Verpleegkundig

Magazine Limburg

Simpel heeft voorrang boven complex,

complex controleert simpel.

- door - P. Vogelaar Dit zijn de twee hoofdregels uit het biopsychosociaal model van de heer Engel. Kan het biopsychosociaal model van Engel helpen om de huidige problemen in de gezondheidszorg op te lossen? Huidige problemen in de gezondheidszorg staan elke dag in de krant. Ik noem als voorbeeld het beeld van economische neergang, de eindige ver-zorgingsstaat en vergrij-zing en zingeving. Lang geleden heb ik in mijn opleiding tot verpleegkun-dige geleerd om de mens holistisch te benaderen. Hierbij werd het biopsy-chosociaal model van Engel uit 1980 gebruikt. Ik kan mij nog herinneren dat

alleen al het woord biopsychosociaal een zekere gewichtigheid, een zekere waarheid in zich droeg. Holisme was vooral een New Age term; een overblijfsel uit de hippie-tijd, dus vaag. Een vaag, doch gewichtig model. Het biopsychosociaal model van Engel gaat uit van een holistische mensvisie en is bedoeld om tot een beter begrip te komen van gezondheid en ziekte. Het model gaat er vanuit dat het ontstaan, voortbestaan en herstel van een klacht uitkomsten zijn van een samenspel van biologische, psychologi-sche en sociale factoren. Biologische factoren heb-ben betrekking op het functioneren van het lichaam en de mogelijke verstoringen daarvan. Psychologische factoren

Weer een nieuw jaar aan-

gebroken. Een jaar waarin

we nieuwe uitdagingen

moeten realiseren. Meer

met minder. En dat niet

alleen, er moet verant-

woording afgelegd worden.

Werken volgens de nieuw-

ste inzichten. Bewijsbare

zorg, gebaseerd op Eviden-

ce Based Practice. Dat is

een goede zaak, maar kost

ook tijd. En tijd is schaars

en kostbaar. Slim omgaan

met kennis, zoeken naar

mogelijkheden deze te

delen met elkaar, tussen

afdelingen maar ook tussen

instellingen. VAR Limburg

is steeds op zoek naar

mogelijkheden om kennis

te delen. Door het organi-

seren van symposia, dit ma-

gazine en door overleg.

Inbreng van de achterban,

de verpleegkundigen op de

werkvloer, is hierbij noodza-

kelijk. Wat heb je nodig om

je zorg goed te kunnen uit-

voeren? Wat doe je goed en

wil je delen? Laat het ons

weten dan zorgen wij dat

het verspreid wordt.

In dit nummer:

Column Vervolg

Simpel heeft

voorrang boven

complex, complex

controleert simpel

2

2

Voorlichting

‘nieuwe stijl’ voor patiënten chemo–

en immunotherapie

3

Voorkom vallen 5

Slaapapneu en

burn-out, depressie ofosas?

7

Mevrouw Van Lin

bezoekt Atrium

8

Lezers schrijven... 9

Colofon 10

Hoe gedraag ik mij als

professional op sociale

media?

Veel verpleegkundigen

en verzorgenden zijn

actief op Facebook,

Hyves, LinkedIn en

Twitter, op fora of

weblogs. V&VN maakte

een handreiking en

toetste deze bij de

beroepsgroep. Reac-

ties en aanbevelingen

zijn verwerkt in de

definitieve versie van

de handreiking Hoe

gebruik je sociale me-

dia op een verantwoor-

de manier. http://www.venvn.nl/Li

nkClick.aspx?fileticket

=rJp8YFIEZ-

Van de redactieVan de redactieVan de redactieVan de redactie

Een uitgave

van VAR Lim

burg

januari 2013

Jaargang 8 nummer 1

betreffen iemands ervaringen en ideeën. Voorbeelden zijn het idee dat de wereld beheers-baar, begrijpelijk en zin-vol is, alsook motivatie en vertrouwen als het gaat om behandeling, zelf- discipline op het punt van medicatie, dieet, bewegen en middelengebruik. Sociale factoren ten slot-te, zijn de invloeden van-uit de omgeving van de betrokkene die zijn gedrag mede bepalen. Voorbeelden hiervan zijn iemands sociale netwerk, huisvesting en financiële toestand. Al deze facto-ren beïnvloeden elkaar over en weer. Zij spelen mee bij het ontstaan, voortbestaan of herstel van de klacht .

Vervolg op pagina 2

Verpleegkundig Magazine Limburg Pagina 2

De verslavingszorg is bij uit-stek een gebied met veel raakvlakken op biologisch, psychologisch en sociaal niveau. Denk bijvoorbeeld aan een alcoholverslaafde. Biologi-sche ellende door maagbloe-dingen, pancreatitis, vitamine B 1 tekort en onttrekkingver-schijnselen. Psychische ellen-de door irritatie, agressie, schuld- en schaamtegevoe-lens, angst en depressie. Sociale ellende door ruzie thuis, financiële problemen, werkloosheid, etcetera. De ellende loopt door elkaar heen; thuis heeft de alcohol-verslaafde ook lichamelijke en psychische problemen. In het ziekenhuis ook sociale proble-men, niet alleen lichamelijke. Zorg anno 2012 is vooral gericht op één van de drie factoren. Die nadruk op één van de factoren doet af aan

de andere. Fysiek is niet belangrijker dan psyche, niet belangrijker dan sociaal. Het model is circulair, niet lineair. Wat geldt, is dat simpel voor-rang heeft boven complex en dat complex simpel contro-leert. Niet meer, maar ook niet minder. Meer aandacht voor de holistische mens kan de huidige problemen in de gezondheidszorg niet volledig oplossen. Wel verminderen. Paul Vogelaar, IC-verpleegkundige Orbis Medisch Centrum

Vervolg van pagina 1 Het biopsychosociaal model

vindt zijn oorsprong in de

interne geneeskunde en gaat

uit van een continuüm van

niveaus. De niveaus lopen van

molecuul, via cel, orgaan,

zenuwstelsel, persoon, dyade

(tweetal), familie, gemeen-

schap en cultuur naar maat-

schappij. Dit zijn allemaal

verschillende niveaus om te

kijken naar gezondheid. In

zijn model geeft Engel orde-

nende principes aan die hel-

pen bij het ontwikkelen van

zorg en interventies op

grond van ditzelfde model.

Engel omschrijft een proces

van uitwisseling tussen sub-

systemen op de diverse ni-

veaus. Dat proces voldoet

aan twee regels: “Simpel

heeft voorrang boven com-

plex” en “Complex contro-

leert simpel”. Hierbij is het

moleculaire het meest sim-

pele en de maatschappij het

meest complexe niveau. De

redenering is logisch: een

verstoring op celniveau

(bijvoorbeeld een adenocar-

cinoom) beïnvloedt alle bo-

venliggende niveaus, een

maatschappelijke richtlijn

(bijvoorbeeld geen alcohol

onder de 16) heeft gevolgen

voor alle onderliggende ni-

veaus. (In de verslavingszorg

wordt het model van Engel

veelvuldig gebruikt).

De vier jaargetijden…. Ieder jaargetijde heeft zo zijn charmes en is op

de afdeling te volgen middels de opnameredenen

van onze patiënten. De herfst is een zeer turbu-

lente tijd. De blaadjes gaan vallen en de wind

wakkert aan. Dit jaargetijde is een mooie tijd om

een frisse wandeling in de bossen te maken en te

genieten van de vallende blaadjes, de diverse

kleuren en vooral wennen aan de kou. Eenmaal

thuis geniet ik weer van de open haard. Heerlijk

vooruitzicht, maar op de afdeling leidt deze peri-

ode meestal tot veel opnames. Opnames van patiënten met

depressieve klachten en eenzaamheidsproblematiek staan,

als de blaadjes gaan vallen op de voorgrond. Met een goede

behandeling en begeleiding hopen wij, dat patiënten voor

de winter hun leven in een ander perspectief zien en dat

de depressieve klachten grotendeels of in zijn geheel ver-

dwijnen. In de winter zijn er verschillende redenen voor

opname en ontmoeten wij patiënten van verschillende leef-

tijden. Meestal meer jonge mensen die opgenomen worden.

De herfst en winter is een tijd, waarin op de afdeling veel

gebeurt. Werkgroepen gaan intensiever aan de slag met

een bepaald onderwerp. Jaargesprekken staan gepland en

teamvergaderingen staan in het teken van het afgelopen

jaar; hebben wij de doelen die wij hebben gesteld, be-

reikt? En welke doelen hebben wij voor ogen, om in het

komende jaar te bereiken. Goede voornemens, daar star-

ten wij het jaar altijd mee. In de lente lijkt iedereen de

wereld beter aan te kunnen, de zon gaat weer schijnen.

Net als thuis wordt een grote schoonmaak op de afdeling

gehouden, kantoren en bergingen worden opgeruimd, ge-

poetst en de afdeling ziet er niet alleen spik en span uit,

zo ruikt het namelijk ook. In de lente worden patiënten

opgenomen met een diversiteit aan problematiek, van psy-

chotische klachten tot sociale problematiek. Meestal een

periode met veel opnames en ontslagen. Waarom dit altijd

in de lente plaatsvindt, daar ben ik nog niet achter, maar

dat het opvallend is, dat is een ding dat zeker is. De lente

word afgesloten met een goed vooruitzicht, de zomerva-

kantie. Wat in het najaar als wens wordt gezien, in januari

als definitief wordt betiteld, komt nu stilletjes aan dich-

terbij. In de zomer komen er veel patiënten met een bipo-

laire stoornis op de afdeling, vroeger werd dit een manisch

-depressieve stoornis genoemd. Patiënten raken ontregeld

in hun medicijngebruik en de opnamereden luidt dan vaak

herinstellen op medicatie. In de zomer komen er ook meer-

dere ouderen op de afdeling. Dit betekent meer zorg

rondom de ADL en meer fysieke inspanning van de ver-

pleegkundige op de afdeling. Ikzelf neem mijn zomerva-

kantie in september op: eerst een zomerperiode hard wer-

ken om in september mijn energie weer op te laden, voor

een drukke, turbulente herfstperiode, want die zal er

zeker komen, zoals ieder jaar. En zo blijf ik genieten van

het vak van verpleegkundige, het hele jaar door.

Korneel van den Broek, Senior-verpleegkundige

P.A.A.Z., voorzitter VAR. Laurentius ziekenhuis

Column

Jaargang 8 nummer 1 Pagina 3

- Door - C. Claessen In 2011 hadden de verpleegkundig

consulenten oncologie uit het

St. Jans Gasthuis, Orbis MC, het

Atrium MC, het MUMC en het

Laurentius ziekenhuis het voorstel

om het verpleegkundig voorlich-

tingsgesprek bij chemotherapie

regionaal onder de loep te nemen.

Het idee was dat er regionaal grote

verschillen waren tussen de soort

en hoeveelheid informatie die gege-

ven werd. Verder had ieder het idee

dat de patiënt overladen werd met

informatie. Middels een regionale

brainstormsessie werden de

verschillen tussen de ziekenhuizen

en zelfs tussen de diverse afdelin-

gen binnen een ziekenhuis in kaart

gebracht.

In dezelfde periode werden ook de

onderzoeksresultaten gepubliceerd

van het VOICE-project, uitgevoerd

door het NIVEL/KWF. Bij dit

VOICE-project (Verpleegkundige

Ouderen In ChemotherapiE) werd

het ‘oude’ voorlichtingsgesprek on-

der de loep genomen. Doel van dit

project was om te kijken wat de

wijze van voorlichting doet op de

recall (onthouden en reproduceren

van informatie) bij de oudere

patiënt die chemotherapie gaat

krijgen. Kort samengevat bleek uit

dit onderzoek dat maar 25% van

alle gegeven informatie onthouden

werd. En verder bleek, hoe meer

informatie je geeft, hoe minder

informatie er onthouden wordt.

Voorts was er een positief effect

op de recall te meten als de

informatie werd afgestemd op de

behoefte van de patiënt en als de

patiënt zich had kunnen voorberei-

den op het gesprek middels een

folder.

Dit heeft er toe geleid om regionaal

het voorlichtingsgesprek ‘nieuwe

stijl’ te ontwikkelen. Hierbij is het

format van het VOICE-project

gebruikt, met als toevoeging dat

wij niet alleen de oudere patiënt als

doelgroep hebben genomen, maar

alle volwassenen die gaan starten

met chemotherapie. En verder heb-

ben wij ons niet beperkt tot alleen

de chemotherapie, maar ook de

immunotherapie erin meegenomen.

In april 2012 zijn de

oncologie afdelingen van

het Orbis MC en het

Laurentius ziekenhuis als

pilot ziekenhuizen met het

voorlichtingsgesprek

‘nieuwe stijl’ van start ge-

gaan. Ruim een half jaar

wordt deze wijze van voor-

lichten nu toegepast op de

oncologie afdelingen van

deze twee ziekenhuizen.

Bij het ene ziekenhuis ver-

loopt het wat soepeler dan

bij het andere ziekenhuis. Als ver-

pleegkundige ben je gewend om de

patiënt uitgebreid voor te lichten

en dat principe is soms moeilijk los

te laten. Maar we

moeten niet vergeten dat soms

geldt ‘less is more’.

Tijdens het gesprek is er nu veel

meer aandacht voor hobby’s,

psychosociale problemen en de

sociale kaart van de patiënt. Al met

al merken we dat het voorlichtings-

gesprek ‘nieuwe stijl’ nu veel meer

gestructureerd is en er is meer

tweerichtingsverkeer is in de

communicatie met de patiënt.

Een positieve ontwikkeling, hetgeen

ons heeft doen besluiten om dit te

gaan uitrollen naar de andere

ziekenhuizen in de regio.

Chantal Claessen

Verpleegkundig consulent

oncologie/projectleider

voorlichting ‘nieuwe stijl’ Laurentius ziekenhuis

Voorlichting ‘nieuwe stijl’ bij patiënten met

chemo- en/of immunotherapie.

Belangrijkste verschillen met het oude

gesprek zijn dat je nu een top 3-4 van

de belangrijkste bijwerkingen maakt,

die je zeker aan de patiënt wilt vertel-

len. De verdere informatie die je ver-

strekt wordt aangepast aan de behoef-

te van de patiënt. De patiënt krijgt ter

voorbereiding op dit

gesprek via de secretaresse een

folder. In deze folder kan de patiënt

aangeven aan welke informatie hij be-

hoefte heeft. Halverwege het

gesprek is er een pauze moment,

zodat de patiënt de verstrekte

informatie kan laten bezinken en kan

gebruiken om de lijst met gesprekson-

derwerpen nog eens te bekijken.

* Een natte vloer in de douchecel,

* Snoeren en kabels die het vrije

loopvlak hinderen,

* Het niet waarschuwen van de

verpleegkundige door de

patiënt wanneer hulp nodig is.

De folder voor patiënten:

Verpleegkundig Magazine Limburg Pagina 4

- Door - M. Lousberg Allereerst wil ik me voorstellen.

Mijn naam is Margret Lousberg en

ik werk in het Orbis Medisch

Centrum te Sittard-Geleen als

verpleegkundige op een

gecombineerde afdeling

longgeneeskunde en cardiologie.

Ruim 3 jaar geleden verhuisden we

naar een nieuw ziekenhuis. Vanaf

dat moment worden de patiënten

verpleegd op éénpersoonskamers.

Dit zorgt enerzijds voor meer rust

en privacy van de patiënten. An-

derzijds is de sociale controle min-

der dan voorheen. Dit betekent

dat patiënten vaker alleen zijn en

de signaalfunctie van medepatiën-

ten is komen te vervallen.

Als verpleegkundige merk ik dat ik

nu minder vaak door medepatiën-

ten geattendeerd wordt op een

dreigend valincident.

Op onze afdeling is een VIM-

commissie ingesteld, waarvan ik

een van de leden ben. Wij analyse-

ren (bijna)incidentmeldingen waar-

bij handelingen niet juist zijn ver-

lopen of sprake is van incident uit-

lokkende situaties. Na de analyse

worden verbeteracties uitgevoerd

om incidenten te voorkomen.

Uit de analyses van de valinciden-

ten op onze afdeling zijn wij tot de

conclusie gekomen dat de oorzaken

van valincidenten zijn terug te

brengen tot een 6-tal meest voor-

komende oorzaken. Dit betreft:

* Het geen gebruik maken van

loophulpmiddelen,

* Het niet dragen van goed

zittend schoeisel,

* Het niet gebruiken van de

douchestoel,

VOORKOM VALLEN !

Jaargang 8 nummer 1 Pagina 5

Hier zijn we mee aan de slag gegaan. In overleg met de geriater en de geriatrisch

verpleegkundige hebben we besproken hoe deze kennis ingezet kan worden ter voor-

koming van valincidenten.

Een collega en ik kwamen tot

het idee om deze 6 oorzaken

visueel te maken voor patiën-

ten en hun familie, en daar-

mee risicovolle situaties

herkenbaar te maken. Vervol-

gens hebben we foto’s van

bovenstaande oorzaken ge-

maakt. In samenwerking met

een communicatie medewer-

ker, hebben we een affiche

ontwikkeld met deze foto’s

en tevens een korte tekst

met uitleg op de achterkant.

Het resultaat van ons initia-

tief is met enthousiasme ont-

vangen door het

valpreventieteam.

Nadat het affiche werd

gepresenteerd in een

ziekenhuisbrede interne

masterclass waren de eerste

reacties van verpleegkundi-

gen erg positief. Dit heeft

geleid tot een ziekenhuis

brede implementatie.

Inmiddels hangt het affiche

op iedere patiëntenkamer in

het hele verpleegcentrum en

revalidatie.

In de vergadering van de

VIM-commissie wordt

gekeken of de valincidenten

daadwerkelijk verminderen.

We zijn ervan overtuigd dat

dit moet lukken.

Na ongeveer 6 tot 12 maan-

den volgt een evaluatie van

het effect van het affiche op

het aantal valincidenten.

Onze verwachting is positief

en we hopen dat dit initiatief

kan bijdragen aan een

vermindering van

valincidenten, ook buiten ons

ziekenhuis.

Margret Lousberg,

Orbis Medisch Centrum,

Verpleegkundig Magazine Limburg Pagina 6

- Door - Drs. S. Houtepen‐Strong

Veel patiënten en partners hebben

in de aanloop van de diagnose gewor-

steld met de vraag wat hen nu man-

keerde.Daarbij kregen zij vaak, ook

door professionals, verkeerde eti-

ketten opgedrukt. We hebben de

belangrijkste verschijnselen van

burn‐out,depressie en osas in aparte

kadertjes gezet op deze

pagina. Als je ze doorneemt zie je

op het eerste gezicht grote over-

eenkomsten. Dat klopt. Toch zijn

ook de verschillen aanzienlijk. En de

behandeling is een heel andere.

Over Burnout

Burnout betekent letterlijk opge-

brand. Tegenwoordig is het zo geac-

cepteerd dat je van je werk opge-

brand kan raken, dat de diagnose

burn‐out om de haverklap gesteld

wordt. Ook veel van de leden heb-

ben daar mee te maken gehad. Naar

mogelijk andere oorzaken zoals ap-

neu werd in het begin vaak niet ge-

keken. Burnout is een uitputtingsre-

actie op langdurige (soms jarenlan-

ge) stress; lichamelijk en

psychisch.

Het overkomt vaak mensen die zich

erg verantwoordelijk voelen: de

‘ideale’ werknemer; diegene die de

kar trekt en vaak overwerkt (en

daarbij op zijn tenen loopt). Dit

gaat door tot de burnout‐patiënt

zich uitgeput voelt op alle fronten;

er niets meer uit zijn handen komt;

problemen in de relatie en een

voortdurend gevoel van falen. Een

populaire uitdrukking zegt: van hard

werken is nog niemand overspannen

geraakt. En daar zit veel waarheid

in. Burnout heeft alles met spanning

en frustratie te maken die op deze

manier werken met zich meebrengt

En daar zit ook de oplossing. Naast

voldoende rust (op tijd en regelma-

tig naar bed) en voldoende bewegen

( levert positieve energie, gezond

moe) is het zaak een lijst te maken

van irritaties thuis en op het werk.

En te kijken of er per keer een on-

derwerp op te lossen valt, waarover

je piekert en wakker ligt. Vermijd,

zeker in het begin, ook mensen die

teveel energie vragen bijvoorbeeld

door hun gezeur: sommige familiele-

den, bepaalde collega’s of chefs.

Maar als de oorzaak niet in je werk

zit of je sociale omgeving realiseer

dan dat apneu zeker burn‐out ver-

oorzaakt, het is immers je apneu die

je jarenlang lichamelijk sloopt!e

nd overspannen geraakt

Over depressie

Het is tegenwoordig vrij gebruike-

lijk om, als je in een dipje zit, te

zeggen dat je depressief bent.

Maar dat is spraakgebruik. Daarin

staat een depressieve bui gelijk aan

een dipje. Maar ook al komt een

groot aantal van de hier genoemde

verschijnselen bij onbehandelde

osas voor, een depressie is een be-

hoorlijk serieuze psychische klacht.

Die wordt gekenmerkt door langdu-

rige zwaarmoedigheid, tot en met

het gevoel niet meer verder te wil-

len leven. Depressieve klachten ko-

men vaak meer in een familie voor.

We kunnen dan spreken overdepres-

sieve persoonlijkheden. De aanleg

om makkelijk aan depressieve ge-

voelens ten prooi te vallen, draagt

zo iemand permanent met zich mee

en is in de verschillende levensfasen

méér of minder manifest. Naast

medicijnen (anti depressiva) is the-

rapie noodzakelijk om enigszins nor-

maal functioneren mogelijk te

maken.

Vervolg op pagina 7

Slaapapneu en burnSlaapapneu en burnSlaapapneu en burnSlaapapneu en burn‐‐‐‐outoutoutout

BurnBurnBurnBurn‐‐‐‐out, depressie of... osas?out, depressie of... osas?out, depressie of... osas?out, depressie of... osas?

Deel 1Deel 1Deel 1Deel 1

Kenmerken burnout:

* proces verloopt langzaam

* reageert opgejaagd, doet

extra werk.

* neemt zonder reden een

snipperdag.

* komt moe terug van een

uitrustvakantie.

* begint werk uit te stellen

* snel geïrriteerd.

* verminderde concentratie.

* werkt onder of boven zijn niveau.

Kenmerken depressie:

* somber

* lusteloos

* s morgens moeilijk uit bed

komen

* niet meer kunnen genieten

van leuke dingen

* slecht kunnen concentreren

* moe ook als je niets gedaan hebt

* seksuele interesse neemt af

* het idee dat je gevoel “dood” is

* je eetlust neemt af of juist

erg toe

* deze verschijnselen duren

langer dan 1 maand

Jaargang 8 nummer 1 Pagina 7

vinden we natuurlijk in de nacht.

Het kan zijn dat een osaspatiënt

snurkt. Dat is vaak het geval,maar

hoeft niet altijd. Maar hij heeft in

ieder geval ademstilstanden. Als die

langer dan 10 seconden duren noe-

men we ze apneu (a= zonder, pneu=

lucht). Een heel opvallend verschijn-

sel is het nachtplassen. Als je niet

in je diepe slaap komt, wordt geen

anti diuretisch hormoon aange-

maakt. Dit hormoon wordt in de her-

senen aangemaakt geeft het seintje

aan de nieren dat het lichaam in

rust is. Komt dit seintje niet, dan

gaat de vochtproductie gewoon

door. Vandaar de behoefte om te

plassen. Een ander opvallend ver-

schijnsel is het nachttranspireren.

Transpiratiegolven, een soort op-

vliegers, komen ook bij depressie

wel voor. Ze worden dan gezien als

angstaanvallen. Bij osas is nacht-

transpireren vrij stelselmatig.

Dit komt doordat, als je niet in de

diepe slaapfase komt, ook de ther-

mostaat (bij de mens de schildklier)

niet in de nachtstand wordt gezet.

Verder is opvallend voor

osas‐patiënten het voorkomen van

hoofd‐ en spierpijnen, met name in

de ochtend. Dit komt door het

gebrek aan herstelslaap en de veel-

vuldige aanspanning van de spieren

door de wekreacties.H

Verschillen slaapapneu en burn‐‐‐‐out

Snurken is geen kenmerk van

burn‐out, doorgaans wel van

slaapapneu. Het voorkomen van

apneus wijst op slaapapneu; een

heteroanamnese is hiervoor van

Vervolg van pagina 6

Over apneu en het obstructief

slaapapneu syndroom(osas)

Vrijwel alle verschijnselen die hier-

voor in de lijstjes genoemd zijn,

komen ook bij osas patiënten voor.

Door gebrek aan slaap ontstaat con-

centratieverlies, verminderde

seksuele belangstelling, lusteloos-

heid, gebrek aan energie, verhoogde

prikkelbaarheid, slaperigheid over-

dag, etc.. Daardoor ontstaan weer

spanningen in de relatie en op het

werk. Een aantal zaken is heel speci-

fiek voor apneu en osas. Een deel

hiervan heeft te maken met de ge-

volgen van osas voor overdag. Daar-

voor is de Epworth slaperigheids-

chaal ontwikkeld (zie ApneuSite

‘Wat is apneu?’). Het zijn een aantal

eenvoudig te beantwoorden vragen,

om te kijken of er mogelijk sprake

is van een slaapstoornis. Maar de

meest specifieke zaken voor osas

Kenmerken slaapapneu:

* slaperigheid overdag

* prikkelbaar (kort lontje)

* geheugen en concentratie-

problemen

* extreem moe

* s’nachts vaak moeten plassen

* nachtelijk transpireren

* snurken

* ademstilstanden!

* ochtendhoofdpijn

* spierpijn vooral benen nek

en schouders

groot belang (en in mindere mate

ook voor het snurken). Apneupatiën-

ten klagen over slaperigheid over-

dag, terwijl burn‐out patiënten in de

regel meer over vermoeidheid spre-

ken. Mentale vermoeidheid is het

kernsymptoom van burn‐out; bij

slaapapneu staat dit minder op de

voorgrond en de klachten treden

pas later in het beloop op. Lichame-

lijke burn‐out komt voor bij een

volledig tot ontwikkeling gekomen

slaapapneusyndroom. Slaapapneu is

een erfelijke ziekte; voorkomen van

slaapapneu in de fami-

lie moet de onderzoe-

ker alerter maken op

deze diagnose. Nekom-

vang, roken en overge-

wicht hangen samen

met slaapapneu, maar

niet psychische

burn‐out. Het onderscheid zou zo

eenvoudig kunnen zijn. Als iedere

Nederlander van apneu wist, zou hij

bij zijn huisarts kunnen melden dat

hij denkt dat zijn klachten daarmee

samenhangen.

Drs. Sandra Houtepen‐‐‐‐Strong

NVSAP (Nederlandse vereniging

van Apneu patiënten)

Voor huis‐ en arbo‐artsen, psycholo-

gen en psychiaters zouden bij de

gedachte aan burn‐out de volgende

standaardvragen gesteld moeten

worden:

* Snurkt u?

* Heeft uw partner met u wel eens

gesproken over ademstilstanden

tijdens uw slaap?

* Moet u er ‘s nachts vaker dan

twee keer uit om te plassen?

* Heeft u een droge mond en keel

bij het opstaan en last van

ochtendhoofdpijn?

* Bent u slaperig overdag?

* Als deze vragen standaard bij

ieder anamnese gesprek gesteld

zouden worden en de patiënt

antwoord ja, is een slaaponderzoek

de eerste stap naar een diagnose.è

Verpleegkundig Magazine Limburg Pagina 8

- Door - J. Heuts en A. Hazen

In 2005 is in het toenmalige

Maaslandziekenhuis een symposium

georganiseerd voor het afscheid van

Mevrouw Van Lin, Inspecteur voor de

Gezondheidszorg in Limburg. Als voor-

malig verpleegkundige heeft zij de

verpleegkundigen en verzorgenden

altijd sterk gestimuleerd tot verdere

professionalisering.

Eén van haar speerpunten was het

oprichten en vormgeven van de VAR’s

in de Limburgse ziekenhuizen. VAR

Limburg is bij dit afscheidssymposium

aanwezig geweest en heeft, als cadeau

voor haar afscheid, aan mevrouw Van

Lin de eerste editie van dit Verpleeg-

kundig Magazine Limburg overhandigd.

Als afscheidscadeau heeft mevrouw

Van Lin de bezoekers om een bijdrage

gevraagd, waarvan zij een beeldje

heeft laten maken.

Met dit beeld ’de stimuleringsprijs’ heeft zij VAR

Limburg uit-

gedaagd een

vijfjaarlijks

terugkerend

symposium te

organiseren,

met EBP als

rode draad.

Op de dag van

de verpleging

in 2010 heeft

het eerste

symposium “So you think you can nur-

se” plaatsgevonden. Diverse projecten

c.q. zorginstellingen hebben meege-

dongen om de eerste stimuleringsprijs

te mogen ontvangen, het beeldje als

wisseltrofee.

Vanuit het Atrium MC Parkstad heeft

de inzending “Nightingale Indicatoren

naar aanleiding van de Verpleegkundi-

ge Standaard” deze stimuleringsprijs

in het kader van Evidence Based

kwaliteitsverbeteringen in de ver-

pleegkundige zorg mogen ontvangen.

De ‘Nightingale Indicatoren vormen

een meetinstrument van geleverde

verpleegkundige zorg , ontwikkeld

door en bestemd voor

verpleegkundigen.

Nadat de prijs is uitgereikt heeft het

project zich doorontwikkeld.

In januari van 2011 is de database

voor het meetinstrument

Nightingale Indicatoren gerealiseerd

en toegankelijk gemaakt via intranet

voor de kinderafdeling. In deze data-

base zijn diverse modules geplaatst.

Vanaf 2010 is het meetinstrument in

diverse vormen toegepast en heeft

het geleid tot afdelingsspecifieke

verbeteracties.

Momenteel wordt het meetinstrument

aan afdelingen aangeboden als zelf-

check om te gebruiken bij de ver-

pleegkundige visitatie als onderdeel

van de geïntegreerde audit. Hierbij

willen we graag extra benadrukken dat

het meetinstrument een afdelings-

specifieke meting geeft voor eigen

gebruik. Het is geen verantwoordings-

instrument of anderszins.

Daarnaast heeft de koppeling van het

project Meetinstrument Nightingale

Indicatoren aan het Raaksubsidie pro-

ject EBP stimulerend gewerkt. HBO

studenten hebben hierbij in hun rol als

ontwerper gezocht naar de evidence

van de vraagstellingen binnen de

diverse modules, hetgeen van meer-

waarde is geweest voor zowel de

onderwerpen als de vraagstellingen

binnen het meetinstrument.

Begin oktober is mevr. Van Lin de

vorderingen van het project komen

beluisteren. Zij heeft informatie van

de betrokken medewerkers gekregen Foto: Wendy Pachen, Ankie Coenen en

Mevrouw Van. Lin.

over de totstandkoming van het huidi-

ge meetinstrument en de toepassing

hiervan. Ons huidige meetinstrument

is nog steeds aan PDCA cycli

onderhevig en hiervoor afhankelijk

van de input van gebruikers en andere

inhoudsdeskundigen. Input van ver-

pleegkundigen zal voor ons zeer bruik-

baar zijn. Mocht je interesse hebben,

dan gaan we graag hierover met je in

gesprek.

Josta Heuts & AnnaMaria Hazen

Atrium MC Parkstad

Oud inspecteur voor de gezondheidszorg op

bezoek in het Atrium MC Parkstad in het kader

van de stimuleringsprijs

Het (anoniem) invullen en verwerken

van de gegevens binnen deze data-

base toont zijn meerwaarde doordat

er een totaalbeeld gegeven wordt

van de verleende zorg en de

verbeteringen die hierin mogelijk

zijn. Door het invullen van de

gegevens, wordt er bovendien een

bewustwordingsproces ingezet bij

de verpleegkundigen

Je wordt je als verpleegkundige

bewust welke zorg je wel en welke

zorg je nog niet (voldoende) uit-

voert. Daar waar je zorg nalaat

word je dit meer bewust en er kan

daardoor al een kwaliteitsverbete-

ring van je eigen zorgverlening

plaatsvinden door je eigen

aandachtspunten aan te pakken..

Jaargang 8 nummer 1 Pagina 9

Geachte redactie,

In jullie overigens uitstekende Verpleegkundig Magazine Limburg las ik een artikel over literatuuronderzoek naar

het programma Productive Ward van H. Visser. Ik ben zelf betrokken bij de implementatie van Productive Ward in

het Atrium MC. Vanuit die praktijk vind ik het belangrijk om een ander perspectief te geven op dit kwaliteitsver-

beteringsprogramma. Als aanleiding voor het beschreven literatuuronderzoek wordt genoemd dat er “…nog maar

weinig bekend is over de impact van dit programma op de kwaliteit van de gezondheidszorg”. De conclusie van

het stuk is dat “De invloed van het Productive Ward programma op de kwaliteit van de gezondheidszorg

beter aangetoond zal moeten worden”. Wat mij betreft is dit een open deur die de positieve effecten

van het Productive Ward programma in de praktijk onvoldoende recht doet.

Wat zien wij na zesmaanden ervaring met Productive Ward (PW)?

PW is een “Lean” programma voor de Zorg, ontwikkeld door de NHS waarbij er op verpleegafdelingen door het

verpleegkundig team op een gestructureerde wijze aan verbeteringen wordt gewerkt. Het begint met drie basis-

modules. De eerste is inzicht verkrijgen in de kwaliteit van de afdeling met behulp van indicatoren die het team

zelf kiest en een visie op de afdeling die zelf wordt opgesteld. Zo koos de afdeling Orthopedie voor de visie “Zorg

voor bewegen: de afdeling orthopedie staat voor professionele zorg met passie in een veilige en klantvriendelijke

omgeving” en was een van de indicatoren het aantal medicatiefouten, die vervolgens dagelijks werden geturfd en

op de afdeling zichtbaar werden gemaakt. Het aantal fouten nam met 60% af.

De tweede module gaat over een goed georganiseerde afdeling. Door het verbeteren van ruimte-inrichting, beper-

king van assortiment van voorraadgoederen en uniforme inrichting van magazijnruimte is de veiligheid en de logis-

tiek op de afdeling verbeterd en is verspilling verminderd. In hetzelfde Verpleegkundig Magazine staat een toe-

lichting van de 5S methodiek die hiervoor gebruikt is: Scheiden, Schikken, Schoonmaken, Standaardiseren en

Standhouden. De betrokkenheid van medewerkers bij hun afdeling is verbeterd. Er is meer rust gekomen omdat

middelen makkelijk bereikbaar zijn. Ook tijdelijk personeel kan efficiënter werken. Zo heeft de afdeling Neurolo-

gie een nieuwe speerkamer kunnen realiseren voor patiënten met meer privacy.

De derde module is “De patiënt in een oogopslag”. Het aantal gemeten verstoringen van de verpleegkundigen was op

de afdeling gemiddeld 7 tot 16 keer per uur! Er is door verpleegkundigen een nieuw patiëntenbord ontworpen waar-

door collega’s op de afdeling, maar ook bijvoorbeeld artsen en fysiotherapeuten beter geïnformeerd zijn.

Na de eerste drie modules laat de eerste herhaalmeting op de afdeling Heelkunde een lichte stijging zien van

directe tijd voor Patiënten van 36% naar 39%. Medewerkerstevredenheidsonderzoek laat zien dat bijvoorbeeld

“Betrokkenheid” nu 94% Tevreden scoort ten opzichte van 86% bij aanvang. Tevredenheid over kwaliteit laat een

vergelijkbare stijging zien. Verpleegkundige teams krijgen weer meer regie over hun werk en afdeling – en dat

wordt gefaciliteerd door het management. Het stimuleert samenwerking en elkaar aanspreken op gedrag.

Natuurlijk komen we ook knelpunten tegen. Het is bijvoorbeeld in de aanloop arbeidsintensief en het vraagt

training en communicatie. Het vraagt bovendien een lange adem, want de nieuwe werkwijze moet gewoonte worden

en vraagt daarom continu aandacht.

Maar ik verheug me op de verdere implementatie van de andere modules die aspecten van de afdeling zoals opname

en ontslag, overdracht, maaltijden en hygiëne verder uitwerken. Met PW zet een afdeling voor zichzelf een nieuwe

standaard. Ambitieus, maar haalbaar. Daarbij staat het optimaliseren van de zorg voor onze patiënten voorop. Wij

tonen daarmee dagelijks aan dat PW de kwaliteit van de zorg mede verbetert.

Met vriendelijke groet,

Richard Olivier

Zorggroepmanager Electieve Zorg Atrium MC Parkstad

Lezers schrijven

Organisatie Provinciaal Landelijk

Expertise overdragen

(vakinhoudelijk en procesmatig)

Gezamenlijk organiseren van

refereermomenten, symposia, dag

van de verpleging

Invloed uitoefenen op beleid

(politiek en AVVV, curriculum

van de vakinhoud)

VAR Limburg Kwaliteit en veili ghe id van ver plee gkun dige zorg waar borge n en ver betere n.

Interessante websites www.cbo.nl www.bigregister.nl www.Webnurse.nl

www.avvv.nl www.decubitus.nl www.nursing.nl

www.levv.nl www.verpleegkunde.net www.verpleegkunde.startkabel.nl

www.nizw.nl www.verpleegkunde.pagina.nl www.gobnet.nl

www.prismant.nl www.verpleegkundige.goedbegin.nl

20-24 augustus International Continence Society ( Rotterdam )

13 september Symposium V&VN Palliatieve Verpleegkunde Zorgen voor jezelf ( Antwerpen )

14 september 6e Congres Spoedzorg; VWS, Universiteiten van Utrecht en Nijmegen www.integratedcare.nl

14 september Workshop richtlijnen, LEVV, Utrecht

20 – 27 september Cursus Stomazorg ( basisprogramma ), Amsterdam 21 september Overgewicht in de jeugdzorg, Nunspeet

27 september Nurse Practitioner als onderzoeker

28 september Workshop Patiëntveiligheid, LEVV , Utrecht

4 oktober V&VN Netwerkdag VAR ( Ede )

5 oktober Humor in de hulpverlening, Geestelijke Gezondheidszorg Duffel ( België )

8 oktober Refereeravond Wetenschap in Praktijk

11 oktober Jonge drenkelingen, Nijmegen

19 oktober Afasie, Neurologie Duffel ( België )

25-27 oktober 5th European Congress on Violence in Clinical Psychiatry (Amsterdam)

November 2007 Tweedaagse workshop palliatieve zorg Turnhout ( België ) info bij: Felix Punt, telefoon: 06-52087858, e-mail: mailcontrapunt@planet.nl

November 2007 Leerwerkafdelingen: hype of de toekomst?

Vooraankondiging symposium over het project ZIC (samenwerking onderwijs- en zorginstelling).

Plaats: Heerlen. Kosten: niet bekend. Organisatie: Sevagram www.zicsevagram.nl

Voor meer informatie: www.venvn,nl of www.nursing.nl of www.google.nl

Agenda

De redactie van het Verpleegkundig Magazine Limburg is altijd op zoek naar suggesties, reacties en/of artikelen

voor het magazine. Mail naar var@atriummc.nl

Géneviève Sprenkels en Marieta Brand redactie.

Met dank aan: Korneel van den Broek, Paul Vogelaar, Chantal Claessen, Margret Lousberg, Sandra Houtepen-Strong, Richard

Olivier, Josta Heuts en AnnaMaria Hazen.

VAR Limburg

Atrium MC Parkstad

Orbis MC, Sittard-Geleen

Maastricht UMC

Laurentius ziekenhuis,

Roermond

VieCuri MC,

Noord-Limburg,

St. Jans Gasthuis, Weert

januari 2013

Jaargang 8

Nummer 1

ISSN 1871-658X

Verenigd sterk!

Redactie:

var@atriummc.nl

Telefoon: (045) 5766776

VAR Limburg Kwaliteit en veiligheid van verpleegkundige zorg waarborgen en verbeteren.Kwaliteit en veiligheid van verpleegkundige zorg waarborgen en verbeteren.Kwaliteit en veiligheid van verpleegkundige zorg waarborgen en verbeteren.Kwaliteit en veiligheid van verpleegkundige zorg waarborgen en verbeteren.

Organisatie Provinciaal Landelijk

Expertise overdragen

(vakinhoudelijk en procesmatig)

Gezamenlijk organiseren van

refereermomenten, symposia, dag

van de verpleging

Invloed uitoefenen op beleid

(politiek en AVVV, curriculum

van de vakinhoud)

Interessante websites www.cbo.nl www.bigregister.nl www.zorgportaal.nl

www.venvn.nl www.decubitus.nl www.nursing.nl

www.zorgprotocollen.nl www.verpleegkunde.net www.atriummc.nl/bibliotheek

www.prismant.nl www.verpleegkundige.goedbegin.nl www.verpleegkundigspecialismen.nl

Agenda

Voor de agenda van interessante symposia, lezingen en workshops verwijzen wij U naar de site van

VAR Atrium MC Parkstad:

www.atriummc.nl/var

Andere informatie? Bezoek: www.varlimburg.nl

www.venvn,nl

www.nursing.nl

www.google.nl