Baxteren - Medicijngebruik

Baxteren

Werkmateriaal voor een FTO-bijeenkomst

FTO-module

Colofon

AuteurAnnette Leijen, apotheker

Met medewerking vanAnke Lambooij, apothekerdr. Marjorie Nelissen-Vrancken, apotheker

IllustratieLen Munnik

november 2012

Wij hebben de grootst mogelijke zorg besteed aan deze uitgave. Aan deinhoud hiervan kunnen echter geen rechten worden ontleend. Het Instituutvoor Verantwoord Medicijngebruik is niet aansprakelijk voor directe ofindirecte schade die het gevolg is van het gebruik van de informatie diedoor middel van deze uitgave is verkregen. Niets uit deze uitgave magworden gebruikt zonder vooraf verkregen toestemming.

Instituut voor Verantwoord MedicijngebruikPostbus 3089, 3502 GB Utrecht Churchilllaan 11, 3527 GV Utrechttel 0888 800 400 fax 030 296 29 [email protected] www.medicijngebruik.nl

03-12-2012

FTO-module Baxteren 3

45556

8111213161719

22

Inhoud Materiaal voor een FTO over baxterenInleidingDoelToelichtingProgrammaUitvoering

Bijlagen1 Huiswerkopdracht (voor huisartsen en apothekers)2A Bepalen omvang baxteren (voor apothekers)2B Instructies voor voorbereiders3 Voorbeeldknelpunten/aandachtspunten4 Belangrijkste knelpunten in de praktijk5 Signaleren medicatieproblemen6 Voorbeeldafspraken

Literatuur


Materiaal voor een FTO over baxteren

InleidingDeze module is bedoeld voor voorschrijvers en apothekers die zich willenverdiepen in en afspraken willen maken over de toepassing van distribuerenvan geneesmiddelen via een geïndividualiseerde distributievorm (GDV). Demodule bevat werkvormen voor een bijeenkomst van ongeveer anderhalf uur.

Het uitgangspunt van deze module is de KNMP-richtlijn Zorg voor patiëntenmet geneesmiddelen in een geïndividualiseerde distributievorm (2012) en deVeilige principes in de medicatieketen (2012). De richtlijn gaat in op defarmaceutische zorg die de apotheker levert aan mensen met geneesmiddelenvia een GDV. In de Veilige principes in de medicatieketen (2012) doet deTask Force medicatieveiligheid care uitspraken over de rol en verantwoorde-lijkheid van de diverse betrokkenen.

Het programma in deze module gaat in op de voor- en nadelen van hetdistribueren van geneesmiddelen via een GDV en helpt u bij het inzichtkrijgen in de problematiek die daarbij speelt. Tijdens de bijeenkomst maakt uafspraken over het beleid met betrekking tot een rationele inzet van een GDVen de taken en verantwoordelijkheden van de betrokken zorgverleners.

Voor meer inhoudelijke informatie verwijzen wij u naar de literatuurlijst achterin deze uitgave.

Wij hopen dat deze FTO-module aan

uw wensen voldoet en stellen het op

prijs als u ons hierover wilt

informeren. Wij horen het graag als u

suggesties heeft voor verbetering van

deze FTO-module. Zo kunnen wij

deze en andere modules verbeteren

en u en andere aanvragers de hoogste

kwaliteit leveren. U kunt uw reactie

per mail aan ons doorgeven

([email protected]).

Het geautomatiseerd verpakken van

geneesmiddelen in zakjes staat in de

volksmond bekend als baxteren,

vernoemd naar de eerste robot die

geneesmiddelen in zakjes afleverde.

Er zijn echter ook andere merken en

systemen op de markt. Voor de

leesbaarheid maken we verder in deze

module gebruik van de term baxteren

waar we het geautomatiseerd

verpakken van geneesmiddelen

bedoelen.


DoelDe deelnemersw hebben inzicht in de huidige taak-verdeling tussen de huisartsen ende apothekers en hun assistentenmet betrekking tot het baxteren

w hebben inzicht in de omvang vanhet baxteren in de eigen praktijk

w hebben inzicht in de knelpuntenrondom baxteren in de eigenpraktijk

w maken afspraken over de inzetvan het baxtersysteem

ToelichtingPatiënten zijn niet altijd in staat omzelf op een verantwoorde wijze hungeneesmiddelen te beheren of in tenemen. Vaak zijn zij erbij geholpenals iemand de geneesmiddelen voorhen klaarzet of zelfs aanreikt entoedient. Het handmatig klaarmakenen delen van geneesmiddelen is eentijdrovende handeling, waarvoorbovendien niet zondermeer iederezorgverlener bevoegd is. Eenhandeling die ook nog moet voldoenaan strenge kwaliteits- en veiligheids-eisen. Bovendien blijkt uit diverseregistraties van incidenten dat dezewerkzaamheden vaak aanleidinggeven tot fouten. Steeds meerapotheken en zorginstellingen makendaarom gebruik van een vorm vanGDV.

Bij het baxteren van geneesmiddelenzijn de middelen voor de individuelepatiënt verpakt in eenheden - plasticzakjes. Doorgaans zijn daarbij degeneesmiddelen per innametijdstip inaparte zakjes verpakt.

Ook is er de mogelijkheid genees-middelen per middel te verpakken ofom meerdere zakjes per toedien-tijdstip te maken, bijvoorbeeld apartverpakte risicovolle medicatie.Meerdere zakjes bestemd voor eenbepaalde patiënt blijven aan elkaarbevestigd en worden in de vorm vaneen medicatierol geleverd.

Het verpakken van geneesmiddelenin deze distributievorm vindt meestalplaats in apotheken die daaringespecialiseerd zijn. Sommige lokaleapotheken hebben zelf baxter-apparatuur, waarmee ze voor huneigen patiënten en/of anderezorginstellingen geneesmiddelenverpakken.

In deze module brengen we aan dehand van opdrachten de knelpuntenomtrent het baxteren bij zowel dehuisartsen als de apothekers in kaart.Met de Veilige principes in demedicatieketen (2012) als handvatmaakt de groep vervolgens afsprakenom het baxteren in de praktijk teoptimaliseren en de veiligheid vanhet medicatieproces te verbeteren.

Een FTO-bijeenkomst over baxteren

Programma

5 minuten

5 minuten

40 minuten

40 minuten

10 minuten

Inleiding en doel

Presentatie cijfers

Inventarisatie huidige situatie

en knelpunten

Formuleren oplossingen

Afspraken maken en afsluiting

Definitie

GDV is gedefinieerd als een

verpakking waarin geneesmiddelen

zijn verdeeld in eenheden per

toedieningstijdstip en op naam van

een individuele cliënt zijn gesteld,

bijvoorbeeld trays of baxterzakjes.

Ook het uitvullen van medicatie in

weekdozen is een GDV. Het vullen

van weekdozen is gevoeliger voor

fouten van menselijk handelen dan

trays en baxterzakjes. De apotheker

zal bij de keuze tussen baxterzakjes,

trays of weekdozen moeten laten

meewegen dat de verschillende

systemen elk hun eigen veiligheids-

principes hebben. Daar gaat deze

module verder niet op in.

UitvoeringVoor de bijeenkomstw Bereid de bijeenkomst drie tot vierweken van tevoren voor(voorschrijver en apothekersamen). Bekijk het programma ende werkwijze van de bijeenkomsten maak afspraken over de taak-verdeling tijdens de bijeenkomst.

w Bestudeer de materie. U kunthierbij gebruik maken van deKNMP-richtlijn Zorg voorpatiënten met geneesmiddelen ineen geïndividualiseerdedistributievorm (2012), de Veiligeprincipes in de medicatieketen(2012) en de literatuurlijst achterin deze uitgave.

w Stuur uiterlijk twee weken vantevoren een uitnodiging en deagenda naar alle deelnemers.

w Stuur de huiswerkopdracht vanbijlage 1 naar de huisartsen envraag hen de ingevulde huiswerk-opdracht mee te nemen naar hetFTO.

w Stuur de huiswerkopdracht vanbijlage 1 en 2A naar deapothekers en vraag hen deingevulde huiswerkopdracht vanbijlage 1 mee te nemen naar hetFTO. Vraag de apothekers dehuiswerkopdracht van bijlage 2Auiterlijk een week voor debijeenkomst terug te sturen naarde voorbereiders.

w Formuleer voor uzelf knelpuntendie u in ieder geval aan de ordewilt laten komen en werk deze uit.U kunt hiervoor gebruik makenvan de aandachtspunten vanbijlage 3, de voorbeeld afspraken-lijst (bijlage 6) en de literatuurlijst.Formuleer per knelpunt eenvoorstel voor een oplossing.Benoem hierbij welke aspectenhiervoor nader uitgewerkt dienente worden in de huisartsenpraktijken welke in de apotheek.


w Bundel de gegevens van deapotheken over de omvang vanhet baxteren en geef deze weer ineen grafiek. Voor aanwijzingen envoorbeelden zie bijlage 2B.

w Neem bijlage 4 over op flap-overof sheet en kopieer bijlage 3 en 5voor alle deelnemers.

w Bekijk de PowerPoint-presentatiebehorend bij deze FTO-module enpas deze zo nodig aan.

w Zorg per deelnemer voor vijfgekleurde stickertjes of eenmarkeerstift. Neem hiervoor tweeverschillende kleuren, één voor dehuisartsen en één voor deapothekers.


Tijdens de bijeenkomst

Inleiding en doel (5 min)w Leid de bijeenkomst in met behulpvan de tekst onder 'Doel' en'Toelichting' en bespreek hetprogramma.

Presentatie cijfers (5 min)w Vraag de huisartsen eeninschatting te maken van hetaantal mensen dat enige vorm vanGDV krijgt.

w Presenteer de cijfers van deomvang van het baxteren perhuisarts.

w Vraag aan de huisartsen of zij dezecijfers voorzien hadden.

Inventarisatie huidige situatie en knelpunten (40 min)w Bespreek gezamenlijk de huis-werkopdracht. Laat bij elk onder-deel één deelnemer aangeven hoede huidige situatie in de eigenpraktijk/apotheek is metbetrekking tot het betreffendeonderdeel en welke problemenzich hierbij voordoen. Vraagvervolgens de andere deelnemersof zij zich hierin herkennen envraag hen aanvullingen te geven.Vraag daar waar nodig toelichting.

w Benoem per onderdeel debelangrijke knelpunten en noteerdeze, per categorie, op flap-overof sheet (bijlage 4).

w Noteer de eventuele andereknelpunten die u in de voor-bereiding hebt uitgewerkt ook opde flap-over of sheet.

w Geef elke deelnemer vijf stickersen vraag om deze op de flap-overte plakken achter de knelpuntendie wat hem/haar betreft prioriteitheeft. Er mogen ook meerderestickers per punt geplakt worden.Maak - door gebruik te makenvan verschillende kleuren - onder-scheid tussen de knelpunten vande huisartsen en die van deapothekers. Op deze manierselecteert u de belangrijksteknelpunten per beroepsgroep.

Voorbeeld evaluatieprogramma

Dit evaluatieprogramma kan onderdeel zijn van een regulier overleg zodat naast

deze evaluatie ook een ander onderwerp aan de orde kan komen.

Inleiding en doel (5 min)

w Leid de evaluatiebijeenkomst in en bespreek het programma.

Gemaakte afspraken (10 min)

w Presenteer de in het FTO over baxteren gemaakte afspraken kort.

w Vraag de deelnemers naar hun ervaringen (succesfactoren en knelpunten).

w Controleer of de resultaatdoelstellingen zijn behaald.

Knelpunten (20 min)

w Inventariseer de knelpunten bij niet nagekomen resultaatdoelstellingen.

w Bedenk oplossingen voor de gevonden knelpunten.

w Bepaal of de afspraken moeten worden bijgesteld.

Vaststellen nieuwe afspraken (10 min)

w Formuleer nieuwe afspraken en resultaatdoelstellingen.

Afsluiting (5 min)

w Stel een datum vast voor de evaluatie van de nieuwe afspraken.

w Maak een verslag van de bijeenkomst. Neem alle afspraken,

resultaatdoelstellingen en persoonlijke voornemens op in het verslag.

Oplossingen formuleren (40 min)w Verdeel de groep in subgroepjesvan twee tot drie mensen.

w Laat elk subgroepje mogelijkeoplossingen bedenken voor één oftwee knelpunten. Laat ze daarbijook nadenken over de voor- ennadelen van die oplossingen. Laatelke subgroep de mogelijkeoplossingen voor de knelpuntenpresenteren.

w Bespreek welke oplossing hetmeest geschikt is en vraag ofiedereen zich erin kan vinden.Probeer tot overeenstemming tekomen over een nieuwe werkwijzeof over zaken die verderuitgezocht of uitgewerkt moetenworden.

Afspraken maken en afsluiting (10 minuten)w Maak daar waar mogelijkgezamenlijke afspraken. Zie bijlage6 voor voorbeeldafspraken bijdiverse knelpunten. Geef hierbijaan welke zaken hiervoorgeregeld dienen te worden.

Denk hierbij ook aan decommunicatie met de praktijk- enapothekersassistenten enpatiënten.

w Benoem bij het maken vanafspraken ook resultaatdoel-stellingen volgens de SMART(Specifiek, Meetbaar, Acceptabel,Realistisch en Tijdgebonden)principes. Voor voorbeelden ziebijlage 6.

w Maak afspraken over wanneer ude gemaakte afspraken evalueert.In onderstaand kader vindt u eenprogramma voor de evaluatie.

w Deel bijlage 3 en 5 uit en sluit debijeenkomst af.

Na de bijeenkomstw Maak een verslag van de bijeen-komst. Neem de gezamenlijkeafspraken, resultaatdoelstellingenen persoonlijke voornemens op inhet verslag.

w Verstuur het verslag binnen tweeweken naar alle deelnemers.


Bijlage 1Huiswerkopdracht (voorhuisartsen en apothekers)

Voorschrijven/algemeenZijn er bij u in de praktijk afspraken gemaakt over wie bepaalt welkepatiënten de geneesmiddelen in baxterzakjes krijgen? q neeq ja, mondelingq ja, schriftelijkq anders, namelijk...

Zijn er afspraken gemaakt over welke patiënten in aanmerking komen voorbaxterzakjes? q neeq ja

Zo ja: Wordt er bij het bepalen wie er in aanmerking komt, gebruik gemaaktvan een standaardformulier?q neeq ja, eigen checklistq ja, formulier van verzekeraarq anders, namelijk...

Hoe vaak schrijft de huisarts recepten of ondertekent de huisartsautorisatieoverzichten voor de patiënten met baxterzakjes?q 1 maal per jaarq 2 maal per jaarq 4 maal per jaarq maandelijksq anders, namelijk...

Zijn er afspraken gemaakt over welke geneesmiddelen in baxterzakjes verpaktworden? Denk ook aan afspraken over kuurtjes, 'zo nodig' medicatie, eersteuitgiftes en trombosemiddelen. q neeq ja

Beantwoord de vragen van deze

bijlage en neem de ingevulde

vragenlijst mee naar het FTO.


Ter hand stellen (afleveren)Zijn er afspraken gemaakt over verstrekken van informatie over hetgeneesmiddel? Denk aan uitleg over baxterzakjes, eerste uitgifte,inhalatiemedicatie etc.q neeq ja

Zijn er afspraken gemaakt over het doorvoeren van wijzigingen in demedicatie? Denk bijvoorbeeld aan het wachten met doorvoeren tot denieuwe rol.q neeq ja

Wie wijzigt de baxterzakjes (knippen in de zakjes) als er wijzigingen zijn in de medicatie die niet kunnen wachten tot de nieuwe rol?q weet nietq apotheekq patiënt zelfq thuiszorgmedewerkerq anders, namelijk...

Opslag/beheerZijn er afspraken gemaakt over het signaleren van medicatieproblemen bijpatiënten?q neeq ja

Zo ja: Wordt daarbij gebruik gemaakt van een checklist?q neeq ja

Toedienen/registrerenWordt er bij alle patiënten die het beheer over hun medicatie hebbenovergedragen aan thuiszorg of verzorgingshuis, een toedienlijst geleverd?q neeq ja

Zo ja: Is er de mogelijkheid om op deze toedienlijst per geneesmiddel af tetekenen?q neeq ja

BIJLAGE 1 HUISWERKOPDRACHT (VOOR HUISARTSEN EN APOTHEKERS)


EvaluatieZijn er afspraken gemaakt over medicatiebeoordelingen voor de patiëntenmet baxterzakjes?q neeq ja

Zo ja: Hoe vaak vindt een dergelijke beoordeling plaats en hoe veel tijd heeftu daarvoor gereserveerd?q .......... per jaar, .......... minuten per patiënt

Wat zijn voor u de voordelen van het baxteren?

En wat zijn de nadelen?

Wat zijn voor u de belangrijkste knelpunten bij het baxteren en welkemogelijke oplossing ziet u hiervoor?

BIJLAGE 1 HUISWERKOPDRACHT (VOOR HUISARTSEN EN APOTHEKERS)


Bijlage 2ABepalen omvang baxteren(voor apothekers)

Ter voorbereiding op het FTO over baxteren vragen wij u onderstaandehuiswerkopdracht te maken en de resultaten uiterlijk een week voor hetoverleg bij een van de voorbereiders in te leveren.

Steeds meer mensen maken gebruik van baxterzakjes. Voor een optimalemedicatieveiligheid is het belangrijk goede afspraken te maken over hetbaxteren. De omvang van het baxteren kan een goede aanleiding vormen omhet onderwerp tijdens het FTO te bespreken.

Voor het bepalen van de omvang van het aantal mensen dat de medicijnen ingeïndividualiseerde distributievormen (GDV) krijgt, kunt u gebruik maken vanhet apotheekinformatiesysteem (AIS). Turf per huisarts hoeveel patiënten erin het AIS in de baxtermodule zitten. Maak daarbij - zo nodig en zo mogelijk -onderscheid tussen baxterzakjes, trays en weekdoseerdozen.

Stuur dit overzicht uiterlijk één week voor het FTO naar de voorbereiders.

Huisarts Baxterzakjes Trays Weekdoseerdozen

Bijlage 2BInstructies voorvoorbereiders

Verzamel uiterlijk een week voorafgaand aan het FTO de uitgewerktehuiswerkopdrachten van de individuele apothekers. Na het verzamelen encombineren van de afzonderlijke gegevens maakt u de grafieken(bijvoorbeeld met behulp van Excel). Hieronder vindt u een voorbeeldgrafiek.


Voorbeeldgrafiek 1 Aantal patiënten met GDV per huisarts


Bijlage 3Voorbeeldknelpunten/aandachtspunten

In de Veilige principes in de medicatieketen (2012) is het medicatieprocesopgedeeld in zes stappen waarin de rol en verantwoordelijkheid van dediverse betrokkenen in het proces beschreven staan. Deze stappen vormeneen goed handvat voor het benoemen van eventuele knelpunten. Hieronderstaan de stappen met aandachtspunten die u in het FTO kunt gebruiken.

Stap 1 Voorschrijven en algemeen1. Maak goede afspraken over wie bepaalt of iemand in aanmerking komtvoor het baxteren van de medicatie. In principe is het de voorschrijver diebepaalt of iemand in aanmerking komt voor baxteren. Andere zorg-verleners en mantelzorgers kunnen daarbij een belangrijke signalerendefunctie hebben. Soms merkt de apotheker dat het voor de patiënt nietgoed mogelijk is de verschillende geneesmiddelen op het juiste moment tegebruiken. Soms zijn het verzorgenden of verplegenden die bij de mensenthuis of in het een verzorgingshuis zien dat het misgaat met losse doosjes.

2. Bespreek welke medicatie u wel en niet in de baxterrol opneemt. Bij eeneerste uitgifte kan het praktischer zijn om in eerste instantie het middel nietin de baxterrol op te nemen. Wanneer de patiënt het middel niet verdraagtof om een andere reden moet stoppen, hoeft u niet in de rol te knippen.Sommige antibiotica, sterk werkzame hormonen, oncolytica en anderestoffen die de baxterende apotheek als risicovol aanmerkt, kunnen niet inbaxterzakjes. Naast risicovolle geneesmiddelen zijn er ook middelen die uitpraktisch oogpunt niet in baxterzakjes kunnen. Denk daarbij aan 'zo nodig'medicatie, trombosemedicatie en middelen die niet in tablet- ofcapsulevorm bestaan.

Bron: Veilige principes in de medicatieketen (2012)


BIJLAGE 3 VOORBEELDKNELPUNTEN/AANDACHTSPUNTEN

3. Maak afspraken over de wijze en frequentie van het uitschrijven vanrecepten of autoriseren van overzichten. In de meeste gevallen zal deapotheek op afgesproken tijden de voorschrijver een medicatieoverzichtsturen van de patiënten met baxtermedicatie. Deze zogenaamdeautorisatielijsten moet de voorschrijver vervolgens ondertekenen. Zegelden in de apotheek als herhaalrecept voor de volgende afgesprokentermijn. In de meeste gevallen is deze termijn drie maanden. In principekan de voorschrijver herhaalrecepten schrijven voor een jaar en dus eenmedicatieoverzicht autoriseren voor een heel jaar. Nadeel is wel datwanneer er een fout in de lijst staat, deze fout in het baxterschema heellang ongemerkt kan voortbestaan. Het is dus van groot belang demedicatie van deze patiënten regelmatig te evalueren, bijvoorbeeld tijdenseen medicatiebeoordeling.

4. Spreek af per wanneer u medicatiewijziging doorvoert. De baxterendeapotheek levert de baxterzakjes immers meestal voor minimaal een week,tussentijds wijzigen is dan lastig. Maak ook heldere afspraken over hoe deapotheker medicatiewijzigingen doorkrijgt. Alleen op basis van eenschriftelijke medicatieopdracht (denk ook aan een stopopdracht) kan deapotheker wijzigingen in de baxterzakjes doorvoeren.

Stap 2 Ter hand stellen (afleveren)1. Wanneer patiënten het beheer over hun medicatie hebben overgedragenaan verzorging of verpleging is het registreren van het toedienen van degeneesmiddelen noodzakelijk. Een toedienlijst is daarbij onontbeerlijk. Hetis daarbij van belang dat de toedienlijst voor iedereen gemakkelijk tebegrijpen is en dat er op de lijst de mogelijkheid is om per geneesmiddel enper tijdseenheid af te vinken. Ook voor de middelen die niet in debaxterzakjes zitten, moet de verzorgende of verplegende kunnenaftekenen. Deze middelen moeten dus ook op de toedienlijst staan.

2. De apotheker is verantwoordelijk voor het leveren van een actueelmedicatieoverzicht en een toedienlijst. Bedenk hoe dat met het AIS hetbeste is te realiseren en maak afspraken over hoe de toedienlijst eruit moetzien, zodat er een eenduidig overzicht is dat voor iedereen helder enduidelijk is.

3. Patiënten moeten altijd de beschikking hebben over duidelijke, begrijpelijkeinformatie over hun geneesmiddelen. Iedere eerste uitgifte dient gepaardte gaan van extra informatie. Maak goede afspraken over de manierwaarop dat geregeld is. Denk daarbij aan de bijsluiters maar ook aaninhalatieinstructies.

4. Volgens de Veilige principes in de medicatieketen (2012) is de apotheekverantwoordelijk voor de inhoud van de zakjes tot aan het moment vantoedienen. Dat betekent dus dat de apotheek verantwoordelijk is voor hetaanpassen van de zakjes bij tussentijdse wijzigingen. Maak goedeafspraken over tussentijdse wijzigingen in de baxterzakjes.

Oria, opgericht door de KNMP om de

eenheid van ICT-gebruik binnen de

Nederlandse apotheken te

bevorderen, heeft een uniforme

toedienlijst ontwikkeld. Momenteel

vindt afstemming plaats met de

leveranciers over implementatie in de

verschillende apotheeksystemen.


Stap 3 Opslag/beheer1. De apotheker heeft een adviserende rol richting de patiënt met betrekkingtot het bewaren van medicatie. Formuleer hoe deze rol in te vullen is.

2. Alle zorgverleners hebben een signalerende taak bij het opsporen enbespreken van eventuele problemen met betrekking tot medicijngebruik. Ukunt daarbij gebruik maken van een checklist. Zie bijlage 5 voor eenvoorbeeld.

Stap 4 Gereed maken1. Sommige geneesmiddelen moeten voor toediening klaargemaakt worden.Denk bijvoorbeeld aan insulines en andere injectievloeistoffen of het malenvan geneesmiddelen bij slikproblemen. Maak goede afspraken over demanier waarop deze middelen worden klaargemaakt. De apotheker kandaarbij een belangrijke rol spelen.

Stap 5 Toedienen/registreren1. Het toedienen van geneesmiddelen aan patiënten die het beheer van hunmedicatie hebben overgedragen, mag alleen gebeuren door bevoegde enbekwame zorgmedewerkers. Deze zorgmedewerker mag alleen medicatietoedienen op voorschrift van een arts en moet de mogelijkheid hebben detoediening af te tekenen op een toedienlijst. Bij sommige middelen is hetnoodzakelijk dat een tweede persoon parafeert voor de controle. Bedenkhoe een tweede controle het beste te realiseren is en maak hieroverafspraken met de thuiszorgorganisatie en het verzorgingshuis.

Stap 6 Evaluatie1. Maak goede afspraken over het signaleren en registreren vangeneesmiddelgerelateerde problemen. U kunt daarbij gebruik maken vaneen checklist. Zie bijlage 5 voor een voorbeeld.

2. Minimaal eenmaal per jaar moet u de medicatie van de patiëntenwaarvoor dit relevant is opnieuw beoordelen, bijvoorbeeld door middel vaneen gestructureerde medicatiebeoordeling. In de multidisciplinaire richtlijnPolyfarmacie bij ouderen (2012) vindt u een stappenplan voor een goedemedicatiebeoordeling. Maak daarvoor heldere afspraken en betrek waarnodig ook de thuiszorgorganisatie en het verzorgingshuis.

BIJLAGE 3 VOORBEELDKNELPUNTEN/AANDACHTSPUNTEN


Bijlage 4Belangrijkste knelpunten inde praktijk

Voorschrijven en algemeen

Ter hand stellen (afleveren)

Opslag/beheer

Gereed maken

Toedienen/registreren

Evaluatie

Traject Knelpunten Belang knelpunt


Bijlage 5Signalerenmedicatieproblemen

Het is belangrijk dat u als zorgverlener problemen met medicatie vroegopspoort om verdere problemen te voorkomen. Dit is bijvoorbeeld belangrijkbij:w ouderenw patiënten met een lage sociaaleconomische status en/of taalproblematiek w patiënten met een verstandelijke beperkingw patiënten met aandoeningen waarbij adequaat gebruik van medicatienauw luistert, zoals diabetes mellitus, epilepsie, reumatoïde artritis en/ofnierproblemen.

U zult regelmatig een 'niet-pluis' gevoel hebben. U voelt aan dat er iets nietklopt, maar u weet (nog) niet wat er mis is. Ook de patiënt zelf en de socialeomgeving van de patiënt (familie, vrienden, mantelzorgers) kunnen signalenaan u doorgeven van problemen met de medicatie. Dit is vaak de eersteaanleiding om eventuele problemen met medicatie goed in kaart te brengenen op te lossen. Door in gesprek te gaan met de patiënt, actief te vragen naarmogelijke problemen en alert te zijn op concrete signalen die kunnen duidenop problemen, kunt u achterhalen waar de problemen zitten.

Het overzicht op pagina 18 bevat signalen die mogelijk kunnen wijzen opbestaande (of toekomstige) gebruiksproblemen. U kunt ze als hulpmiddelgebruiken, maar blijf zelf altijd alert op andere signalen en klachten diemogelijk wijzen op problemen met medicatie.

Bespreek de gesignaleerde problemen zo nodig met de behandelaar.Afhankelijk van het type gesignaleerde probleem kunt u afspraken makenmet de behandelaar en de patiënt over eventuele oplossingen. Daarbij kunt ubijvoorbeeld denken aan het inzetten van geïndividualiseerde doseervormenmaar ook aan:w de inzet van praktische hulpmiddelen voor bijvoorbeeld het openen vanverpakkingen, toedienen van medicatie of op tijd innemen van demedicatie

w (meer) inzet van mantelzorgw inschakelen van thuiszorg (na overleg met behandelaar)w overleg met of doorverwijzen naar behandelaar

TIPWees ook alert op signalen van

gebruiksproblemen afkomstig van

mantelzorgers, thuiszorgmedewerkers

en andere zorgverleners.

Signalen van dementie

Diverse signalen kunnen wijzen op dementie. Voorbeelden zijn problemen met

geheugen, taal, ruimtelijk inzicht en/of complexe handelingen, verminderde

zelfzorg, verstoord dag-nachtritme, slecht beoordelingsvermogen en verandering in

gedrag en stemming. Let op dat patiënten met dementie zich veel beter kunnen

voordoen dan ze in werkelijkheid zijn.


BIJLAGE 5 SIGNALEREN MEDICATIEPROBLEMEN

De patiënt bewaart geneesmiddelen in verkeerde verpakkingen.

De patiënt bewaart geneesmiddelen niet volgens voorschrift.

De patiënt bestelt opnieuw pas bestelde herhaalmedicatie.

De patiënt heeft (regelmatig of de laatste tijd) klachten over bezorging van geneesmiddelen.

De patiënt geeft aan of blijkt moeite te hebben met toedienen van medicatie (slikproblemen,

inhaleren, insmeren, spuiten en dergelijke).

De patiënt geeft aan of blijkt moeite te hebben met op tijd gebruiken van medicatie.

De patiënt geeft aan of blijkt de medicatie niet goed uit de verpakking te krijgen.

De patiënt heeft een verminderde (achteruitgaande) motoriek.

De patiënt maakt opmerkingen die wijzen op inadequaat gebruik (zoals inhalator was al na een

week leeg, geleverde baxterzakjes zonder medicatie).

De patiënt heeft geneesmiddelen in geïndividualiseerde doseervormen van dagen die al voorbij zijn.

De patiënt geeft aan of blijkt last te hebben van bijwerkingen.

De patiënt heeft een verminderd (achteruitgaand) gezichtsvermogen.

De patiënt heeft grote voorraden geneesmiddelen in huis.

De patiënt/mantelzorger brengt grote hoeveelheden geneesmiddelen terug naar de apotheek.

De patiënt geeft aan of blijkt de informatie op het etiket of bijsluiter niet te begrijpen of niet te

kunnen lezen.

De patiënt interpreteert de gebruiksinstructies op het etiket verkeerd.

De patiënt geeft aan medicatie niet te nemen tijdens de Ramadan.

De patiënt bestelt regelmatig of de laatste tijd (veel) te laat of te vroeg herhaalmedicatie.

De patiënt heeft een verminderde (achteruitgaande) cognitie en signalen van dementie.

beheer

beheer

beheer

beheer

gebruik

gebruik

gebruik

gebruik

gebruik

therapietrouw

therapietrouw

beheer, gebruik

beheer, therapietrouw

beheer, therapietrouw

gebruik, therapietrouw



beheer, gebruik, therapietrouw

beheer, gebruik, therapietrouw

Signalen Problemen met


Bijlage 6Voorbeeldafspraken

Knelpunt Oplossing/afspraak Actie Resultaatdoelstelling

Er is geen afspraak over wiebepaalt welke patiëntenopgenomen worden in hetbaxtersysteem.

Er is geen afspraak over welkemiddelen wel of niet in debaxterzakjes wordenopgenomen.

Het is niet duidelijk hoe vaakrecepten moeten wordenuitgeschreven of autorisatie-lijsten getekend moetenworden.

Er is geen duidelijke afspraakover het tijdstip waaropwijzigingen van medicatie inde baxterzakjes wordenuitgevoerd.

Er zijn geen afspraken gemaaktover de lengte van de rollen.

w Alle betrokken zorgverlenerspassen de checklist vanbijlage 5 aan voor hun eigensituatie.

w De apotheker levert eenoverzicht van middelen dieniet in de baxterzakjeskunnen.

w Eenmaal per jaar stuurt deapotheker autorisatielijstennaar de huisarts ter onder-tekening.

w Huisarts en apothekerbepalen in gezamenlijkoverleg welke frequentie(minimaal eenmaal per jaar)van het tekenen vanautorisatielijsten het meestpraktisch is.

w Medicatiewijzigingen alsstoppen of verlagen van eendosering worden zoveelmogelijk uitgesteld tot deverstrekking van de nieuwemedicatierol.

w Nieuwe medicatie enverhoging van de doseringwordt tot aan de nieuwemedicatierol los geleverd.

w Het wijzigen van medicatiegebeurt alleen op basis vaneen schriftelijke medicatie-opdracht van de huisarts.

w Huisarts en apothekerbepalen in gezamenlijkoverleg welke frequentie hetmeest praktisch is.

Alle zorgverleners kunnen metbehulp van een checklist aan-geven of iemand in aanmerkingkomt voor het baxtersysteem.De voorschrijver beslist inoverleg met de patiënt ofwordt overgegaan op hetbaxtersysteem.

Middelen die de GDV-apotheekals risicovol aanmerkt, kunnenniet in de baxterzakjes.Kuurtjes, trombosemiddelen,‘zo nodig’ medicatie en eersteuitgifte gaan nooit inbaxterzakjes.

Chronische medicatie mag vooreen jaar worden voor-geschreven.

Het starten, stoppen ofwijzigen van een geneesmiddelmag uitsluitend uitgevoerdworden op basis van een - bijvoorkeur schriftelijke -medicatieopdracht diegeautoriseerd is door een arts.

Rollen kunnen geleverdworden per week, per tweeweken of per vier weken.

Zes weken na het FTO heeftiedere zorgverlener eenchecklist om te bepalen ofiemand in aanmerking komtvoor het baxtersysteem.

Twee weken na het FTO levertde apotheker een overzicht metmiddelen die niet in debaxterzakjes kunnen.

Maximaal twaalf maanden nadit FTO is er van iederebaxterpatiënt een getekendeautorisatielijst.

Drie maanden na dit FTO zijner geen wijzigingen door-gevoerd zonder schriftelijkemedicatieopdracht. De huisartsnoteert in zijn schriftelijkeopdracht of de wijziginguitgesteld kan worden tot derolwissel.

Drie maanden na het FTOkrijgt minimaal 90 procent vanalle baxterpatiënten debaxtermedicatie volgens deafgesproken frequentie.

Stap 1 Voorschrijven en algemeen



Verstrekkingen van baxter-zakjes gaan niet altijd gepaardvan een toedienlijst en er zijngeen afspraken over de lay-outvan de toedienlijsten.

Er zijn geen afspraken over deverstrekking van informatieover geneesmiddelen.

Er zijn geen afspraken over wietussentijdse wijzigingen inmedicatierollen uitvoert.

Er zijn geen afspraken over hetbewaren van geneesmiddelen.

Er zijn geen afspraken over hetklaarmaken van genees-middelen, zoals bijvoorbeeldmalen van tabletten bijslikproblemen.

w De apotheek weet welkebaxterpatiënten het beheerover hun medicatie hebbenovergedragen.

w De apotheek levert bij derollen van deze patiënteneen duidelijke toedienlijst.

w Bij wijzigingen in demedicatie levert de apotheekeen nieuwe actuele toedien-lijst.

w De apotheek levert bij iedereeerste uitgifte van eengeneesmiddel een bijsluiteren eerste-uitgifte-informatie.

w De apotheek biedt demogelijkheid informatie teverstrekken over genees-middelen op verzoek van depatiënt.

w De apotheek voertwijzigingen in de zakjesdoor.

w Maak afspraken over hetsignaleren van problemenmet bewaren vangeneesmiddelen en welke rolde apotheker daarbij kanspelen.

w Bij vragen over of problemenmet het klaarmaken vangeneesmiddelen wordt deapotheker om adviesgevraagd.

Verzorgenden of verplegendenmoeten de mogelijkheidhebben om het toedienen vangeneesmiddelen te registreren.Een duidelijke toedienlijst isdaarbij onontbeerlijk.

Patiënten moeten altijd debeschikking hebben overduidelijke, begrijpelijkeinformatie over hungeneesmiddelen. Iedere eersteuitgifte dient gepaard te gaanvan extra informatie.

De apotheek is verantwoor-delijk voor de inhoud van debaxterzakjes.

De apotheker heeft eenadviserende rol richting depatiënt met betrekking tot hetbewaren van medicatie.

De apotheker heeft eenbelangrijke adviserende rol bijhet klaarmaken van genees-middelen.

Direct na dit FTO levert deapotheek bij alle baxter-patiënten die het beheer vanhun medicatie hebben over-gedragen, een toedienlijst bijhet afleveren van een nieuwerol en bij wijzigingen in demedicatie.

Direct na dit FTO levert deapotheek bij iedere eersteuitgifte een bijsluiter enschriftelijke eerste uitgifteinformatie.Binnen vier weken na dit FTOmaakt de apotheker met dethuiszorgorganisatie en hetverzorgingshuis een afspraakover de beschikbaarheid vanactuele geneesmiddel-informatie.

Direct na dit FTO wordt er nietmeer door onbevoegde enonbekwame zorgverleners inbaxterzakjes geknipt.

Binnen acht weken na dit FTOmaakt de apotheker eenafspraak met de thuiszorg-organisatie en het verzorgings-huis om te kijken welke rol hijkan spelen met betrekking tothet bewaren van medicatie.

Binnen 8 weken na dit FTOmaakt de apotheker eenafspraak met de thuiszorg-organisatie en het verzorgings-huis om te kijken welke rol hijkan spelen met betrekking tothet klaarmaken van medicatie.

Stap 2 Ter hand stellen (afleveren)

Stap 3 Opslag/beheer

Stap 4 Gereed maken

BIJLAGE 6 VOORBEELDAFSPRAKEN



Er zijn geen heldere afsprakenmet de thuiszorgorganisatie.

Er zijn geen afspraken over hetsignaleren en registreren vangeneesmiddelgerelateerdeproblemen.

Er vinden geen jaarlijksemedicatiebeoordelingen plaats.

w De apotheker stelt met dethuiszorgorganisatie en hetverzorgingshuis eensamenwerkingsprotocol opmet betrekking tot hetgeneesmiddelproces.

w Maak gebruik van eenchecklist voor het signalerenen registreren vangeneesmiddelgerelateerdeproblemen.

w Maak afspraken over hetuitwisselen van informatietussen de diversezorgverleners.

w Bepaal waar en hoe dezesignalen vastliggen zodat zevoor iedereen te raadplegenzijn.

w Eenmaal per jaar vindt bijalle baxterpatiënten eenmedicatiebeoordeling plaats.

Het toedienen van genees-middelen aan patiënten die hetbeheer van hun medicatiehebben overgedragen, magalleen gebeuren door bevoegdeen bekwame zorgmedewerkers,op voorschrift van een arts.Na het toedienen registreert demedewerker dit op detoedienlijst. Op de toedienlijstmag niet geschreven worden.

Alle zorgverleners hebben eensignalerende taak metbetrekking tot geneesmiddel-gerelateerde problemen.

Huisarts en apothekerbespreken minimaal eenmaalper jaar de medicatie van allebaxterpatiënten.

Binnen een jaar na dit FTO iser een geneesmiddelenprotocolmet de thuiszorg en hetverzorgingshuis. Dit protocolbeschrijft het gehelegeneesmiddelenproces.

Binnen acht weken na dit FTOis er een duidelijke manier vanhet registreren vangeneesmiddelgerelateerdeproblemen.

Twaalf maanden na dit FTO iser bij iedere baxterpatiëntminimaal eenmaal sprakegeweest van een medicatie-beoordeling.

Stap 5 Toedienen/registreren

Stap 6 Evaluatie

BIJLAGE 6 VOORBEELDAFSPRAKEN


Literatuurw Bos E. Finale doorbraak voorcentral filling. Groothandelsopenen gespecialiseerdeapotheken. Pharm Weekbl2010;145(3):14-7.

w Groeneveld R. Thuiszorg zwakkeschakel in de farmazorg. 'Mensenhebben vaak geen idee waarmeeze bezig zijn'. Pharm Weekbl2010;145(26):30-2.

w Groot de J. Medicatierollen: steedsbeter en veiliger. MFM2012;2(2):27-32.

w KNMP-richtlijn Zorg voorpatiënten met geneesmiddelen ineen geïndividualiseerdedistributievorm. Den Haag: KNMP,2012. Zie www.knmp.nl.

w Korte-Verhoef de R, Akkermans J,Wigboldus M. Minder fouten methet geautomatiseerdgeneesmiddel distributiesysteem?Baxteren. Tijdschrift voor Ver-pleegkundigen 2009;4(9): 32-3.

w Kwaliteitsnorm voor geautomati-seerd geneesmiddeldistributie-systeem. Den Haag: KNMP, 2011.Zie www.knmp.nl.

w Kwint HF, Faber A, Gussekloo J,Bouvy M. Effects of MedicationReview on Drug-Related Problemsin Patients Using AutomatedDrug-Dispensing Systems: APragmatic Randomized ControlledStudy. Drugs Aging2011;28(4):305-14.

w Laan van der J, Dijkstra D,Weenink C. Doseerdozen enbaxters. Tijdschr voorpraktijkonderst 2010;5(2):47-9.

w Loep op baxterpraktijk.Deskundigen belichten baxterenmedicatie. Pharm Weekbl2009;144(45):36-7.

w Management SamenvattingMedicijndeelsystemen. Ziewww.innovatiespiegel.nl.

w Medicatieveiligheid voorkwetsbare groepen in delangdurige zorg en zorg thuisonvoldoende. Den Haag: IGZ,2010. Zie www.rijksoverheid.nl.

w Norm voor Central Filling. DenHaag: KNMP, 2010. Ziewww.knmp.nl.

w Nuchtere respons op RIVM-kritiekbaxteren. Pharm Weekbl2008;143(21):10.

w Rijdt-van de Ven van de AHJ.Complexe ouderenzorg inverzorgingshuis en thuis.Handreiking Samenhangende zorgin de eerste lijn. Utrecht: LHV,2009. Zie www.lhv.nl.

w Rooij-Lamme de EK, Groot DW,Kaste de D. Geautomatiseerdedistributiesystemen voorgeneesmiddelen. Bilthoven: RIVM.2007.

w Veilige principes in de medicatie-keten. Utrecht: ActiZ, KNMP,NVZA, Verenso, BTN, LHV, LOC,NHG, NPCF, V&VN, 2012.

w Wijck F van. Populariteit baxterrolvraagt om leidraad. KNMPRichtlijn komt op goed moment.Pharm Weekbl 2011;146;(21):12-3.

Baxteren - Medicijngebruik

Documents

Transcript of Baxteren - Medicijngebruik