Beleef de Natuur Met Kinderen

5/12/2018 Beleef de Natuur Met Kinderen

1/64

,-...-I

Oit bijzonder gevoelige en praktische boekvormt een schit terend stuk gereedschap omkinderen vertrouwd te maken met al hetgeende natuur te b ieden heeft.Spelenderwi js le id t de auteur het kind de na-tUUT binnen.Enerzijds door spelletjes, maar ook dooreenvoudige studieprojecten aan te bieden.Een originele en fantasievolle benaderingvan een stuk leven, dat van zo een vitaal be-lang is voor het welz ijn van onze planeet.Oit boek biedt een rijkdoJ!l aan materiaalaan, waar k inderen heel veel p lezier aan zul-len beleven, maar het vormt ook een fascine-rende en waardsvol le bron van informatievoor ouders, onderwijzers, clublelders eneenieder, die beroepshalve met kinderenwerkt.Een krachtige impuls om de huid ige en vel -gende generat ies te doordr ingen van de be-tekenis van het ons omringende leven.Sfeervol geillustreerd.


2/64


3/64

;,.?r ' .,: "

-~----~-~

-:": :.

JOSEPH BHARAT CORNELL

BELEEFDENATUURMETKINDERENC.H.N.MEOIATii~l(Educatieve Factulteit

Rengerslaan 88917DD LEEUWARDEr'

E E N B O B < V O O R K IN D E R E N , O U D E R S E N O PV O E D E R S..


4/64

A an a Jle n d ie d e in sp ire re nd e e n s te ed sv er an de re nd e m om en te n v an d e n atu ur e rv are ne n d ie h u n H e fd e v o or d e n a tu u rl ij ke w e re ld g ra a gm e t a nd ere n w ille n d ele n.E n a a n S .K ., d ie d o or z ij n l ev .e n te l ev e n, m ij m e e rin zic ht in h et m ijn e h ee ft g eg fN e n.

ColofonOorsp ronke li jke t i te l : Sha r ing na ture wi th ch i ld renOorsp ronke li jke u i tgave : Ex leyPub l icat ions l im itede J os ep h Ba ra t C ome llo Ned . e d it ie : U i tg e ve r ij E lmarb .v . , R i jsw ij k - MCMLXXXVIVe rt a li ng : Ua de G roo tVo rmge vin g: Han Jans senZe twe rk : As si st b . v. , Goe sISBN 906120 5425

Comel l, J o se ph Ba re tC IP -GEGEVENS KON INKUJKE B IBUOTHEEK, DEN HAAG

Beleef de na tu u r me t k in d eren :e e n boek voor k in d ere n, o u de r s e nop voede rs / J o sephBa ra t C ome ll ; [ ve rt . u i t h et E n ge ls door Ua d e G r oo tJ . - R ij sw ij k: E lm a r. - I I I .Ve rt . v a n : S h ar in g n at ur e w it h c hi ld re n : a p ar en ts ' a nd t ea ch er s' n at ur e- ha nd bo ok . -W a tf or d : E xl eyPublicat ions, 1979.ISBN 90-6120-542-5SISO 577.2 UDC 502.2 UG I 663Trefw.: natuur.

o

I nhoud

Inleiding 6Voorwoord 8Liefde voor de natuur delen 9(E'nkelesuggesties voor het goed onderwijzen hiervan)Het kiezen van het juiste spel naar tijd en plaats 13

ActiviteitenHoofdstuk 1: Dieht bij de natuur 14Hoofdstuk 2: Hoev!3el valt er te zien? 30Hoofdstuk 3: Het evenwieht in de natuur 42Hoofdstuk 4: Leren is leuk 54Hoofdstuk 5: Spe! en ontdekking 74Hoofdstuk 6: Het zoeken en iokken van dierenHoofdstuk 7: Avonturen 101

Bijlagen1 Dieren en planten praten hardop2 ldeeen voor dierenspelletjes

115118

n


5/64

Inleiding

6 O p ee n b epa ald m om en t in o ns leve n w orde n w ij do or de n atuu rgeraakt iedervan ons op e en persoonljke, speciale manier .Haar immense myster ie open t z ic h voor ons me t eenpuu rhe id d ie onsi n v er vo er in g b re ng t. H et d oe t o ns d en ke n a an e en le ve n d at u it st ij gtb ove n he t d age lijkse le ve n va n de m ens. Ik h eb de w aard e van d emomen te n, w aa ro p ik me t d e n at uu r in a an ra ki ng kwam en i n d e n at uu rw as , n oo it o nd ers ch at. D oo r m ijn e ig en e rv arin g e n d ie v an v eleande ren heb i k gezi en da twe he td i epe re bewus tz ij n k unnen voedent ot da t w e w erk elijk b eg rijp en w at o nz e p la at s in d e w ere ld is e n h etlevensbe lang ervan inzien.Despel en i nd i t boek heb i k i nde j ar en waar in i kme t k inder en we rk tea ls l ee rk ra c ht ' na tuu r- bewus tz ij n' , v e rz ame ld en ve rbe te rd . I k w i ld ek inder en he lpen z ic h door de na tuu rt e l at en i ns p ir er en ; de l es sen vanM oe de r N atu ur m et n am e z ijn w aa rd ev ol v oo r h et o pg ro eie nd e k in d.Daar ove r gaa t d i t b oek : de na tuu r gebr ui ken am goede , v er he lde rendei nz ic ht en e n e rv ar in ge n t e k rij ge n - z ow el v oo r o ns ze lf a ls v oo r o nz ek inderen en onze k inderv r ienden.Sommige mensen hebben we tenschappel ij k, l og is ch .we r kendegees ten t erw ij l a nde ren op eenmee r gevoe li ge man ie ra fgest emd z ij no p s ch oo nh eid e n h arm on ie ; w ee r a nd ere n w ord en d ie p b ew og endoor eeuw ige f il os o fi sc he waar heden .D e 4 2 s pe le n in d it b oe k z ulle n d e n at uu r o pe ns te lle n v oo r k in de re nen volwas senen van a ll er le i aa rd .E lk s pe 1 sc he pt e en s it ua ti e o f e en e rv ar in g w a ar in d e n at uu r d el ee rk ra c ht i s. E l k s pel i s eensp r eekbu is v an de na tuu r - s oms de taa lv an dewe tens chappe r s p re kend , s oms d ie van de a rt ie s t o f myst ic us .

D - : :s ch ri jv er v an d it b oe k, J os ep h Cor ne ll , h ee ft e en- ." groeiende invloed gehad op het behoud van de. na tu ur e n h et on derw ijs ove r d e n atuu r.; H i j le id t ' wo rk shops ' v oor gr oepsl ei de rs enoude rs .~~~~~W Ve le expe rt s v o lgden s teeds weer z ij n 'wo rk shops 'om dee lg en oo t t e w or de n v an z ij n k en ni s e n e nt ho us ia sme .'Onzes t a fwas ve rr as t o ve r de na tuu rl ij k~ man ie r v an doen vanJosephen door z ij n l ie fde voo r de aa rde ' , v er te lde eenb i o loog d ie deel u itmaak tv an Ame ri ka 's meest v oor aanst aande g raep voor na tuu rbehoud.' Al s h ij b u it en was, was he thee l du ide li jk t e z ienda t h ij i n z i jn e lementw as . H i] h ad i et s k in de rl ij ks i n z i ch , e n d e a ar de le ek v oo r h ema lt ij deenp l aat s v ans choonhe id enmys ter ie t e z ij n. H ij h i e ld e rv an om me tk inder en t e we rk en enz i jn onge remde b li jd s ehap maakte da t k i nde renb i ]hem z iehzel f konden z ijn .1nd iaan tje spe len inhoog gras , een boomin kl immen, a l d ie d in ge n d oe n d ie k in de re n h ee rl ij k v in de n.En te rw lj l h ijme t z espeel de p robee rde h i] z ea1 t ij dbe te r naar de aa rd ete la te n k ijke n e n z e e r g ev oe lig er v oo r te m ake n.I n e en o ve rb ev ol kt e w er el d w a ar in v ee l w o rd t g ec on sumee rd i s h etbe langr ij k da twe p raber en k inder en he t c on ta c t me t de aa rde t e l at enhouden: de na tuu rl ij ke r lt rn es, de w is se iende j aa rge ti jd en, des ch oo nh eld e n h et my st er ie v an d e a ar de .I n f e it e is e r g ee n e nk el e e ompen sa ti e a ls k in de re n n ie t o nd erw e ze nwo rden i nde l ie fdevoo rde na tuu ren he t l ev en .J oseph Comel l s ch ree fd it b oek me t de we tenschap da t he t v eel be langr ij ke r i s de na tuu rl ij kew ere ld te e rv are n, te v oe le n d an t e w ete n o ve r d e n atu ur.O it b oe k is e en s te un v oo r o ud ers e n j e ug dle id ers om k in de re n tehe Jpe n m eer b ew ust te w orde n van de w ere ld om he n h een e n z e teheJpenhe t d iepe, pe rs oon li jk e gevoe l v an voJdoen ing da t men k ri jg tw an ne er m en met d e a ard e in c on ta ct s ta at, t e k en ne n.

7

De onui ts pr ek e li jk e s choonhei d vanb l oesem. Deg r a ti e waarmee eenv og el h oo g d oo r d e l u ch t v li eg t. H et g er aa s v an d ew i nd i n d e b omen .


6/64

Voorwoord L iefd e voorde natuu r d elenE nkele su ggesties vo or h et go edo n d er w ijz en h ie rv an

8 9ee rs te s e ri e s pel en b rengt onsop he t l i chame li jk een emo ti one le v la k i n ha rmon ie me t onze na tuu rl ij keomgeving.Wa t l at er z ij n e r s pe le n d ie e en r us tig e,b es ch ouwen de s fe er s ch ep pe n. ( Oe nk v oo ra l n ie tda t de ' ru s ti ge ' s pel en saai z ij n; i k hebspe le rs gezi en d ie z o 'n r us t enw a ak za amhei d e rv oe re n, d at h un h er in ne rin g a an d ie s pe le n h enj ar en lang b ij bl ee f. Te lk ens wannee r deze he ri nne ri ngen opge roepenwe rd en , g in g e r w e er n ie uw e in sp ir at ie v an ui t. )S omm ig e s pe le n g ev en o ns e en g oe de kijk o p d e m an ie r w a aro p d ena tuu rwe r kt - de p ri nc ipes vaneco log is che s y st emen b ij voo rbeel d-e n n ie t o p e en man ie r v olg en s h et b oe kje .A l swe spel en z ij nwe dynamis c h en voel en we de na tuu rl ij ke k ri ng lopene n p ro ce ss en o p e en d ir ec te manie r.K in de re n b eg ri jp en e n o nt ho ud en i de ee n h et b es te w a nn ee r z e le re nvan d ir ec te , pe rs oon fj ke e rv a ri ngen . .A nd er e s pe !e n e ch te r s te mmen o nz e d ie pe re g ev oe le ns a f o p d eb ijz on de re kwa li te it en v an d e n at uu r- r us t e n s ch oo nh ei d; e ne rg ie e ng ro ot sh ei d; my st er ie e n wo nd er . V ia o nz e z in tu ig en h eb be n we e end ir ec t c on ta ct me t d e n at uu r.A nd ere s pe le n z ijn a ile en le uk om t e d oe n.Dena tuur li jk e u it bundi ghe id v an k inder en komt z eer goed to t z ij n r e c htin b os se n o f in h oo g g ra s o f o nd er e en d oo r s te rre n v er! ic htezomerhemel . .J eugdhe ri nne ri ngen zoal s h ie rboven , z ij n v oar v o lwassenen zeerd ie rb aa r omd at z e ie ts d ie p in o ns ra ke n.Me t v ee Ip l ez ie r b i ed i k deze ' na tuu r- bewust zi jn s ' - spe len aanu en dek in de re n a an . Ge br ui k z e o p e en g ev oe lig e mani er e n s p ee l z e me tp le z ie r en j e z u lt z e ke r eenn i euwe ha rr non ie me t de na tuu r e r v ar en enme td eg oe dh ei d e n d e i nt el lig en ti e v an d e n at uu r e ne rg ie u it wi ss ele n.

a te nw e e er st , v o or da t w e b eg in ne n d e n at uu r me tk in de re n t e v er ke nn en , e ve n n ad en ke n o ve r o nz er ol a ls le er kr ac ht o f le id er . Wa t z ij n d e b as is re ge lsd ie k in de re n e n o ns ze lf e en p le zie ri ge e n d an kb ar et i jd verschaffen?I k z a l u 5 le er st el li ng en g ev en o ve r h et ' bu it en o nd er wl jz en ' d ie m ijhebben geho lpen om me t ener gi ek e , l ev end ige k inder en t ewe r k en -h un a an da ch t a f te le id en v an k at te kw aa d e n d ie n aa r o pb ou we nd een u it er st bevr ed igende bezi gheden te r ic h ten .

Aa n d ez e p ri nc ip es l ig ge n f un damen te le h ou din ge n, z oa ls ' re sp ec tv oor k inder en ' en ' ee rb ied voor de na tuu r' t e n g ronds lag - houd ingenwa ar z ij z ek er g eh oo r a an z ul le n g ev en .1 . O n de rw if s m in de r e n d e el m e er .Naast he t v e rt el le n vande ka le fe i te n aan k inder en ( 'O it i s een Canadesebe rgspa r' ) v e rt el i k z e g raagove r wa t i k v oel a ls i k naa r d ie boom k ij k.Ik vertet z e o ve r m ijn o ntz ag e n r es pe ct v oo r d e m an ie r w aa ro p e enCa na de se b er gs pa r i n e e n s ub -a lp ie n k lima at ( wa te r s ch aa rs i n d ezo rne r en meest a l bevr or en i nde w int er ; s c he r pe w inden i nde w int e rd ra ai en , b ui ge n e n d od en d e t ak ke n) k an o ve rl ev en .I k v er te l z e ook da t i kme a lt ij d a f vr aag hoede wo rt el s v an de Canadeseb er gs pa r a lt ij d i n s t aa tz jn v ol do en de v oe de nd e s to ff en i n d es te en sc he ur tj es t e v in de n om t e o ve rle ve n.K in de re n r ea ge re n o p m ij n o bs er va ti es v ee l s po nt an er d an o p e enu itle g u it e en b oe k. L at en w e h et g ev al n em en v an d e C an ad es eb erg sp ar d ie b ij e en k amp g ro eid e w aa r ik w er kte .D e ze b o om s to nd t us se n twe e g ro te k eie n. Om de s te ni ge b od em t eb er eik en moes t h ij z ij n w o rt el s 7 ,5 me te r n aa r b en ed en s tu re n.I n die t ij d w a s d e b oom z ek er 2 0 0 j a ar o ud e n s le ch ts 2 ,4 me te r h oo g.H e rh aa ld eli jk ma ak te n d e k in de re n t ijd en s h un wa nd el in ge n e enomweg om hun v e! df le ss en b ij z ij n w o rt el s t e l eg en . Sommi gek inder en kwamen jar en acht e reen t er ug naar d it k amp en s loegen deo se ph Comell


7/64

8

n o o

10

kopp ige ove rl ev ings st ri jd v an deze boom inz ij n r uwe omgevi ng gade .E ig en lij k r en de n z e, z od ra z e in h et k arn p a an kwamen d ire ct n aa r d eboom o m te zie n ho e hij de d ro ge hertst e n de ko ude w inter hadd oo rs ta an . H un li ef de vo ll e b ez or gd he id d ee d m ijn r es pe ct v oo r d eCanadese be rgspa r a il een maar g roe ien .I k ben e rv an ove rt ui gd da t het v oo r eenvo lwassene bel ang ri jk i s zi jng ev oe ls we re ld met e en k in d t e d ele n. A il ee n d oo r o nz e d ie pe reg ed ach te n e n g ev oe le ns te d ele n b re ng en w e o p a nd ere n lie fd e e nre sp ec t v oo r d e a ard e o ve r. E en kin d z al a an gemo ed ig d w ord en z ijne igen gevoe lens enwaa rnemingen te onde rz oeken wanneerwe onzet de ee n me t h em dele n. Een wed er zi jd s v er tr ouwe n e n v rie nd sc ha po ntwi kk el en z ic h t us se n d e v olw as se ne e n h et k in d.

o o n 1'.. _ . . . . . n2. Sta open.On tv anke li jk he id houd t i n da t j e l ui st er t en bewust bent . He t i s eenvande r ij ks tbel onende houd ingen d ie j e k an koest er en a ls je me t k inder enwerkt.He t bui ten z il n r oep t eenspontaan enthous ia sme inhet k ind op. Dezeene rg ie k an op eenkundl ge manier omgeze t wo rden i nene rg ie om tel er en . Wees g ev oe li g: e lk e v ra ag , e lk e o pme rk in g, e lk e u it ro ep v anv re ug de is e en g ele ge nh eid om met d e k in de re n co nta ct te m ak en .R ea ge er o p d e s t emm in g e n g e vo ele ns v an h et k in d o p d at moment .Ve rg root de bel angst el li ng van j e k ind door b ij h e t l e renaan te s l ui te nop z ij n o f haa r n ieuwsgi er ig hei d. J e zul t z ie n dat wanneer j ede i deeenvan he t k i nd r espect ee rt , d e t i jd d ie j e s amen door br eng t v oo rb ij v li eg t.Le t ook go ed op , w at er op d at bepa ald e m om ent in de na tuur a and e g an g is . E r g eb eu rt b ijn a a ltijd ie ts o pw in de nd s. A is je m et d ieaandach t de natuu r beki jk t dan zal de l es opze t v an mrunntot m inuutgevu ld z ijn .

11

3. Rieht de aandaeht van het kind meteen.20 rg da t v an he tbeg in a faan de j u is te s temming aanwez ig i s. Be tr eki eder een e r z ovee l moge li jk b ij d oor v ragen te s te ll en en i nt er es san ted in ge n a an t e w ijz en e n d e k in de re n t e l at en l ui st er en n aa r b ep aa ld eg elu id en . S om rn lq e k in de re n z ijn h et n ie t g ew en d om d e n atu ur v anzo d ich tb i j te bek ijken . Probeer d ingen te v inden d iehun be langste ll ingh eb be n e n maa k z e . be etje b ij b ee tje v ertro uw d met d ez e man ie r v anobse rv er en . Laa t henook me rk en dat j e hun vonds ten i nt er es san t v ind t.4. Kijk en ervaar eerst, praat daarna.sorns za l h et sc ho uw sp el v an d e n atu ur a ile a an da ch t va n h et kin dn emen: e en li be lle d ie n et u it z ij n c oc an t ev oo rs ch ij n i s g e komen e nd ie v loei st of i n de zacht e, z ic h openvouwende v leuge ls pomp t o feenhert dat op e en ope n p lek in he t bo s sta at te grazen . M aar zetts alsd ie s peci al e s chouwspe len on tb re ken kan een k ind i et s wonder li jk se rv ar en door me t g ro te aandacht naa r l et s gewoons t e k ij ken. K inde renh eb be n d e g a ve om v ol le dig in h et d in g o p t e g a an waa r z e n a ar k ij ke n.He tspreek t e igen li jk vanze lf da t een d i rec te ervar ing k lnderen mees ta lb ij b li jf t e n da t k enni s v an fei te n en obser va ti es v an ande ren hen minde rlang bi jb l i jf t .Maak j e geen zor gen a ls j enamen van p lant en end i e ren n ie tweet . Denaam van een p lan t o fd i er z eg t i n fei te nog n ie ts ove rwa t he twe rk el ij kis . N et z oa ls je e ig en p erso on n ie t te va ng en is m et je n aam o f z elf sme t je l ic ha amsb ouw en p er so on lij kh eid st re kk en g eld t d it o ok v oo reen e ik .E en n aam e n e en lijs t m et fe ite n is la ng n ie t v old oe nd e.J e kun t eene i k meer gaan waar de ren door te k ij ken hoedes t emming


8/64

v an d ez e b oom w is se lt b ij v er an de ri ng i n l ic ht o p v er sc hi ll en det ij ds tip pe n. Bek ij k d e b oom een s v an uit o ng eb ru ik el ij ke h oe ke n. Vo ele n r u ik d e s t am en d e b la de re n. Ga e e ns r us ti g o p o f o n de r d e t a kk enzitte n en w ee s be wust van a ile vo rm en van leve n in en om d e bo omen h et le ve n d at h ie rv an a fh an ke li jk is .K ij k. S te l v ra ge n. R aa d. Ma ak p le zie r! A is d e k in de re n e en in vo el in gme t d e n at uu r b eg in ne n t e o ntwi kk ele n d an z al d e v er ho ud in gl ee rk ra c ht -medel ee rl in g z lc h ge le ide li jk on tw ik ke len t ot d ie v anleerkracht -medeavontu r ier.

Het kiezen van het ju istespel naar tijd en p laats5. Plezie:I n v r ol ijk e v orm o f k alme o pl et te nd he id , ma g t ij de ns d e e rv ar in g n ie ton tb re k en .l n eenb l ij een en thous ia s te s fee rwo rden k inder en op eenna tuu rl ij ke man ie r aangeze t t ot l er en . Ve rgeet n ie t da t e igenen thous ia sme aans te k el ij k we rk t enda t i sm i ss ch ien j eg r oo ts te goedals leerkracht.

12 e spe len i nde na tuu r i nd it b oek zul le n aan k inder env ee l s oo rt en l es se n l er en - e nk el e d ui de li jk e e ne nk ele d ie n og al s ub tie l z ijn . M is sc hie n g eb ru ik jeb ep aa ld e s pe le n om per so on lij ke k wa li te it en i nk in de re n te o ntw ik ke le n o f o m d e ideeen d ie e r i nz itte n. J e k un t o ok e en s pe l u it kie ze n d at a an slu it o p d e s te mm in g inj e g roep o fom eenwensel ij ke v e rande ri ng i nhoLJd ingo fene rg ie t eweegt e b re ng en . Om s ne l u it t e le gg en wat e lk sp el p re cie s i nh ou dt , h eb i kb ij i ede re act iv it ei t e en eenvoud ig r efer en ti e- sc hema gemaak t. D its ch ema s ta at a fg eb ee ld o p d e b la dz ij de h ie rn aa st .A . D e b as is sfe er v an e lk s pe l w ord t a an ge du id d oo r e en v an d e d riediersymbolen: .

~

13

Rust iglOverdenkendH ert en d oe n n ie ma nd k wa ad . Z e z ijn e rgs chuw; a ls z e aan z ic hze lf z ij n o ver ge la ten ,r us ten zeka lmp je s ove rdag en g razen wa t b ijz on so pg an g e n in d e s ch emerin g 's a vo nd s.Act ief lObserverendDe k raa i i s een heel op le tt ende i nt el li gen tes ch urk . H et is h ee l g oe d mog elijk d at je h ema ll es g re ti g z ie t obse rv e ren wa t e r aan de gangis.Energ iek iSpee lsD e otte r m aakt d e h ele da g d oor p re t: h et ish et e nig e d ie r d at h et h ele v olw as se n le ve nd oo r s pe elt ( vo or td ur en dl) . I n d e n at uu rg ee ft h ij v orm a an u it bu nd ig p le zi er .

B . W at h et k in d z alle re nC . W an ne er e n w aa r te s pe le nD . H et a an ta l s pe le rs d at n od ig isE . De ju is te leef t ijdF . Spec ia le materalen;v oo r z ov er n od ig

A.B . H et lo kk en v an v og els ,geduldC . O ve rd ag e n' s avonds/ st ru ik en, bosD . 1 -3 p er g ro epE . 7 ja ar e n o ud erF . Ee n v a alb ru in e d ek en ,stok


9/64

Hoofdstuk1

14 e n p aa r ja ar g ele de n n am e en b io lo ge v an e eneducat ie f na tuu rk amp een g roepj e k lnder en mee ope en h ee l b ijz on de re w an de lin g. Ik w as o p d ie d agmee r d ee ln em er d an le id er e n ik d en k s te ed s m etp le zi er aan d ie wande li ng t er ug .Onze l ei ds te r z or gde e rv oo r dat i ede rv an ons doo r i nd ru kwekkende,cont ras te rende ervar ingen een d iep en vemieuwd persoonl ij k contactmet d e n at uu rli jk e w ere ld k re eg .

D e meas te k in de re n w are n n og n oo it in e en n aa ld bo s g ewee st e nw eg lngen naar eennogal z el dz aam dennenbos. (Di t dennenbos was l angg ele de n g ep la nt e n m aa kte d ee l u it va n e en a rb ore tu m, e en p la atsw aa r b omen o p e en wet en sc ha pp el ij ke mani er b es tu de erd w or de n) .D e k in de re n w are n o pg ew on de n e n o nz e g id s w is t h un e ne rg ie o peen kund ige manier i n z o' n baan te l e lden da t he t bos vee l gevoe lensi n hen opr iep.Z e n am ons e er st me e n aa r e e n k e rs tb oom -b oe rd eri j w aa r z e met e enb re de a rm zw aa i e n t win ke le nd e o ge n z ei: 'O it is h et d en ne nb os'. E rw as w at te le urg est eld g emompe l e n e en g es ch uife l v an v oe te n tehor en : de bomen wa ren nauwe li jk s g ro te rdan de k inde ren . Toen deedze i eder een een b li nddoek voo r en !e idde ons doo r eenzonn ig l oo fbos.A Is ne l hoor den we eens t roomp je enze zei : ' E r i s h ie r eensma ll e b rug ,j ul li e mo et en e r le n v o or e e n o ve rh ee n'. H et e ers te k in d b eg on me td e o ve rs te ek e n g il de v an o pw in di ng . Wij s to nd en te wa ch te n, w ato nz ek er e n n ie t w ete nd w at o ns s to nd te g eb eu re n.Ik w as a an d e b eu rt . .T ast en d z och t ik m ijn w eg te rw ijlik e en e erst ev oo rz ic ht ig e s ta p o p d e b ru g z et te . Ah !Ge e n won de r d at i ed er ee n z o .g il de : de b rug s chomme lde heen en weer en vee rde t ege li jk er ti jd ookn og o p e n n e er . T em id de n v an h et g ek ra ak v an t ouwe n e n h o ut , h oo rd eik v er o nd er m e w ate r v oo rb ij s tro me n. A an d e a nd ere k an t va n d eb ru g w erd ik d oo r o pg ew on de n k1 ein e ha nd en b eg ro et ; d e g id s h add e k in de re n h un b lin dd oe k a f l at en d oe n om m ij o ve r te zie n st ek en .I k deed m i j~ e lqen b li nddoek a fen zag eens t e vi ge hangb rug, de r ai li ng

g lo m d oo r h et ve le g eb ru ik. W e d ed en o nze b lin dd oe ke n w ee r v oo re n g in ge n wee r o p p ad . N a e e n p o os je v er an de rd e h et g el ui d v an o nz ev oe ts ta pp en ; w e h oo rd en g ee n k ra ke nd e b la de re n meer , a lle en e enz ac ht , g ed emp t, k ne rp en d g elu id . Ver vo lg en s w er de n we d oo r e end on ke re s ch ad uw omrin gd e n e rv oe re n w e e en d ie pe ru st; m in de rv og el ge lu id en e n g ee n g er lt se l v an b la de re n meer .Eenk i nd doo rb ra k des t il te : 'Waa r z ij nwe? ' Deb i o loge zei : 'Gaop j eru g lig ge n e n p ro be er te vo ele n w at e r sp ec ia al is a an d eze p la ats '.We l ag en e en la ng e t ij d e n e rv oe re n d e d ie pe , ru st ig ma ke nd e s ti lt e.V ervo lg en s z ei z e d at w e d e b lin dd oe ke n a f k on de n d oe n. O nte lb arep ra ch ti ge d en ne nb omen s ch ot en n aa r d e J uc ht . M ijn g emoed st oe -st an d s ch oo t m et d e b omen mee omh oo g, ik w as v ol b ew on de rln gen ontza g - ik h ad ee n bo s nog noo it op de ze m anier gezien. D ek inder en s tonden he lemaal v er st el d. Tens lo tt e g ingen we r echt opz it te n e n k e ke n om ons h ee n. Op e en ru st ig e manie r d ee ld en we o nz ever bazi ng . l ede rwande lde wa t v oo r z ic h door het bos, v oe lde aandeb omen e n s ta ard e la ng d eze w ou dk ath ed ra al in .Voor eende r ge li Jk e ,d i epe e rv ar ing i s eengoede comb ina ti e v an p laa tsen on tv ankel ij khe id nodi g. H ie r hebben de spe len i nd i t hoofds tu k meete m ak en : h et m ak en v an e en n ie uw m ys te rie us c on ta ct m et d en at uu rli jk e w er eld om ons h ee n.

15


10/64

16

n at uu rl ij k e er st o f e r g ee n v ui l me er a an d e b la de re n z it . D e k in de re nd oe n b ij d ez e l aa ts te t oe de kk in g h un o ge n d ic ht . V e rt el d e k in de re nd at w an ne er j e e e n s e in g ee ft , h et t i jd is om op t e s t aa n. D it h el pt h enom la ng er t e b lij ve n l ig ge n z on de r r us te lo os t e w or de n.ik h eb o nd erv on de n, h oe w on de rlijk h et o ak m ag k lin ke n, d at 2 0m in ut en d oo rg aa ns n ie t t e la ng is .Wer k s ne l a l s d e g ro ep g ro ot i s e nl aa t d e k in de re n e lk aa r h elp en me t h et t oe de kk en . We rk le n r i ch ti ngo p, v an d ie ge ne n d ie h et e ers t b ed ek t z ijn a t..A ls d e e ers t b ed ek te w ee r o ps ta at is h et m ak ke lijk er d ez e v an d ea nd ere n d ie n og ru stig lig ge n, w eg t e h ou de n. K in de re n w aa rv an jev er wa ch t d at z e z lJ l1 eng aa rl p ra te n o f a nd er en z ul 1e n st or en , k un ne nwat v er de rv an d e a nd er en t oe ge de kt w or de n. H e t i de e t o eg ed ek t t ewo rden me t b lader en en aa rde zu ll en zeveel p re tt ig e r v inden wanneerz ene t v oo rda t he t s pel begi nt , i n de bosg rond hebben l ig gen w roe tene n g ra ve n. H et is o ok b ela ng rijk o m v an te vo re n ie ts te v erte lle n o ve rd e in se ct en d ie o ve r h en k un ne n k ru ip en , m aa r le g h ie r n ie t te v ee ln ad ru k o p. M is sc he n w il j e e er st d at d e k in de re n e nk el e i ns ec te nb ek ij ke n e n d ez e o ve r h en h ee n la te n k ru ip en . D e k in de re n r ak enh ie rd oo r h un v ro eg a an ge le er de v oo ro or de le n o ve r i ns ec te n kwi jt e nb eg in ne n d ez e f as ci ne re nd e k le in e s ch ep se ls t e w a ar de re n. Mo ed igz e a an k alm te b lijv en a ls z e o nd er d e b la de re n I Ig ge n e n a ls e r o ve rhen heen gekr open wo rd t; v raag ze a il een t e voel en wa t he t i n s ec t aanhe tdoen i s z oda t z ede ande ren e r l a te r o ve r k unnen ve rt el le n .'Raam in de aarde' poet het bas ervaren door de og'env an h et b os .

Raam in de aarde

17t b a s z ie t e r n ieuw en in te re s san t u it a ls j e he t v anui tI I een o ngebruikelijke hoek bekijkt. .In d it s pe l lig ge n d e k in de re n ru stig o p d e g ra nd Inh et b os , v erd ie pt in h et k ijk en e n lu is te re n n aa r ? ew iegende bomen , f la dde rende voge ls en he tge rUi svan de wind. ..D oo r g ate n in h et b la de rd ak v an d e ~ os kame r n em~ n zW~ Jg zamewol ke n e en s ne l k ij kj e n aa r b in ne n. O ie re n k omen m ls .s ch le n h ee ld ich tb ij om da t d e kin dere n stit zijn e n w a t verb org~ n .1 .lgg en.. 'Vraag o f iedereen langu it gaa t l iggen , naarde luch~wI Ik lJkenen z ichze lfa ls d ee l v an d e a ar de p ro be er t t e z ie n. 8 ed ek e lk k in d v an t op t ot t ee nme t b lader en , s to k je s endennenaal den . Geb ru ik genoeg b lad~ ren ens to k je s am te bedekken, l aa t a i le enhe t gezi ch t onbedek t. De kmde renk rij ge n d an h et g ev oe l d at z e in d e a ar de .l ig ge n. L eg n ~ b la de re n . .( dennenaa lden i s e igenl ij k be te r) op de gezl ch ten van de k inder en . K IJk

A .B . H et w aa rde re n van d e 'n at uu r, d e r us tC . O ve rd ag /d e g ra nd v anh et b asD. ,1 o f m ee rE . 7 ja ar e n o ud erF . G ee n


11/64

D e hartslag van eenboom

en boom lee ft . H ij e e t , r us t, ademt en l aa t z i jn ' bl oed 'c ir cu le re n n et z oa ls w ij d at doen,D e h art sla g v an e en b oom is e en fa nta stis chk ra kende, k o lk ende s tr oom van l e ven . Debes t e t ij dom de h ar ts la g v an e en b os t e h o re n i s i n h et v ro eg evo orja ar als d e b oo m d e e erste stro om sa p n aar d e ta kke n stu urt end ez e v oo rb er ei dt o p e en j aa rg et ij de v an g ro ei .K ie s e e n b oom u it d ie e en d iamet er v an m in st en s 1 5 c en time te r h ee fte n e e n d u nn e b as t. L oo fb omen z ijn in h et a lg emeen b et er om naa r t elu is te re n d an c on if er en e n b ep aa ld e b omen k un ne n e en h ar de reh ar ts la g h eb be n d an a nd er e.D ru k e en ste th osco op s te vig te gen d e bo om a an e n h ou dt d eze stila m b ijk om en de g elu id en t e v oo rk om en . M is sc hie n m oe t e r e e rs t o pv ers ch ille nd e p la at se n o p d e b ooms tam g elu is te rd w ord en om e eng oe ge p la at s t e v in de n om t e l ui st er en . K in de re n z ull en h un e ig enharts lag w i llen horen .Lu is te r oak naar de ha rt sl ag vanz oo gd ie re n e n v og el s -h et is f as cin ere nd om d eve rs che idenhe id i n ge lu ide n ritm e t e h ore n.

A.B . H et w aa rde re n va n d enatuur,he t l ev en on tdekkenv an e en b oomC. Overdag ibos0.1 of meerE. 4 ja ar e n o ud erF . S t et hos coop

19


12/64

Een in leid in g opac tiv iteiten waarbij eenblinddoek wo rd tgebruikt

20 espe l en i nd it hoofds tu k s timul er en de fan t as ie v ank in de re n, z oa ls g ee n e nk el a nd er s pe l i n d it b oe kwaa rs c hi jn li jk z a l doen . B l in demanspe ll et je s makenonze gedacht en l os , z oda t ons bewus tz ij n mee r v ande onsomr i ngende omgevi ng kanomva tt en . W i j z i jnh et m ee st a fh an ke lijk v an o nz e o ge n. A ls w e n le t m ee r k un ne n z ie n,mo et en w e t er ug va ll en o p o nz e m in d er g eb ru ik te z in tu ig en z oa ls h etg eh oo r, d e ta st e n d e r eu k. O nz e a an da ch t is z ee r s te rk g eric ht o pdeze z in t ui gen en onze waa rnem ingen z ij n h i er doo r v e rs c he rp t. Onzeg ed ac ht en w o rd en r us tig er omda t w e o ve rs te lp t w o rd en me ti nf ormat ie d ie o nz e z in tu ig en , d ie n u t en v ol le o nt wa ak t z ij n, a an o nsdoorgeven.I k he ri nne r me nagzee r l e v end ig m i jn ee rs te e rv a ri ng me t eenb l in ddoekv oo r. I k w er d o p e en p ad g ele id d at n aa r e en s tr oom t oe g in g. I k ll epd e s tro om in t ot m ijn k nle en , s pa tt e e r in ro nd e n v oe ld e d e s tro om .Depe r soon d ie m i j J e iddev roeg me o f i k s t roomafwaa rt s w il de d r ij ven .Go ed , w e g in ge n e ri n! Ee rs t d re ve n we v oo rz ic ht ig ma ar al s ne l w a sik in s ta at m e t e o nts pa nn en e n m ijz elf o ve r te 'g ev en a an d e s tro ome n me mee t e la te n v oe re n. I k w a s v erru kt v an d e t eg en stro m en d iem i jn l ic haam heen en wee r s li nge rden t e rw i jl k o lk ende , r ol le nde ,r ui sende en bubbe lende ge lu iden t e z amen de meest p ra c ht ig e muz ie k .v orm de n. Ik w is t n ie t d at e en s tr oom z o'n w on de rlijk ie ts k on z ijn l(Waar sc huw ing : t enz ij d e k inder en ende l ei de r v e rt rouwd z ij nme t deb ep aa ld e s tro om e n met d e z wemv oo rs ch rif te n is h et r aa dz aam omme t eenvan de ande re gebl in ddoekt e ac ti vi te it e n u it d i t h oofds tu k t ebeginnen.)

Geblinddoek t wandelen

21t i s h ee l e en vo ud ig om een g eb li nd do ek tew a nd el in g t e o rg an is er en e n t e l ei de n. Vo rm p ar env an v ol wa ss en en e n k in de re n o f a ile en k in de re n.le de r p aa r b es lis t w ie e er st d e le id er is e n w iegebl in ddoekt wo rd t . De l e i de r g i d st de pa rt ner l angseen rou te d ieer aan t rekkel ij k u i tz iet . K i jk u i tb iJg ro te s tukken hou t, lageta kk en e nz . D e le id er b re ng t d e h an d v an d e g eb lin dd oe kte p art ne rn aa r i nt er es sa nt e v oo rw e rp en e n b re ng t h em / ha ar b in ne n h et b er ei kvan in te ressan te ge luiden

en geL iren .

A .B . G eb ru ik v an re uk e nt as t. O e fe ni ng i nvertrouweriC . Overdag /overalD . 2 o f m ee rE . 3 ja ar e n o ud erF . B l in ddoeken


13/64

Kennis maken met eenboom

o or d it s pe l mo et je o p z ' nm i n st me t z ij n t we ee n z ijn .M aa kg ro ep je s v an tw ee . B lin dd oe k je p art ne r e nl eid t h em /h aa r n aa r e lk e b oom d ie j ou a an tr ek t.(H oe v er je g aa t, h an gt a f v an d e le eft ijd va n jepartner en z ijn lhaar o r ten ta t levermoqen.

Een a fs ta nd v an 20 to t 30 meter is n iet tever, behalvevoorhe lek le inek in de re n) . H el p h e t g e b li nd do ek te k in d d e b oom t e v e rk en ne n e n t ev oe le n d at d ie b oom uni ek i s. lk h eb g eme rk t d at g er ic ht e s ug ge st ie s h etb es tewe rk en .A ls je bij vo or be eld k in de re n v er te lt 'd e b oom t e v oe le n',z ul ie n ze niet me t z ov ee l e nt ho us ia sme h ie r g eh oo r a an g ev en d anw an ne erje vra ag to m'm et je w an g te ge n d e b oom a an te w rijv en '.Wees dus du ide li jk . V raag i np l aa ts v an 'Onderzoek deboom', 'Leeftdeze boom nog' en 'Kanje je armen er omheen s /aan' , o f 'Wie is erouder, j ij of de boom', 'Graeien erplanten op de boom?', 'Zi jn ersporen van dieren, korstmossen, insecten?'.

A.B. Gebr ui kv an r euken ta s tC.Overdag/bosD. 2 of meerE . 4 jaa r e n o ud erF . Bl inddoeken

A ls j e pa rt ne r k laa r i sme t de ver kenni ng van de boom, l ei dt hem/haa rdan te rug naar d e p la at s w a a r j e b eg o n, ma ar d oe d it v ia e e n omweg.B ij h et t er ug l ei de n k an j e j e p ar tn er m is le id en d oo r b ijv oo rb ee ld t ezeg ge n dat e r g ro te blokke n h ou t op h et pa d lig ge n e n d at je do ors tr ui ke n l oo pt , w aa r j 9 ma kk eli jk omhE ie n k an . Ver wij de r n u d eb li nddoeken l aa t het ki nd nu z ij n boom opzoeken , T l jd ensde zoek to ch tz a l he t bos ve r ander en i neen ver zamel ing van i nd iv iduel e bomen . Zokan een boom eenonver ge te li jk e e rv ar ing wo rden i nhe t l ev envaneenkind.V aa k kw amen kin de re n, e en ja ar n ad at w e 'K en nis ma ke n met e enb oom ' g es pe eld h ad de n n aa rme t oe e n s le ur de n me l et te rl ij k h et b osin om te z eg ge n: 'K ijk , d aa r is mi jn boom! '

23


14/64

Geblin dd oekt o p p ad

1jd~~~i4 ' en g raep gebl in ddoekt e r ei zi ge rs zwe rf t me t behu lpvaneen touw over l and waar vee l v reemde ge lu iden~~e~lfil ij n, g eh eimz in ni ge g eu re n e n v oo rw er pe n d ie e enin te ressan te s t ruc tuur hebben. De mees te re iz igers

~~~~~9 k un ne n b ij na n ie t w a ch te n om me t o p en o ge n d oo rd it b et ov er de l an d t e l op en .Om d it s pe l omw in de nd t ema k en , mo et j e e e n g e bie d z oe ke n waa rinv eel na t uu rl ij ke v a ri at ie i s. Eenvoor bee ld v an eengoed spoo r k anz i jn :v olg e en lo mmerrijk p ad , k lim o ve r e en met m os b eg ro eid s tu k h ou t;kom u it o p e en zon nig e op en p le k w aa r b ije n zo em en , d uik h et b osw e er i n ( kr uip d it k ee r o nd er d e d ic ht e o ve rk ap pi ng v an j on ged en ne nb omen d oo r, 1 .SO me te r) en voel en hoor hoe de g ladde , d rogen aa ld en o nd er j e h an de n e n k ni ee n k ra ke n. D e g eu r v an v oc ht ig ev eg et at ie e n h et g es na te r v an o pg es ch ro kk en e en de n k on di ge n a anda t j e b iJ een v ij ve r bent aangekomen.

24

'G eb lin dd oe kt o p p ad ' v erg t vrij v ee l t ijd o m u it t e z ette n; m aa r o oke en s ne l g ermp ro vis ee rd s po or k an d e r no eit e w aa rd z ij n.E lementen d ie j e n ie t mag ver ge ten z ij n: v a ri et eiVt hema imyst er ie . J ek un t b ij vo or be el d e en g ec omb in ee rd e e rv ar in g v an t as t, g eh oo r E mr eu k ma ke n; o f z or ge n v oo r c on tr as te rv ar in ge n me t e en z in tu ig : e enru we e n e en g la dd e s te en ; z ach te , n ie uw e e n d ro ge , k ra ke nd e d od eb la de re n; o f e en r ijk e, v oc ht ig e e n e en z oe te v oo rja ar sg eu r. ( Le g e enk no op in h et to uw o p d e p la ats w aa r ie ts te ru ik en v alt ).E en a nd ere m an ie r o m v aria tie in h et s pe l a an te b re ng en is om h ett ouw zowe l omhoog a ls naar de g rond t e l at en l open. Zeek i nt er es san tevoo iwe rpen u it waar he t t ouw naar t oe kan l ei den . Eenbepaa ld t hemah el pt k in de re n d e v er sc hi ll en de e rv ar in ge n me t e lk aa r i n v er ba nd t eb re ng en , m et n am e a ls je v ert elt d at e r e en th em a is .Enke le mogel ij ke t hema 's z ij n: boom iden ti fi ca ti e, onde rz oeken vane en p le k w aa r e en d ie r w oo nt e n d e le ve ns vo orw aa rd en e rv an ; h et

25

A.B . On tw ik ke le n v an r eu ke n t as t, o ef en in g invertrouwenC. Overdag /overa lD . 1 of m eerE . 5 ja ar e n ou derF . Touw, b li nddoeken


15/64

te l j e v oo r d at je e en z aa dje v an e en p aa rd eb lo emb en t d at z lc h v rij d oo r d e lu ch t b ew ee gt. O f b ee ldje in dat je een boom bent en voel dat de hoogstep)."'::-_~w-lo. ta kk en d oo r w in dv la ge n h ee n e n w ee r g ez wie ptw ord en . W ee s e en v os se jo ng d ie o ve r e en metblo sm en b ede kte o pe n p lek in h et b os d arte lt; o f je be nt e en d as inz ijn d on ke re , k ou de h oI .

E en r ol le ns pe l b re ng t j e d ic ht er b ij d e s temm in ge n, k wa li te it en e ng ed ra g v an le ve ns vo rm en in d e n atu ur w an ne er je d it le ve n o p je ze lfb et re kt e n v oe lt h oe jo uw h art e n g ee st o p d ez e le ve ns vo rm enreageren.Me ns z ij n - Sa ll y, d i re ct ric s v an e en s ch oo l o f J o hn , v er ko pe r - i s somshee l beperkend .D ema t ew a ar in w e v an h et l ev en g en ie te n e nwa ar de re n h an gt a f v a no ns v erm og en d e g ev oe le ns v an a nd ere le ve nd e w ez en s v oo r te

26

t eqenover e lk aar s te ll en van p laa ts e li jk e k limaten . ( Een p laa ts e li jkk li ma at i s e en d ui de li jk b eg re ns d g eb ie d - b ij vo or be el d d es ch ad uw rij ke n oo rd ka nt v an e en h eu ve l, me t z ijn u ni ek et empe ra t uu rs omstand igheden, v och ti ghe id en vege ta t ie ).H et is v rij e en vo ud ig am e en m ys te rie us e le me nt in h et s pe l a an t eb re ng en : a lle s w a t o nb ek en d i s, is my st er ie us . Een z ee r g oe demys te ri euze e rv a ri ng kan een touw t je z ij n, da t v an he tg r a te t ouw a f le id tn aa r ee n d ie p g at in ee n bo om .V oo rd at h et s po or u itg ez et w ord t m oe t je b es lis se n a an w elk e k an tv an h et t ouw d e k in de re n l op en . D en k o ak a an d e v e ili gh ei d e nwe e se r z eke r v an da t e r geen g if ti ge p lan ten i nhe t gebi ed s taan. Een r ust igen on tv anke li jk k ind za l v an he t s poo r geni et en. He t i s m i ss ch ien eeng oe d id ee am v oo ra fg aa nd e a an 'G eb lin dd oe kt o p p ad ', e en v erh aa lt e v er te ll en o f v oo r t e l ez en o f e en a nd er e r us tig e a ct iv it ei t t e d oe n.L eid te r in tro du ctie v an h et s pe l d e h an de n v an d e k in de re n o ve r d eb oomst am . V ra ag o f z e z ic h t e ge n d e b o om aan w il le n d ru kk en e n t eraden hoe groat de boom is en hoe het voelt. G eef ze een blad omaan t e r ui ke n. H e t g a at e r om dat z e e e n id ee k rij ge n h oe z e z o' n s po ormoe ten onde rz oeken en da t z e e rv oor al n ie t t e s nel door heen r ennen .M oe dig z e a an om s tH t e z ijn a ls z e a an h et o nd erz oe ke n z ijn .' Ge bli nd do ek t o p p ad ' i s e en v an m ij n f av or ie te s pe lle tje s. D it s pe lon tw ik k el t een bepaa lde man ie rv an on tv anke li jk hei d d ie nodi g i s v oora ll er le i e rv ar ingen i n de na tuu r.

Rollenspel

A.B . Concent ra ti e, im it at ieC . O ve rd ag e n

's nachts /overa lD.1 of m eerE . 4 ja ar e n o ud erF . Geen .

27


16/64

s te ll en . H i er voo r moe ten we even ver ge ten hoewe onszel f de fi ni er en( baan, t it el enz) .Pasdan kunnen we me t ande ren e rv a ren hoe heer li jkhe t i s e r gens vo ll ed ig i nop t e gaan . K i es u it o f j e eend i er , p lan t, booms teen o f be rg o fwa t dan ookw i l z ij n en doe a ls o f j e da t bent . Coor di nee rj e l i chaam en ver bee ld ingsvermogen om he tbes taan, de beweg ingene n g ev oe le ns v an d ie a nd er e l ev en sv orm t e e rv ar en .Je voe lt de warme zomerbr ies over je l ibe llevleuge ls wanneer jE ltussenhe t r i et dans t. Desneeuw i s k oud onde r j e v ossepo ten ; j e d i kk e yach tb es ch erm t je te ge n d e ijz ig e w i nd , m aa r je le ge m aa g rommelt.

H on ge rig k ijk je n aa r e en muis d ie d oo r d e s ne eu w trip pe lt E m om dep aa r m ete r e ve n s to pt o m in h et b ev ro re n G ra s te s nu ffe le n.H oe m eer je ka n d oen also f j e h et d le r o f de p la nt b en t, h oe m ee r jehe t k a r ak te rv an he tgevoe l v an j e gekozen onde rwe rp k ri jg t. Hoe be te rj e j e k an concent re ren , hoemee r eenhe id en begr ip v oor he t gekozeno nd er we rp j e k an e rv ar en .Eenvoud ige u it bee ld ingen , z oa ls he t paar deb loemzaadj e o f dezwi ep en de b oom z ij n h et b es te om mee t e b eg in ne n a ls i eman d v oo rh et e ers t e en ro lle ns pe l d oe t. J e k un t o ok t eg elijk m et e en g ro epo efe ne n: je v oe lt je m ee r o p je g emak a ls ie de re en om je h ee n methe tz e lf de bezi g i s.H ie r v o lgen nog enke le ande re voor bee lden: eens l ang o feen r ups d iev oor bi j k ru ip t ; o fde l ev ens cy cl us y an eenbeuk . Ee rs t he t z aad je i ndeg ra nd , d an h et v er kr ij ge n v an k ra ch t e n l en gt e t ij de ns d e g ro ei n aa rd e v olw a ss en he id , h et a ft ak el in gs pr oc es e n t en sl ot te d e t er ug ke er inde aa rde , v an waar ui t d e ee rs te l ev ens kr ach t we rd gepu t. J e kunt deh el e l ev en sc yc lu s i n 2 m in ut en u it be el de n. N a arma te je meerv er tr ouwe n e n c on ce nt ra ti ev ermo ge n o ntwik ke lt . k ri jg j e o ok meerp lez ier in meer ingew ikke lde u i tbee ld ingen .J e m aa kt d ee l u it v an e en g ra ep w ild e e en de n d ie v la k o ve r h etmoe ras si ge g ras v li eg t, omd raa it enomhoog v li eg t. A il e eenden vol gend e le id er e n d e g ro ep b ew ee gt a ls e en v og el. G ra cie us k ee r j e w ee rte ru g o p h et g la dd e w ate r. V oo r h et v olg en de ro lle ns pe l is e en h elea nd er e s temmi ng n od ig : e r w o rd t e en o pe nb ar e v er ga de ri ngg eh ou de n o ve r h et b ou we n v an e en d am in e en b ep aa ld e riv ie r.V er te ge nwoo rd ig er s z oa ls e en b oe r, e en v is se r, e en f or el , e en z alm ,eenhe rt , e enpopu li er , eenwa te ri ns ect , een i j sv oge l, eenmug en i ede ra nd er d ie g er aa dp le eg d z ou moet en w or de n k omen s amen. H et s pe lk ana i le engoed gespeel d wo rden a ls e r geen k ri ti sc he s fee r i s en a lsh et k in d s te un k rijg t b ij h et s pe l. L aa t h et k in d h et s pe l in z ijn e ig ent empo s pe le n, z on de r a ng st , v er ge lij ki ng en o f competitiedwanq,

29


17/64

Hoofds tuk 2H o eveel valt er te zien ?

n e en n ie uw e omg ~v in g t re kk en k in de re n e ra uto ma tis ch o p u it o m z ic hz elf te b ew ijz en . Z er ennen s te il e heuvel s a f en p rober en onde r, o v er endoor ge lie fde obs take ls zoa ls geval len bomen, s tei ler ot sw a nd en e n G ro te r at sb lo kk en t e k limmen. D espelen h i d it h oo fd st uk h eb be n z o' n a vo nt uu rli jk e s fe er n od ig . or nk in de re n t e h el pe n o nt va nk eli jk er v oo r h un omge vi ng t e z ij n.Z el fs v an e en e en vo ud ig e m id da gwa nd el in g k an e en a vo nt uu rg emaak t w o rd en wa ar bi j t eg eli jk er ti jd o ok w or dt g el ee rd e n h etbewustz ijn verru imd.O p e en v an d e w an de lin ge n v ro eg ik , to en w e o ng ev ee r h alv erw eg ewa re n, o f z e d ewe g a ll ee n t er ug k on de n v in de n. ( On de rw e g h eb i k z eg eh olp en d oo r o p h erk en nin gs pu nte n te w ijz en e n t e v ra ge n t eru g tek ijk en n aa r d e w eg d ie w e g ek omen z ijn ).E r i s a l ti jd een ko rt moment v ans ch ri k enve rwar ri ng a ls z e ho ren da tz ij d e w eg te ru g m oe te n v in de n.N a v ee l o ve rl eg e n wa t v ri en de li jk g er uz ie w or de n e en le id er e n e enr ic h ti ng u it gekozen. Vaakwo r d i k e r van beschul di gd he t l e ide rs chapo p te g eve n o md at ik z elf d e w eg terug n ie t w ee t. M aa r b ijn a altijdvinden ze de weg terug zonder.rnlln hulp zelfs al d uurt hetd e h ele n ac ht .O p ee n ke er m aa kte n w e e en g ro te n ach tw an delin g toe n w e e en u ili n de ve rt e hoor den r oepen . We besl ot en t e p rober en d ic h te r b ij d e u ilt e k omen : maa rt e lk ens a lswe d ic ht e rb ij k v vamenv loog h ij v e rde r he tb os in . Z o ran d m id de ma cht, to en w e n og stee ds n ie t b ij d e u ilg ek omen war en , mo es te n w e we i t oe ge ve n d at h et t ij d w a s om weerte ru g te g aa n. Ik vro eg d e jo ng ens w at d e be ste w eg te ru g w as e nz ev en v in ge rs w ez en i n v er sc hi ll en de r ic ht in ge n! E r w a s g ee n r eg eno p k oms t e n h e tw a s o ok n ie t e r g k o ud . D aa rom bes lo ot i k d at z e z e lfd ew e g t er ug moes te n v in de n. D e o u ds te j on ge n n am de l ei di ng e n i kk wam a ls la ats te . A I g au w w erd d uid elijk d at o nz e le id er d e w eg n ie tw is t. D e a nd ere n d urfd en n og n le t t e J at enm e rk en d at z e a an z ijn

le id ers ch ap tw ijfe ld en , m aa r to en w e w ee r a an kw amen w aa r w eb eg on ne n wa re n, n am een a nd er e j on ge n d e [ ei di ng o ve r. S te ed s me tn ie uw e h oo p w erd d e e en n a d e a nd er to t le id er g ek oz en . T en slo ttel ie ten de j ongens hun t ro ts v a ren en gaven toe da t he t onmoge li jk wasd e w eg in h et d on ke r t er ug te v in de n.Ik m erk te d at d e m ee st e k in de re n in d e o pe n lu ch t w ild en s la pe n e nd e v olg en de o ch te nd w ild en p ro be re n d e w eg te ru g t e v in de n. W eh ad de n n at uu rl ij k g ee n s la ap za kk en o f w a rme ja ss en b ij o ns e n t oc hw ild en we d e n ac ht z o g oe d moge li jk d oo rb re ng en . Om wa rm t e b li jv enk ropen we zo d ic h t mogel ij k op e lk aar . Deqenen d ie he t dunst gekl eedw are n kw am en in he t m id de n, d e re st e r o p o f o mh een . D it w erkteo ng ev ee r3 0 m in ut en .Z j d ie on de ro p d e 's ta pe l' p la tg ed ru kt w a re n,begonnen e r u i t t e k ru ipen. De jongens d ie aande bu it enkan t haddeng ez ete n g re pe n n u h un k an s. o m w at w arm te te k rijg en e n w ro ng enz lc h n a a r h e tm i d de n. D e k i nd er en a an d e b ui te nk an t h ad de n h et k ou de n d ie o nd ero p z at en , w erd en p la tg ed ru kt. W e k on de n o ns a ile enlekker b l ij ven voe ten a lswe t ijdel ij k in he t midden van deze 'voor tdurendve rs chu iv ende k ri ng loop' z a ten . Na 4 uu r ' kr onkel en ' maakt e eendo f ,g rijs lich t in h et o os te n e en e in de a an d e strijd . W e sto nd en o p e nte rw ijl w e o p d e zo n w ach tte n, sta mp te n en d an ste n w e o ns w arm .Inhe t dag li ch t k on i ede reen z ic h weer makke li jk o ri en te ren en de wegte ru g v in de n. M et w ate rig e o ge n kWame n w e w ee r th uis , m aa r w eh ad de n o ve rw on ne n e n v oe ld en o ns t ro ts . Ee n j a ar l at er smee kt end ez elfd e jo ng en s m e om n og z o'n k ee r te o vema ch te n.Bovenstaande nach te l ij ke ervar ing isna tuurl ij k n ie tech t noodzake li jk .D e s pe le n in d it h oo fd stu k v ers ch ille n n ie t in d e m an ie r w aa ro p z ep rober en om k inder en de na tuu r z o goed mogel ij k t e l at en obse rv e renen hun be langs te ll in g h ie rv oo r t e on tw ik ke len .

31


18/64

Geluiden Kleuren

32m het c on ce nt ra ti ev ermo ge n v an k in de re n i n e lk edenkba re na tuu rl ij ke omgev ing t e ve rhagen , he lp th et z e t e v ra ge n h ae ve el v er sc hi lle nd e k le ur en e nt in ten van eenk l eu r z e kunnen z ien vana f de p laa tsw a ar z e s ta an , z an de r zlch te verp laa tsen .

33

A.B. ObserverenC. Overdag!overalD.1 o f m ee rE. 4 j aa r e n o ud erF . G ee n

, . neenbos, wei, p arkofmoeraslandligteengroepje.j /(" Ir k in de re A o p h un ru g. S eid e v ui~ te n in d e lu ch t:~ l m : r g J h k - ' . Te lk ens wanneer i emand een r ueuw voge lge lu ld't~ :j~~/,~h ao rt, g aa t e r e e n Y in ge r d e lu c~ t in .W i ~ h ee ft h et~ ~~ beste gehoor? D it i s e en prachtiqe mamer omk inder en bewust t e maken vande ge lu iden ( ende s ti lt e) v an de na tuu r.K i jk v oar de g rap eens o f j e t o t 1 0 kan te llen zonder een voge_1e har~nz ingen . W i ss e l he t s pel a f door t e l ui st er en .na~ r ande re d le rge lu ldeno f n aa r a il e mo ge li jk e g elu id en , z oa ls d e w in d I n h e t g ra s,v al 1ende b lader en o f'stromenc water.

A.B . Aandach t ig lu is terenC. Ove rd ag e n's nachts!overalD.1 o f me erE . 3 ja ar e n o ud erF . G ee n


19/64

Onnatuurfiikspoor

'1.~t>-:t .~ s. .:. it sp e1 w ord t in d e ee rste p1 aa ts g esp ee ld o m d e6 /> i' / .n . : b eq rip pe n 'c amouf la ge ' e n 'a an pa ss in g' t e .;'~t ;) . ~ Introduceren. . .~-,J\" K ies een deel van een voetpad uit dat 12 to t 15tm~~~~~ me ter l ang i sen ve rdee1ove rd it p ad 15voorwerpend ie d oo r d e m en s z ijn g em aa kt. S omm ig e v oo rw erp en moe te n d oo r

hun k leu r opva ll en : F li ts 1ampeno f ba lonnen b ij voo rbeel d. Anderei, ..J 'v oo rw erp en moe te n m ee r in h un omg ev in g o pg aa n e n d aa ro rn o ak '- i:moe il ij ke r t e v inden z ij n. Ve rt e! n ie t hoevee! v oorwer pen erverborqen .z ijn . D e k in de re n lo pe n om d e b eu rt la ng s h et s po or.H et is d e b ed oe lin g d at z e z ov ee l m og elijk o ps po re n, m aa r n ie toprapen!B ij h et ein de va n h et sp oo r la at je ze in je oor f1u is terenhoevee lv oorwer pen zegez ien hebben. A i s e r n i emand i s d i ea ll es gezi en heef t,d an kan j e ve rt el le n da t e r nog mee r v oo rwe rpen ve rbo rgen z ij n. Laatz e w ee r o pn ie uw b eg in ne n.E in di g h et s pe l me t e en d is cu ss ieo ve r d e manie re n w a ar op k le ur enh el pe n d e d ie re n t e c amouf le re n.

G a d an o p zo ek na ar kle ined ieren met carnou flaqekleuren( insecten , sp innen enz .) .

34

A .B. Camouflage, observatleC. Overdaglbos,struikgewasD. 1 to t 12E . 5 to t 13 jaarF . D oor de m ens

vervaardiqdevoorwerpen


20/64

De rupswandeling

r eng de k inder en naar een r us ti ge , a fgezonde rdep le k. D oe z e e en b li nd do ek v oo r e n s te l z e o p in e enr ij. E l k k in d l eg t d e h an de n o p d e s c ho ud er s v an h etk ind e rv oo r. Op deze man ie rv o rmen zesamen eenru ps . V erte l z e d at w an ne er je z e e rg en s n aa r t o ele id t, z e z o g oe d mog elijk n aa r h un omg ev in g ~ oe te n lu is te re n. Z emoe ten p rober en de omgev ing t e voe len en te rU lk en .S t op onde rwegherhaa lde li jk b i jd ingen d ie in te ressant z ijn (b i jzondere bomen, s teneno f am e en g eu re nd e b lo em o f st ru ik te ru ik en ). H oe mee r v aria tieo nd er we g, d es te be te r. W ij kd aa rom a fe nt oe va n d e p ad en a f,w a n de ld oo rv ar en s o f g a d oo r z on nig e p le kk en in h e t b as . A is j e d e nk t d at j ev er genoeg gewande ld hebt , doe dan de b li nddoeken a f. Dek i nde renmoe ten nu p rober en deze lf deweg ter ug t e v i nden naar he t beg in punt .S om s v ra ag ik z e, v oo rd at w e w ee r t eru gg aa n, e en te ke nin g o fp la tt eg ro nd t ema ke n v an d e g ewan de ld e r ou te . D it h e lp t h en am deg elu id en , g eu re n e n d at w at z e

a an ge ra ak t h eb be n am t e z et te nin beelden. .G e lu id v an e en de n k an o p e enmoeras du iden ; geurzouaanwezi ghe id v an b loemenb et ek en en , L aa t z e z ov ee lmo ge lij k z el1 d e weg t er ugv in de n. L et w ei o p:'g eb lin dd oe kt e r up se n' d ie u itme er d an 6 's egmen te n' b es ta anr ak en s ne i v er wa rd e n z ij nmoe il ij k t e l el den .

36

A.B. Concen t ra t ie ,o nt wi kk el en v an d ezintuigenC. Overdag /bos ,struikgewasD . 2 tot 7 per leiderE . 6 ja ar e n o ud erF . B li nddoeken

Weer terug

i t s pe l i s een ve rk or te v e rs ie v an 'Rupswande li ng '.D oe e en k in d (o f k in de re n) e en b lin dd oe k v oo r e nze g da t h et na ar ee n p le k ge leid w ordt, n iet te ve rw eg .. D aa r a an ge kome n k rijg t h et d e o pd ra ch t d eomge vi ng me t d e h an de n t e v e rk en ne n t ot da t h et d e p l ek g oe d k en t.D an w ord t h et w ee r t eru gg ele id , n og s te ed s m et d e b lin dd oe k v oo r,naar he t begi npunt . Nugaa t de b li nddoek a fen za l h ij d e p laa ts d ie h ijm et d e h an de n v erk en d h ee ft , t eru g m oe te n v in de n.

A

37

B . H e t o nd er zo ek en , h eton tw l kk el en van dezintuigenC. Overdag /overa lD . 2 of m eerE . 6 ja ar e n o ud erF . B l in ddoeken


21/64

Zoek hetzelfd e v er te l e en v er ha al tj e b ij e lk v oo rw e rp . V ra ag , a ls j e le ts t e v oo rs ch ijnh aa lt , o f z ij n et z o ie ts g ev on de n h eb be n. K in de re n h eb be n e enl evend ige be langs te ll in g voor gest een t e, z aden, p lan ten enz. He t s pelhee ft b i jhe rha ling een vers te rkend e f fec t op he t concen t ra t ievermogene n h et g eh eu ge n v an h et k in d.

38 39t i s eengoed spel am de be langs te ll in g van k inder ent e wekken voor gest een te , p lan ten end i e ren . Zoek ,v oo rd at je d e k in de re n b ije en ro ep t v oo r h et s pe l,1 0 n at uu rli jk e v oo rw e rp en i n d e d ir ec te omge vi ng .S t enen, z aden , denneappel s, de len van p lan ten ens po re n v an d ie rl ijk e a ct iv it ei te n. Z or g e rv oo r d at d e k in de re n n ie t z ie nw at je v erz am elt. L eg d e v oo rw erp en o p e en (z ak )d oe k e n b ed ek z eme t s en a nd er e d oe k. D e k in de re n k omen n u am j e h e en s ta an e n j ev er te lt z e h et v ol ge nd e: 'O n de r d ez e z ak do ek I ig ge n 10 v oo rw e rp enu it d e n atu ur die h ie r in d e b uurt te vin de n zijn . Ik til zo m ete en d e(za k)d oe k o p e n g ee f je e ve n de tijd a m go ed te kijke n e n a m w at jez ie t i n j egeheugen te p ren ten ! Nada t z enaa r de voorwer pen gekekenh eb be n, v er sp re id en d e k in de re n z ic h e n v er zamele n i de nt ie kev oo rw erp en . R oe p z e n a 5 m in ute n t eru g. H aa l d an d e v oo rw erp en le nv oo r e en o p e en d ramat is ch e mani er o nd er d e d oe k v an da an e n

A . - 4 I I CB. Geheugen , obse rv a ti eC . Overdag /overa l0.2 o f m ee rE. 5 ja ar e n o ud erF . 2 b lin dd oe ke n


22/64

Micro wandeling

40 en micro wandeling is een hele korte expeditie mete en to uw va n 1 t o t 1 , 5me t er l en gt ea ls le id ra ad . D e'e xp ed it ie ga ng er s' v ol ge n h et s po or o p h un b ui k.Cen timete rv oor c ent ime ter v e rde r k ru ipend nemenz e e en k ijk je in d e wo nd er ba ar li jk e w e re ld v ang ra ss pr ie te n, g eb og en o nd er h et g ew ic ht v an d auwdr up pe ls . O f z ez ien k leu rr ij ke k eve r s bedek t me t s tu ifmeel o f eenach t - og ige sp in me tk ra ch tig e k ak en . Omdat k in de re n e rg d ol z ij n o p k le in e v oo rw e rp en ,z al d e i nt en si te it w a arme e z e h et m in ia tu ur bo s b ek ij ke n, j e d oe nverbazen.Be gi n h et s p e l, d oo r d e k in de re n t e v ra ge n d e t o uw e n t e s p an ne n o ve rhe t s t u k g rond da t z ij i n te re s san t v inden . Gee fe l k k i nd een 'mag is c h'v e rg roo tg la s . H i ermeekunnen zez i chzel f he t i d eegeven da t z ene t z og roo t z ij n a l s eenm ie r .Zeg zee rwe l b ij d a t de a fst and t u ssen de aa rdeen hunogen 30 cent ime ter moe t z ij n. M i ss c hi en w i l je z ev r agen s te ll enom hun f an ta si e w a t t e p ri kk el en :

-4IICA.B . Ob se rv at ie v an h etaardoppervlakC. Overdag !overa lD .1 of m eerE . 4 ja ar e n o ud erF . s tu kje s to uw va n 1 to t1 ,5 me ter ,vergrootglazen

'Door wat voor wereld reis'je nu?Wie zijnje naaste buren?Zijn ze vriendelijk?Werken ze hard? Wat gaat despin doen, je opeten of neemt hijje mee voor een titje? Hoe zouhet zijn om die metaarkleurigegroene kever te zijn? Hoe brengthij de dag door?',

.- -_ ~, n n n


23/64

42

H o ofd stu k 3H et evenw ich t in denatuur

. an da ag d e d ag w ord en k in de re n o nd erw ez en ine co lo gie . D it b oe k d aa re nt eg en , l eg t d e mees tenadruk op de on tw ikke ling van inner li jke en in tu ' it ievekwa li te i ten . Gevoe lens a i leen z i jn soms n iet genoeg,v oor al a ls d ie gevoe lens n ie t door ande ren gedee ldwo rden. J a ren ge leden had i k eene r v ar ing d ie me voor he t ee rs t v andeze waa rhe id door dr ong . He t hadook t ot gevo lg da t i km i jn i nt u' it ie v eb eg rip v an d e n atu ur in b ala ns w ild e b re ng en met e en b et erewetenschappe li jke ach te rgrond.

A c ht er d e b oe rd er ij w aa r i k w oo nd e was e en k le in e p oe l, b ed ek t me tl aagg r oei ende p lan ten . B i jn a a lm i jn v ri je t l jd b ra c ht i k daa r doo r . Eenan de r w ez en kw am d aa r o ok va ak - e en h avik. Ik tro f he m a ltijd o pee n van d e h oo gs te ta kke n va n e en v an d e d od e e ike n, va n w aar h ije env r ij u i tz ic h t had over he t omr ingende gebi ed . Naeen paar maandenwas h ij z 6 aanm i j naanwezi ghe id gewend da t h ij z e lf s op d ie p le k b lee fz it te n a ls i k dic ht b ij h em kwam . O v er da g k lom ik va ak o p h et d a k va nd e b oe rd er ij om v an d aa ra f u it t e k ij ke n o v er d e b oomga ar de n v an h etomri ngende l and .Van daar ul t k on i k ook z ien o fde havi k op z ij n pos tz at , z o'n 1 50 met er v erd ero p. B ij h et v ers tr ijk en v an d e maa nd eng roe ide e r eenv r iends chap tus sen ons twee. Op eenoch tend, nada tik e e n p aa r d a ge n we g wa s g ewee st , l ie p i k n a ar d e p oe l om t e k ij ke no f a ll es i no r de was. To t m i jn s c hr ik z ag i k da t b ij na a il e e i ken omgehaktwa ren enve r br and we rden. M i jn buurman w il de j ui st de l aa ts te boomomhak ken : de l ie v el in g sboom van de havi k. I k p r obeer de hem over teha le n d e b oo m te la te n s ta an, m aa r h ij ze i d at d e b oo m g ee n e nke ln ut m ee r h ad . H ij k on h em n et z o g oe d omh ak ke n e n v erb ra nd en .Ik ze i d at d e bo om m et g ee n m og elijkh eid o p zijn b oom ga ard k onva llen e n o m da t h ij d oo d w as g eb ruikte h ij o ok ge en w ate r o fv oe din gs st offe n u it d e b od em . I k k o n h em e ch te r n ie t o p a nd erege da ch te n b re ng en . D e b oom ston d o p zijn la nd d us ik ko n e r n ietve el m ee r a an d oen . N a h et ve lle n va n de e ik h eb ik d e h avik z eld enmee r g ez ie n. MU n ha rt h ad t eg en d e b oomv elle r g es pro ke n, m aa r ik

o n

/ kende n ie t genoeg fei te n om mi jn gevoe lens t e onde rs teunen . I k v oe lded at e r e e n o f a n de re be langr ij ke r eden moest z ij nwaa rom dode bomenwaar devol z ij n; maa r t oen wist ik n ie t v an d ie re de ne n a f.L at er y on d ik in fo rm atie d ie m is sc hie n g eh olp en h ad d e man d emogel ij k nega ti ev e gevo lgen vanhe t omhak ken vand i e e ik en t e doenb eg ri jp en . Ve el v og el s v in de n b ijv oo rb ee ld e en h ui s i n d od e b omen( sp ec ht en , b oomkl ev er s) e n z e h ou de n h et l an d v ri j v a n s ch ad el ijk einsektenplaqen,

43


24/64

B . H et e ve nw ic ht in d enatuur, voedse!ketenC . O v er da g/ op en p le k0.6 of meerE . 7 ja ar e n o ude rF . P ot lo od e n p ap ie r

De pyram ide van hetIeven

o or d it s pe ! z ijn o p z 'n m in st 6 s pe !e rs n od ig . G ee fe lk k in d e en s tu k p ap ie r. H ie ro p s ch ri jv en z e d en aam v an e en p la nt o f d ie r d ie in h et g eb ie d !e eft,maa r z onder da t de ande ren he twe ten . Despe le rsg aan ee n pyra mide bo uw en , n et zoa ls ze d at in d eg ymnas ti ek le s d oe n. D it v er te ! j e p as a ls je d e p ap ie rt je s w ee r inon tv angs t hebt genomen.N u b eg in t d e p re t:'Van welke bron krijgt de aarde haar e nergie? Van dezon! Goed. Welke vorm van leven maakt als eerste gebruikvan d ie e nergie? Planten! Goed zooN u g aa n we e e n p yr am i de b ouwen '. E r z a l w at g em op pe r t e h ore nz i jn a lsde 'p lan tenk ir ide ren ' hun lo t inz ien . De p lan ten s taan onderaan ,omdat a i led ie ren d i rec t o f indi rec t voor voedse l van hen afhanke li jk z ijn .A i le ' p lan ten ' gaan op handen envoe ten , d ic h t t egen e lk aar s t aan opeen r ij .'Vertel me n u, a ls ik d e d ie re n v oo r/e es d ie o p d e p ap ie rtje s s ta an ofze p la n te n e te r s o f vl ee se te r s z ij n' . AHep la n te n e te r s ( h er p ivo re n ) g a anop een r ij s t a an a ch te r de p Ja nt e n. A i le v le e set e rs ( cam i vor e n) g a an opeen r ij s t a an a ch te r d e h e rb ivo re n . Erz i jn b i jna a l ti jd meer k inderen ind e b ov en st e la ag d an i n d e o nd er st eu ne nd e p la nt en la ag . H et i s v oo rv el en aant re k ke li jk e r am eenhe r t o f beve rt e z ij n dan eenpaa rdebl oemo f e en s pi tsmui s. N ed er ig he id , h el aa s, s timu le er t z el de n d ev er be el di ng . Me t v ee l k in de re n b ov en in e n we in ig o nd er op , i s h eto nmoge lij k om een s ta bie le p yr am id e t e b ouwe n. Somm ig e'r oo fd ie re n' z ull en h un v er he ve n p la at s w ei mo et en v er be ur en . D aa gd e kind eren u it o m hu n p yra mid e z6 te b ouw en d at a ile le de n e r inpassen.(Deg ro te re k inder en kunnen, a ls z e da t w il le n , i n een p lan t v er ander en ) .. He t i s du i de li jk da t hoe hoge r j e i nde voedse lk e ten komt , des t e m inde rd ie ren e r z ij n. Laat he t be lang van p lan ten z len door ne tt e doen a ls ofje e r e en tj e u it d e p yr am id e t re kt .

45

o 0 0 0 0 0 0 0 n non n ~ 0 ~ ~ n n \.' --, \" \1 \1 n nnnnn


25/64

Recept voo r een bas

ee f e lk k ind een denkbee ld ige e igensdomsak te~X)]~~~ waar in staatdatze 250 hecta ren land bezitten, Opd it m aa gd elijk s tu k la nd z ijn z e vrij o m h un e ig env_ _ H L - - - " . ". . . . . , d ro ombos t e ma ke n, me t n e t z ov ee l d i ere n, b omen,~~!S~~:QJ b er ge n e n ri vie re n a ls z e z eit w il le n. L aa t h unve rb ee ld in g d e v rije lo op . Om h un c re ativite it w at o p g an g t e h elp enkun j e z e bepaa lde sugges ti es geven : 'Om e e n b o s mo o i e n s t ra le n dte m a ke n w il je m is sc hie n d at e r w ate rv al/e n in z ijn of d at h et e r h ee lh ar d s to rm t ( za nd er n ee rs la g) o f d at e r e eu w ig e r eg en bo ge n b ov en

staan ..... 'V ra ag z e e e n l ij stme t 'in gr ed ie nt en ' t e ma ke n v an h un b os e n d a amamak en z e e r e en te ke nin g v an . E in dig m et e en d is cu ss ie o ve r h unp ri ve -b os se n. 'l ij n d ez e b os se n i n s ta at z ic hz el f ja ar n a j aa r t eo nd er ho ud en ?' L et e r b ijv oo rb ee ld o p o f z e a an v er te ge nwoo rd ig er sv an devoedsel ke ten hebbengedacht : p lan tenet er s, p lan ten , bacteriend ie b i j he t verro tt ingsprocesh elp en . Z org e rv oo r d at z esub ti el e fac to ren zoa ls bodemen k limaa t n ie t v er ge ten .

A .B. Waardering voor dena tuur, eco log ieC. Overdag/bosD. 2 o f m ee rE . 7 ja ar e n o ud erF . P otlo de n e n'menukaarten'

47


26/64

H et maken van een w eb

48 it is een spel waarin de essentiele onderlingeverhoudingen tussenalie onderdelen van de natuur ('\heel duidelijk worden. H et 'weven' van een web laat ~~op een levendige manier zien hoe lucht, gesteente, , .plan ten en d ie ren o p ee n even wichtige m anier " 0 1

sam enha ngen .. De kind eren vo rm en een cirke l. D e leid er staa t in d e _ ~--.~cirkel bij de ra nd, m et een bolletje touw . '\ lV ie k a n e r e e n p la n t "l ~.:r,~opnoem en d ie h ie r g roe it? paa rdebloem goed . H ie r, . f' ' , . . .__ . -:!W"""""Me vr ou w P aa rd eb lo em , w ilt u d it s tu kje to uw v as th ou de n? L ee tt erh ie r m i ss c hie n o ok e en d ie r d ie p a a rd eb lo em e n e et ? . .. .. k on ijn en !M mmm , w at e en v erru kk elijk m a a!. M en ee r K on ijn , u h ou dt h et to uwh ie r v a s t, u b e nt v er bo nd en m e t M e v ro uw P a ar de b/o em om da t u v oo r .u w lu nc h a fh an ke lijk b en t v an h aa r b lo em . W ie h ee ft e r n u M en ee rK o n ij n n o di g v o or z ij n l un c h ?'.

'~A.B . E co lo gi e e n o nd erl in ge

afhankelijkheidC. Ove rdag /ove ra l0.3 of meerE. 5 jaar en ouderF . B olle tje to uw

G a door m et het onderling verbinden van de kinderen m et het touwals hun verhouding m et de rest van de groep duidelijk w ordt. Brengn ie uw e elem ente n en overw egingen na ar voren zoals an dere dieren ,a ard e, w ate re nz . to td ata Ue k in de re n in h et we bg ew ev en zijn . N u h ebje je e ig en e co sy ste em g em aa ktV erz in e en a an ne me lijk e re de n o m e en lid u it h et w eb te n em en . O it isom het belang van elk individu in een gem eenschap te laten zien. Jekunt bijvoorbeeld zeggen dat een boom door vuur gedood is. Als de'boom ' om valt, zal hij een ruk geven aan de touwen waarm ee hijverb ond en is; e en ied er die deze ruk voelt w ord t op een b epa aldem anier be'lnvloed door de dood van de boom . N u g8 eft iedereen dieeen ruk voelde, een ruk terug. O it gaat net ze lang door totdat iederin div id u h ee ft la te n z ie n d at d e v ern ie tig in g va n d e b oo m o ok o p h emva n in vlo ed w as .


27/64

50

~A .B . Im it e ren van d ie rged ragC . O ver dag/ open p le k0.6 of meerE . 5 ja ar e n o u de rF. Bel le t jes , b l inddoeken

Roo fd ier - P roo i

i t s pe l i nt ro du cee rt v oeds elk et en s en de w ij zew aa ro p d ie in d e n atu ur w erk en . V orm e en c irk elm et e en d ia me te r v an 4 ,5 m ete r o p e en o pe n p le kinhe tbos . Twee k inderen k ri jgeneen b li nddoek voore n g aa n in d e c irke l sta an . V ra ag e en va n d e tw eek in de re n e en ro ofd ie r te n oeme n d ie in d it g eb ie d le eft e n v ra ag d eande r de naam vaneen p roa l. He t r oo fd ie r p robeer t z ij np rooi t e pakkente k rijg en d oo r t e lu is te re n o f h ij h em k an h ore n, v er vo lg en s o p t es po re n en t e v angen . A l s e en v an bei de d ie re n t e d l ch t b ij d e r and v ande c i rk el k om t, k lo ppen de k in de re n hem twee k ee r o p de s choude r.Voo rd it spel i s s t il te heelbe lang ri jk . Laa tde k inderen de d ie ren d ie zeu it ge ko ze n h eb be n o ak s pe le n; d lt m aa kt h et s pe l w at e ch te r.Experimenteerook met verschi llende aantal len roafd ieren en praoien.Hang wa t b e ll et je s aan 'd e d ie re n' . Z e wo rden h ie rd oor g edwongenhun jach ts tr ategie te ve rande ren o f in h et g eva l v a n d e p ro al tevoor komen gepak t t eworden . Maak de c ir ke l wa t k le ine ra l sb l ij kt da th et r oo fd ie r n ie t d apper g enoeg i s. De bel angs te ll in g v an de ander enb li jft o ok aanwezi g a ls r oo fd ie r e n p ro oi d ic ht b ij e lk aa r z ijn .

51


28/64

Op handen en voetendoor de p lan ten

52 o dem e n w ate r b ep ale n d e g ro ei v an p la nt en .Ve ra nd er t e r i et s i n d e b od em o f a a n h e tw a te r, d anw i jz igt een bepaa ide p ian tengroe i . Erzu l len n ieuwesoor ten p lan ten gaan g roe ien en e rt ens lo tt e b li Jv en. groeien. A ndere soorten zullen gedwongen wordeneenander p le k je u it t e z oekenwaa r de g roe ioms tandi gheden guns ti ge rz ij n. E e n g oe de p la at s om z o'n v er sc hu iv in g i n p la nt en gr oe i t eobse rv e ren i s he t geb ied r ond eenv ij ve r; v oo ra l a ls de g rond e r omheenzacht op loop t.Van de v ij ve r a t wo rd t de g rond d roger enve rande rt de samenst el li ng .J e za l v e rs ch il 1ende t ypen p lan ten obse rv e ren d ie i n opeenvo lgendec ir ke ls r on d d e v ij ve r li gg en . Om d it p ro ce s v an v er sc hu iv in g i np la nt en gro ei te z ie n, z ou je d e v era nd erin ge n in e n om d e v ijv er v elej ar en moe ten obse rv e ren , want ' pl an tenopvo lg ing ' i s he t r es u lt aa t v ana fg es to rv en p la nt en d ie h ee l l an gz aam de b od em v er ho ge n e n d ez e

B. Zorgvu ld ige observat ieC . O ve rd ag /r an d v an e envijver0.1 o f m ee rE . 1 0 ja ar e n o ude rF . P otlo od e n p ap ie r

t ensl ot te doet u it dr ogen. A l s de bodem d rogerwor dt , z u ll en de p lan tend ie g ra ag o p e en n att e b od em g ro eie n, s ne l v ers to te n w ord en d oo rp la nt en d ie o p d ro ge g ra nd g oe d g ed ije n. E en v ijv er z al d us h ee lg el ei de li jk a an s te ed s k le in er w o rd en e n t en sl ot te v er dw ijn en a ls h etn iv eau van de bodem e romheen s teeds hoge r wo rd t. Dep l ant eng roe id ri ng t z ic h l angzaam op naar he tm idden van dev i jv er a ls he t v och ti geg eb le d e r omhe en s te ed s k le in er w or dt . D o or z or gv uld ig e o bs er va tiev an e lk s ta di um v an d ez e 'p la nt en ve rh uiz in g' is h et p ro ce s e rv an t ez ien ; j e k i jk t a ls he t wa re naar een beel d u it een f ilm .V r aag de k inder enom vande bu it ens te k ri ng van p lan tengr oe i naar de r and vanhe t wa te rte k ru ip en . D oo r te k ru ip en e n d e g ro nd v an d ic htb ij t e b es tu de re nzul 1enze me rk en da t een a fw i ss el ende p lan tengr oe l a il een best aa tomdat de bodemomstand igheden va ri er en . Laat ze hunon tdek ki ngenmet a nd ere n d ele n. Z e o ntd ek ke n m is sc hie n e en n ie uw e k rin g m ets pe ci al e b omen, s tr ui ke n, p la nt en e n g ra ss en o f n at te re e n s te rk err uik en de a ar de . L aa t z e, e enmaa l b ij h et w a te r a an ge komen , e enp la tte gro nd t ek en en v an d e v ijv er, h et g eb ie d e r omh ee n e n v an d eomr ingende p lan tenc i rke ls .G e ef e lk e k r in g e en n aam , v a n n at st t ot d ro og st e nmaa ke en li js tv an d e p la nt en d ie e r g ro eie n.Kunnen zez i ch eenvoor st el li nq maken vandev i jv er o ve r 50 o f 100 j aa r?

53

n n n 0 0 0 0 n 0 0 0 0 n 0 0 0 boo 0 0 n non n ~ ~ n n n n


29/64

Hoofdstuk 4L eren is leu k

54 k doe mi jn u it er st e best om ler en l euken opw indendte m a ke n v oo r k in de re n. E en man ie r w aa ro p ik d atd oe is w ijz en o p d e o ve re en koms te n, d ie m en se nmet d ie re n e n p la nte n h eb be n. V oo rd at ikb ij voo rbeel d me t k inder en naar dev ij ve r ga , p raa t i ke ers t e en t ijd o ve r w ate rin se kt en : 'w at g eb ru ik t d e m en s om z ic h inh et w at er v oo rt t e k un ne n b ew eg en e n te a deme n? Zwem vlie ze n,du ik pak , z uur st o ft ank , r oei spanen , ne tt en, du ik b ri l. W i st en j ul li e da twa te ri ns ekt en deze lf de d ingen nodi g hebben en deze lf de u it ru s ti ngh eb be n a ls d e m en s?Er zi jn b ij voo rbeel d k eve rs d ie du ik en me t een ' zuu rs to ft ank ': z enemenonde r eend i k ke l aag haar eenz il ve ra c ht ig e l uc h tbe l mee en gebr ui kend ie o rn onde r wa te r adem te ha len .Sommige du ik k eve rs s lepen a lt ij dz c'n 'I uc ht be l- ta nk ' me t z ic h mee. H e t a demha li ng ss ys te em v an e enk ev er w e rk t e ch te r b et er d an o nz e z uu rs to ft an ks omda t k ev er s g ee ns amen ge pe rs te lu ch t n od ig h eb be n e n z e k un ne n h un 't an k' m etz uur st o t u it h e t wa te r v u ll en .Eenkeve rk an me t zi jn ' ta n k' we i 36 uu r onde r wa te r b li jv en. Du ik kever sh eb be n o ok w as ac htig h aa r d at h en d oe t d rijv en , n et z oa ls e end uik pa k. A is z e n ie t z wemme n o f z ic h e rg en s a an v as th ou de n, v ere nz e n aa r d e o pp erv la kte te ru g. D e me es te w at er die re n d oe n d es chool sl ag , eenk l e inaan t al doet de c raw ls lag . Een i ns ekt i s e c ht er z od ol o p d e r ug sla g d at h ij e r d e b ijn aam 'ru gz wemme r' a an h ee fto ve rg eh ou de n. H ij h ee ft d e v or m v an e en b oo t e n e en 'k ie l' d ie o ve rz ij n r ug l oo pt e n t we e r oe is pa an ac ht ig e p ot en .D a n i s e r o ok d e zwa rt e v li eg la rf d ie i n s n e ls tr omend e g ed ee lt en v and e s tr oom l ee ft . H ij b ew e eg t z ic h v oo rz ic ht ig v oo rt t er wij l h ijv as tg emaak t z it a an e en v ei li gh eid sg or de l. A ls d e s tr oo rn h emmeev oe rt , k an h ij v ia h et t ouw n aa r z ij n o or sp ro nk eli jk e p la at ste rugk ru ipen . Onder wate r bereik t de zwarte v l ieg la r fvaak de groot tev an eenvo lwassen v li eg . am tezo r gen da t z i] n vl eugel s n ie t na t wo rdeng aa t h i] v ia e en l uc ht be l, d i, ei n f eit e d ef un ct le h ee ft v an o nd er ze ee r,

naar he t wa te ropperv lak .K in de re n w o rd en g eb oe id d oo r b iz ar re v er ha le n o ve r d ez eo nd er wa te rd ie re n. Z e v in de n h et h ee l s pa nn en d am me t e en.keukenzee f op zoek t egaan naar i ns ekt en . Ze gaan danwa te rp lan tenz ev en . A ls d ez e s pe urt oc ht e enma al is b eg on ne n h oo r ik d e e ne vre ug de kre et n a d e a nd ere , I k g a d an n aa r z e to e om h un v on ds te nte b ek ijk en , E en k la s m et e lf ja ar o ud e k in de re n h ad z oju is t d ein se kt en ja ch t b ee ln dl qd t oe n e r e en wa te r t an kw a ge n n aa r d e v ij ve rr eed en eens l ang i nhe twa te r l ie t z a kken. Toen de chau f feu r de pompaanze tt e , r eal is eer den de k inder en z ic h onm iddel li jk da t de i ns ekt enl at er . ov er d e w eg v er sp re id z ou de n wo rd en e n d aa rd oo r z ou de ns te rv en . En ke le k in de re n g in ge n n aa r d e c ha uf fe ur t oe e n smee kt enhem een f i jn ne t o ve r de s lang t e l eggen . De man r eagee rde v ri endel ij k;h ij w a s g er ee rd d oo r d e b ez or gd he id v an d e k in de re n, h ij w o u me t a ilep le zi er e en n et n ee rle gg en . H ie rn a l ie te n d e k in de re n h em k en nismaken me t hun wa te rv ri end je s .H e t i s h ee l b oe ie nd f e o nt de kk en h oe v er sc hi ll en de l ev en sv orme nleven. Despe len i nd i t hoo fd s tu k z o rgen voor eenopgewonden s fee rd ie d e n ie uw sg ie rig he id e n h et c on ce nt ra ti ev ermog en v an h et k in dstimuleert.

55


30/64

DierenspelB . K la ss if ik at ie d e r d ie re n,

e co lo gie v an d ie re nC. O ve rd ag /o pe n p le k o fwe g

0.4 o f m ee rE. 7 jaar en oude rF . G ee n ( I et d ie renspe l is een on derhoud ende m an ie r o m de

zoo lo qie en de d ie reneco log ie weer e ens de revue. te la ten passeren . D e spe le rs sta an steeds weerverste ld van de hoogtepunte n en d ie zorgen o ak

. voor vee l apw ind ing en ge la ch . Maak twee ge lijketeam s. E lk team kiest een d ie r en b edenkt da n 6 to t 8 aanw ijz ingenv oo r h et ra ad se l d at o p d at d ie r b etre kk in g h ee ft. D e a an wijzin ge nm oe te n g aa nd ew eg g erila kke lijk er w ord en , o plo pe nd v an a lg em ee nt ot s pe ci fie k. W a t v er de ro p v oi gt e e n l ij st m e t v oo rb ee ld -a an w ijz in g en .A is b eid e te am s k la ar z ijn m et h et b ed en ke n v an h un ' s le ute ls ' , v ra agdan of ze tegena ver e lkaar w illen gaan staan , m et een in he t zandgetro kken lijn o f een gem aakt van stokjes tussen hen in . Trek eena nd er e lijn 4 ,5 m ete r a ch te r e lk te am . D ez e Iijn s te lt h et s ta rt p un t v anh et te am v oo r (z ie d e t eke nin g o p d e vo lg en de b la dz ijd e), O m d e b eu rtgee ft e lk team een aanwijzing . (Van tevo ren wo rd t beslo te n wie vanh et te am d e a an wijzin g g ee ft)T ea m A g ee ft d e e ers te a an wijz in g, d an p ro be er t t ea m B d e id en tite itva n he t d ie r van team A te raden. Als er verkeerd geraden w orden

gebeu rt e r n ists. Nu is he t de beurt aan team. B en probee rt team Ate raden om welk d ie r

/ b, ,: :! E= = == = := :: ~h et g aa t, A ls o ok z ij v er ke e rd r ad eng eb eu rt e r n og s te ed s n ie ts .N aa rm a te d e a an wi jz in ge n d ui de li jk erw or de n, s tijg t d e s pa nn in g.

D it gaa t ne t zo lang door to tda t een.. t ea m h et g oe d h ee ft g era de n.

57


31/64

i

ii.j; : . :,

"d'I'1

W elk d ier ben ik?

58 T ea m A ze gt b ijvoo rbe eld : 'Ik le g m ijn e ieren n ie t in m ijn e ige n n est'e n te am B raadt: 'Ben je som s een koekoek?'.De l ed en v an t eam A k ij ke n n uw a t z en uw ac ht ig n aa r h un s ta rt li jn t er wi jlteam B gretig naar team A kijkt. Een van de leden van team A zal nu'ja' zeg gen e n tea m A z al v li eg en sv lu g n aa r d e s ta rt li jn t er ug re nn en ,m et team B op de hie len.H ie rv olg en e nk el e v oo rb ee ld aa nw ij zin ge n d ie j e e en i de e z ul le n g ev enva n d e g eda chten ga ng va n h et kind tijde ns dit sp el.N ee m e en s tu k p ap ie r e n b e de ka lle a an wijz in ge n b eh alv e d e e ers te .P ro be er h et a ntw oo rd m et b eh ulp v an d e e ers te a an wijz in g t e ra de n.G a zo a ile aa nw ijzing en d oo r. C on trole er je la ats te an tw oord m et h etgecodeerde antw oord. O m de code te ontcijferen m oet je de lettero ps chrijven d ie alfa betisch voig t op d e lette r u it d e co de . T ie nv oo rb ee ld en s ta an o p b la dz ijd e 132.Voo rb ee ld : GNMC = HOND1 . Ik h eb 4 po te n en m ijn lic ha am ste mpe ratuu r b lijft he tze lfde .2 . Ik h ou d g ee n w in te rs la ap .3 . Ik w oon in het bos, m et nam e in dennenbossen.4 . M ijn voo rtan den g ro eie n vo ortd ure nd , d aarorn kn aa g ik ve el.5 . Ik e etv oo rn am elijk de nn ea pp els , n ot en , z ad en , k no pp en (b orn en ),

i ns e ct en en padde st oe le n .6 . U ile n, a de la ars , h erm elijn en v in de n m ij le kk er.7 . M ijn staart is b ijna net zo lang als m ijn Hjf.8 . Ik v eran der tw ee kee r pe r jaa r v an ya cht. 's W in ters h eb ik e en w at

s aa ie , g rijz e k le ur m aa r ik b en g en oe md n aa r m ijn k as ta nje ro dezomervacht.O NCD DDJ GNNOM

p eld e en a fb ee ld in g v an e en d ie r o p d e ru g v a n e env an d e k in de re n in d e g ro ep . H et k in d w ee t n at uu rlijkn iet w elk dier het is. H et is de bedoeling dat 'hetd ier' vrag en ga at s telle n o m ach te r z ijn id en tite it te

~~I!!!:::=~~ k om en . D e a nd ere k in de re n, d ie we te n w at v oo rd ie rh et is, m og en a ile en m et 'ja', 'ne e', o f 'm issch ien ' a ntw oo rde n.

59

A.~B. Dierenklassifikatie,

dierenecologieC. Overdag/overal0.2 o f m ee rE . 6 jaar en ouderF . D ie rena fbee ld ingen ,

veiligheidsspelden

start l ijn team A-- -- - -- - -- - -- - -- -teams A A A A A A ASBBBSBBs tar tl ij n team 6-----------------_


32/64

60

~.B. Iden ti fi ce ren van bomenC . O ve rd ag !o pe n p le k o f

we gD, 6 of m eerE . 7 jaa r e n ou de rF, Takkenenbladerenvanverschi llende bornen

Identificatie-spel

61t s pe l h elp t k in de re n b omen e n s tru ik en in e enb ep aa ld g eb ie d te id en tific ere n e n d e n amen teon thouden, Ve rz amel k le ine voor bee lden vanb lader en , b loemen enzaden van bomen ens t ru ik ena ls j e de p laa ts aanhe t v er kennen bent , waar j e he ts pe l g aa t s pe le n. J e h eb t o ng ev ee r 7 t ot 1 0 v er sc hi IJ en de s oo rt enn od ig . Vo rm twe e t eams e n s te l z e o p z o' n 9 me te r a fs ta nd t eg en ov ere lk aa r. Legde ve rz amelde voo rbeel den van p lan ten en bo rnen op eenri j t us sen de twee teams in. E l kespe ie r k ri jg t een nu rn rne r, E r z ij n dustw ee n umme rs 1 , t we e n umme rs 2 en z.A ls de te am s kla ar staa n, ro ep d an d e n aa rn van ee n b oom o f stru ikw aa rv an e r e en v oo rb ee ld J ig t bij d e v erz am elin g o p d e g ra nd . R oe pd aama h et n ummer. H aa l d e n ummers d oo r e lk aa r, d it v erh oo gt d es pa nn in g .. , .. ,'D e v olg en de p la nt is e en b eu ke bo om e n h e t n u mm eris , 31 ' Z odra de n umme rs 3 hu n nu mm er h ore n, re nn en zenaar de voo rbeel den en p rober en a ls ee r st e he t beuke ta k je t e v i nden,D eg en e d ie h et e ers t is , v e rd ie nt tw ee p un te n v oo r z ijn t eam. W ord th et v erk ee rd e v oo rb ee ld o pg era ap t, d an g aa n e r t w se p un te n a t.

non 0 0 0 0 n n 0 0 0 000 0 0 000 n 000 n n n n n n n n


33/64

U ilen en kraaien

62 it s pe l le en t z ic h e r g oe d v oo r om n ie uw g ele erd eb eg rip pe n n og e en s d oo r te n emen .V erd ee l d e g ro ep in t we e te am s: u ile n e n k ra aie n.S te l d e t eams t eg en ov er e lk aa r o p, ru im e en h alv e~ ~ ~ ~ ~WJ mete r u it e lk aa r. T re k e en lijn d ie d ie ns t d oe t a lsv ei li ge haven .De l ei de r bewee rt i et s en a ls deze bewer ing k lop t j agend e u ile n o p de kra aie n en ze p ro be re n d ez e te va nge n v oo rd at z e b ijh un t hu is haven z ij n.

A ls d e b ew erin g n ie t k lo pt g aa n d e k ra aie n a ch te r d e u ile n a an . W ieg ev an ge n w ord t, s lu it z ic h b ij h et a nd ere t eam a an .Als he tan twoord ondu ide li jk b l ij ft voor de spe le rs zu llen enke le k raa iene n u ile n n aa r e lk aa r t oe re nn en e n a nd er en z ul le n n aa r d e t hu is ha ve nrennen . De le ider moet zlch t ij dens d ie g ro te v erwar ri ng s ti lh ouden enneutraal bl i jven.

A ls h et w at ru st ig er is g ew ord en k an h et g oe de a ntw oo rd g eg ev enworden.H ie rvo lgen enke le voorbee ld -bewer ingen : z intu ige li jk : 'D e w in d wa ai tu it d e r ic ht in g w a ar d e k ra ai en s ta a n I,beeldend: ' E en l oo f bo om houd tz ij n b la de re n h et h el e ja ar d oo r', o bs er ve re nd : f je l aa t e en b la d z ie n}' H et b la d h ee ft 5p un te n e n 5a de re n " identificerend: 'O it i s he t zaad jev an e en e lk '.

63

A.~B. Door nemen van fei te nen begrippenC. Ov er da g/ op en p le k o f. weg0.6 o f m ee rE. 5 to t 13jaarF. Geen


34/64

S ilh ou etten van bomen

64 oek een p la at s waar v er sc hi ll en de s oo rt en bomengroe ien . E ln iemand beeldt eenbepaa !de boom u ite n d e a nd er e k in de re n p ro be re n te ra de n w elk e~'!t1ft~~J b oom h et is . H e t s pe l ka n o ok d oo r e en g ra epg es pe eld w or de n. D e g ro ep w ord t v erd ee ld inte am s: le n te am k an e en b oom u itb ee ld en o f h et te am k ie st e eniema nd u it d ie h et b es te d e b oom k an u it be eld en . H et s pe l k anq ev ar le er d wo rden me t d ie re nu it be el di ngen o f d e u it be e ld in g wo rd topengelaten me tde voorwaa rde da t he tu i t t e beelden voorwerp iet su it d e nat uu r moet z ij n, g een s po rt au to 's o f v ra ch twagen s. O it s pe l

on tw i kke lt zowel een g roepsgevoe l a ls d rama ti sche vaardigheden .

o o o 0

~A .B . lm it er en, boomvormenC. Overdaglbos0.2 of meerE . 5 ja ar e n o ud erF . G ee n 65

o n (" ) r-,\. j


35/64

Jacht op 'afval'

66 fv alj ac ht en ' k omen j e r ns sc ble n nog bek end v oo ru lt je je ug d. D ez e j ac ht b ep erk t z ic ht ot h et v in de nvan natuurljkevoorwerpen, De 'afva l li js ten' moetene r z 6 u it zie n d at h et k in d o p e en c re at ie ve m an ie rnagaa t denkenen zeerop le tt end rond gaat k ij ken .Op de b ladzi jde h ie rnaas t doe i kwa t l deeen voor een l ij st aan de hand .H et is v ers ta nd ig er om e en 'a fv allijs t' t er p le kk e t e m ak en w an t d ank an je z elf z le n w at e r z oa l te v in de n is .

+ 17. A lle s h ee ft e en tu nc tie in d e n atu ur .+ 21. A l le s i n d e na tu u r i sbe l an g rf jk ( ze tt sg ff tf g e be sse n z i jn be /a n g ri jkv oo r d e v og e/s d ie d ez e b es se n e te n).+ 24. E e n z o n ne va l h ee t a lle s w a t z on ne w ar m te a bs or be er t ( wa te r,g e st ee n te , p la n te n e n d ie re n ).

-6JIC. .B. ldent i fica tie , observat ieC. Overdag/overa l0.3 of meerE. 5 tot 1 4 j aarF . Pap ie ren zakken,potloden, 'afval' l ijs ten

AFVAL.~LIJ~ T "

Verzamel a n e e Y \ a i l 1 g e i 1 dieje v e H ig K a V l te Y l -ig! o o e Y l . V I ~ieje n - ie t ~ ~ be.sc" 'aGti~el11EO \ vee'Z e~2aac t j e, V E l V ' s r r e i a dee r c te w i Y l ~3 P Y e cie s - t o o v a l ' \ iehS4 6~ belAlceblado S " e e V l d.con~6 e~ bott pyle ' l 'Xsc.n.; lIe~"teZda~je'EI8 G e V \ d i e . - tJ f ~sec.t- rMt Cah1ol..\flaC1)el::le.l.Vfel1g Ie-s ~OVld51.0 D . Q e ~v a V l e e l '\ e i1-1 letSd.OV\li~S1'21e+s s c .h e t "ps1 3 E eY \ s'""l::. vacht-14 VUf.st v.k~~ a fva~dco rc ;l .e lf>' \eYL.S3emaak:t:15'\~4,*kelel'Yl-aa\ V'~cM.tsl' l~ WlCO\S1 '1 I~ clat 9"Yl ftH'ctie i \ > \ ct~ v.atv.IAI"'.~Fr1 1 5 e . V \ b \ e d . waarcp 9l:auw~ is,..lo\.\tdcor)ow1 9 IE+sdat; g~Iu.. i .~ W\aa~'2 0 lets wits11 let -! . GI.,* be'8t\(3ru~ i~ir lde.~atu..uK..12I~ G t a t a a V \ j e 2 .e 1 f doeb::(e~celr'\2 .3 , 'eh 'Z.ac.h ts'L 4 Ie+ s '2.0Vl\l\\~$1?eV\ r a y - o t e . gl iMI ad ...

L- --:-- .

67

r:j:t.


36/64

W ilde d ie ren -v raagspe l

68 i nderen hebben vee lbe langs tel ling voor k lass if ika tied er d ie re n ( no rma al g es pr ok en n ie t z o'n popularo nd er we rp ) a ls j e d it in tr od uc ee rt d oo r h et s pe l. ' w il de d ie ren -v raagspe l' . Sc hr ij f n amen van d ie ren-===-=-"""'""""== o p a anwi js ka ar te n. P la at je s z ijn b et er a ls d ie t ev in de n z ijn omd at z e m ee r b ela ng st ellin g o pw ek ke n e n d e s pe le rs ins ta at s te ll en meer d uid eli jk e a nt wo or de n t e g ev en . Sp eld z o'naanw ij sk aar t o fd i e renpl aa t op de r ug vane l ke spe ie r. Op j ouw tekens te li en de spel er s om de beur t v ragen om aanw ij zi ngen t e k ri jg en overhun i dent it ei t. Spoor z e aanom iede reen i nde g roep t eonde rv ragen .De spe le rs kunnen zovee l v ragen s tel len a lsze w i llen, maar an twoordenb lij ve n b ep er kt t ot 'j a' , 'n ee ', 'm is sc hie n'. S oms v in d i k h et n od ig ,vo orda t m et h et sp el be gon ne n w ord t o m m et de kin de re n teb es pr ek en wel k s oo rt v ra ge n d e moge li jk he de n b ep er ke n.Z od ra e lk e s pe ie r a ch te r d e n aam v an z ijn d ie r is g ek omen , la at h em

B. K las si fi ka ti e de r d ie ren ,dierenecologieC . O ve rd ag e n's nachts /overa l0.4 of meerE . 7 ja ar e n ou derF . S pe ld en e naanwijskaarten

d ie d an o ps ch rij ve n. A ls i ed er ee n h ie r me e k la ar i s b eg in t de' huld ig ingsp lech tighe id' . Vraag de spe le rs een voor een op eeng r o tes te en te k om en s ta an (o f b ooms tro nk o f o mg ev alle n b oom) m et h unru g n aa r d e g ro ep t oe . K on dig d an a an w at d e s pe ie r z el1 g era de n. h ad . V ra ag h et 'p ub lie k' t e k la pp en a ls d e s pe ie r h et g oe d g era de nheeft.Naas t he t l e renvan de k la s si fi ka ti e de r d i e ren he lp t d it s pel e r ook aanmee d ri e be langr ij ke kwal 1 te it en naar v o ren t e b rengen : 1. opens taan- ve rm i jden van voor opgeze tl e men ingen en snel le oo rde len .'L aa t e en s k ijk en . Ik w oo n in e en b os ; ik b en w arm blo ed ig ; 's n ae htsb en ik a e ti ef e n ik h e b 4p ot en . O at h o ud t in d at ik e en d as b en '. (HetG oe de a ntw oo rd h ad o ok ' vos' kunnen z i jn ) . 692 . On de rs ch eid in gs ve rmo ge n: n ie uw e i nf orma tie g eb ru ik en e n d ez et es ten . Soms k ri jg en spel er s opze tt el ij k v e rk ee rde an twoor den op hunv ragen . a . 'Ik k a n z w emme n e n i k b en w a rm b lo ed ig . ( Da n m o et ik e envoge l of z oo gd ie r z ijn . W e lk e v og els e n z oo gd ie re n k un ne nzwemmen?) .b . 'E e n l id v a n d e f am i li e d e r k n aa g di er en ? Ma ar ik b e n e e n r o of di er .J k de nk d at ik w ein ig g elo of h ee ht a an J erry 's a ntw oo rd o m da t e enkn aagd ie r g ee n r o of d ie r is . T ro uw e ns , ik m a ak s po re n d ie o p d ie v ane en h on d lijk en . W ed de n d at ik e en vos ben ? Ik z al A d am v ra ge n o fm i jn g e hu il h o og k lin k t' .3 . Aa nd ac ht v oo r a nd er en : e en va n d e k a nt en v an d it s pe l d ie m ij h e tmeest aansp reekt i s de aandach t d ie de spel er s voo r elkaarhebben.Veel s pe le rs v inden he t s pe l n i e t e c h t a fgemaak t, a ls n i e t i e de reen z ij nd ie r g o ed g er ad en h ee ft . V a a k h eb ikme e gemaa kt d at 6 o f 7 s pe le rsom de laa ts te s pei er heen s tonden en hem aanspoo rden_ t ot he t l a at sttoe. .Een keuze -va r ian t .H ie ronde r v oi gt een l ij st me t v ragen om mee te s ta rt en end i e de keuzebeperken to t een paar d ierg roepen (b ijvoorbee ld zoogd ieren, insek ten ,w ee kd ie re n) . A ls je me er w il t w e te n o ve r d e k ar ak te ris ti ek en v ana fz onde rl ij ke d ie rg roepen r aad i k je aanom een handboek ove r b io log iete raadp lege

Beleef de Natuur Met Kinderen

Documents

Transcript of Beleef de Natuur Met Kinderen