Kees van Overveld

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – Visuele CommunicatieVisuele Communicatie

-1-

De relatielaag:•Zichtbare relaties in het beeld

•Gestalt

•Ruimtelijke relaties en compositie

•niet-locale effecten

•fysieke relaties

•Onzichtbare relaties in het beeld

•Relaties met betekenis

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 1:

nabijheid

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 2:

gelijkvormigheid

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 3:

omsluiting

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 4:

kleinheid

toelichting: bij de keuze tussen ‘object’ of ‘achtergrond’ valt de keuze bij voorkeur op de kleinste van de twee

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 5:

symmetrie

toelichting: bij de keuze tussen ‘object’ of ‘achtergrond’ valt de keuze bij voorkeur op de meest symmetrische van de twee

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 6:

gemeen-schappelijke beweging

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 6:

gemeen-schappelijke beweging:dominanter dan ‘nabijheid’ en ‘kleinheid’ en de overige Gestalt regels

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 7:

continuïteit

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

toelichting: bij de segmentatie tussen twee of meer objecten valt de keuze bij voorkeur op de opdeling die het minste knikken vereist …

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

… dus deze opdeling zal niet zo snel gezien worden

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

verwant aan Gestalt:

de exploded view (impliciete veronderstelling van radiale verplaatsing)

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptieToepassingen van Gestalt:

•Indeling van bedeningspanelen

•Belettering en labeling van afbeeldingen (bijvoorbeeld kaarten)

•Font-design.

Ruimtelijke relaties en compositie

statisch (rust, evenwicht – evt. symmetrie – geen dominante gradiënten op de grootste schaal)

dynamisch (beweging, richting – gradiënten op de grootste schaal)

Ruimtelijke relaties en compositie

compositorische verdeling kan op elke laag van het 8-lagen model betrekking hebben

sampling laag (verzadiging neemt naar rechts af; toonwaarde verloop horizontaal)

Vormenlaag: grootte neemt naar rechts toe

sampling laag (verzadiging neemt naar boven af, toonwaarde verloopt vertikaal)

Vormenlaag: grootte neemt naar rechts toe

Ruimtelijke relaties en compositie

Toepassing: informatie visualisatie

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

compositie in beelden

importantieverdelingen zijn zelf ook afbeeldingen

daarmee kan de importantieverdeling herhaaldelijk geconstrueerd worden (voortgezette abstractie, Mondrian, Picasso)

importantie-verdeling op vormen-laag (en relatielaag?)

importantie-verdeling op objectenlaag

importantie-verdeling op de relatie-laag

-24-

informatie is verdeeld over de lagen: sampling laag … object laag

belangrijkheid = gewaardeerde informatie ( importantie verdelingen)

importantieverdeling kan in elke laag afzonderlijk onderzocht worden (verdelings-regels)

compositie: structuur op importantieverdelingen Compositorisch analyse: wat bedoelde de kunstenaar?

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

compositie in beelden origineel

zelfde (equivalente) verdelingsregel ‘van linksonder naar rechtsboven’ op sampling laag (globale optic flow)

verschillende verdelingsregels op sampling laag (kleurverzadiging)

-25-

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

compositie in beelden

de (ir-)relevantie van geometrische verdelingsregels:

de originele grootte van het schilderij

de hartlijn: zwaartelijn van de compositie

de gulden snede

de regel van derden

Moraal: als je maar lang genoeg zoekt kun je voor elke compositorische hypothese wel argumenten vinden.

-26-

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 1: kleur

-27-

kleurenassimilatie

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 1: kleur

-28-

simultaancontrast

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 1: kleur

-29-

Lineair kleurenmodel cf. CIE-diagram is niet voldoende om te begrijpen waarom kleurenwaarneming beïnvloed wordt door de omgeving.

Naar analogie met randenwaarneming: schaalgrootte en buur-relaties spelen een rol.

Betere theorie: RETINEX (Land, 1970-ies)

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 2: grootte

-30-

Ebbinghaus illusie

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 2: grootte

-31-

Vormenlaag als nauwkeurig 2-D meetinstrument is naïef.

Grootte wordt alleen relatief in context vastgesteld (consistent met ons vermogen om perspectief te kunnen begrijpen waarin objecten ook geen vaste ‘eigen’ grootte hebben.)

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 3: de warping hypothese

-32-

cafe-wall illusie

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 3: de warping hypothese

-33- Kitaoka illusie

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 3: de warping hypothese

-34-

Zöllner illusie Herring illusie Wundt(achtige) illusie

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 3: de warping hypothese

-35-

Warping: vervorming van een vorm in overeenstemming met de vervorming van de achtergrond

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 3: de warping hypothese

-36-

Mogelijke relatie met het zien van vormen in een 3D landschap (de 3D cues komen van textuurverkorting)

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten 3: de warping hypothese

-37-

De warping hypothese(voor illusies zoals Zollner, Herring, Café Wall, Wundt e.a.) is begrijpbaar vanuit evolutionair perspectief.

Het waarnemen van vorm-eigenschappen in een landschap zal moeten corrigeren voor de verkorting van het waargenomen landschap zelf.

Die verkorting wordt geschat door naar de textuur in de omgeving te kijken.

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Niet-locale effecten: subjectieve vormen

-38-

Subjectieve vormen ontstaan doordat randinformatie wordt doorgegeven tussen naast elkaar liggende rand-detectoren.

Subjectieve vormen helpen in het omgaan met occlusie.

Ook subjectieve vormen worden als ‘vormen’ gezien en hebben dus de perceptieve attributen van ‘objectieve’ vormen, inclusief T-shapes (occlusie!) en transparantie.

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

Aanleiding voor subjectieve vormen: een strategie om met occlusies om te gaan: extrapoleren over T-vormen

-39-

Niet-locale effecten: subjectieve vormen

Fysieke relaties (licht/ schaduw, kijkrichting, …):

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

niet-spiegelende reflectie vermengt spectra van alle inkomende richtingen

-41-

Fysieke relaties (licht/ schaduw, kijkrichting, …):

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld

in kunstgeschiedenis: de ontdekking van kleurzweem in het impressionisme

-42-

Fysieke relaties (licht/ schaduw, kijkrichting, …):

‘Onzichtbare’ relaties (gebaseerd op betekenis en associatie):

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – de relatielaagde relatielaag

Kees van Overveld -44-

‘Onzichtbare’ relaties (gebaseerd op betekenis en associatie):

Ruimtelijke relaties en compositie

compositorische verdeling kan (onbewuste) betekenisdrager zijn

de relatie ‘tussen’ is hier:

•ruimtelijk

•qua grootte

•… maar ook qua (normatieve) opvatting over goed en slecht

‘Onzichtbare’ relaties (gebaseerd op betekenis en associatie):

Ruimtelijke relaties en compositie

(statische) relaties kunnen een (dynamisch) proces suggereren

‘Onzichtbare’ relaties (gebaseerd op betekenis en associatie):

Betekenis van relaties