katrien steyaert

Heet Hangijzer multi-disciplinair aanpakken

niet naefzijn,twee keernadenken

aangepastewetgevingen gezondverstand


14/20

14 Leven na Leuven campuskrant

pedagoog en hoofd kind en gezin

katrien Verhegge

ching op de werkvloer. Ook ophet immer nijpende tekort aanopvangplaatsen formuleert Kinden Gezin een antwoord, vindtze. Het ni

Campuskrant 23-nr02

Documents

Transcript of Campuskrant 23-nr02