Gezonde scepsis - Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik · Gezonde scepsis is organisatorisch...

Omgang met de farmaceutische

industrie tijdens opleiding

geneeskunde

Welk beleid hanteren UMC's?

Gezonde scepsis

Colofon

AuteursLotte KleijerMartine van Eijk

april 2010

Gezonde scepsis heeft de grootst mogelijke zorg besteed aan deze uitgave. Aan de inhoudhiervan kunnen echter geen rechten worden ontleend. Gezonde scepsis is nietaansprakelijk voor directe of indirecte schade die het gevolg is van het gebruik van deinformatie die door middel van deze uitgave is verkregen. Niets uit deze uitgave maggebruikt worden zonder vooraf verkregen toestemming.

Gezonde scepsis is een initiatief van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik, IGZ,ministerie van VWS en NZa. Gezonde scepsis is organisatorisch ondergebracht bij hetInstituut voor Verantwoord Medicijngebruik.

Postbus 30893502 GB Utrecht [email protected]

Gezonde scepsis

Inhoud Omgang met de farmaceutische industrie tijdens opleiding geneeskundewelk beleid hanteren UMC's?

Summary

Samenvatting

Inleiding

1 Conclusies

2 Aanbevelingen

3 Resultaten3.1 Beschikbare gegevens3.2 Contacten met de farmaceutische industrie tijdens de opleiding3.3 Beleid op de opleiding ten aanzien van omgang met de industrie 3.4 Draagvlak voor het (verder) ontwikkelen van beleid

4 Methode 4.1 Oorspronkelijk opzet4.2 Noodzakelijke wijziging opzet

Bijlage1 Vragenlijst beleid UMC ten aanzien van de omgang met de

farmaceutische industrie

4

5

6

8

10

1212131418

202020

22

3Omgang met de farmaceutische industrie tijdens opleiding geneeskunde - welk beleid hanteren UMC's?

Omgang met de farmaceutische industrie tijdens opleiding geneeskunde - welk beleid hanteren UMC's?4

Summary

Conflict-of-interest policies of University Medical Centers in theNetherlandsThis report evaluates existing conflict-of-interest policies at UniversityMedical Centers (UMCs) in the Netherlands. This report is a Dutchresponse to an initiative of the American Medical Student Association(AMSA) and the Pew Prescription Project. It has been commissioned by theDutch Public Health Care Inspectorate (IGZ).

It is important for University Medical Centers (UMCs) to have a policy onthe interaction of faculty members and students with the pharmaceuticalindustry, as it has been proven that this interaction can influence medicaldecision making. To assess the policy of Dutch UMCs we have interviewedtwo deans and the president of the Dutch Medical Student Platform. Wehave also examined the available research and ethical codes (or codes ofintegrity) of the Dutch UMCs.

Our research shows that Dutch UMCs don't have a common policy onconflicts of interest related to pharmaceutical company involvement atthe faculty. There are integrity codes on each UMC. The framework oncompetencies for doctors in training also briefly addresses integrity issues.The monitoring of compliance with these policies is not clearly defined. Itis remarkable that all UMCs state that they consider transparency of greatimportance, but have not made public the relations of faculty memberswith pharmaceutical industry.

All eight Dutch University Medical Centers (UMCs) collaborate in the DutchFederation of University Medical Centers (NFU), which promotes theCenters' shared interests. After our interviews the NFU has stated that itwill work towards a central policy on relations with the pharmaceuticalindustry. Not all medical training is in UMCs, doctors will partly be trainedin peripheral teaching hospitals, this means that not all training is underthe supervision of the NFU and peripheral teaching hospitals do not haveto comply with the policies of the NFU.

Our recommendations are, first, to work on a central policy for all UMCsand the non-university training hospitals. This policy should includetransparency on the policy itself and its monitoring. The policy shouldalso include transparency on contacts of faculty members and studentswith the pharmaceutical industry, contact with pharmaceuticalrepresentatives (rep's) during the training and undergraduate educationon marketing strategies by the pharmaceutical industry.

The AMSA PharmFree Scorecard

evaluates conflict-of-interest policies

at 149 medical colleges and colleges

of osteopathic medicine in the United

States, with a focus on interaction

between students or faculty and the

pharmaceutical industry. Using letter

grades to assess schools' performance

in eleven potential areas of conflict,

the Scorecard offers a comprehensive

look at the current and changing

landscape of conflict-of-interest

policies across American medical

education, as well as more in-depth

assessment of individual policies that

govern industry interaction.

Omgang met de farmaceutische industrie tijdens opleiding geneeskunde - welk beleid hanteren UMC's? 5

Samenvatting

In dit rapport beschrijven we ons onderzoek naar het beleid van deuniversitair medische centra (UMC) ten aanzien van de omgang met defarmaceutische industrie tijdens de basisopleiding geneeskunde. Hetbelang van een duidelijk beleid ligt in het gegeven dat bij contacten metde farmaceutische industrie ongewenste beïnvloeding plaats kan vinden.Het onderzoek is gebaseerd op gesprekken met decanen van twee UMC's,ingevulde gestructureerde vragenlijsten, het bestuderen van diversebeschikbare research- en integriteitscodes en een gesprek met devoorzitter van het KNMG Studentenplatform. Dit rapport is geschreven inopdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Uit ons onderzoek blijkt dat UMC's geen uniform of centraal vastgesteldbeleid over dit onderwerp hebben. Het beleid is versnipperd weergegevenin diverse regelingen als research- en integriteitscodes of opleidings-plannen. Het toezicht op naleving van het eigen beleid is er niet, of niethelder omschreven. Vooruitlopend op de conclusies uit dit onderzoek, heeftde Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra in gesprekkenaangegeven draagvlak te willen om een centraal beleid, geldend voor allebasisopleidingen van de UMC's, op te stellen. Opvallend is dat de UMC'sbelang hechten aan transparantie over banden tussen medewerkers en defarmaceutische industrie, maar dat deze gegevens niet openbaar zijn.Daarnaast is het bestaande beleid alleen van toepassing op hetuniversitaire centrum zelf, en niet op de perifere opleidingsziekenhuizendie aan het UMC verbonden zijn. Uit dit onderzoek blijkt tevens dat erverschillende contactmomenten met de farmaceutische industrie mogelijkzijn tijdens de basisopleiding, zoals bijvoorbeeld betaalde lunches ensponsoring van studieverenigingen. De onderzochte UMC's proberen dezecontacten wel te beperken.

Wij geven in dit rapport een aantal aanbevelingen. De belangrijkste is hetformuleren van een uniform beleid, geldend voor alle UMC's en de perifereopleidingscentra waar geneeskunde studenten coschappen lopen. Ditbeleid zou moeten worden opgesteld door de UMC's zelf, via deNederlandse Federatie van Universitair Medische Centra. Binnen dit beleidmoet een aantal aspecten opgenomen worden zoals transparantie van hetbeleid zelf, transparantie van de banden die medewerkers van UMC'shebben met de farmaceutische industrie, omgang met artsenbezoekersgedurende de opleiding en onderwijs over marketingstrategieën van defarmaceutische industrie en de daarbij geldende regelgeving. Tot slotvinden wij dat er meer toezicht moet zijn op naleving van het opgesteldebeleid, in principe door de UMC's zelf. De visitatiecommissie van degeneeskundeopleiding moet het naleven van de gestelde regels toetsen.


Inleiding

In dit rapport beschrijven we de uitkomsten van ons onderzoek naar hetbeleid van de medische faculteiten ten aanzien van de omgang met defarmaceutische industrie. Dit rapport is geschreven in opdracht van deInspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Het wordt tevens aangebodenaan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), deNederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en hetKNMG Studentenplatform.

Met dit rapport beogen we niet alleen de aard van contacten tussengeneeskundestudenten en de farmaceutische industrie in kaart tebrengen. Ook proberen we het (verschil in) beleid van de acht UMC's overhun omgang met de farmaceutische industrie gedurende de basis-opleiding inzichtelijk te maken. We hebben niet onderzocht in welke matebeïnvloeding plaatsvindt gedurende de opleiding tot basisarts.

Uit onderzoek blijkt dat marketingactiviteiten van de farmaceutischeindustrie het voorschrijfgedrag van artsen beïnvloeden1. Recent onderzoekheeft aangetoond dat geneeskundestudenten door het ontvangen vankleine attenties als een pen of een blocnote, een positief beeld krijgen vanhet genoemde product op de attentie2 en daarnaast aangebodeninformatie niet goed op waarheid kunnen beoordelen3. Dat betekent nietalleen dat zelfs kleine attenties al beïnvloeden, maar ook dat beïnvloedingal vroeg in de carrière van de arts kan plaatsvinden: nog voordat hetvoorschrijven van geneesmiddelen daadwerkelijk start.

In de Verenigde Staten blijken er veel contacten te bestaan tussen demedische opleidingen en de farmaceutische industrie. Onvrede hieroveronder Amerikaanse geneeskundestudenten heeft er toe geleid dat in 2007de Pharmfree Score Card is ontwikkeld. De medische studentenorganisatieAMSA heeft een vragenlijst ontwikkeld die het beleid van de opleiding overde omgang met de farmaceutische industrie scoort op items zoals omgangmet artsenbezoekers, betrokkenheid bij het onderwijs, aannemen vangiften. Jaarlijks kunnen de universiteiten hun beleid opnieuw laten scorenals er aanpassingen zijn geweest. De ontwikkeling van de Pharmfree ScoreCard heeft de universiteiten gestimuleerd het beleid in de omgang met deindustrie kenbaar te maken en te verbeteren.4 Vanaf 2007 tot 2009hebben steeds meer universiteiten hun beleid bekendgemaakt en latenscoren. Daarnaast blijkt dat de universiteiten ook beter scoorden nadat hetbeleid herzien was.

1 Wanzana et al. Physicians and the pharmaceutical industry: is a gift ever just a gift? JAMA 2000;283: 373-380.2 Grande et al. Effect of exposure to small pharmaceutical promotional items on treatmentpreferences. Arch Intern Med 2009; 169:887-93.3 Dekker et al. On pens and presents: a teaching Experiment to assess the influence ofpharmaceutical industry promotional activities on medical students. JIAMSE 2009;4:142-144.4 www.amsascorecard.org.


Bovenstaande ontwikkelingen maken de vraag interessant op welkemomenten er contacten kunnen zijn tussen Nederlandse geneeskunde-studenten en de farmaceutische industrie gedurende hun opleiding totbasisarts. Ten tweede rijst de vraag of de geneeskundeopleidingen specifiekbeleid hebben ontwikkeld om mogelijke beïnvloeding tijdens de opleidingte beperken. Ten derde willen we weten wat dit beleid dan precies inhoudten of we dit beleid een score kunnen geven naar het voorbeeld van dePharmfreeScore Card. Tot slot peilen we in dit rapport het draagvlak bij hetKNMG-studentenplatform en bij de UMC's voor het belang van beleid in deomgang met de farmaceutische industrie.


1 Conclusies

1. De universitair medische centra (UMC) hebben nauwelijksopenbaar gemaakt beleid ten aanzien van de omgang metfarmaceutische industrie tijdens de basisopleiding. Het bestaandebeleid is versnipperd weergegeven. Ten minste twee van de in totaal acht UMC's hebben een actief beleid omde contacten tussen industrie en medisch student te beperken. Zes UMC'shebben een openbare integriteitscode of een researchcode waarin eenaantal regels over de omgang met de farmaceutische industrie beschrevenstaat, onder andere over belangenverstrengeling. De meeste regels zijnniet direct op de geneeskundestudenten van de basisopleiding vantoepassing, wel als het gaat om het uitvoeren van wetenschappelijkonderzoek. Er bestaat momenteel geen gemeenschappelijk beleid geldendvoor de medische basisopleiding. De Nederlandse Federatie vanUniversitair Medische Centra (NFU) heeft naar aanleiding van degesprekken tijdens dit onderzoek wel het initiatief genomen draagvlak tecreëren bij de UMC's om tot een meer eenduidig beleid over de omgangmet de farmaceutische industrie tijdens de basisopleiding te komen.

2. Het beleid over de omgang met de farmaceutische industrie vande UMC's geldt alleen voor het eigen UMC en niet voor de perifereklinieken.De UMC's hebben alleen zeggenschap over de eigen opleiding op het UMC,en niet over de opleiding in de perifere opleidingsklinieken die aan hetUMC verbonden zijn. Dat betekent dat de door het UMC opgestelde regelsvoor de omgang met de farmaceutische industrie alleen voor hetbetreffende UMC geldt. Bovendien is het opleidingsbeleid alleen vantoepassing op de basisopleiding, en niet op de medische vervolgopleiding.

3. Het beleid over de omgang met de farmaceutische industrieverschilt per UMC.Bij dit onderzoek zijn verschillende aspecten van het bestaande (enbeschikbare) beleid tegen het licht gehouden. De UMC's hebbenantwoorden van onze vragenlijst alleen doorgegeven aan de voorzitter vande bestuurscommissie onderwijs en onderzoek van de NFU. Hieruit bleekeen grote diversiteit aan beleid met betrekking tot de basisopleiding en deomgang met de farmaceutische industrie. Gezonde scepsis heeft dezeantwoorden niet zelf kunnen analyseren omdat de antwoorden niet zijnvrijgegeven. Wel is duidelijk dat in de beschreven research- enintegriteitscodes een onderwerp als belangenverstrengeling overalterugkeert, maar dat uitwerkingen verschillend zijn. Opvallend is dat deUMC's aangeven dat transparantie over belangenverstrengeling belangrijkis, maar dat niet één UMC alle banden die medewerkers hebben met deindustrie, publiekelijk of alleen voor eigen medewerkers openbaar maakt.


4. Het toezicht op naleving van de eigen codes van de UMC's is niethelder beschreven. De research- en integriteitscodes geven geen helder zicht op wat voormanier er toezicht plaatsvindt op het naleven van alle regels ten aanzienvan de omgang met de farmaceutische industrie. Twee UMC's kennen eenprocedure voor het melden van gedragingen die niet volgens deresearchcode zijn en geven aan hoe deze meldingen getoetst worden.

5. De geïnterviewde decanen erkennen het belang van een helderbeleid dat de omgang met de farmaceutische industrie beschrijft.Voor het KNMG Studentenplatform is dit onderwerp geen speerpunt.De twee geïnterviewde decanen hebben aangegeven groot belang tehechten aan het beperken van de invloed van de farmaceutische industrietijdens de opleiding tot arts. De rol die de farmaceutische industrie kanhebben op het voorschrijfgedrag is bij beiden een belangrijke factor waaropdeze mening gebaseerd is. Voor het KNMG Studentenplatform isbeïnvloeding door de farmaceutische industrie tijdens de basisopleidingmomenteel geen speerpunt. Het KNMG Studentenplatform ziet in hetbeperken van de invloed van de farmaceutische industrie voornamelijk eentaak voor de faculteiten.

6. Tijdens de basisopleiding bestaat de mogelijkheid van contacttussen farmaceutische industrie en geneeskundestudent.Geneeskundestudenten kunnen op verschillende manieren in aanrakingkomen met de farmaceutische industrie tijdens hun basisopleiding.Voorbeelden hiervan zijn: sponsoring van medische studieverenigingen, hetaanbieden van stageplaatsen door de industrie, aanbieden van betaaldelunches in ziekenhuizen. Sponsoring van wetenschappelijk onderzoek(tijdens de wetenschappelijke stage van de opleiding) kan ookplaatsvinden. Van twee UMC's is bekend dat de farmaceutische industrieniet betrokken is bij het onderwijs tijdens de basisopleiding.

7. Studenten zijn zich niet goed bewust van mogelijke beïnvloedingdoor de farmaceutische industrie. Het KNMG Studentenplatform geeft aan dat geneeskundestudenten nietaltijd bewust zijn van de subtiele wijze waarop beïnvloeding door deindustrie plaatsvindt. Zo ervaren studenten het aannemen van pennen endergelijke niet als vorm van beïnvloeding, ook al wijst onderzoek andersuit.5 Studenten lijken daarmee weinig bewust te zijn van de impact vanmarketingstrategieën.

5 Grande et al. effect of exposure to small pharmaceutical promotional items on treatmentpreferences. Arch Intern Med 2009; 169:887-93.


2 Aanbevelingen

1. Ontwikkelen van een gemeenschappelijk beleid ten aanzien vande omgang met de farmaceutische industrie op de universitairecentra voor de opleiding tot basisarts.Gezonde scepsis is van mening dat de opleiding tot basisarts gevrijwaardmoet zijn van oneigenlijke invloed van de farmaceutische industrie. Hetontwikkelen van een gemeenschappelijk beleid op de UMC's om dezeinvloed te weren is daarbij van belang. Het beleid moet helder beschrevenzijn en niet versnipperd weergegeven in diverse beleidscodes. Gezondescepsis vindt dat de volgende aspecten in dit beleid opgenomen moetenworden: transparantie van het beleid zelf; transparantie van de banden diealle medewerkers van UMC's hebben met de farmaceutische industrie;geldigheid van het beleid in zowel academie als perifere opleidingskliniek;onderwijs tijdens de basisopleiding over marketingstrategieën van defarmaceutische industrie en de omgang met artsenbezoekers gedurendede opleiding. Gezonde scepsis meent dat de UMC's zelf, via de NederlandseFederatie van Universitair Medische Centra, zorg moeten dragen voor hetontwikkelen van dit beleid. Het initiatief van de NFU om te onderzoeken ofhiertoe een draagvlak is, is een welkome eerste stap.

2. Verbetering van de huidige codes omtrent omgang met deindustrie in ziekenhuizen.De huidige integriteitscodes en researchcode moeten op alle UMC's geldenvoor alle medewerkers en studenten van de UMC's en niet alleen vooronderzoekers. Hierbij moet ook de omgang met bijvoorbeeld artsen-bezoekers opgenomen worden.

3. Meer toezicht op naleving van de eigen opgestelde codes. Gezonde scepsis vindt dat er meer toezicht binnen de UMC's moet zijn ophet naleven van de eigen codes. Het toezicht, noch sancties op het niet-naleven van de gemaakte afspraken zijn momenteel helder omschreven.Gezonde scepsis meent dat de UMC's primair verantwoordelijk zijn voor hetnaleven ervan. De visitatiecommissie van de geneeskundeopleiding moethet naleven van de gestelde regels toetsen bij de periodieke visitatie vande opleiding.

4. Bewustwording van de rol van de farmaceutische industrie op hetvoorschrijfgedrag bij geneeskundestudenten bevorderen.Jong geleerd is oud gedaan. Gezonde scepsis vindt dat artsen zo vroegmogelijk in de opleiding scholing moeten krijgen over marketing-strategieën van de industrie en de invloed die dat heeft op het voorschrijf-gedrag van artsen. Dit bevordert de bewustwording. Onderzoek heeftaangetoond dat dit helpt bij het beperken van de invloed6.

6 Wofford et al. Teaching appropriate interactions with pharmaceutical company representatives: Theimpact of an innovative workshop on student attitudes BMC Medical Education 2005, 5:5doi:10.1186/1472-6920-5-5.


Het formuleren van meer specifieke eindtermen voor het basiscurriculum opdit gebied biedt een helder kader om bewustwording onder de aandacht tebrengen. Hier ligt een taak voor de Nederlandse Federatie van UniversitairMedische Centra. UMC's kunnen gezamenlijke afspraken maken over deminimale duur en inhoud van scholing op dit onderwerp, zodat dit geborgdwordt binnen de opleiding.

5. Openbaarheid van banden van medewerkers met de farmaceutischeindustrie is gewenst.Medewerkers van een UMC zijn vaak betrokken bij wetenschappelijk onder-zoek, al dan niet gesponsord door farmaceutische bedrijven. Om de onafhan-kelijkheid van het onderzoek te garanderen, is transparantie van de bandentussen onderzoekers en farmaceutische industrie gewenst. Daar veel onder-zoekers bij het onderwijs aan studenten betrokken zijn, en wetenschappelijkonderzoek ook onderdeel is van de basisopleiding, dient deze transparantieook de integriteit van het onderwijs. Medewerkers van het UMC hebben ookeen voorbeeldfunctie voor het leren van de dagelijkse praktijk.

6. Meer informatie over medische vervolgopleidingen gewenst.Gezonde scepsis heeft momenteel geen zicht op het beleid dat medischevervolgopleidingen hanteren in de omgang met de farmaceutische industrie.De huidige beschikbare gegevens geven alleen informatie over de basis-opleiding. Gezonde scepsis pleit voor een vervolgonderzoek onder artsen inopleiding tot specialist.

Achtergrondinformatie opleidingsstructuur geneeskunde.

Voor een helder begrip en overzicht gaan we hier eerst in op de opleidings-structuur

van geneeskunde, voordat we de onderzoeksresultaten weergeven.

Basisopleiding

De opleiding geneeskunde is in acht universitair medische centra mogelijk. Dit zijn

het Erasmus MC (Rotterdam), het AMC (Amsterdam), het VUMC (VU, Amsterdam),

het LUMC (Leiden), het UMC Utrecht (Utrecht), het UMC St. Radboud (Nijmegen), het

UMCG (Groningen) en het Maastricht UMC+ (Maastricht). Elk UMC vormt een

bestuurlijk geheel bestaand uit in ieder geval het academische ziekenhuis en de

faculteit geneeskunde van de aan het UMC gelieerde universiteit. De decaan van de

faculteit geneeskunde is eindverantwoordelijk voor de opleiding tot basisarts.

De opleiding bestaat uit zes jaar basisopleiding. Elk UMC kent een eigen opbouw van

het curriculum waarbij centraal geformuleerde eindtermen volgens het Raamplan

2009 gehanteerd worden. In elk curriculum zijn onder andere opgenomen: het

volgen van colleges; het lopen van coschappen gedurende twee jaar; en het uitvoeren

van een wetenschappelijke onderzoeksstage. De coschappen kunnen in het UMC zelf

worden gevolgd, maar ook in perifere ziekenhuizen die aan een UMC verbonden zijn.

Na het afronden van deze zes jaar is de geneeskundestudent basisarts en bevoegd

tot het voorschrijven van medicatie.

Medische vervolgopleiding

Na het afronden van de opleiding tot basisarts, kan voor een vervolgopleiding

worden gekozen (medische specialisatie). Afhankelijk van de gekozen specialisatie is

de duur drie tot zes jaar. De medische vervolgopleidingen vallen buiten het bestek

van dit onderzoek.


3 Resultaten

De resultaten van dit onderzoek zijn verkregen door de acht decanen vande universitair medische centra te benaderen om een gestructureerdevragenlijst via een interview te beantwoorden. Met de uitkomsten wildenwij het beleid op de UMC's scoren. Zie voor verdere details van deonderzoeksopzet hoofdstuk 4. Hieronder geven wij weer hoe de resultatenuiteindelijk tot stand zijn gekomen.

3.1 Beschikbare gegevens

Medewerking van de UMC's aan het onderzoekTwee decanen (LUMC en VUMC) reageerden positief op het verzoek eengesprek aan te gaan naar aanleiding van ons onderzoek. Met hen is eeninterview gehouden. Eén decaan (Erasmus MC) gaf aan het verzoek eerstte willen bespreken met de voorzitter van de bestuurscommissie onderwijsen onderzoek van de Nederlandse Federatie van Universitair MedischeCentra (NFU), waar alle decanen zitting in hebben. De decaan van hetLUMC bleek tevens voorzitter te zijn van deze bestuurscommissie. Deze gafin het gesprek aan dat meerdere decanen een voorkeur hebben de vragencentraal te bespreken, zodat een eensluidend antwoord gegeven kanworden.

Hierop is besloten de gestructureerde vragenlijst aan te bieden aan debestuurscommissie onderwijs en onderzoek van de NFU met de vraag ofelke UMC de vragen apart wil beantwoorden. Volgens afspraak in debestuurscommissie heeft alleen het LUMC de vragenlijst volledigbeantwoord. De opleidingsdirecteuren hebben de vragen met betrekkingtot het onderwijs aan geneeskundestudenten wel beantwoord en aan devoorzitter van de bestuurscommissie onderwijs en onderzoek van de NFUverstuurd. Dit betreffen de vragen 5A tot en met 5B genoemd in bijlage 1.Volgens de voorzitter bleken de antwoorden zo divers dat nu eerstgepoogd wordt een centraal beleid op te stellen. De intentie daarvoor isinmiddels uitgesproken. De antwoorden van de UMC's op dezevragenlijsten zijn niet vrijgegeven aan de onderzoekers van Gezondescepsis. Het is daarom niet gelukt het beleid van de acht UMC's te scoren.Dit onderzoek bevat een beschrijving van de beschikbare gegevens uit detwee interviews, de geraadpleegde beschikbare research- enintegriteitscodes en de ingevulde vragenlijst van het LUMC.

Research- en integriteitscodesNaast het versturen van een gestructureerde vragenlijst aan de UMC's isook gezocht naar bestaand en openbaar beschikbaar beleid. UMC'shebben dit beleid weergegeven in research- of integriteitscodes.


De volgende universitaire centra hebben zo'n code opgesteld die viainternet beschikbaar is: AMC7, LUMC8, UMCG9, UMC Utrecht10 en VUMC11.Het Erasmus MC12 heeft een brochure waarin een samenvatting staat vande integriteitscode, maar die bevat te weinig concrete informatie om in ditonderzoek opgenomen te worden. Het VUMC heeft een researchcode vooronderzoekers, die momenteel uitgebreid wordt naar het opleidings- enonderwijsdomein. Het VUMC stelt de uitgebreide code te zijner tijdbeschikbaar voor andere faculteiten. De research- en integriteitscodes vanhet UMC Utrecht, het Erasmus MC en het LUMC gelden voor behandelaren,studenten en medewerkers. De overige UMC's vermelden niet expliciet datde regels ook gelden voor geneeskundestudenten.

De verschillende codes zijn deels gebaseerd op de vijf principes uit deNederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening die in 2004 isopgesteld door de Vereniging van Universiteiten (VSNU). Deze principeszijn: zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, controleerbaarheid, onpartijdigheiden onafhankelijkheid13. Het LUMC kent naast een code Integriteitwetenschappelijk onderzoek ook een code Integriteit kennisoverdracht14.Hierin staan gedragsregels voor medewerkers die betrokken zijn bij hetmedisch onderwijs.

De resultaten die hieronder vermeld staan, zijn afkomstig van tweeinterviews, waarbij gebruik is gemaakt van de gestructureerde vragenlijsten een schriftelijk ingevulde gestructureerde vragenlijst en het raadplegenvan de diverse integriteits- of researchcodes, voor zover die debasisopleiding betreffen. Daarnaast is een gesprek gevoerd met devoorzitter van het KNMG Studentenplatform. Hij is tevens medisch studentbij het UMCG en gaf voor het UMCG op persoonlijke titel informatie.

3.2 Contacten met de farmaceutische industrie tijdens de opleiding

Contacten tijdens de opleiding tot basisartsTijdens de basisopleiding is het contact tussen de farmaceutische industrieen de geneeskundestudent over het algemeen beperkt op het VUMC, hetLUMC en het UMCG, zo blijkt uit de interviews en de ingevulde vragenlijst.Van de overige UMC's zijn hierover geen gegevens bekend. Mogelijkecontactmomenten zijn: onderwijs gegeven door de farmaceutischeindustrie; betaalde co-lunches door de industrie; contacten tussenmedische studieverenigingen en de industrie; aanbieden van stageplaatsenof studiebeurzen door de industrie; en het contact hebben metartsenbezoekers tijdens het doorlopen van de coschappen.

7 http://www.amc.nl/upload/teksten/research%20institutes/AMC%20Researchcode.pdf.8 http://www.lumc.nl/0000/12296/71210055247221/71205035804221/.9 http://www.rug.nl/umcg/onderzoek/researchcode/index.10 Van Tiel. Integriteitscode UMC Utrecht.11 http://www.emgo.nl/downloads/Researchcode-VUmc.pdf.12 www.eur.nl/integriteitscode (alle websites geraadpleegd op 11 januari 2010).13 Van der Heijden et al. De Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening, oktober 2004.14 http://www.lumc.nl/0000/12296/71210055247221/71205035804221/71205040510221/.


Contacten van de farmaceutische industrie met medischestudieverenigingenAlle acht opleidingsplaatsen kennen een medische studievereniging. Dezestudieverenigingen bieden naast een gezelligheidsaspect ook eenbelangenvertegenwoordiging voor het onderwijs. Een medischestudievereniging genereert inkomsten uit onder andere lidmaatschap,subsidie van het UMC en sponsoring van bedrijven. Bij ten minste tweeverenigingen vindt (hoofd)sponsoring plaats door de farmaceutischeindustrie (medische studievereniging uit Utrecht en Nijmegen). De hoogteen aard van deze sponsoring is niet onderzocht. Of voor sommigenspecifieke activiteiten (zoals bijvoorbeeld symposia) nog incidenteelsponsoring plaatsvindt door de industrie is niet bekend.

Aanbod van studiebeurzen/stageplaatsen door de farmaceutischeindustrie Binnen het LUMC komt het aanbieden van stageplaatsen door defarmaceutische industrie weinig voor. Via de medische studieverenigingwordt nog wel eens een banen- of stagemarkt aangeboden, waar deindustrie bij aanwezig kan zijn. Voor sponsoring van internationaalcongresbezoek gelden de regels van de integriteitscode kennisoverdracht.Dit zal in de basisopleiding echter weinig voorkomen. Van overige UMC's isniet bekend of geneeskundestudenten stageplaatsen krijgen aangebodenvan de industrie.

3.3 Beleid op de opleiding ten aanzien van omgang met de industrie De universitair medische centra hebben beleid ontwikkeld voor de omgangmet de farmaceutische industrie. Dit beleid is versnipperd weergegeven indiverse integriteits- of researchcodes of in het opleidingsplan. Het is nietaltijd duidelijk of deze codes ook voor de geneeskundestudent gelden, ofalleen voor 'medewerkers'. Voor de onderdelen van het beleid diebetrekking hebben op het onderwijs aan geneeskundestudenten, gelden deregels van het opleidingsplan van de UMC's. Het beleid van de UMC's is nietcentraal vastgelegd en niet uniform.

De gestructureerde vragenlijst bevat de aspecten waaraan het beleid op deUMC's getoetst is. Deze aspecten zijn het weren van contacten tussenstudent en industrie, scholing over de rol van de farmaceutische industrie,omgaan met proefmonsters en artsenbezoekers, aannemen vangeschenken, transparantie over banden met de industrie, omgaan metbelangenverstrengeling, toezicht op het eigen beleid en tot slot degeldigheid van het UMC-beleid in het perifere ziekenhuis. We beschrijvenkort de inhoud van de het beleid op deze punten en op wat voor manier ditvan toepassing is op de opleiding tot basisarts.

a. Reikwijdte van opleidingsverantwoordelijkheid van de UMC'sDe universitair medische centra (UMC) zijn primair verantwoordelijk voor deopleiding tot basisarts. Dat geldt niet voor de medische vervolgopleidingenwaaraan de UMC's wel een belangrijke bijdrage leveren. Deze vervolg-opleidingen kennen eigen opleidingseisen en mogelijk ook een eigen beleidten aanzien van de omgang met de farmaceutische industrie. Dat is in ditonderzoek niet onderzocht. Tijdens de opleiding tot basisarts vindt een deelvan de coschappen vaak plaats in een aan het UMC verbonden perifeerziekenhuis. De research- en integriteitscode van UMC's gelden over hetalgemeen alleen voor de wetenschappers van het UMC.


Bij het Erasmus MC, het UMCU en het LUMC gelden deze codes ook voorbehandelaars, studenten en medewerkers.

b. Het weren van contactmomenten tussen geneeskundestudentenen farmaceutische industrieHet LUMC en het VUMC kennen een actief beleid om contacten tussenstudent en industrie te beperken. Het LUMC heeft dit omschreven in decode 'Integriteit kennisoverdracht', bij het VUMC kwam dit uit het interviewnaar voren, maar staat dit beleid niet beschreven in een beschikbare code.Op deze UMC's wordt elke vorm van sponsoring door de farmaceutischeindustrie gemeden tijdens het basiscurriculum: er is geen betrokkenheid bijhet onderwijs, noch bij lunches en dergelijke. Ook in het UMCG vindt geenonderwijs plaats door de farmaceutische industrie, dat bleek uit hetgesprek met de voorzitter van het KNMG Studentenplatform. Wel zijn erlunches voor (co)assistenten die aangeboden worden door defarmaceutische industrie.

Het LUMC hanteert voor de medische studievereniging de regel datgeldelijke subsidies van de farmaceutische industrie niet zijn toegestaan,tenzij het gaat om carrière gerichte activiteiten als een stage- ofbanenmarkt. In dat geval mag alleen de stageplek dan wel baanaangeboden worden, en geen reclame gemaakt worden voor de productenvan de farmaceutische industrie. Het initiatief voor deze regeling lag bij dedecaan van Het LUMC. De regeling is niet beschreven in een beschikbarecode. Bij het UMCG vindt alleen sponsoring aan de medischestudievereniging plaats door de farmaceutische industrie als het gaat omkleinere evenementen als een congres of een introductieweek. Dit gaat devoorzitter van het KNMG Studentenplatform aan, tevens student aan hetUMCG. De medische studievereniging in Groningen wil zelf geenfarmaceutische industrie als hoofdsponsor, om associatie of slechtepubliciteit te voorkomen. Er zijn geen regels van het UMCG opgelegd.

De integriteit- en researchcodes beschrijven geen regels voor geneeskunde-studenten voor het hebben van nevenfuncties bij de farmaceutischeindustrie. Uit ons onderzoek blijkt dat deze mogelijke vorm van contactgeen, of in ieder geval geen grote, rol speelt.

c. Scholing over beïnvloeding en belangenverstrengeling tijdensopleiding Bij het VUMC krijgen jonge wetenschappers een training aangeboden overde mogelijke vormen van beïnvloeding door de farmaceutische industrie.Tijdens het basiscurriculum en de vervolgopleiding tot medisch specialist iser geen scholing over dit onderwerp. Uit de researchcode van het AMC blijktdat ook hier onderwijs wordt aangeboden aan beginnende promovendiover de researchcode in het algemeen. Dit is dus na het afronden van debasisopleiding. Het LUMC besteedt tijdens het blok wetenschappelijkvorming in het basiscurriculum drie uur hoorcollege aan de invloed van defarmaceutische industrie op onderzoekers en op het voorschrijfgedrag vanartsen. Van de overige UMC's zijn geen gegevens bekend. Bij het UMCG iswel aandacht voor de vorming van wetenschappelijke integriteit maar datgaat meer over het schrijven van artikelen en beïnvloeding vanuit demaatschappij. De rol van de farmaceutische industrie wordt niet specifiekbesproken.


d. Omgaan met proefmonsters en generieke geneesmiddelenTijdens de coschappen en bij het doen van wetenschappelijk onderzoek zoude medisch student proefmonsters aangeboden kunnen krijgen door defarmaceutische industrie. Dit is een vorm van beïnvloeding en daarom alsaspect meegenomen in ons onderzoek. Uit de ingevulde vragenlijst blijktdat in het LUMC medewerkers geen proefmonsters van geneesmiddelenmogen aannemen. Bij geneesmiddelenonderzoek waarbij een firmageneesmiddelen beschikbaar stelt, moet dit altijd worden goedgekeurddoor de Commissie Medische Ethiek (CME). Hierbij wordt gelet of hetonderzoeksvoorstel geen seeding trial betreft. Hiermee wordt genees-middelenonderzoek bedoeld waarbij de farmaceutische industrie hetonderzoek financiert en het onderzoek een hoog marketinggehalte lijkt tehebben.

Binnen het LUMC wordt doelmatig geneesmiddelengebruik bevorderd. Ookin het UMCG is hier aandacht voor. De nadruk in de scholing ligt daarbij ophet kiezen van generieke middelen. Voor de geneeskundestudent is dit vanbelang omdat het leren voorschrijven van generieke middelen bijdraagtaan doelmatig geneesmiddelengebruik en de keuze in de toekomst minderop spécialités zou kunnen vallen.

e. Omgaan met artsenbezoekersHet ontmoeten van artsenbezoekers is voor de geneeskundestudent alleenrelevant tijdens het doorlopen van de coschappen in het academischziekenhuis of in een perifere kliniek. Het LUMC kent geen expliciete regelsover het omgaan met artsenbezoekers. Het ontvangen van artsen-bezoekers mag alleen op afspraak plaatsvinden. Daar houden ze zich ookaan. Van de overige UMC's zijn geen gegevens beschikbaar.

f. Aannemen van geschenken of betaalde lunches van defarmaceutische industrieHet LUMC hanteert de code 'Integriteit kennisoverdracht' voor hetaannemen van geschenken en betaalde lunches van de industrie. Ook hiergeldt weer dat dit aspect van beleid alleen tijdens de coschappen relevantis. De Leidse code geeft aan dat medewerkers geen cadeaus mogenaannemen van commerciële instellingen. Het genieten van gastvrijheid vande farmaceutische industrie is acceptabel zolang deze functioneel is. Decode expliceert dit niet nader. Op het VUMC vinden geen betaalde lunchesplaats. Bij het UMCG wordt dit wel gedaan voor bijvoorbeeld coassistenten.Hoe de overige UMC's hiermee omgaan is onbekend.

g. Transparantie banden met industrieDe verschillende integriteits- en researchcodes geven aan dat ertransparantie moet zijn over de banden met de farmaceutische industrie.Deze transparantie houdt in dat relaties met de industrie bekend moetenzijn bij de Medisch Ethische Commissie als het gaat om onderzoek, en bijde leidinggevende of raad van bestuur als het gaat om nevenfuncties. Overhet algemeen kennen de UMC's geen openbaarheid van de nevenfunctiesof het hebben van financiële banden met de farmaceutische industrie. Inhet LUMC geldt dat nevenfuncties van hoogleraren publiekelijk bekendmoeten zijn, maar van overige medewerkers niet.


Eerder onderzoek van Gezonde Scepsis onder bijzonder hoogleraren bijUMC's kon deze transparantie in zijn algemeenheid niet duidelijkbevestigen15. Het hebben van een nevenfunctie zelf is niet direct vantoepassing op de geneeskundestudent. Wel kan het hebben vannevenfuncties de medewerker beïnvloeden. Medewerkers van het UMC zijnvaak betrokken bij het onderwijs aan geneeskundestudenten en hebbeneen voorbeeldfunctie voor het leren van de dagelijkse praktijk tijdens decoschappen. Indirect kan het hebben van nevenfuncties van medewerkersvan invloed zijn op de geneeskundestudent.

h. Omgaan met mogelijke belangenverstrengelingDe research- en integriteitscodes van het AMC, LUMC, UMCG, UMCU enVUMC hebben alle een paragraaf opgenomen over het belang van hetvoorkomen van belangenverstrengeling. Belangenverstrengeling wordthierin omschreven 'als een onderzoeker of instelling financiële ofpersoonlijke banden heeft met andere personen of organisaties die zijnhandelen beïnvloeden16'. Bijvoorbeeld in de vorm van een financiële relatie.Dit aspect is van het beleid is voor de geneeskundestudent van belang voorzover deze meewerkt aan wetenschappelijk onderzoek tijdens dewetenschapsstage van de basisopleiding.

Medewerkers die deelnemen aan het wetenschappelijk proces binnen hetAMC moeten jaarlijks aan de directeur bedrijfsvoering aangeven welkerelaties zij hebben met 'een potentiële bron van belangenverstrengeling17'.Deze meldingen worden doorgegeven aan een vertrouwenspersoon waarnabeoordeeld wordt of er sprake is van belangenverstrengeling. In principezijn deze meldingen niet openbaar. De researchcode beschrijft wat voorsituaties tot mogelijke belangenverstrengeling kunnen leiden. Voorbeeldenhiervan zijn situaties waarbij vooringenomenheid bij onderzoek een rol kanspelen (onder andere adviseurschappen bij financiers van het onderzoek),situaties waarbij gebruikgemaakt wordt van informatie (onder andereondersteuning van onderzoek onder voorwaarde dat resultatenongepubliceerd blijven) of waarbij de onderzoeker onderhandelt metzichzelf (bijvoorbeeld aanschaffen van materiaal bij een bedrijf waarin deonderzoeker een belang heeft).

De researchcode van het UMCG en de integriteitscode van het VUMCbeschrijven geen heldere handelwijze voor het melden van mogelijkebelangenverstrengeling, maar benoemt wel dezelfde situaties diebelangenverstrengeling in de hand werken. De integriteitscode van hetUMCU meldt dat financiële relaties bij patiëntgebonden onderzoek gemeldmoeten worden bij de Medisch Ethische Toetsingscommissie (METC). Voorniet-patiëntgebonden onderzoek geldt dat de onderzoeker iederepotentiële vorm van belangenverstrengeling moet melden bij de Raad vanBestuur.

15 Van Eijk et al. (2009). Bijzonder Hoogleraren Geneeskunde en Farmacie in Nederland.Onderzoeksrapport.16 http://www.amc.nl/upload/teksten/research%20institutes/AMC%20Researchcode.pdf.Geraadpleegd 11 januari 2010.17 http://www.amc.nl/upload/teksten/research%20institutes/AMC%20Researchcode.pdf.Geraadpleegd 11 januari 2010.


i. Toezicht op naleving van de eigen regelsDe research- en integriteitscodes geven geen duidelijkheid of, en zo ja hoe,er toezicht plaatsvindt op het naleven van het beleid ten aan zien van deomgang met de farmaceutische industrie. Het LUMC geeft aan dat ditdeels de eigen verantwoordelijkheid is van medewerkers. Er is geen controlevan de hoogte van een vergoeding die de farmaceutische industrie betaaltvoor bewezen diensten. Het AMC heeft een procedure opgesteld voor hetmelden van gedragingen die niet volgens de researchcode zijn. Eenaangestelde ombudsman wetenschap toetst deze meldingen. Het LUMCheeft een vertrouwenspersoon voor deze taak. Het is niet onderzocht of ermeldingen zijn geweest.

j. Geldigheid van de regels voor perifere opleidingskliniekenHet LUMC en het VUMC hebben aangegeven dat de huidige regelgevingalleen geldt voor het UMC en niet voor de opleidingsklinieken die er aanverbonden zijn. Dit houdt voor de student in dat tijdens het volgen vancoschappen in een perifeer ziekenhuis, andere of geen regels gelden tenaanzien van de omgang met de industrie.

3.4 Draagvlak voor het (verder) ontwikkelen van beleid

Standpunt van de decanenUit de twee gesprekken met de decanen van het LUMC en VUMC blijkt datin deze centra groot belang wordt gehecht aan het beperken van de invloeddie de farmaceutische industrie kan hebben op geneeskundestudententijdens de opleiding tot basisarts. De decaan van het VUMC gaf aan datbeïnvloeding uitermate subtiel kan gebeuren en dat arts en onderzoekerzich daar lang niet altijd van bewust zijn. De decanen zien een duidelijke rolvoor de UMC's om geneeskundestudenten te 'wapenen' tegen de rol van defarmaceutische industrie op het voorschrijfgedrag. Dit heeft op het LUMCgeleid tot het geven van scholing tijdens het basiscurriculum en bij hetVUMC tot het uitbreiden van de bestaande researchcode naar hetonderwijsdomein. Aan uniforme afspraken voor alle UMC's ontbreekt hetnog, maar de voorzitter van de bestuurscommissie onderwijs en onderzoekvan de NFU heeft aangegeven hier binnen de Nederlandse Federatie vanUniversitair Medische Centra aan te gaan werken.

Standpunt van het KNMG StudentenplatformHet KNMG Studentenplatform geeft aan dat de omgang met defarmaceutische industrie tijdens de basisopleiding op dit moment voor destudent geen prioriteit heeft. Het KNMG Studentenplatform heeft het ideedat beïnvloeding door de farmaceutische industrie bijgeneeskundestudenten niet op grote schaal plaatsvindt. Het platformhoudt zich bezig met het verbeteren van de opleiding en het bespreken vanactuele problemen in de opleiding. Het gaat hierbij om onderwerpen alsstagevergoeding, numerus fixus en medische basiskennis. Beïnvloedingdoor de farmaceutische industrie is daarmee niet direct een speerpunt.Volgens het platform zijn geneeskundestudenten zich wel bewust vanbeïnvloeding, maar realiseren zij zich niet altijd hoe subtiel dit kan gaan.Het platform geeft aan dat studenten het uitdelen van pennen endergelijke door de industrie niet als een vorm van beïnvloeding ervaren. Zevinden dat dit wel het geval is als er bijvoorbeeld reisjes wordenaangeboden, maar daarvoor komen niet veel studenten in aanmerking.


Volgens het studentenplatform komt een deel van de geneeskunde-studenten uit artsengezinnen, waardoor mogelijk al gewenning is ontstaanaan gesponsorde gadgets als post-its en pennen. Hierdoor beseffen nietalle studenten de subtiliteit van beïnvloeding. Het KNMG Studenten-platform ziet in het beperken van de invloed van de farmaceutischeindustrie voornamelijk een taak voor de faculteiten.


4 Methode

4.1 Oorspronkelijk opzetHet onderzoek is van maart tot november 2009 uitgevoerd onder de achtuniversitair medische centra (UMC) waar de geneeskundeopleidingmogelijk is. De decanen van de acht UMC's zijn benaderd om een interviewte houden over het beleid dat binnen hun opleiding gehanteerd wordt tenaanzien van de omgang met de farmaceutische industrie. We hebbendecanen benaderd aangezien zij eindverantwoordelijk zijn voor alles watmet de opleiding tot arts te maken heeft.

Voor een geordend verloop van het te houden interview hebben wij eengestructureerde vragenlijst ontwikkeld die ingaat op verschillendeaspecten van beleid ten aanzien van de omgang met de industrie (ziebijlage 1). De gestructureerde vragenlijst is gebaseerd op die van de AMSAPharmfree Score card18. Met de antwoorden op de gestructureerdevragenlijst wilden we het beleid van elk UMC toetsen. Tevens bood de lijstde gelegenheid om tijdens het interview dieper in te gaan op specifiekezaken, zoals frequentie van eventuele contactmomenten tussen studentenen industrie. Met deze werkwijze wilden we in kaart brengen of er sprake isvan marketingactiviteiten gericht op de basisopleiding.

We hebben tevens de voorzitter van het KNMG Studentenplatformgeïnterviewd. Dit is bedoeld om het draagvlak onder geneeskunde-studenten te peilen voor het belang van beleid omtrent beïnvloeding doorde farmaceutische industrie tijdens de opleiding.

Tot slot hebben we de diverse beschikbare integriteits- en researchcodesvan de UMC's geraadpleegd en de websites van de medische studie-verenigingen.

4.2 Noodzakelijke wijziging opzetGedurende het onderzoek bleken slechts twee decanen (VUMC en LUMC)bereid te zijn het interview aan te gaan. Met beiden is het interviewgehouden. De decaan van het LUMC bleek tevens voorzitter van hetgezamenlijk overleg tussen de decanen dat plaatsvindt in de bestuurs-commissie onderwijs en onderzoek van de Nederlandse Federatie vanUniversitair Medische Centra. Eén decaan gaf aan de vraag ommedewerking eerst te willen voorleggen in dit gezamenlijke overleg. Deoverige decanen hebben niet richting onderzoekers gereageerd op hetverzoek tot deelname aan het onderzoek. Zij hebben zich wel aangeslotenbij het standpunt om eerst gezamenlijk te overleggen binnen debestuurscommissie.

18 http://www.amsascorecard.org/methodology#instrument. Geraadpleegd op 13 april 2009.


Hierop is besloten de opzet van het onderzoek te wijzigen. We hebbengesproken met de voorzitter van de bestuurscommissie onderwijs enonderzoek van de NFU (decaan van het LUMC). In dit gesprek zijn verdereafspraken gemaakt over het verkrijgen van de informatie van de overigeUMC's. De voorzitter van deze bestuurscommissie heeft de gestructureerdevragenlijst voorgelegd aan alle decanen met het verzoek schriftelijk teantwoorden op alle vragen. Indien dat niet mogelijk is, dan in ieder gevalde vragen die direct betrekking hebben op de opleiding tot basisarts. Dezevragen zijn door de iedere decaan voorgelegd aan de opleidingsdirecteurenvan hun UMC ter beantwoording. Met deze gewijzigde opzet konden weniet meer in kaart brengen of er marketingactiviteiten vanuit de industrierichting studenten zijn en was het de vraag in hoeverre we het bestaandebeleid van de UMC's zouden kunnen toetsen. We hebben de vraagstellingdaarom aangepast en gepoogd in kaart te brengen wat de aard vancontacten tussen studenten en industrie kan zijn. Daarnaast bieden weinzicht in het beleid dat UMC's hanteren ten aanzien van de omgang metde farmaceutische industrie.


Bijlage

1

Vragenlijst beleid UMC tenaanzien van de omgang metde farmaceutische industrie

1A Geschenken1) Is er beleid geformuleerd op het omgaan met geschenken of betaalde

lunches/diners met de farmaceutische industrie voor artsen, artsen inopleiding en geneeskundestudenten?

2) Zijn zowel deze giften als de lunches/diners verboden, ongeacht deaard en soort van het aanbod?

3) Is slechts één van de twee (giften of maaltijden) geheel verboden? 4) Komt het beleid op het omgaan met geschenken en/of maaltijden

overeen met de gedragscode van de CGR?5) Is nog ander of aanvullend beleid binnen de opleiding om het

ontvangen van geschenken of maaltijden van de farmaceutischeindustrie tegen te gaan? (bijvoorbeeld een financiële limiet aangeschenken of andere afspraken die verder gaan dan de CGR-handreiking)

1B Advies & Consultancy1) Zijn er regels opgesteld voor artsen (in opleiding) en onderzoekers ten

aanzien van het hebben van een nevenfunctie bij de farmaceutischeindustrie (bijv. als adviseur)?

2) Indien er sprake is van meldingsplicht voor het hebben van eennevenfunctie: hoe wordt hierop gecontroleerd?

3) Is er goedkeuring nodig van de werkgever voor het hebben van zo'nnevenfunctie?

4) Moeten dergelijke nevenfuncties bij de farmaceutische industrie ook ineen contract worden vastgelegd?

5) Is er controle op dat de hoogte van de vergoeding voor de nevenfunctiein redelijke verhouding staat met de te verrichten werkzaamheden?

6) Komt de vergoeding ten goede van de medewerker (inclusief studenten,artsen, arts in opleiding, onderzoekers) zelf, of komt het bedrag tengoede aan de werkgever/afdeling?

1C Sprekers1) Zijn er regels opgesteld voor medewerkers (inclusief studenten, artsen,

arts in opleiding, onderzoekers) die door de industrie betaald wordenom tijdens door de farmaceutische industrie gesponsorde externebijeenkomsten te spreken?

2) Is het verboden als vaste gastspreker voor een registratiehouder tewerken?

3) Zijn deze regels zodanig opgesteld dat een langdurige band met eenfarmaceutische industrie voorkomen wordt?

4) Is er in de regels opgenomen dat de farmaceutische industrie zich nietmet de inhoud van de presentatie mag bemoeien?

5) Zijn er specifieke grenzen aangegeven, of vaste evaluatiemomentenvoor het spreken voor de farmaceutische industrie?


1D Transparantie 1) Is er beleid gericht op openheid over de banden tussen medewerkers

(inclusief studenten, artsen, arts in opleiding, onderzoekers) enfarmaceutische industrie?

2) Bestaat dit beleid uit het (publiekelijk) openbaar maken van allefinanciële banden tussen medewerkers (inclusief studenten, artsen, artsin opleiding, onderzoekers) en de farmaceutische industrie

3) Moeten medewerkers (inclusief studenten, artsen, arts in opleiding,onderzoekers) hun financiële banden met de farmaceutische industrieop enigerlei wijze bekendmaken aan patiënten als er mogelijkbelangenverstrengeling speelt?

4) Wordt er periodiek aan de medewerker gevraagd of hij/zij banden heeftmet de farmaceutische industrie?

2 Proefmonsters geneesmiddelen en generieke middelen1) Is er beleid gericht op het omgaan met proefmonsters geneesmiddelen?2) Is het verboden om proefmonsters geneesmiddelen van de

farmaceutische industrie aan te nemen dan wel te verspreiden binnenhet ziekenhuis/onderzoeksinstituut?

3) Indien er toch gebruik wordt gemaakt van proefmonsters vangeneesmiddelen, bijvoorbeeld voor onderzoek, moet dit dan op enigemanier goedgekeurd worden?

4) Wordt in het ziekenhuis het voorschrijven van generieke middelenbevorderd boven het gebruik van merkgeneesmiddelen?

5) Is het beleid er op gericht dat proefmonsters (ook voor onderzoek) alleenvia de apotheek kunnen worden verstrekt?

6) Bevat het beleid nog andere beperkingen om het gebruik vangeneesmiddelenmonsters als marketingstool te beperken?

3 Aankoopbeleid/Formulariumcommissies1) Zijn er regels opgesteld voor personen die het inkoopbeleid bepalen of

de geneesmiddelenkeuzen in de formulariumcommisies?2) Is deelname aan een formulariumcommissie uitgesloten indien iemand

financiële banden heeft met de farmaceutische industrie? 3) Indien een lid van de formulariumcommissie wel banden heeft met een

fabrikant van middel X, moet dit lid dan onthouden van een beslissendestem in het besluit of middel X wordt opgenomen in hetziekenhuisformularium?

4) Zijn leden van de formulariumcommissie verplicht om hun banden metde farmaceutische industrie kenbaar te maken aan de overigecommissieleden of anderen binnen het instituut?

5) Zijn er nog andere dan al genoemde manieren opgenomen in het beleidvan het instituut om belangenverstrengeling bij hetaankoopbeleid/opname in het formularium tegen te gaan? Zo ja,welke?


4 Artsenbezoek1) Heeft het instituut beleid ontwikkeld dat het artsenbezoek in het

ziekenhuis of op de medische faculteit of de samenwerking met defaculteit reguleert?

2) Is artsenbezoek verboden binnen het universitaire centrum?3) Zijn artsenbezoekers alleen op uitnodiging van het universitaire

centrum toegestaan?4) Zijn artsenbezoekers toegestaan, maar dan alleen op de niet-patiënt

gebonden afdelingen?5) Zijn er op een andere manier dan bovenstaand, reglementen ten

aanzien van het artsenbezoek? Zo ja, welke?

5A Opleiding en curriculum1) Zijn er regels opgesteld over de rol van de farmaceutische industrie bij

het curriculum/ opleiding tot arts en/of specialist (exclusief externenascholing) ?

2) Staat in dit beleid dat alle financiële ondersteuning van de opleidingdoor de farmaceutische industrie verboden is (inclusief nascholing)?

3) Indien er wel financiële steun wordt toegelaten, komt dit dan ten goedaan centraal fonds binnen het universitaire complex (niet de eigenafdeling)?

4) Zijn de fondsen die gelden ontvangen van de farmaceutische industrie,onafhankelijk van deze industrie in het beslissen over d besteding vanhet geld?

5) Dient er toestemming door het instituut te worden verleend als defarmaceutische industrie betrokken wordt bij enige vorm vannascholing?

6) Biedt het beleid de mogelijkheid om invloed van de farmaceutischeindustrie op de inhoud van het onderwijs te beperken?

5B Externe nascholing, reis- en congresbeurzen1) Is er beleid gericht op giften of bijdragen voor reizen betaald door de

farmaceutische industrie? 2) Is in dit beleid een verbod opgenomen op het ontvangen van

vergoeding voor het bijwonen van lezingen en bijeenkomsten elders? 3) Is in dit beleid een verbod opgenomen voor financiële ondersteuning

voor reizen naar lezingen of bijeenkomsten? 4) Indien financiële ondersteuning voor reizen wel is toegestaan, moet dit

dan vooraf goedgekeurd worden? 5) Voorkomt het beleid dat de industrie mag bepalen wie er vergoeding

krijgt of mag gaan?6) Is er een limiet (financieel of anderszins) gesteld aan giften,

compensatie of reisvergoeding betaald door de farmaceutischeindustrie?

7) Wordt op een andere manier dan bovenstaand geprobeerd omdeelname aan door de

industrie gesponsorde bijeenkomsten tegen te gaan? Zo ja, hoe?


5C Studiebeurzen en stageplaatsen1) Is er beleid gericht op het ontvangen van door de farmaceutische

industrie gesponsorde studiebeurzen of stageplekken? 2) Is in dit beleid opgenomen dat de farmaceutische industrie geen invloed

heeft op de keuze wie deze beurs ontvangt?3) Is er in het beleid opgenomen dat er altijd controle en overzicht is van

de te vergeven fondsen en wie daarvoor in aanmerking is gekomen?4) Zijn er andere minder stringente maatregelen om studiebeurzen en

stagefondsen niet via de industrie te laten lopen? Zo ja, welke?

5D Curriculum1) Wordt er tijdens het curriculum tot basisarts en/of medisch specialist

aandacht besteed aan het begrip van de mogelijke vormen van invloeddie de farmaceutische industrie kan hebben op het voorschrijfgedragvan artsen, belangenverstrengeling en de effecten hiervan opbesluitvorming?

2) Is onderwijs over de mogelijke vormen van invloed door defarmaceutische industrie een specifiek onderdeel in het beleid dat deomgang van het universitaire centrum met de industrie beschrijft?

3) Is er beleid gericht op de omgang die medische studieverenigingenkunnen hebben met de farmaceutische industrie (in de vorm vansponsoring?)

5E Medische studieverenigingen1) Is er een beperking opgelegd aan de wijze deze verenigingen in mogen

gaan op het aannemen van sponsorgelden?2) Is er een maximum bedrag vastgelegd dat medische studieverenigingen

mogen aannemen?3) Is er op andere wijze beleid gericht op de omgang die medische

studieverenigingen hebben met de farmaceutische industrie? Zo ja, opwelke manier?

6A Toezicht1) Is er een orgaan binnen het universitaire centrum dat toeziet op

naleving van het eigen beleid ten aanzien van de omgang met defarmaceutische industrie?

2) Is het duidelijk dat er sancties zijn indien er niet aan dit beleidgehouden wordt?

3) Wat houden deze sancties in, indien aanwezig?

6B Aan het universitaire centrum verbonden opleidingsklinieken1) Is het totale beleid dat het universitaire centrum heeft over de omgang

met de farmaceutische industrie ook van toepassing op deopleidingsklinieken die aan het universitaire centrum verbonden zijn? Inhoeverre zijn hier afspraken over?

Postbus 3089

3502 GB Utrecht

[email protected]

www.gezondescepsis.nl

Gezonde scepsis

Gezonde scepsis - Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik · Gezonde scepsis is organisatorisch...

Documents

Transcript of Gezonde scepsis - Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik · Gezonde scepsis is organisatorisch...