november 1996 jaargang 7 nr . 36 .

booostin 9 stichting industrieel bouwen nederland

•

L

nieuwsbrief

water dIe m~:t~áI,ö woordigt water In al Zijajt'&éèwritti vervuild en zoet en muf. Her p~yiIj~~:bc:t!fi D' 7i.l~t. ontwerp van Kas Oosterhuis .Archittktcn. dè àrcIiitecten van OX nemen het zoetwater-project voor hun rekening. In het ontwerp van KlIS Oomrhuis heeft de 3D-schets in de digimle ruimte h t gewonnen van de tweedimensionale archirecruurtekening. De computer is vanaf het begin gebruikt als een 'concept-versneUer' en bleek ongekende mogelijkheden te bieden om fantasie en intuïtie nader uit te werken. Een mutatie van de architectuur. De computer in dienst van een verlangen naar een zuiver sculpturale vormvernieuwing.

,

.J

r 02

Lars Spuybroek, NOX gaat uit van het hybridiseren van archil'ectuur en informatie. Hij werkt met

geomel'rieën die niet eenduidig zijn en niet uit één onderdeel te ontwikkelen. Het hele idee is gebaseerd

op een metamorfose. Er vindt een continue menging van verschillende m~dia plaats, waardoor

onderdelen ontstaan die noort getekend (al dan niet met de computer) wuden kunnen worden en een

architectuur waarbij een conti~ue heroriëntatie van het lichaam verlangd wordt. NOX sn'eeft naar het

opnemen van de motor'iek van het menselijk lichaam in de architectuur.

Deze bijwndere vorm van vloeibare archirectuur uil' zich als een gladde sculptuur boven her duinzand

en her water, als een klein eencellig organisme, een hydra, een zeekomkommer als een enorme

gestrande walvis.

Deze AVA-nicttwjaarsbijeenkomst wordt gehouden op het moment dat de tentoonstelling wordt opgebouwd U bent van harte welkom om een kijkje te nemen achter de schermen.

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A 15:00 15:15 15:45 16:15 17:00 17:30 18:00 19:30

Ontvansst

'Het Zoui door K.tu ~ Kas Oostcrhuis ArcbitektenJRotteniam 'Het Zoei door LIm Spu.ybrtHll. NOX Arcbitcc:tealRotteniam Rondleiding 'De Bouw' door Gertll"" KmlingM, Walcherse BouwunielGrijpskerk 'De Inrichting' door Rogier tie lil Jljpe Jltnç, BRS Premsela Vonk/Amsterdam Mosselmaaltijd Einde

,

•

L

'" c o V u <­<ti cc

E :>

<l) <l) N •

Aankondiging bijeenkomst bij ABT te Velp. donderdag 12 december 1996 van 15.30 - 19.30 uur .

Dubbelglas, vervolg meeting

o 0 0 0 0 0 0 0

De eindejaars­bijeenkomst zal dit jaar plaatsvinden bij ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek bv te Velp. Dit bureau is dit jaar toegetreden als lid van Booosting en zal zich bij deze gelegenheid aan de 1 eden en andere belangstellenden presenteren .

ABT geniet vooral bekendheid als landelijk opererend adviesbureau voor draagconsrructies. Enkele

bekende projecten zijn Terminal West van de luch.thaven Schiphol. Burgers' Bush te Arnhem, de

Hogeschool voor Economie en Management te Unecht en de overkapping van het Feyenoord-stadion,

waaraan onlangs de Nationale StaaJ prijs, categorie Bf'karakteristicke stalen bouwdelen' is reegekend.

De advise ring van draagconStructies beperkt zich niet tOt de gebruikelijke materialen staal, beren en

hout, maar ook bijzondere materialen als textiel, karton en glas.

Met name glasconstructies vormen een terrein waarop ABT op innovatieve wijze de grenzen verlegt.

De ontwikkeli ng van he construeren in glas zal dan ook uitgebreid door ABT worden getoond aan

de hand van recent gerealiseerde en nog in ontwikkeling zijnde projecren. Glas en transparantie vormt

het thema van de bijeenkomst waarvoor wij u van harte uitnodigen .

03

,

..J

r

NA,\lI.f

IIEnlllJF

I I AJ)RES

l'OSTCC)1 )1:

TEI.EH10N

15:30

16:00

16:20

17:00

17:45

18:10

18:30

19:30

Ontvangst

Welkomstwoord

door Frans van Herwijnen,

raadgevend ingenieur en directeur ABT

'Constructief ontwerpen in glas: State of tbe Art'

door Rob Nijsse, raadgevend ingenieur en adjunct-directeur ABT

Pauze

'Glas als ambacht',

de keerzijde van het ontwerpen: het maken

door Mevrouw H. Tettel'ode-Ponten,

directeur Tetterode Glasateliers te Voorthuizen

Tegenlezing

Discussie en borrel

Einde

Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via de antwoordkaart.

o Komt op donderdag 12 december van 15.30 tor 19.30 IHlr naar dc 2e Glas- Booosting bijeenkomst bij ABT te Velp met personcn. (zit' pag. 03-01)

,

o Komt op vrijdag 17 januari 1997 van 15.00 tot 19 .. 30 uur I),\al' hct 'Warerpaviljoen' op 'Nedtje Jans' tC BUl'gh-Haamsredc met personen.

postbus 10197 3004 AD Rotterdam

(AVA). (zie p"g. 01-02)

o Ontvangt graag informatie over parricipatie bij Booosring.

o Bestelr het boek P"rticipantèll:.r 25,00

Nirt-pnrtiápfllltrn:.r 39.50

L

o 'Booosring in beeld' (I 994/95) o 'Booosring in bedrijf (I 992) o 'Tusscn rmditie en experiment' (1989)

.J

•

L

_Uli"._L-_1_2-----'J'--· u_n_i _1_9_9_6_---'

Verslag van de themamiddag 'Via Bul naar Baan' TU Delft op 12 juni j.l.

de De o

vierde 0, van Onderwijs

Het Nederlands archirecruurinstituut gaf 1996 als thema het 'jaar van het onderwijs' mee, op 10 mei

jl. organiseerde het studentencomité Ie2 aan de TU Eindhoven een discussiedebar onder de titel

'Ademnood' maanden daarvoor organiseerde de afstudeerrichting Bouwrechnologie aan de TU Delft

al een forumdiscussie getiteld 'War is een bouwrechnoloog?'. Als je niet berer weet, zou je denken dat

het bouwkunde-onderwijs in Nederland in een diepe crisis verkeert, al was her maar een

identireirscrisis. Geheel onjuist is dat niet. 'De bouw' verandert momenteel in rap tempo, niet alleen

war betreft bouwwijzen en technieken, maar ook de organisatie - zowel qua structuur als proces - is

in ontwikkeling. Als interne reden kan een snelle 'vef7..akelij king' van het onderwijs worden

genoemd, waarvan bezuinigingen en betere afstemming op de arbeidsmarkt geen onbelangrijke

factoren vormen. Dat de faculteiten worstelen met de vraag 'Hoe kunnen we adequaat onderwijs

(blijven) verzorgen?' lijkr wellicht op 'zoeken naar een nieuwe identiteit', maar moet eerder als kritische

zelfreflecrie worden gezien. De discussie over de verhouding van onrwerpen, theoretische en

rechnische vakken en over her wetenschappelijk gel1a1te van de opleiding is daarvan een onderdeel.

Dir geldr in ieder geval voor de afstudeerrichting Bouwrechnologie aan de TU Delft, waar als vervolg

op de eerder georganiseerde forumdiscussie

op 12 juni jJ. een minisymposium getiteld

'Via bul naar baan' werd gehouden. De

relarie mssen onderwijs en beroepspraktijk

stond hierbij centraal. Aan het woord

kwamen o.a. smdenten die hun afsmdeer­

project bij een bedrijf volgen, hun

begeleiders bij die bedrijven en reeds af­

gestudeerde studenten die nu in de

praktijk werkzaam zijn.

~ afstudeerproject bij Oskomera bv van

ir Frans de Vreugd :

~.~..... .~

bevestiging van een gevel systeem met constructieve koudebrugonderbreking

,

.J

r

L

Daaruit kwam naar voren dat de studenten in het begin moeite hebben om de geleerde theorie in

prakrijk re brengen, hoewel de overgang tussen het chaorische studentenleven en het gereguleerde

bedrijfsleven daaraan ook deber is. Dat er velwachr wordt dar ze volledig zelfsrandig kunnen werken

zonder dat er iemand voortdurend corrigerend over hun schouder meekijkr, is iets wat ze snel genoeg

doorluijgen. Dat ontbrekende kennis vaak voorhanden is mits erom gevraagd wordr, is iers wat

eveneens snel leren.

studieduur van vijf jaar veel te kort We kunnen dus rustig achrerover gaan leunen? Nee, zeker nier. We kunnen er wel degelijk veel van

leren. Zo is de universiteit allang niet meer de kennisfabriek die het vroeger was. Juist het bedrijfsleven

genereert heden ren dage zoveel specialistische kennis dar de universiteit een zware dobber heeft aan

het 'absorberen' van deze kennis , laat staan dat ze al deze kennis ook nog moet overdragen aan de

studenten. De studieduur van vijf jaar zou trouwens veel te kort zijn.

Het onderwijs zal zich meer moeten richten op het bijbrengen van methoden en vaardigheid in de

roepassing hiervan. Dit geldt zeker voor het Ontwerpen, maar evengoed voor het Onderzoeken. Voor

bouwtechnologie komt daar het Ontwikkelen nog bij. De huidige en roekomstige technische mogelijk­

heden bieden de context waarin de roepassing van deze methoden wordt geoefend. Wat overblijft is

dar de studenten over gedegen relevante basiskennis moeten beschikJ<en.

nauw contact tussen opleiding en praktijk Zijn de net afgestudeerden dan onmiddellijk in de beroepspraktijk inzetbaar? Nee. Wel beschikken

ze dan over de mogelijkheid zich razendsnel in de materie in te graven en voor problemen 'ingenieuze'

ï

oplossingen te verzinnen en deze te optimaliseren. Hoewel op _.---~

... afstudeerproject bij Rewa Budel

van ir Esther Heb7y:

het eerste gezicht een nauw contact tussen opleiding en praktijk

niet zozeer van belang is. Niets is minder waar. Voor de

universireir is het van belang om re weten of de gebruikre en

nieuw ontwikkelde methoden geschikr zijn voor actuele

problemen. Voor her bedrijfsleven is her van groot belang om

op de hoogte re zijn van deze nieuw ontwild<elde merhoden om

hun produkrie te kunnen verfijnen en efficiënter te mal<en. Een

goed contact blij fr dus van bereken is, en waar kunnen we dar

beter doen dan via Booosting waar het Ontwerpen, Onder­

zoeken en Ontwild<elen eveneens centraal staan. aansluiting buitenwand op de vloer en de demontabele fundering

Technology Transfer Dit jaar wordt een wgenaamd differentiatiemoduul 'Technology Transfer' ingevoerd, waarbij de .

relatie tussen onderwijs en het bedrijfsleven wordt geïntensiveerd. Enerzijds zal worden getracht om

de kennis en de vaardigheden van andere ontwerpende faculteiten op Bouwkunde te introduceren.

Anderzijds zal een beroep op diverse bedrijven worden gedaan om hun specialistische kennis van

produkriemethoden e.d . in het onderwijs in te brengen. 'Technology Transfer' vindt plaats in de

laarste ondetwijsperiode voor de zomervakantie (van 5 mei tlm 27 juni 1997). Wij hopen op

enthousiasme bij de Booosring-ieden. Bent u nu reeds geïnteresseerd: laat het ons weten!

TU Delfr/Bouwtechnologie, Jan Brouwer en Jaco Haartsen 015-2781304

..J

•

L

Verslag Trespa-bijeenkomst 29 augustus j.l.

De uitdaging van Trespa 'Waarom zijn er zo weinig architecten en onrwerpers en zo veel mensen uit de industrie?' ve,L:uchtte

de heer T Ham in zijn welkomsrwoord aan de ca. 35 aanwezige 'booosters'. Was hiermee de roon gezet

voor deze bijeenkomst? Jouke Post stelde hem gerust. Volgens onze kersverse voorzitter waren er een

aanral redenen:

o architecten werken als anderen op vakantie zijn en zijn op vakanrie als anderen werken .

6 Booosting architecten zijn net als alle andere Booosting-ieden halve uitvinders, waardoor

o de aanwezigen dezelfde instelling hebben als de door de heer Ham gewenste architecten, maar

roevallig niet bij een architectenburo werken.

Geheel in Booosting traditie gaf Jouke POSt vervolgens aan wat zijn legitimatie was om zich met

Booosting bezig te houden. Dat zijn (uiteraard .... ) drie fascinaties:

o uitvinders; op de volgende bijeenkomsren zal hij steeds een uitvinding/uitvinder

6 auro's; met name de techniek en het zoeken naar de grens, zoals in het formule I circus.

o illusie; het gebied russen creativiteit en realiteit. Ook daar dus het zoeken naar de grens en de

mogelijkheid deze wellicht wat op te rekken.

Vervolgens werd door de heren Ham en Mourmans aangegeven, dat T respa een bedrijf is, dat zich laat

sturen door onrwikkelingen van buiten af. Dat bijvoorbeeld het overbekende plaatmareriaal in

buitencondities wordt roegepast is te danken aan een architect 'die weer eens wat anders wilde' voor

een bankgebouw in Tilburg. Ook de verbeteringen die in de loop der tijd zijn doorgevoerd met

betrekking rot het produktieproces, zijn ingegeven door de eisen die de markt aan de produkten Stelt.

Van de in melaminehars gedrenkte vellen papier voor de eerste produkten tot een 'houtsnipperplaat'

en middels electronenbundels uitgeharde ropjagen van de huidige Meteon, Arhlon en Toplab is dan

ook een hele onrwikkelingsgang.

Hierbij gaat de T respa organisatie uit van onder meer:

• kwaliteit- en prestatie-'leadership'

• langdurige 'parrnerships'

• volledige benutting van beschikbare ' technoJogies'

En ondanks deze termen richt men zich in eerste instanrie op

Nederland en pas daarna op Europa ....... .

De vraag werd opgeworpen of Trespa produkten uitdagend

genoeg zijn voor architecten. Wanr eigenlijk zou men veel meer

willen dan luifels, balkons en boeiboorden. Het doel is: samen

met architecten en opdrachtgevers rot nieuwe produkten komen.

Dat dat inderdaad mogelijk is, werd getoond aan de hand van een

kerkgebouw in Frankrijk (zie foro) waarvoor een speciaal produkt

is onrwikkeJd naar de eisen van architect en opdrachtgever.

07

,

Q) u c:

'"

Q) "0

Q)

E

'" o Q)

'­.., o z Q) V)

..J

r

-\......(~,~~,,--Ç .

Na Van Tuels uiteenzerting over 'de andere kant van succes'. waarin

aangegeven werd hoe Trespa om gaat (om wil gaan?) met een tanend

imago: duurzaam maar saai ...• werd de zaal een primeur voorgeschoteld.

De heer A. Tappervan buro Façade (ook Booosting) deed het verhaal van

de ontwikkeling van het TS400 systeem. waarbij uitdrukkelijk vermeld

dient re worden. dat er niet 399 voorgaande systemen zijn geweest! De

ontwikkeling van een nieuw systeem was nodig om de nadelen van de

bestaande systemen te ondervangerl. Eerdere bevestigingsmethoden. die

ook nu nog wel worden toegepast hebben ieder hUrl eigen nadelerl:

V''')o'&~ r"'-""--)JI""----l<- ,~\ or ~d._+,t...lL...

o schroeven met doppen vervuilen op den duur en hebben soms

esthetische bezwaren

f) lijmen is prima. mits alle omstandigheden perfect zijn

f) blindbevestigen is goed maar duur

geheim van T5400: bevestiging d.m.V.

Na deze inleiding volgden een aantal dia's onder het thema 'wat is

mooi?' De heer Tapper stelde daarbij een nieuwe vraag. nl. of iets 'goed

mooi' of 'niet goed mooi' was. En als iers 'niet goed mooi' was. zou dat

zelfs kunnen leiderl tor iets dat 'uitgesproken lelijk' is. 'Niet goed mooi'

is dan iers. dat bijvoorbeeld ronder vakmanschap is gemaakt (ofin elkaar

geknutseld).

Het geheim van het nieuwe TS400 systeem zit hem in de bevestiging

door middel van clips in de zijkant van de Trespa-platen. waarbij ook

demontage ronder al te veel moeite mogelijk is. De eerste toepassing is

te vinden aan de gevel van de nieuwe demonstratie- en ontvangstruimte

van Trespa. die nog net niet gereed was ten tijde van de bijeenkomst.

Tijd om deze uitvinding op zich in te laten werken kregen de

deelnemers tijdens de rondleiding door de produkrieruimte. Het is

opvallend om te zien hoeveel moeite er wordt gedaan om een

'houtprodukt' op kunsrstof te laten lijken .... Veel aandacht wordt besteed

aan de kwaliteitscontrole in alle fasen van het proces.

clips

L

Na een kwalitatief al even hoogwaardig hapje en drankje kwam de

tegenlezing van Jos Lichtenbergvan buro A+ aan bod. Jos vroeg zich af of er in de markt nog wel plaars is voor plaat. Aan de hand van trends

in de marh gaf hij de consequenties voor plaat-materialen aan. De

hoofdrrends die Lichtenberg onderscheidde waren:

o industrialisatie met als gevolg een verschuiving naar de leverancier als onderaannemer.

f) duurzaam bouwen en dan (dus?) ook decomponeetbaar bouwen.

f) informatica. waardoor andere werkmethodes ook tot de bouw zullen doordringen.

Vanuit de praktijk blijkt volgens Jos Lichtenberg een trend die ruimte laat voor invuJlingen met

plaatmateriaal. In grote vlakken wordt niet langer plaatmateriaal toegepast. maar diverse materialen

worden in kleinere vlakken naast elkaar roegepast. N met al was zijn conclusie, dat als T respa hierop

weet in te spelen er voor het bedrijf'Hoechst interessante' mogelijkheden overblijven.

Johan Riezebos

,

..J

•

L

Verslag van de bijeenkomst 'De toekomst van het kantoor' in het Cent re For Human Drug Research te Leiden 24 september j.l.

Af schermen?! De bijeenkomst 'De Toekomst van het Kantoor' werd niet gehouden in 'Het

kantoor van de Toekomst', had geen spreker van verzekeraar Imerpolis uit Tilburg

uitgenodigd met verhalen over hun 'f1exi-koffer' en Cocon (communicatie­

concemratie)werkwijze en de organisatie vergat bewust een milieutechnoloog te

vragen naar zijn visie op het ECO-kamoor van de toekomst. Wat dan wel?

Gewoon prachtige praktijk in het Cent re for Human Drug Research te Leiden.

Met een eerste uitleg van Adam Cohen, directeur van CHD R en inderdaad broer

van ontwerper Michiel Cohen van Cepezed. Toch wel handig om een meer dan

naaste opdrachtgever te hebben voor het realiseren van een kantoorpand met

vernieuwende kJimatologische techniek. Het gebouw kem twee beuken, een smalle

waar de kantoren voor de 15 personeelsleden zijn gevestigd, en een brede waar het

onderzoek plaatsvindt met ruimten voor bedden (voor patiënten). De beuken zijn

gescheiden door een atrium.

Het sickbuilding-syndroom is een verkeerd uitgangspunt volgens M. Cohen. Het uitgangspunt is

zoveel mogelijk natuurlijke ventilatie, daarom is een minimale klimaatinstallatÎe geïnstalleerd. Is het

te warm dan zet men een raam open, wordt het een koude dag dan blijkt het voldoende om 's

ochtends even te stralen met de plafondverwarming. Een natuurlijke ventilatie dus, slechts

ondersteunt door een korte nachtelijke doorspoeling van de lucht met een kleine ventilator die in het

atrium is geplaatst. Geen radiatoren en een algeheel rookverbod.

Aan de OOSt- en westzijde van het gebouw staat een stalen scherm. Niet rondom het gebouw maar aan

weerszijden en elk scherm is zo'n 5 meter langer dan de kantoorkern. De schermen zijn geperforeerd

en er blijkt lang te zijn gezocht naar de juiste diameter van de gaatjes. Het oog van werknemer, patiënt

en bezoeker mocht niet 'haperen op de gaten' en geen kooi-effect teweeg brengen en er bleek ook geen

behoefte aan 'fluitende schermen' te bestaan. Dit wordt voorkomen door de ronde afwerking van de

rondjes. De schermen reduceren 50% van de zonnewarmte en -stralen, zorgen daarnaast voor minder

warmteverlies, blijken een goede windbreker te zijn en bieden als een soort tuinhek een -letterlijk­

beschermende werking. En wat brandveiligheid in de bouw betreft citeert Michiel Cohen drie gevaren:

mannen, vrouwen en kinderen. Het is een open en puur pand dat uirnodigt tot samenwerken.

Het is verfrissend om te zien hoe de buitenwereld, en met name die van de gebouwengebruikers, tegen

een gebouw aankijkt. Een grootgebruiker van gebouwen zoals de ABN-AMRO heeft daar natuurlijk

nog een bijzondere kijk op. Mevrouw Loes Dieme4 hoofd beleid en ontwikkeling, concern huisvesting

en vastgoed maakte ons duidelijk wat de soorten gebouwen van ABN-AIvfRO inhouden. De winkels,

de kantoren en het hoofdkantoor. Eigenlijk is voor een financië le instelling onroerend goed een

noodzakelijk kwaad. Het brengt te weinig geld op en je zit er aan vast. Het is ook verhelderend om

te zien hoe een financieel instituut en in dit geval de grootste bank van Nederland, naar gebouwen

onroerend goed kijkt. Te laag rendement, een noodzakelijk kwaad, lastig ... , goed om eens over na

I •

T

ï

.J

cr: Cl :c u

r

L

te denken. Voorts is er grote onzekerheid over de roekomst van het bankwezen en een grote zekerheid

over de eigen behoudenheid. Het is jammer om te constateren, maar van een grote financiële instelling

zoals de ABN-AMRO zal de toekomst van de bouw nooit afhangen. Andere methoden van werken

en het gebruik van kantoren zijn wel onderwerpen van overdenking, maar ook niet méér dan dat.

Het nieuwe hoofdkantoor van Dé Bank ( ... Hoofdkantoren zijn er om mee te imponeren ... ) is jammer

genoeg dus in geen geval vernieuwend hoofdkantoor.

De abrupte afmelding van Stevan Gioákvan Ove Arup te Londen werd enigszins gecompenseerd door

een verslag over 'The Energy efficiënt Office of the Future (EOF) , the development of the Pl10enix

Building'. Het doel van het projekt bleek niet mald<elijk, maar dat is toekomst voorspellen immers

nooit. (Het verslag is desgewenst verkrijgbaar bij het secretariaat.) ~ ~ fo~ ./ ,'/

"-P's""i' tL' landscaping concept ~~ 'The energy efficiënt off; ce of the future' .±~~~~~ftl1

::-~:.,"\ . 'Z1l. (t< ..... ~) . ~.,...1J ...... ~ ? OppJ <JE) .

- 0....,"·)0..1- • .;AI<.-). _____

Tijdens het forum 'Bouwen in staal of beton, welk materiaal heeft de toekomst?' doet jan Brouwer

uit de doeken dat verbindingen in beton nog steeds bijwnder onderonrwikkeld zijn en stelt hij het

verschil tussen een vrachtwagen met twee betonnen kolommen en een vrachtwagen met de

complete onderdelen van één gebouw aan de orde. De voorliefde van Michiel Cohen voor het gebruik

van staal in het CHDR-gebouw heeft O.a. een architectonische reden (staal is slank, elegant en lichter

dan beton) en een financiële reden (staal is goedkoper). Jan van der Windt, constructeur bij Buro

Zonneveld baalt er van dat be ron nog steeds te weinig als innovatief materiaal wordt gezien. Michiel

valt 'm sporriefbij met het noemen van de elastische betonnen spiraal die onlangs is ontwikkeld. Beton

heeft dus ook toekomst. De heren overdrijven nog wat voordat de toegift wordt ingevuld door Martin

Fratennan, woordacrobaat uit Utrecht. Hij sloot de middag af met een Ideine ode aan een andere

taalkunstenaar: scheidend Booosting voorzitter Jan Westra. Een dichter die alles opent wat los en vast

zit, en van stoplappen wordt beticht als i openingen dicht. , Taal is de koning en bekroning

van het fiest

in de woning van de geest.

Het is honing en beloning voor gebroken hart en ziel. '

'Wie wil er nu geen Ro/ex om zijn pols en rijden in een Ro/ls? ,

De meesten Swatch-ten na een borreluurtje in hun leaseauto van een andere klasse naar hun huis van

vandaag, nog steeds benieuwd hoe het kantoor van de toekomst er morgen uit zal zien.

Op 10 oktober j.1. is de Nationale Staalprijs/categorie 'gebouwen met een stalen of hybride

draagconstructie' toegekend aan het CHDR.

Michiel Cohen I jolanda Steenhouwer

,

_M"·Wiiil• _____ a-'9'-e_n_d_a __ --'

Activiteiten 1996/1997 12 december '96 Glas-eindejaarsbijeenkomst ABT te Velp

17 januari '97 Bezoek 'Waterpaviljoen' te Burgh-Haamstede (AVA)

18 februari '97 Bezoek gieterij Konings te Swalmen,

i.c.m. N . Foster panden te Duisburg/Duitsland

5 mei-27 juni '97 Technology Transfer TU Delft

(A VA) staat voo/' Alleen Voor Aangeslotenen

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

b t · In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland, o 0 0 5 I n 9 Booosring, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

st i c h tin 9 industrie, ontwerpets en architecten. De voornaamste doelstelling

in dus tri e e I van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en

b 0 uwe n toepassen van industrieel te vervaardigen boU\vptodukten en gebouwdelen, ter vernoging

ne der I a n d van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of

• • • • • • • • • •

: ...

. -

u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting .

Booostin9 colofon

Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam

telefoon 010 4156304 telefax 010 4157409 E-mail pa3.l·ch@pi.net

Contactpersoon Jolanda Steenhouwer, bereikbaar: di en wo van 9.00 tot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur

Redactie: Jolanda Steenhouwer Vormgeving: Patricia Brouwer Design Druk: Drukkerij Hans Tmijen Met dank aan: Michiel Cohen, Jaco Haartsen, Nico Hendrik, Eelke Po uwe/', Johan Riezebos, Maarten Willems

Voorzitter

Vice voorzitter

Secretaris

Penningmeester

Lid

Lid

Lid

Jouke Post Eric Vreedel'lburgh

Jan van der Woord Johan Riezebos Jos Lichtenberg Henk van Laarhoven

Jaap Koning

11

Post Ter Avest Architecten

Archipel Ontwerpers

TU Delft

CVK BuroA+

Hubert-Jan Henket Architecten

Brouwer en Koning

.J

• _:"t.I.w,',(._ participanten

Nieuwe participanten 1996 BDA Groep Contactpersoon: de heer prof. ir N.A. Hendriks

Avelingen West 33-35 Postbus 389 4200 AJ Gorinchen T 0183-669690 F 0183-630630

algemeen directeur

De BDA groep is opgericht in 1977 en bestaat uit BDA

Dakadvies b.v., BDA Geveladvies b.v. en het BDA

Keuringsinstituut b.v.

Daken en gevels vormen de huid van elk gebouw. Ze

bepalen het aanzicht en het binnenklimaat, de duurzaam­

heid en de bouwfysische eigensdlappen van her bouwwerk. De BDA Groep heeft zich gespecialiseerd in

advisering over en onderzoek aan dak- en gevelconstructies en onderscheidt zich in de markt door een grote

specialistische ervaring met matariaaltoepassingen in de buitenschil van gebouwen. De filosofie daarbij is dat

onderzoek sreeds gesreund wordt door metingen, zowel in situ als materialen in her laborarorium. BDA

produceen naar eigen omwerp laboratoriumapparatuur en publiceert o.a. het dakboekje, de Gevelbaak het

handboek 'Daken' en her handboek 'Gevels'.

Wij hopen onze imeresse voor industrieel bouwen in het algemeen en droge bouwmerhoden in her bijwnder

met Booosring aangeslorenen nog meer vorm re geven. Zowel vanuir BDA als de TUE zijn wij zeer actief op

,

dit gebied: u bent van harre welkom op de studiemiddag 'DAK 2015' op dinsdag 19 november a.s. ~

Alliance Europe Bik Bouwprodulttm BmI«llnteritur Gr«p BruJ1lZ«l KnJtens en Kmtm Fabri~ IIfIn Pl4I1twer1tm H. IIfIn Dam Enitor GE PlAstics StruaumJ Proáuas Europe Honch BouWS}$tmlen NNIn1anJ Hol« Systmlen tf CompoMntm Hoogowns G_p Huntt!T Douglas Kömmming Bendux j.j. Krens Krup~ Homatex NBM-AmstellmtJ Woningbouw Ort8tube Spllct StrudUm Pi~rmtll1n HarJglas PlAstit:a Pl4I1t PolyJaJt Poly1llmn RmNlBuJJ RrytlOtrtIik RtKkwooi l.Apinus Somfj NNIn1anJ Saint-Roch GlAs Struik en Hammbzg Bouw Tmpa Intn7ltltionAI

Unicom N~án1antJ WolwgaP_1m Zoontjrs lkton

t

All /Nl1I Berio lnJustriallHsign BrollWt!T + Koning Fkx Dntelopment HoIJanJ Processing l.AnJmark lHsign &- T«hnology Produlttctntrum TNO

.. Arrhipel OnlWnpt!TS Arrhit«tenbu""u Böhtlingk Jan BrouWt!T Assodaln

• BuIJborn ArJJit«tm en StetlenboutHrl CEPEZED EGM A"hitmen Hubert-Jan Hennt bna a"hit«tm POlI Tt!T A_t A"hit«ten JanTimmm TfimDtsign Tuns+HtmlÏng Arrhit«tm Vt!TblUf H~nJijk Arrhitektm Arrhitektmburo V"1Jtt!T &-Bmman ir Frank IItln WIU'J'.

A + Burmu IJOOr

&uwproátJttonlWiltk~ling Advieslnmau IJOOT BOIlwt«hni~ ABT Arrhit«fm en ConnJ/anlt A&c ACN Conttrurtelln Burttlu Angment BDAG_p Connllt RAm/gtwnJ Jngminmbll",'u CV/(

Ing. Ka"1 H. Dtkkt!T Fa;mk Consuhing &-Enginttring G~Ni~ Consult Goutlstiklm- - Ik Vrirs Ir A. H«k CS &uwkuntlig Jngmirsll'J Hognthool EIIKINtk Hognthool MiJJm-Brabant Himsch EnginM'ing Kantoor van Ik Totkomst Nationak Woningrmu/ StnalbouWÎnstitullt Stithting Aluminillm Cmtrum TUDtIft TU Eindhoven Vmniging NtánIAntJs~

ûmentinJustrie H. Ik Wit Consultanty Ingminlnlnmau Zo_kl

L. Ubbink NNIn1anJ Buro /IOOr Arrhitektuur

ir Dattn PIIn'1 nieuw aangesloten .J

•

L

mOOOi: Een Ontzettend Gebouw

Schoonheid (en schoonheid) is louter te associëren met visuele en auditieve stimuli. Geur . smaak en tastzin kennen gradaties in lekker en dat is wat anders. Whisky en een warme douche zijn lekker. Teksten . toneelstukken en taferelen zijn mooi. Een mooie wijn is eigenlijk lulkoek en alleen het weer snoept van beide wall et jes .

'Ontzetting.'

'Mooi gezegd', zei J ulian. 'Schoonheid is zelden zacht of troostrijk. Inregendeel. Echte schoonheid is

altijd schokkend.' (Donna Tam, De verborgen geschiedenis, pag. 45).

Een verfrissende en inrrigrerende definitie van mooi (en moooi). Films, gedichten en landschappen

schieten mij te binnen. Pulp Fiction van Quemin Taranrino. Een gevoel van gene en lichte walging

zijn moeilijk te onderdrukken als je deze stortvloed aan geweld als mooi bestempelt. Of de ervaring

om in een piroque de Dja-rivier in Zuid-Kameroen af te zaleken. Absolute serene schoonheid tel"\'Vijl

je je leeg zweet en volkomen benr overgeleverd aan meedogenloos ongedierte en een hels klimaat.

Schokkende schoonheid. Of het geschenk van Rosalie Loveling, eind vorige eeuw; een gedicht zoo

lieflijk en teer als suikergoed, maar het gaat wel gewoon over een klein jongetje dat sterft. 'De dood

is de moeder van de schoonheid' is misschien niet voor niets de eigenlijke inleiding in het citaat van

Donna Tam. Onrzerring, er is tenslotte al genoeg voorspelbaarheid in het leven. (Binnen vijf jaar is

Jouke Post ook hoogleraar. Wedden?).

Maar architectuur? Schokkende bouwkunst; architectuur-adrenaline, PoMo-porno of High-Tech

horror? Aanstootgevende gebouwen die de hartSlag van het architectonisch denken versnelden.

Bouwkunst als een emmer water in het gezicht van de tijdgeest. Pats! Gebouwen zonder echte

precedenten. Op zoek naar Het Onrzettend Gebouw. Mondjesmaat, maar ze bestaan. Ik beperk me

tOt drie, in chronische (lees: meeste beklijvende) volgorde.

Glass House in New Canaan, Connecticut

van Philip Johmon uit 1949. Hoeveel glas

kan een huis verdragen of hoe weinig wand

maakt een woning? T ransparanrie op het

randje. De ultieme glazen schoenendoos

met maar een massief elemenr. Meer moet

dat niet zijn.

,

.J

L

Maison de Verre in Parijs van Pierre Chareau en Bemmd Bijvoet (let op architecten met een

naam van 7 letters) uit 1928-1932. Een

volstrekt eenzaam gebouw; onbenaderbaar

afgeschermd voor de geïnteresseerde architect,

slechts eenmaal per maand mogen enkele

'Vrienden van Maison de Verre' de kluizenaar

betreden (verboden te fotograferen).

InstÏtut du Monde Arabe in Parijs van Jean Nouvel ui

1981-1987. Nouvel is een held, geen BNA-architect

een DNA-architect; het moet in zijn genen zitten. Al zijn

werk is vrijwel zonder uitzondering van een griezelig hoog

niveau. De graad van perfectie zorgt er-voor dat ik me alleen

kan stoten aan piedutrigheden als het irritante haartje op

zijn oorlel (cover van El Croquis) en de ogenschijn

gelijkenis met Frank Govers.

Schokkend is het lMA in de zin dat alles aan dit UUllW-WC:l

..J

•

L

·O'dî"""@ over ........ .

Nogmaals 3 miljoen voor haalbaarheidsprojecten MKB

Op grond van de subsidieregeling haalbaarheids­

projecten MKB is het vanaf heden weer mogelijk om

in aanmerking te komen voor subsidie voor h<1.11-

baarheidsprojeccen die door een extern adviseur

worden uitgevoerd. Aanvankelijk was het budget van

f 3 miljoen voor deze regeling voor 1996 uitgeput. In

de eerste vijf maanden van 1996 werden al ruim 200

aanvragen ingediend. Van de ruim 200 aanvragen is

ruim 85% afkomstig van bedrijven met minder dan

100 werknemers.

Reeds is bekend gemaakt dat voor de rest van het jaar

1996 f 3 miljoen beschikbaar is. Om in aanmerking

te komen voor de subsidieregeling haalbaarheids­

projecten MKB dient het haalbaarheidsproject

betreldcing te hebben op vraagstukken die samen­

hangen met het invoeren van de nieuwe technologie,

zoals bedrijfskundige, bedrijfseconomische en

technische vraagstukken. De subsidie bedraagt 50

procent van de projectkosten met een maximum van

f 25.000,-. Behandeling van de aanvragen en

toewijzing van subsidie gebeurr op volgorde van

binnenkomst. Hierbij worden subsidies verstrekr rot

het budget is uitgeput.

WBSO (Wettelijke bepal ingen inzake Speur- en Ontwikkelingswerk) Tot 9 december a.s. kan bij Senter in Zwolle inzal<e

innoverende activiteiten een projectvoorstel worden

ingediend. Op basis van de WBSO kan men in

aanmerking komen voor een tegemoetkoming in de

loonkosten van werknemers die deze innoverende

activiteiten verrichten. De tegemoetkoming in de

loonkosten wordt gerealiseerd door een vermindering

15

van de af te dragen loonbelasting / premie volks­

verzekeringen. Voor 1996 bedraagt de vermindering

40% van de eerste f 150.000 van de rotale S&O­

loonsom en 12,5% van de resterendeS&O-loon­

som. De percentages voor 1997 staan nog niet vast

maar zullen dezelfde orde van grootte hebben. In

verband met aanpassing van de WBSO, zullen begin

november de nieuwe brochure en de nieuwe

aanvraagformulieren en diskettes van de WSBO,

gereed zijn.

Eén van de wijzigingen heeft berreklcing op het

vergroten van de toegankelijkheid van de WBSO

voor zelfstandigen. De minimum eis voor het aantal

uren dat per jaar aan speur- en ontwikkelingswerk

wordt besteed, wordt verlaagd van 875 uur naar 625

uur.

Mogelijke uitbreiding KIM Op grond van de onlangs verschenen begroting van

het Ministerie van Economische Zaken, zal de

regeling Kennisdragers in het MKB (KlM) in 1997

worden voortgezet met een budget van f 2,1

miljoen. Op basis van de KlM-regeling kan men

voor het in dienst nemen van een academicus ofhbo­

er ten behoeve van een concreet vernieuwingsproject

in aanmerlcing komen voor subsidie. De regeling is

bestemd voor ondernemers met minder dan 50

werknemers.

? Voor meer informatie kunt u

contact opnemen met

Pouwer & Stevers

010 - 4521122.

, I

.J

Booosting

boeken Onlangs heeft Mick Eekhout, Octatube Sttuctures twee boeken

gepubliceerd .

• 'Stressed Gum, Gespannen Glas; Zappi ofproduktontwikkeling voor het NAi. Voor het nieuwe gebouw van het Nederlands Architectuur­

instituut werd een nieuwe constructie bedacht voor de dubbelglas­

gevels rondom de drie verdiepingen hoge centrale publiekshal. Deze

publicatie toOnt de uitwerking in het NAi en beschrijft de technische

complicaties van een dergeijk hoge glazen buitengevel.

• 'TubularStructures inAl'chitecture'is uitgegeven i.s.m. de TU Delft,

leerstoel Produktontwikkeling en CIDECT (Comité International

pour Ie Dévelopement et I'Etude de la Consttuction Tubulaire) en

beschrijft de ontwerpmogelijkheden van buis-constructies in de

architectuur. Constructieve systemen en perfectionering in details

wachten nu op de initiatieven van technische architecten om de stand

van de techniek van buisconstructies op een hoger plan te brengen en

om een stimulerende integratie in gebouwen te bewerkstelligen. In

november verschij nt de Nederlandse uitgave.

---------------------------------Booosting op Internet

Sinds 1 september is Booosting vertegenwoordigd op het 'World-Wide-Web':

'http://www.ooo.nJ/booosring' . Onder andere treft u de virtuele versie val

pagina-pakket aan. Vanuit deze pagina's worden 'links' gelegd naar alle

zij de beschikking hebben over een eigen 'home-page' en de da rbij h

aan 000 Internet Services mededelen.

Onder http://www.ooo.nl bundelt 000 Interne architectonisch,

conceptueel opzicht virtuele present, . e

Participanten die nog geen 'ho e-pa 'li~~~Ii\.. deel willen uitmaken van deze 'Booosring-

00 benaderen . interaktiviteit' kunnen hiervool

Bijvoorbeeld kan gerealis

?

http://www.ooo.nJ/uw_naam

http://www.uw_naam.nl

tel: 040-2116985 fax: 040-2116188 e-mail: info@ooo.nl

tel: 010-4156304 fax: 010-4157409 e-mail: paarch@pi.net