Tien jaar Emiel van der Doesspeld

Historie en toekomst

Inhoud

Voorwoord kringbestuur 4

Emiel van der Does (2003)–Seksindecursusencamera’sindespreekkamer 5

Leo de Hoog en Marcel Slockers (2004)–Tweestraatdoktersmeteenmissie 11

Govert Dorrenboom (2005)–Expertin‘buitenlandsewerknemers’ 23

Frans Reynders (2006)–Rustigsterven,verzoendmetdesituatie 33

Sylvie Lo Fo Wong en Hans Harmsen (2007)–Promotiesindeachterstandswijk 43

Hans van der Linde (2008)–Eeneigennascholingsorganisatiegraag 57

Bavo van der Poel (2009)–Vantelevisiedoktertothuisartsopleiderbegeleider 68

Frans Groeneveld (2010)–Wetenschap,geengeitenwollensokkenvak 76

Bert Prins (2011)–Deeersteniet-huisarts 85

Terugblik Rob Duiverman–Eenspeldvoordesaamhorigheid 93

Vooruitblik David Oei–Quovadis,EmielvanderDoesspeld? 97

Colofon 101

3

4

UheefteenboekjeinuwhandenoverdeEmielvanderDoesspeld.Ofbetergezegd,eenboekjeoverdemensendiedeafgelopentienjaardeEmielvanderDoesspeldhebbenontvangen.DeEmielvanderDoesspeldisingesteldin2003.Hijis(enwordt)uitgereiktaanmensendieveelhebbenbetekendvoordehuisartsgeneeskundeinderegioRotterdam.Depersonendiedespeldhebbenontvangen,haddenverdienstenopeengrootaantalverschillendeterreinen.Vanhetopzettenvandehuisartsenopleidingtotdezorgaandak-enthuislozen.Vaneenboekovermigrantenindehuisartsenpraktijktothetvechtenvooronafhankelijkenascholingen.Vanhetopzettenvaneenhospicetotonderzoeknaarhuiselijkgeweld.Vanhetbegeleidenvanhuisartsopleiderstotcommunicatiemetallochtonen.Vanhetstimulerenvanhuisartsenommeerenslimmersamentewerkentothetvakhuisartsgeneeskundeindebasisopleiding.

WehebbendespelddragersinditboekjenietalleenlatenterugblikkenopderedendatzijdeEmielvanderDoesspeldhebbenontvangen.Wewildenhetverhaalbredermaken.

Waaromzijnzehuisartsgeworden?Hoegingdatindietijd?Waaromzijnzezichgaanbezighoudenmethetonderwerpwaarzeuiteindelijkdespeldvoorzoudenontvangen?Wathebbenzeopdatvlakkunnenrealiseren?Watishunboodschapaanhuisartsenannonu?Deinterviewsinditboekjebelichtennietalleendeverdienstenvanelfbij-zonderemensen,maargevenookeenbeeldvanruimvijftigjaarhuisartsgeneeskundeinderegioRotterdam.Daarnaastwildenweookgraagwetenwaardespeldbewaardwordt.Deslaapkamerbleekfavoriet…

AlskringbestuurzijnweertrotsopdatwijdeenigeLHV-huisartsenkringzijndieeenprijsuitreiktaanmensendiezichverdienstelijkhebbengemaaktvoordehuisartsgeneeskundeinderegio.Wehopendatditboekjedietrotsuitstraalt.Wijwensenuveelleesplezier.

HetbestuurvanLHV-huisartsenkringdistrictRotterdam

DavidOei,GuusTimmers,KrishnaBriedjlal,MuhammedTokyay

Voorwoord Kringbestuur

5

Wanneer 2003

Waarom Opzettenvakhuisartsgeneeskundeinbasisopleiding Waar DeMechelsekastindehuiskamer

Emiel van der Does

6

Het vak huisartsgeneeskunde voor studenten genees­kunde uit de grond stampen en steeds verder ontwikkelen. Dat is waar emeritus professor Emiel van der Does de naar hem genoemde speld voor heeft ontvangen. Een gesprek met en over een huisarts in de academische wereld, die daar revolutionair te werk ging.

DevadervanEmielvanderDoeswashuisartsindevolks-wijkFeijenoord.“Ikhebervanjongsafaanbijgestaanalserirregulariteitenbinnenkwamen.Spoedgevallendus.Ongevallenindevelefabriekjesenkleineindustrieënindewijk.Maarookongevallenthuis.Ofkinderendieplotselingziekwerden.Ikvonddatboeiend.Toenikgekeurdwerdvoormilitairedienstwildemijnvadernietgaranderendatikmedi-cijnenzougaanstuderen.Hijzeidathijdatnietkonbetalen.DusbenikeerstnogtweejaaralsdienstplichtigsoldaatnaarIndiëgeweestvoorikuiteindelijktochgeneeskundegingstuderen.Toenikdepraktijkvanhemovernamin1958wasmijnvaderaloud.Depraktijkwasookredelijkleeggelopen.”

Drieduizend DekersversehuisartsEmielvanderDoeszorgdeerinkortetijdvoordatzijnpatiëntenbestandverdubbeldenaarruimdrieduizend.“Datwasvoordietijdbestveel.Ikhadhetgeweldignaarmijnzinindiepraktijk.Ikwasindewijkop-gegroeidennaarschoolgegaan.Ikvoeldemeerthuis.Patiëntenkwamen‘sochtendsophetspreekuurenmoestendanwachtentotzeaandebeurtwaren.Datgingeigenlijkheelgemoedelijk.Ikhebtoennogwelzo’nrolgekochtmetnummertjes.Patiëntenmoestenbijbinnenkomsteennummer-tjetrekkenenkondendaardoorinschattenhoelanghetnogongeveerzoudurenvoorzeaandebeurtwaren.Indetussen-tijdkondenzedanbijvoorbeelddekinderennaarschooldoen.Mijnvaderhadookeenaparteschipperspraktijkopgebouwdvoorbinnenschippers.Datvondikhelefijnemensenommeetewerken.Zehaddenvaakinteressanteverhalenenalsjemoestkomen,washetnooitvoorniets.”

Seks in de cursus en camera’s in de spreekkamer

7

Semafoon DeanderevierhuisartsenindewijkwoondenophetNoordereiland.“Datwasbesteeneindlopen.Hetgevolgwasdatallespoedgevallenindewijknaarmijkwamen.Organisatorischwasdatbestlastig.Alsikvisitesaanhetrijdenwas,reedikelkuurdooronzestraatentoeterdeik.Alsereenspoedgevalwas,kwammijnvrouwsnelnaarbuiten.Ergenshalverwegedejarenzestighebikeensemafoonaangeschaft.Eenbakbeestvanvierkilometeenantennevaneenmeter.Erzatendrielampjesopendaarmeekonmijnvrouwmijberichtensturen.Lampjeéénbetekende:komdirectnaarhuis.Lampjetwee:beleven,wanteriseenvisitebijgekomen.Enzovoorts.Datdingwasechteenverademing.”

Medische faculteit In1966werddemedischefaculteitopgerichtvanwatlaterdeErasmusUniversiteitgenoemdzouworden.“Tweejaarlaterkreegikeentelefoontjevaneencollega-huisartsofikonderwijswildegevenaanstudentengeneeskunde.Iksprakweleensop‘klinischpathologischeconferenties’voorcollegae,dusikdenkdatzewistendatikonderwijsgevenleukvond.Destudiegeneeskundeduurdetoenzevenjaarenerwasindietijdgeenenkeleaandachtvoorhetvakvanhuisarts.Nadiezevenjaarvondendeherenspecialistendat

jevanhenwelvoldoendekennishadvergaardomhuisartstekunnenzijn.Alsjespecialistwildeworden,moestjejewelnogjarenverderspecialiseren.Laterisdevervolgopleidinghuisartsgeneeskundeopgezet,eerstéénjaar,ennogweerlaterdrie.Maardatwaslater.”

Voorwaarden EmielvanderDoeszei‘ja’tegenhetaanbodomwetenschap-pelijkmedewerkerteworden,maarhijhadweltweevoor-waarden.“Indeeersteplaatswildeikhuisartsblijven.Ikvonddatjegeenleskongevenoverhetzijnvaneengoedehuis-artsalsjezelfgeenhuisartsmeerwas.IndetweedeplaatsvondikdeafstandtussenFeijenoordendeuniversiteittegroot.Defaculteitheefttoeneenhuisartsenpraktijkvlakbijhetziekenhuisgekocht.Daargingiksamenwerkenmeteenandereartsentweedoktersassistenten.Voormijnvrouwwasdattrouwenseenhelegroteverandering.Voordeverhuizingspeeldezeeenheleactieverolindepraktijk.Daarnahadzijdezorgvooronzedriekinderen.Envoormijnatuurlijk.”

Lespakket Eenlespakkethuisartsgeneeskundevoordestudentenmedicijnenwasernogniet.“Ikhebdatzelfindeloopderjarenopgezet”,zegtEmielvanderDoesmetzichtbare

8

trots.Hijbladertbijnaliefdevolinzijnruim350pagina’sdikke‘Syllabushuisartsgeneeskunde’uit1989vanhetRotterdamsUniversitairHuisartsenInstituut,diehijeventevorenuitzijn‘inmiddelsalflinkopgeruimde’kantoorhadgehaald.“Ikhebbijhetontwikkelenvanditvakzoveelmogelijkanderedisciplinesbetrokken.Kijkmaarindeinhoudsopgave.In1989wasongeveeréénderdevande29hoofdstukkennietvanmijnhand.”

Onderwerpen DeeerstesyllabusheeftEmielvanderDoesgevuldmetonderwerpenwaarvanhijvonddatzeaandachtverdienden.“Ikhadzevenjaargestudeerdenwasdaarnatienjaarhuis-arts.Ikwistprecieswelkeonderwerpennietofonvoldoendeaanbodkwamenindestudiegeneeskunde.Ikbenvooraluitgegaanvanziektebeeldenzoalsjezeindespreekkamerkrijgt.Kindmetkoorts.Patiëntmetrugpijn.Inveelvandiegevallenvindjenalichamelijkonderzoek,datjenatuurlijkaltijdmoetdoen,geenaanwijsbareoorzaak.Datisbijspecialistenvaakanders.Jemoethuisartsenlerenhoezedaarmeeommoetengaanenhoezeopgrondvanwelkeaanwijzingenbijdeenepatiënthetnogeenpaardagenkunnenaanzienmaarbijeenanderepatiëntwelaleenbehandelingmoetenbeginnenofmoetendoorverwijzen.”

Integrale benadering EmielvanderDoesisookaltijduitgegaanvaneenintegralebenadering.“Klachtenenverschijnselendiemensenaan-bieden,kunnenstammenuitdelichamelijkesfeer,depsy-chischesfeerofdesocialesfeer(relatie,gezinenwerk).Datmoetjealtijdinjeachterhoofdhouden.Bijeenpatiëntmethoofdpijnmoetjenahetlichamelijkonderzoekdoorvragenoverzijnrelatieenzijnwerk.Vaakzitdaarhetprobleem.Ikhebwelgebeldmetdebaasvanpatiëntenomtekijkenoferopdiemanierietsoptelossenviel.Derelatiemetdepartnerkanookeenbronvanklachtenzijn,metnameophetgebiedvanseks.Sekskwamnergensindehelestudiegeneeskundeaanbod.In‘mijn’cursuswel.Ikbenoverigensooknogjarenlang‘savondsalsvrijwilligerbureauartsgeweestbijdeProtestantseStichtingvoorVerantwoordeGezinsvorming,netalsdeNVSHeenorganisatiediezichvooralbezighieldmetseksualiteitenseksueleproblemen.”

Onderwijsprijs HetvakhuisartsgeneeskundedatEmielvanderDoesdoceerde,wasnieuw.Demanierwaarophijdatdeed,wasdaarnaastbijzondervernieuwend.“Indewachtkamervanonzehuisartsenpraktijkhingeengrootbordwaaropuit-gelegdwerddatercamera’swareninmijnspreekkamerenonderzoekskamerendatdebeeldendaarvangebruikt

9

werdenindeopleidingvanjonge(huis)artsen.Alspatiëntendatnietwilden,dankondenzedattegendeassistentezeggen.Danzetteikhemuit.Overigens,inaldiejarenheeftniemanddatooitgevraagd.Ikgebruiktedefilmstijdenscolleges,maarstudentenkekenooklivemeevanuiteenanderekamer.Danbesprakenwenaafloopwaaromdedingengegaanwarenzoalszegingenenwatergoedenmindergoedwasgegaan.Ikhebhiervoorin1976vandeErasmusUniversiteitnogdeOnderwijsprijsgekregen.”

Hoogleraar TussenallewerkzaamhedendoorschreefEmielvanderDoessamenmetepidemioloogKoosLubseneenproefschriftoverdreigendehartinfarctenwaaropzein1978gezamenlijkpromo-veerden.Hijwerdlector,in1980hoogleraarenlaterook

noghoofdvandeafdelinghuisartsgeneeskunde.DaarnaastwashijvoorzittervandewetenschappelijkecommissiedienamensdeoverheidhetGeneesmiddelenBulletinuitbracht,eenpublicatieoveronafhankelijkenrationeelgenees-middelengebruik.“Entoenwerdikin199365jaaroudenmoestikmetpensioen.Zekerindeeerstejarenhebikhetcontactmetstudentenheelerggemist.Depatiëntenooktrouwens.Ikbeninmiddelsbijnatwintigjaargestoptalshuisarts,maarikkrijgnogaltijdoverlijdenskaartenenzelfsnieuwjaarskaartenvanvoormaligepatiënten.”

Speld TienjaarnazijnemeritaatsteldedetoenmaligeDistrictsHuisartsenVerenigingdeVanderDoesspeldinenwerdheteersteexemplaaruitgereiktaandenaamgevervandespeld.“Ikwaserergdoorverrast.Ikwasalbijnatienjaarwegalsdocentenalshuisarts.Hetenigedatiknogdeed-endoe-washetlezenvanMedischContact.Jeverwachtzo’nprijsvanjecollega-huisartsensowiesoniet,maartienjaarnajeafscheidalhelemaalnietmeer.Ikhebhetwelontzettendgewaardeerd.”Enheefthijnogeengoederaadvoordehuidigeentoekomstigehuisartsen?“Eengoederaad?Ikvinddathuisartsennuwatteveelpratenoverhonoreringenwerktijden.Datmagwelwatminder.Huisartsenschrijvenookeengrootdeelvandemedicatievoor.Daarmoetenze

“Ik had zeven jaar gestudeerd, was daarna tien jaar huisarts in

Rotterdam-Feijenoord en wist in 1968 dus precies welke onder werpen niet of onvoldoende aan bod kwamen

in de studie geneeskunde.”

10

ookzorgvuldigmee(blijven)omgaan.Alsjeelkedagéénoftweekeertegeneenpatiëntzegt‘Wekunnenumedicatievoorschrijven,maardatgeeftkansopbijwerkingenofinter-actiesmetanderemedicijnen,dusvoormijhoeftheteigenlijkniet’,danscheeltdatperpraktijkopjaarbasiseengrotehoeveelheidmedicijnen.”

Zorgen Hijdenktevenna.“Erisnogietswaarikmezorgenovermaak.Somslijkenhuisartsenonvoldoendetebeseffenhoebelangrijkhunvakis.Zijzijndeeerste‘opvangers’vanklachten.Zijzijnbepalendvoordematewaarinmensenwordenverwezenendusvooreengrootdeelbepalendvoordekostenvaneengezondheidszorg.Datwilzeggen,datzouzomoetenzijn.Opditmomentisaldertigprocentvandemensendieindetweedelijnwordenbehandelddaarheennietdoorverwezendoorhunhuisarts.Dertigprocent!Eengrootdeelvanhenkrijgtveeltedureonderzoekenenbehandelingen.Zekerineentijdwaarinhetvoornamelijklijkttegaanomdekostenvandegezondheidszorg,isditeenheelbelangrijkpuntomaantepakken.”

11

Wanneer 2004

Waarom Zorgvoordak-enthuislozen

Waar Indelavanmijnbureauennaastmijnnachtkastje

Marcel Slockers Leo de Hoog

12

Mensen die geen huis hebben, leven op straat. Zij hebben dan ook geen huisarts, maar een straatdokter. Leo de Hoog en Marcel Slockers, straatdokters sinds halverwege de jaren tachtig, zijn allebei min of meer toevallig de dak­ en thuislozenzorg ingerold. En hebben er nooit spijt van gehad.

Hijhadscheikundegestudeerd,waswerkzaamgeweestindepsychiatrieenalsverpleeghuisarts,maarin1985werdLeodeHooguiteindelijktochhuisarts.“Endatbleekbijmijtepassen.MijnvoorgangerwasalverbondenaanhetLegerdesHeils.Ikvonddatwelleuk.Jewerktedaarmetgewonemensenzonderkouwekak.Hetpasteookprimabijmijneerderewerkervaring.Ikkreegdezorgovertachtigmenseninhetinternaat.Datwaseigenlijkeensoortziekenboeg,waarsommigedak-enthuislozenwatlangerverbleven.Erwasookeennachtopvang.Ikdraaideéénkeerperweekspreekuurenwasverderopafroepbeschikbaarvoorspoed-gevallen.InhetbegindeedikbijhetLegerdesHeilsheelveelalleen.Laterkwamenerparamedicibijeneenverpleeg-huisarts.Erkwamenooksteedsmeeruitstroomprojecten,

permanentedagopvangendergelijke.Voordedak-enthuislozenwasdatallemaalnatuurlijkprima.ZelfvondikmijnbegintijdbijhetLegerdesHeilseigenlijkhetleukste.”

Dokter Heil LeodeHooghadeenapartepraktijkvoorzijnwerkbijhetLegerdesHeils.“DokterHeilnoemdeikdie.Zolangdedak-enthuislozenbijhetLegerdesHeilsverbleven,warenzijalsmijnpatiëntingeschreven.Deziekenfondsinschrijvingwasmijnhonorering.Alszevertrokken,werdenzeuitgeschreven.DathebikingevoerdnadatikeenkeerwasgebelddooreenspoedeisendehulpinAmsterdam.Hetgingomeenpatiëntdieikalheellangnietmeergezienhad,maarwaarvantoengezegdwerddatikzijnhuisartswas.Datwildeikniet,wantdiezorgkoniknietwaarmaken.AlscliënteninRotterdambegeleidofzelfstandiggingenwonen,bleefikwelhunhuis-arts.Datbetekendedatmijntotalepraktijkbleefgroeien,ondankseenjarenlangepatiëntenstopbijderegulierepraktijk.”

Twee straatdokters met een missie

13

Nieuwbouwwijk MarcelSlockersvestigdezichin1983inDeEsch,eenbravenieuwbouwwijkinaanbouw.“Ikdeeddusallemaalbijbaantjesomrondtekomen.Eencollegavanmijwerkteineendak-enthuislozenopvanginKralingen-West,maarzijnnieuwbouw-wijkgroeideeenstuksneller.‘Ikvinddatwelietsvoorjou’,zeihij.ZobenikinHavenzichtterechtgekomen,toentertijdeenkrakkemikkigvoormaligschoolpand.Erzatendaardriegroepencliënten:voormaligepatiëntenuitpsychiatrischeinstellingen,terminalealcoholistendieallerleiprogramma’shaddendoorlopenhetgeenallemaalwasmislukt,enhard-drugsgebruikers.Dielaatstecategoriewaseigenlijkbijnaaltijdookpsychiatrischpatiënt,ofwasdatgewordendoorhetdrugsgebruik.Veelharddrugsgebruikerskregenlateroverigensookeenalcoholprobleem.”

Sinterklaaspot DevergoedingvoorhetvelewerkvanMarcelSlockersinHavenzichtbleeflangetijdzwaaronderdemaat.“HetkwaminhetbeginbijwijzevansprekenuitdeSinterklaas-pot.Natienjaarwasikhetzatenhebikdegemeente,deGGDenhetziekenfondseenrekeninggestuurdconformdeLHV-regels.Hetgingmedaarbijnietalleenomdiever-goeding.Ikwildeookvoorkomendatergeenanderehuis-artsgevondenkonwordenalsikomwatvoorredendan

ookzouwegvallen.UiteindelijkheeftAchmeaeenstraat-dokterprojectopgezetenkwamermeergeld.VanhetFondsAchterstandswijkenkreegikeenlaptop,datwasookheelbijzonder.Passinds2000isdesituatieredelijkgoedgeregeld.IkhebmijnpatiënteninHavenzichtnooitwilleninschrijveninmijneigenhuisartsenpraktijk.Enerzijdsomdatikbangwasdatikdezorgvoordak-enthuislozennietkonvolhoudeneneeningeschrevenpatiëntisnatuurlijkweleeningeschrevenpatiënt.Anderzijdsomdatikeenpatiëntevan96jaarofeenjongemoedermeteenbaby’tjenietmetalmijnpatiëntenuitHavenzichtindezelfdewachtkamerwildezetten.”

Moedeloos AlsjongeenthousiastehuisartsgingMarcelSlockersenthousiastaandeslagindedak-enthuislozenopvang.“Hethadechtergeenenkelezinwatikdeed.Hetwasommoedeloosvanteworden.Antibioticakurenwerdennietopgehaaldofnietafgemaakt.Veelpatiëntendieikdoor-stuurdevooreenlongfotokwamennooitaanbijdetuber-culosedienst.Bijeenverwijzingnaardespecialisthetzelfde.Eensuper-ongezondelevensstijlmetveeldrugsenweinigetenhielphetgenezingsprocesoverhetalgemeenooknietechtvooruit.Ikhadweleenmedewerkstervanhetopvang-centrumdiemijhielp.Zijzorgdebijeenpatiëntmetschurftvoorschonekleren.Zijhadgeenmedischeachtergronden

14

zijhadnietgekozenvooreenbaanomzo’npatiëntvantoptotteenmetzalfintesmeren,oferoptoeteziendathijdatgoeddeed.”

Verpleegkundige JuistindietijdbeldedeGGD.“Zewistenmijtevertellendathetslechtgingmetdepopulatiedak-enthuislozen.Datwistikzelfnatuurlijkookwel.Maarzehaddenookeenaanbod:erzoueenverpleegkundigeobserverendgaanmeedoenmetmijnspreekuureninterviewsgaanafnemenbijmijnpatiënten.Dieverpleegkundigeisnooitmeerweg-gegaan.Endatbrachteengroteommekeerteweeg.Kurenwerdenwelafgemaakt.Patiëntenwerdenwelingesmeerdmetzalfalsdatmoest.Desnoodsgingzijmeeomervoortezorgendatdiethoraxfotodaadwerkelijkwerdgemaakt.Hierdoorsloegenbehandelingenveelbeteraan.Doordatwehetspreekuurmetzijntweeëndraaiden,washetookeenstukveiliger.”

Weggesaneerd Rond1990werdeengrootaantalziekenhuisbeddeninderegioRotterdamweggesaneerd.MarcelSlockers:“Daarvoorkonjeeenbevriendeinternistnogweleensbellenomtevragenofereenpaardagenplekwasopdeafdeling.Die

beddenhadhijnunietmeer.Daarkwambijdatindejarennegentigdepopulatiedak-enthuislozeningrijpendver-anderde.Desuffeheroïnegebruikerswerdenagressievecocaïnegebruikers.Aandiecategoriepatiëntenhaddenziekenhuizenalhelemaalgeenbehoefte.Wijhaddenindietijd,zowelbijCentrumvoorDienstverlening(CVD)HavenzichtalsbijhetLegerdesHeils,eenechteziekenboegopgezet.Daarmaaktendeziekenhuizendankbaargebruikvan.Zodralastigedak-enthuislozenvanhetinfuusafwaren,stroomdenzedoornaaronzeverpleegafdelingen.”

Doorstroming Hetprobleemwasdatervanuitdeziekenboegvandedak-enthuislozenopvanggeenverderedoorstromingmeerwas.“Datheeftzekertienjaargeduurd”,steltLeodeHoogvast.“DeGGZendeverslavingszorgzeiden:dezecliënthoortnietbijonswanthijiszwakbegaafd.Deinstellingdiezichmetdebegeleidingvanzwakbegaafdenbezighieldzei:dezecliëntdrinktbier,dushijhoortnietbijons.Enzovoorts.Puurhokjesdenken.Enwijmaarbellen.Ondertussenver-loederdeenverpauperdedestad.Dak-enthuislozenveroor-zaaktentoenechtveeloverlastencriminaliteit.Autodiefstaleninbrakenwarenscheringeninslag.Rotterdamwastoenechtveelonveiligerdannu.”

15

Ingebroken Ookbijhuisartsenwerdindietijdveelingebroken.LeodeHoog:“Bijmijook.Jekonnergensreceptenbriefjeslatenrondslingeren.Apothekenwerdenhalvevestingen.”MarcelSlockersknikte.“Ikbenindietijdeensbedreigddooréénvanmijndak-enthuislozen.Indiebegintijdzatikineenkleinkamertjeachterinhetopvangcentrum.Hijschreeuwdeenintimideerdeme.Ikwasbangenbenhulpgaanhalen.Toenweterugkwamen,wasdepatiëntweg.Metallemedi-cijnenuitmijndokterstasenmetmijnreceptennota’s.Gelukkigheefthij‘alleenmaar’devaliumenmorfinege-bruikt.Deanderemiddelen,waarhijbijinspuitingaanhadkunnenoverlijden,zijnteruggevonden.Wehebbentoenwelmijnspreekuurnaareenveiligereplekinhetopvang-centrumverhuisd.”

Dagprijs Erwasindejarennegentigopstraateenlevendigehandelinallerleisoortenpillen,vultLeodeHoogaan.“Dedagprijsvanheroïneencocaïnewasbekend,dievankalmerings-enslaapmiddelenook.Jekonheteneinfeiteruilenvoorhetandere.Jewasalshuisartstoentertijdverlorenalsjereceptengafaandak-enthuislozenvoorkalmerings-enslaapmiddelen.Danwerdjedeurplatgelopendoorshoppendeverslaafden,diealdannietechthunreceptenbriefjesofhunmedicijnen

warenverloren.MarcelhadindietijdeenbordaanzijndeurinHavenzichtdaterophethuisartsspreekuurdaargéénreceptenvoorslaap-enkalmeringspillenwerdenverstrekt.Ikzeiopmijnspreekuuraltijd:ikgaoverdesomatiek,depsychiatergaatoverdepillen.Enja,zeiikerdanbij,natuurlijkweetikdatbijnaelkedaklozeslechtslaapt,wanterisopeenzaalvanzesmanaltijdweliemanddiehardsnurkt.Jemoesthetzoweldoen.Eenbeetjeslimmedak-lozeprobeerdepillenalsRohypnoluitFrankrijkofBelgiëtehalen,waarjezemeteensmoesindietijdredelijkmakkelijkbijeenapotheekloskreeg.”

Aids Halverwegedejarentachtigdeedaidshaarintredeindewereldvandedak-enthuislozen.“Heroïnespuitersenprostitueeswarendeeersteslachtoffers”,bliktMarcelSlockersterugopzijnbegintijdalshuisartsenstraatdokter.“IkziemenogstaanopeentafelinHavenzichtomzowelmedewerkersalsgebruikerstewaarschuwenvoorhivenaids.Rotterdamhadrelatiefsneleengoedspuitenomruil-

“Een groot probleem bij veel dak- en thuislozen is dat ze niet één probleem hebben, maar alle problemen tegelijk.”

16

project.Dathielpverdereverspreidingtegengaan,maarwieindejarentachtigbesmetwas,gingdood.Halverwegedejarennegentigkwamendeaidsremmers.Toenkregenweweereennieuwprobleem.Eenantibioticakuurvooreenillegaalofeenonverzekerdedaklozekunjealshuisartsindepraktijknogwelregelen.Diehiv-medicatiekostte20.000guldenperjaar.Datgingnatuurlijkniet.”“BijpatiëntendieingeschrevenwareninmijnDokterHeilpraktijk,hadikhetwatdatbetreftnatuurlijkmakkelijker”,vultLeodeHoogaan.“Bijhenwerdenallemedicijnengewoonvergoed.”

Erasmus MC Gelukkigwerdhivgezienalseengevaarlijkeseksueelover-draagbareaandoening.“Opbasisdaarvanendankzijhetkoppelingsfondsdatmedischezorgkostenvoorillegalenver-goedde,kondenveelpatiëntentochterechtinhetErasmusMedischCentrum”,steltMarcelSlockers.“Erwastotdekomstvandezorgverzekeringswetin2006ookeenpostdubieuzecrediteurenvoorziekenhuizen,waarzijeengrootdeelvandezorgaanonverzekerdenkondendeclareren.Nadeinvoeringvandebasisverzekeringin2006gebeurdehetwelsteedsmeerdatonverzekerdepatiëntenaandebalievanhetziekenhuiswerdenweggestuurd.Diehaddendandusnoggeendoktergezien.DaarhebbenRotterdamsestraatdokterszoalsLeo,FransSikkenvandePauluskerkenik

toennogflinkwatkabaalovergemaakt.Uiteindelijkiseenpaarjaarlatergeregelddateenaantalaangewezenzieken-huizen,waaronderhetErasmusMC,derekeningvoordezepatiëntenkondoorsturennaarhetCollegevoorZorg-verzekeringen,waarnaze90%ervanbetaaldkregen.Alsdezepatiënteninhetziekenhuiseenmaalgoedopdemedi-catiewareningesteld,danwerdenzeoverigensvaakverderverpleegdinonzeverpleegbedden.WijzagenmeerhivdandegemiddeldeinternistinNederland.Meertbcdandegemiddeldelongartsook,trouwens.”

Ziektebeelden Datveeldrugsgebruikershetspuitenvanheroïneindeloopvandejarennegentiginruildenvoorhetrokenvancocaïne,leiddenietalleentotveelagressieverepatiënten,maarooktotheleandereziektebeelden,steltMarcelSlockers.“Omhetkortsamentevatten:hetgingvanspuitabcessen,over-doseringen,hartklepstoornissen,hepatitisBenC,hivenernstigeobstipatienaarsteedsslechtere‘cracklongen’,tuberculose,(luchtweg)infectiesdienietmeerovergingen,hersenbeschadigingen,zeerslechteBMI’s,agressie-uitbarstingenenveelmesstekenenanderewonden.Voorcocaïnewaseniserookgeengoedvervangmiddel,zoalsmethadondatisbijeenheroïneverslaving.”

17

Probleem Eengrootprobleembijveeldak-enthuislozenisdatzenietéénprobleemhadden(enhebben),maaralleproblementegelijk.LeodeHoog:“Hetisénverslaafdaandrugs,énverslaafdaanalcohol,énautismeen/ofadhd,énzwak-begaafd,énpsychischeproblemen,éngeenhuis,éngeenrelatie,éndagennachtdoorelkaarhalen,éndagbestedingnietkunnenvolhouden,éneenlichaamdatalheeljongheelergafgetakeldis,inveelgevallenergerdanjeindeouderengeneeskundeziet,endanbenikvastnogwelietsvergeten.Aldiedingenversterkenelkaarbovendien.”

EPD Dezorgaandrugsgebruikersendak-enthuislozenwerdindeloopderjarenwelsteedsbetergecoördineerd,consta-teertMarcelSlockers.“MedeoponzevraagwerdersteedsbeterdoordeGGDgestuurd.Zoiserin2000eenelektronischpatiëntendossieropgezetvoordeRotterdamsedak-enthuislozen.Opdiemanierhaddenzorgverlenersvanallebetrokkeninstellingenendisciplinesoveralalleactueleenrelevanteinformatiebeschikbaar.Voordemeestzwakkenindesamenlevingmoetjejezakennueenmaalgoedopordehebben.”

Simuleren LeodeHoogschietindelach.“JekuntmetdatEPDinder-daadvoorkomendatzorgverlenersessentiëleinformatiemissenofdatpatiëntentelkensweerhunverhaalmoetenvertellen,noglosvandevraagofzedaartoeopelkmomentinstaatzijn.Maarjekunterookmeevoorkomendatzorg-verlenersmaarwatwijswordtgemaakt.IkhadeenpatiëntdieeenCOPD-aanvalperfectkonsimuleren,totenmetzuurstoftekortaantoe.Hijwerddanacuutopgenomenopdeintensivecare.Natweedagenrusthadhijgenoegvanhethotel,trokhijzijninfuuseruitenzeihijdathijmaarweereensging.AlseenmaalinzijnEPDstaatdathijdatweleensdoet,luktdietrucnatuurlijknietmeer.”

Alcoholisten Somshebbenbehandelingenvandestraatdoktersnaastpositieveooknegatieveeffecten.“Vroegerwerdenalcoho-listenopeengegevenmomentvaakdoodgevondenalsgevolgvaneenmaagbloeding”,bliktMarcelSlockersterug.“Indejarentachtigennegentiggavenwedezepatiëntendusmaagzuurremmers.Daarwarendepatiëntentevredenover,wantdankondenzeblijvendoordrinkenzonderlasttekrijgenvanhunmaag.Maaraldatdrinkenveroorzaaktewelsteedsmeerschadeaanhunhersenenenzenuwbanen,metKorsakovenalcoholdementietotgevolg.Je‘creëert’door

18

jebehandelingduseengroepmensendieopeenanderemanierafglijdtendiedaarnaastdestadheelvaakopsteltenzetenhetdesamenlevinghartstikkemoeilijkmaakt.NuspuitenwevitaminenB1enB6inbijdezegroeppatiëntenomdehersen-enzenuwschadewattegentegaan.”

Omslag Degroteomslagindezorgaandak-enthuislozenkwamvolgensMarcelSlockersin2004-2005.“MinisterZalmvanfinanciënistoeneensgaanetenmeteentopmanvanhetLegerdesHeils.Erwastoennetuitgezochtdatééneurovoordezorgzo’n2,3euroaanjustitiekostenkonvoorkomen.ZalmheeftertoenvoorgezorgddaterAWBZ-geldvrijkwamvoordeinstellingenindegrotesteden.Erisvervolgensin2005eenPlanvanAanpakMaatschappelijkeOpvangopge-steld,waarallebetrokkenpartijenindestadaandeelnamen:degemeente,deGGD,dedak-enthuislozenopvang,woningbouwcorporaties,verpleeghuizen,psychiatrischehulpverlening,verslavingszorg,maatschappelijkeopvang,noemmaarop.”

200 miljoen MinisterZalmhadvoorhetplanvanaanpak200miljoeneurovrijgemaakt,tebestedenineenpaarjaar.“Hetleidde

toteenechtedoorbraakaanprojectenopgebiedenalsbegeleidwonenendagbesteding.Hetwerdmogelijkgemaaktdatdak-enthuislozendoorstroomdennaarreguliereverpleeghuizen,endatzedaardan,opspecialeafdelingen,ookeenbeetjegekmochtendoenen/ofeenbeperktaantalbiertjesmochtendrinken.Erkwameninitiatievenalsopvanghuizenvoorvoormaligeprostituees,meteeneigenregulierehuisarts.Hetvertrouwenvandak-enthuislozenindezorgverleningsinstantiesnamhierdoorforstoe.”

Schoongemaakt DestratenwerdendooraldezeinitiatievenenprojectenvolgensMarcelSlockerseenstukveiliger.“Inalleopvang-centravoordak-enthuislozenwerdenindietijdookdouchesgeplaatst,alsdieeralnietwaren.Heelfijntegendekleerluis,schurftenanderebesmettelijkeaandoeningen,diedaardoorveelmakkelijkeraangepaktkondenworden.Hetplanvanaanpakuit2005heeftdegrotestedennietalleenfiguurlijkmaarookletterlijkschoongemaakt.Hetheefteroverigensookvoorgezorgddatwenumeteenoverschotaangevange-niscapaciteitzitteninNederland,maardatterzijde.”

19

Helpen TerugkijkendconstaterenMarcelSlockersenLeodeHoog,diesindseind2011metpensioenis,datzeveelmensenhebbenkunnenhelpen.“Datwasnietaltijdmakkelijk”,steltMarcelSlockersmetgevoelvoorunderstatementvast.“Eenpatiëntvanmijwoog166kiloenhadslaapapneu.Hijmoestmetallerleielektrischeapparatuurslapen,anderszouhij‘snachtszomaarkunnenoverlijden.Opeengegevenmomentwashijdakloosgewordenenopeennachtuitgelootbijdenachtopvang.IkhebtoennogeenhelebozemailnaardeGGDgestuurd.Daarinschreefikdaterindehelestadkastjeswarenomelektrischeauto’sopteladen,maardatmijnpatiënt‘snachtsgeenelektriciteitkonkrijgen,ookalwasdatvoorhemlevensbedreigend.UiteindelijkishijviaHavenzichtversneldineenvervolgprojectterechtgekomen.Hetluktemenatuurlijknietaltijdomproblemenoptelossen,ooknietalszeechtdringendwaren.Somshielpheelveelbellenuiteindelijkgewoonniet.Ja,dangingjemeteenflinkeknoopinjebuiknaarhuis.”

Vuist LeodeHoogkniktinstemmend.“Jehebthetnietaltijdindehand,hoehardjeookjebestdoet.IkwaseenkeerbijhetLegerdesHeilsiemandsbloeddrukaanhetmeten.Deverpleegkundigezatnaastme.Plotselinghaaltdieman

keiharduitmetzijnvuist.Hijmistmijnhoofdnetenslaatzijnvuistenonderarmineenglazenkast.Hetwaseenpsychotischeaanval,hijwasookmeteenweerkalm.Vaakziejegeweldaankomenmaarditkeerwasikerechtnietopvoorbereid.Ikhebzijndiepesnijwondenverbondenenhemnaardeeerstehulpvanhetziekenhuisgestuurd.Ikhebdaarooknaartoegebeldenhenzeernadrukkelijkverteldwaterwasgebeurdenhoeergdezepatiënteraantoewas.Mijnwaarschuwingisvolstrektgenegeerd.Zehebbenhemdiezelfdemiddaglatengaan.Evenlaterpleegdehijsuïcidedoorzichvoordetramtegooien.Toenikdathoorde,hebikzeoverdetelefoonflinkuitgescholden.Danbenikhetookkwijt.Ikweetdatiknietandershadkunnenhandelen.Jekuntalsstraatdokternietallepatiëntenzelfbegeleidennaardespoedeisendehulp.”

Geweld OokMarcelSlockersheeftmeerderemalenmetgeweldtemakengehad.“Hetergstewaseenmanwiensvrouwnatallozemishandelingennaareenblijf-van-mijn-lijf-huiswasgevluchtmethaarkinderen.Volslagendronken,zoalszovaak,kwamhijbijmijomdathijvermoeddedatikermeervanwist.Inzijnenehandhadhijeenflesbenzinemeteenkatoenenlonterin,indeandereeenaansteker.Dehelebuurtwistdathij,opbedreigendetoon,eralheelvaakover

20

hadopgescheptdathijinzijnthuislandSriLankaalsTamilstrijdermeerderemensenenhuizeninbrandhadgestoken.Gelukkighadikhetlefzijnaanstekeraftepakken.Hijbegontehuilenenikregeldeeengedwongenpsychiatrischeopnamevoorhem.Indeinstellingvondenzehemmaarlastigenzonderenigoverlegmetmijlietenzehemdevolgendedagalweergaan.Binneneenweekstondhijwederommetzijnbenzinebomindepraktijkombijmijhetadresvanhetblijf-van-mijn-lijf-huisteachterhalen,watiknatuurlijknietkende.Ikwasergelukkignietalleen.Eensterkefysiotherapeutkwamophetlawaaiafensamenkondenwehemovermeesteren.Uiteindelijkishijvoorpogingtotdoodslagdegevangenisingegaan.”

Uitzondering IndedertigjaardatMarcelSlockersinmiddelsheeftgewerktmetdak-enthuislozenenmarginalenwasdezebedreigingomheminbrandtestekenabsoluuthetmeestextremegeval.“Eenuitzonderingook.HetiszoalsLeonetzei:vaakziejegeweldaankomen.Jeneemtookvoorzorgs-maatregelen.Ikzitaltijdopeenstoelmetwieltjes,zodatjejezelfsnelnaarachterkuntduwen.Inprincipedoeikgeenconsulteninmijneentje,maarzitdeverpleegkundigeeraltijdbij.Endannoggaathetweleensmis.Ikmaaktenietzolanggeledeneenbeginnersfoutdooropmijnknieënbij

eenpatiëntietstewillenuitleggenovereengedwongenopname.Hijhaddietweewoordennognietgehoordofhijhaaldeuit.Alsjedanopjeknieënzit,kunjenietmeerweg.”

Bewoners Bijdreigendgeweldindedak-enthuislozenopvangwaarMarcelSlockerswerkt,nemendebewonershetinmiddelsopenlijkvoordehuisartsop.“Jemerktdatindegroep.Zeproberenechttevoorkomendaterietsgebeurt.‘Datkunjenietmakenmetonzedokter,strakskomthijnietmeer’,zeggenofschreeuwenzedannaarelkaar.Watookheeftgeholpen,isdaternuzo’ntachtigcamera’sinHavenzichthangen.Alleendatalheeftgeleidtotveelminderonderlingeagressie:zewetenallemaaldatwekunnenterugkijkenwieermeteenvechtpartijisbegonnenenwieerdusgeschorstmoetworden.Hetaantalschorsingenisdaardoormettwee-derdeafgenomen.”

Gezien MarcelSlockersenLeodeHoogwerddeEmielvanderDoesspeldtoegekendtoenzenogwerktenalshuisartsenstraatdokter,alwasLeodeHoogtoenalwelwataanhetafbouwen.“WijkregendespeldalseerstenaEmielvanderDoes”,steltLeodeHoog.“Emielwasookiemanddiealtijd

21

wasopgekomenvoorgewoneRotterdammers.Datvondikwelbijzonder.”MarcelSlockers:“Detoekenningvandespeldbetekentdatwegezienwaren.Wehebbendespeldtenslottevandeberoepsgroepgekregen.Indetijddaar-voorwarenweookweleensnietgezien.Collega’skekenmijweleensmeewarigaan.Zovan:‘Ach,moetjijnogHavenzichtdoen?’Ookbijdedienstenwasdateenpro-bleem.Sommigecollega’szeidengewoonopenlijkdatzij‘savonds,‘snachtseninhetweekendgeenzinhaddenomnaarHavenzichttegaanomdatikmezonodigmetdiedak-enthuislozenwildebezighouden.”

Deuren DetoekenningvandeEmielvanderDoesspeldopendevolgensMarcelSlockersnieuwedeurenvoordebeidestraatdokters.“Wekregenermeerzelfvertrouwenvan.Hetwaseenerkenningdatwegoedbezigwaren.Dathetbelangrijkwaswatwededen.Dathebbenwevervolgensongetwijfelduitgestraaldinonzecontactenmetanderezorginstantiesenmetbeleidsmakers.Ikhebdeafgelopendecenniametalleachtwethoudersvanvolksgezondheidgesproken.Enikhebaltijdgezegdwatikvond.OokinmijncolumnvoordeStraatkrant.Ikvindhetdaarnaastookbelangrijkomkennisoverdedak-enthuislozenzorgovertedragenaantoekomstigeartsen,zowelhuisartsenals

specialisten.Ikgeefnualjaren,samenmetdaklozen,collegesindebasisopleiding.”

Dienst MarcelSlockersiswelgevraagdofhijnietindienstwildekomenvandedak-enthuislozenopvang.“Erwaswerkgenoeg.Ikhebdatnooitgewild.Enerzijdsomdatikhuisartswildeblijven,anderzijdsomdatikmezonderruggespraakwildekunnenblijvenuitspreken.LeoheeftbinnenhetLegerdesHeilsookaltijdderuimtegenomenomtezeggenwathijvond.Naverloopvantijdhebbenwe,inallebescheiden-heid,denkiktochweldepositiegekregendatmensenluisterenalswijzeggendaterietsechtnietgoedzit.Kijk,alshuisartsbenjegeendomineeVisser,dieelkeweekdekrantkanhalen.Datisnietonzerol.Maartegenprofessionalsmagdooronswelgezegdwordenwatwehebbengezien.Endanishetgoedalserwordtgeluisterd,vindiktoch.”

Londen Bijdedak-enthuislozenzorgwordtvaakgekekennaardevraagwathetkost.Helemaalverkeerd,vindendebeidestraatdokters.“Eénvoorbeeld”,sluitMarcelSlockersaf.“Rotterdamtelt600.000inwoners,Londen6miljoen.Rotterdamhadin2000240gevallenvantuberculose,

22

waarvan40bijdaklozenencocaïnegebruikers.InLondenwarendiezelfdecijfers2400en400.Helemaalsynchroondus.In2010washetaantalgevallenvantbcinRotterdamgedaaldnaar160,waarvannogmaar10bijdaklozen.Eendalingvan75%indielaatstecategorie.InLondenishetaantalgevallenvantbcmet50%toegenomennaar3750enzewetennieteensmeerhoeveeldaklozenencocaïne-gebruikersdaarbijzijn.Kortom,onzeaanpakwerktenverdientzichmeerdanterug.Ennietalleendoordatwevoorkomendatdealgemenebevolkinggeconfronteerdwordtmetbesmettelijkeziektenalstuberculose.Alsikeenalcoholistdiezijnzenuwbanenkapotheeftgedronken,kanhelpenaanincontinentieluiers,dandraagikookbijaaneenschoneendrogeRET.”

23

Wanneer 2005

Waarom Boekoverhetbehandelenvanmigranten,opleiderenorganisatornascholingen

Waar Indeboekenkastvanzijnbureau

Govert Dorrenboom

24

In de jaren zeventig ‘verallochtoonde’ de praktijk van huisarts Govert Dorrenboom. Hij schreef er een boek over, een leerboek voor jonge huisartsen.

AlvanafzijnzestiendewistGovertDorrenboomdathijhuisartswildeworden.“IkzatbijdeVrijzinnigChristelijkeJeugdCentrale.Eenvanonzeleiderswashuisarts.Eeneminenteman,eenechtvoorbeeld.Mijnouderswildendatikzoustuderen.Maarzezatennogalkrapbijkas,duszewildenwelgraagdatikdekortstestudiezoukiezen.Metveelopofferinghebbenzehetuiteindelijktochmogelijkgemaaktdatikdelangsteenduurstestudiekonvolgen.In1958behaaldeikmijnartsexamen.DatwasbijdeStichtingKlinischHogerOnderwijs,devoorlopervandemedischefaculteitvandeErasmusUniversiteit.Diestichtingbestondnognietzolangenmoestzichzelfnogbewijzen.Zewildeextrazorgvuldigzijnenstudentenmoestendanookiederexamentweekeerafleggenbijtweeverschillendedocenten.Onzediploma’skregenwevaneenhoogleraaruitLeiden,diedaarspeciaalvooroverkwam.”

Hulpanesthesist Meteennaafrondingvanzijnstudie,moestGovertDorrenboomindienst.“Gelukkighadikvanmijnlichtinghetofficiersexamenhetbestegemaaktenmochtikduskiezenwaarikheenging.Zowerdik‘leerlingmilitairhulp-anesthesist’inhettoenmaligeBergwegZiekenhuis.Dathadalsaanvullendvoordeeldatikgewoonthuiskonwonen.Eind‘59kwamikvrij.IkhadtoenalgesolliciteerdopdefunctiealgemeenassistentinhetGoudseGemeenteZiekenhuis.Datzagikalseenvoorbereidingophetlaterhebbenvaneeneigenhuisartsenpraktijk.Voormijstondnogsteedsvastdatikuiteindelijkhuisartszouworden.”

Overnemen ViaviahaddendeoudersvanGovertDorrenboomgehoorddatereenhuisartsenpraktijkwasovertenemenophetNoordereiland.“Ikerheen.Inderdaad,ikkonvandiehuisartszijnziekenfondspraktijkvan1650patiëntenovernemen.Daarmoestikwelanderhalfjaarinkomenvoorbetalen.Hijhieldzijnparticulierepraktijkenzijncontrolepraktijk.

Expert in ‘buitenlandse werknemers’

25

Wedeeldenbenedeneenwachtkamer,dieeigenlijkmeereensoorthokwas.Ikhuurdevanhemdeeersteverdieping.Mijnspreekkamerlagtussenonzewoonkamerenonzeslaapkamer.Afentoekrooponsoudstedochtertjebinnen.”

Controlepraktijk Nadriejaargingzijncollega-huisartsdeverzekeringswereldin.“Ikkreegwatparticulierepatiënten.Voorniets.Ikkon,voordeprijsvanéénjaarinkomen,ookzijnredelijkforsecontrolepraktijkindegrafischeindustrieovernemen.Diebestonduithetopdeeersteziektedaglangsgaanbijwerk-nemersdiezichziekhaddengemeld.Zetters,drukkers,boekbinders,laterookfotografenenallewerknemersvankranten,ikvondheteeninteressantewereld.Hetwasookeenwereldmeteengrotematevanberoepseer.Alsiemandzichziekmeldde,danwasdieookziek.Omfinancieelrondtekunnenkomen,werkteikookopconsultatiebureausvanhetGroeneKruis.DaarnaastdeedikopzaterdagmiddagnogGAK-controles.DankreegiktwintigadressenenmoestikinheelRotterdamenomstrekencontrolerenofdemensenopdieadressenwelechtziekwaren.”

Verheven GovertDorrenboomheeftooknogeentijdlangvoorenkeleverzekeringsmaatschappijenpatiënteninziekenhuizenbezochtomuittezoekenhoelangzeernogmoestenliggen.“Erwerddanechtopjeneergekeken.Deklinischegeneeskundevoeldezichververhevenbovendesocialegeneeskunde.Zewistennatuurlijknietdatikookhuisartswas.Aandeanderekant,datzounietveelverschilgemaakthebben.Alszedatwelhaddengeweten,danzoudenzegedachthebbendatiknietgoedvoormijnpraktijkkonzorgenenditwerkerdaarombijmoestdoen.Ikdeederoverigensvanallesaanommijnpraktijktevergroten.1650patiëntenwasnietveel.Eenge-middeldepraktijkhadtoentertijdzo’n3000patiënten.Hetgelukheeftookweleenhandjegeholpen.Ikbezochtin1961eennognietzooudehuisartsinhetziekenhuis.Toendiewistdathijnietmeerbetergingworden,heefthijmijgevraagdofik-voorniets!-zijnwerkalsondernemingsartswildeover-nemen.Datbetekendeéénmiddagperweekkeuringendoenineenverpakkingsindustrie.Eindjarenzestigverdwenenaldiebijbaantjesomdatdefunctievanhuisartsensociaalgeneeskundigewerdgescheiden.”

26

Dichtbevolkt Nahetvertrekvanzijnvoorgangerwarenerzeshuisartsenindewijkvoorruim20.000patiënten,5000ophetNoorder-eiland,zo’n12.000indewijkFeijenoorden3.000-4.000verspreidinOud-Zuid.“Plusdannogzo’nhonderdopderechterMaasoever”,lachtGovertDorrenboom.“VeelmensenverhuisdentijdensdeoorloguitRotterdam-Zuidomdatzehetgevaarlijkvondenomvlakbijdehavenendebruggentewonen.Demensendieerweerkwamenwonen,warenveelalafkomstiguitdegebombardeerdebinnenstad.Hetwaseendichtbevolktewijk.Endanhaddenweooknogveelschippers.Diekwamenlos-vast,tussendoordus,alshetware.Zatje‘smiddagstussenéénentweetewachtenoferiemandkwamopdagen.Jemoesteraltijdzijn.Jekonniethetrisicolopeneenpatiëntteverliezen.”

Kaartsysteem Alserophetmiddagspreekuurmaarweinigpatiëntenkwamen,werkteGovertDorrenboomzijnkaartsysteembij.“Mijnvoorgangermaaktetijdensvisitesaltijdaantekeningenopeensoortblancobriefkaarten.‘Datvindendemenseninteressant.Doedatook,danblijvenzebijje’,zeihijtegenmij.Ikhebhetomgevormdtotietswatmeeropeenpatiëntendossierleek.Zohaaldeikdespecialistenbrievenuitordnersenstoptediebijdepatiëntenkaarten.Hetwas

voormijnatuurlijkookeenmanierommijintewerkenindeziektegeschiedenisvanmijnpatiënten.Toenmijnvoorgangervertrok,wasikminofmeergedwongenhetpandvanhemtekopen.Wehaddenereigenlijkgeengeldvoor,maarikhebdepraktijktoenhelemaallatenverbouwen.Modern,maartochartistiek.Allesopdepofuiteraard.”

NHG NogvoorhijzichalshuisartsophetNoordereilandvestigde,wasGovertDorrenboomlidgewordenvanhettoenpasopgerichteNederlandseHuisartsenGenootschap.“Erwasveelelanbijhuisartsenindietijd.Zewildenbewijzendatzeeigenlijkookspecialistwaren.Driethema’sspeeldendaarbijeenbelangrijkerol.Indeeersteplaatsgingdatomdeinte-gralegeneeskunde,waarbijervanuitgegaanwordtdateenziektefysieke,psychischeen/ofsocialeoorzakenenaspectenkanhebben.Indetweedeplaatsspeeldecontinuïteitvanzorgmee:huisartsenverlenenzorgaanhunpatiënteninallelevensfasen.Daarnauwopaansluitendvoeldenhuisartsenzicheveneensspecialistindegezinsgeneeskunde,dieervanuitgaatdatjedemensaltijdinzijnofhaaromgevingmoetbeoordelenendatjedoordiebenaderingeenziekteookbeterkanaanpakken.”

27

Principes Hijdenktevenna.“Ikvindintegralegeneeskunde,conti-nuïteitvanzorgengezinsgeneeskundenogaltijddriebe-langrijkeprincipesvoorhuisartsenvannu.Daarnaastmoetjenatuurlijkjevakkennisgoedbijhouden,patiëntgerichtzijn,openstaanvoorkritiekvananderenenvoorsamenwerkingmetanderen,enzovoorts.Maarikdwaalaf.HetNHGgafvanhetbeginhettijdschriftHuisartsenWetenschapuit.PlushelehandigeEngelstaligeabstracts,diespeciaalwarentoegesnedenophetwerkvanhuisartsen.Dieabstractslagenindeautoaltijdopdestoelnaastme.Iklaszealsikmoestwachtenvooreenroodstoplicht.Ikzatindietijdnogalveelindeauto,wantalspatiëntenverhuisden,bleefikzedoorheelRotterdam-Zuidnalopen.”

Ontruimd Datveelpatiëntenverhuisden,hadtemakenmetontwikke-lingenindewijk.“Degemeentebegonna1963eendeelvanhetNoordereilandenFeijenoordteontruimenvoordenieuweoeververbindingdieerzoukomen.Erwerdvervolgensietsvantienjaarovergesteggeldwatvoorsoortverbindingdatdanwelnietmoestzijnenwaardiepreciesgebouwdofgegravenmoestworden.Indietijdverdwenensteedsmeervoorzieningen.Dehelewijkverpieterde.Huurwoningendievrijkwamen,werdennietmeerverhuurdmaardicht-

getimmerd.Alsnelwoondenerkrakersindiepanden,werdhetdakzinkgestolenenbrakenersteedsmeerbrandjesuitwaardebewonersdoodsbangvoorwaren.”

Gezondheidscentrum AlstegenreactiewerddeBewonersOrganisatieFeijenoordopgericht.GovertDorrenboom:“Datwaseengroepknal-rodeactievoerders.Enerzijdswildenweonsdaaralshuis-artsennietmeevereenzelvigen.Jebenttenslottedoktervoorallemensen.Aandeanderekantvondenwijookdatwesamensterkerzoudenstaan.In1973hebbenweduseengezondheidscentrumopgerichtmetvijfhuisartsen,algemeenmaatschappelijkwerk,wijkverpleegkundigen,eenconsultatiebureau,eensociaalraadsmanof-vrouw,pluseendienstencentrumdatactiviteitenvoorouderenorganiseerde.Veelgezondheidscentraindietijdwerdenopgezetopbasisvanpolitiekevoorkeur.Danwerdbijiedereen,inclusiefde

“Je kon de nieuwe patiënten van buitenlandse origine niet tegemoet

treden zoals je dat bij je Nederlandse patiënten deed. Zij waren anders,

dus de zorg moest anders.”

28

huisartsen,tijdensdesollicitatiegetestofzewellinksgenoegwaren.Dathebbenwijwetentevoorkomen.”

Midden­Engeland IndejarenzestigraakteGovertDorrenboomviahoogleraarVanEsuitUtrechtbetrokkenbijeenwederzijdseuitwisselingmethuisartsenuitMidden-Engeland.“In1968kwamenzenaarRotterdamenhetjaardaarnagingenwijopbezoekbijeenEngelsgezondheidscentrum.Diewarendaarhelemaalnietsocialistisch,maarwerdengewoondoordeNHSgerund.Ikhebdatwelalseenvoorbeeldeninspiratiebrongebruikttoenweeenjaarofwatlateronseigengezondheidscentrumoprichtten.Wehebbenbijvoorbeeld,netalsinEngeland,eenuniformsysteemvanpatiëntenkaarteningevoerdvooralledisciplines.Enwehebbeneengemeenschappelijkekoffieruimteingerichtommakkelijktekunnenoverleggen,ookinterdisciplinair.”

Wetenschappelijk onderzoek AlsgevolgvandezeinternationalecontactenwerddeEuropeanGeneralPracticeResearchWorkshopsopgericht,eensamenwerkingsverbandvanhuisartsengroepeninver-schillendelandendiewetenschappelijkonderzoekwildebevorderen.“Erkwamensteedsmeerlandenbij.Ikwas

secretaristot1980.ToenwerdhetovergenomendoorhetMaastrichtsHuisartsenInstituut.Wehebbenookechtinter-nationaalvergelijkendonderzoekgedaan,overhetafleggenvanhuisbezoekenhetvoorschrijvenvanantibioticabijvoor-beeld.Opkleineschaaluiteraard.Computersenstatisticiwarenvooronsonbereikbaar.Maarwededenhettochmaar.WeorganiseerdenooktweekeerperjaarergensinEuropaconferenties.Datwarenheleinstructieveeninspirerendeweekenden.Mijnvrouwgingvaakmeeenwaserzeerbijbetrokken.IkwastrouwensooklidvandecommissiewetenschappelijkonderzoekvanhetNHG,datvoorstellenvooronderzoekophetgebiedvanhuisartsgeneeskundebeoordeelde.”

Onderlinge toetsing InEngelandwasereentraditievanpeergroupaudits:onderlingetoetsingdoorgelijken.“Dathebiknaaronsgezondheidscentrumgehaald.VolgensmijwarenwijdaareenvandeeerstenmeeinNederland.Omtekunnenvergelijken,moestenwenatuurlijkeerstregistreren.Ikweetnogheelgoeddatuitonzeeerstetoetsingkwamdatikwelergveelmensennaardefysiotherapeutdoorverwees.Datikdiefysiotherapeuthaduitgenodigdominonsgezondheids-centrumtekomenwerken,zaldaarbijookweleenrolhebbengespeeld.IndejarentachtigheefthetNHGnaweten-

29

schappelijkonderzoekentoetsingdestandaardenont-wikkeld.Toenwerdlandelijkvastgelegdwateengoedehuisartsnueigenlijkallemaalmoetdoenenlaten.”

Werfarbeiders Eindjarenzeventigwerdduidelijkdatdewijkdefinitiefaanhetveranderenwas.“Deinwonersblevenarm”,steltGovertDorrenboomvast.“MaarzewarensteedsmindervaakuitNederlandafkomstig.Hetwaseengeleidelijkproces.EerstkwamenerItalianen,SpanjaardenenJoegoslaven.DaarnazijnzewerfarbeidersgaanhaleninTurkijeenweerlaterinMarokko,eerstindestedenendaarnaophetplatteland.Toenikin1994metpensioenging,wasveertigprocentvanmijnpatiëntenvanTurkseafkomst,veertigprocentvanNederlandseenSurinaamseenderestbestondvoornamelijkuitMarokkanen,SpanjaardenenJoegoslaven.West-Europeanengaanerinprincipevanuitdatdedoktertevertrouwenis.BijdeTurkenenMarokkanenvandeeerstegeneratiewaseraprioriwantrouwennaardokters.Inhunlandenvanherkomstmoetjevoordedokterbetalen.Jewiltdanwaarvoorjegeld.Eendokterdienietsvraagt,zoalsinNederland,kannietveelzijn,wasdegedachte.VeelvanhenhaddeninTurkijeenMarokkoookslechteervaringengehadmetdokters,diebezwoerendathunmedicijnendepatiëntzoudengenezen,watniethetgevalwas.”

Anders HetopbouwenvaneenvertrouwensrelatiemetdezenieuwepatiëntenkosttevolgensGovertDorrenboomveeltijd.“JekonhenookniettegemoettredenzoalsjedatbijjeNederlandsepatiëntendeed.Zijwarenanders,dusdezorgmoestanders.DeTurkenenMarokkanendievanhetplatte-landkwamen,warenomtebeginnenvaakanalfabeet.Metzoietssimpelsalsgeboortedatawerdflexibelomgegaan.Danwerdgezegddatzejongerwarenomnietindiensttemoeten.Ofjuistouderomdatzedaneerderinaanmerkingkwamenvoorland.DefamiliebandenwarenveelhechterdanbijNederlandsegezinnen.Zekeralsdevader,overhetalgemeendecentralefiguurvandefamilie,ziekwas,moestallesuitdekastgehaaldworden.Alseendochterziekwas,werddatsomseenstukmindererggevonden.Datstuitteonsnatuurlijktegendeborst,maarzowashetwelenjemoesteralshuisartsrekeningmeehouden.”

Taalproblemen Ookindespreekkamerveranderdeerhetnodige.“Indeeersteplaatswarenernatuurlijktaalproblemen.Vaaktolktendekinderen,alwasdatooknietideaal.JekonookhetTolkencentrumbellen,maardatkostteveeltijd,dusdatdeedjealleenalsjeechthetnaadjevandekousmoestweten.TurkenenMarokkanenvandeeerstegeneratiebrachtenhunklachtenvaakheelduidelijkofzelfsoverdreven.Datkwam

30

ookvoortuitdatwantrouwenjegensdokters:steljevoordathijmenietgelooft.Hunuitgangspuntwasdatzemeeraandachtzoudenkrijgenalszemeerklaagden,dusdatdedenze.Regelmatigverzonnenzeerklachtenbijomervoortezorgendatdedokterhenserieuszounemen.VooreenNederlandsehuisartsisdatnatuurlijkalleenmaarverwarrend.”

Familie­eer NederlandersvindenvolgensGovertDorrenboomhungezondheidhetallerbelangrijkste.“BijdeeerstegeneratieTurkenenMarokkanendievanhetplattelandafkomstigzijn,isdefamilie-eervaakhetallerhoogste.Daarkunnenmensenaanopgeofferdworden.Sommigereligieuzeentraditionelewaardenzijnbelangrijkerdanhetindividu.Overigens,ditgeldtnatuurlijknietvooralleTurkenenMarokkanen.InhetgezondheidscentrumwerkteeentijdlangeenmaatschappelijkwerkeruitIstanbul.‘WathebbenjulliehiereengekkeTurken’,zeihijtegenons.HetverschiltussenTurkenuitdestadenvanhetplattelandwasenorm.”

Boek Overdeervaringenmetniet-Nederlandersinzijnhuisartsen-praktijkschreefGovertDorrenboomeenboekindeseriePracticumHuisartsgeneeskunde.“Hetheette‘Artsenbuiten-landsewerknemer’.Aandehandvanmijneigenervaringen,

hebikbeschrevenwaarjeinmigrantenwijkenalshuisartsallemaaltegenaanloopt.Ikhebhetzoconcreetmogelijkgemaakt.Datjebeterkuntvragen‘Kindwarm?’dan‘Heefthetkindkoorts?’alsdeoudersslechtNederlandsspreken.Hoejeeenrectaaltouchermondelingkuntvoorbereidenomtevoorkomendatdepatiëntzichdiepbeledigdvoelt.Hoejeomkuntgaanmetdebedreiging‘Alshijdood,jijdood.’.HoejekuntprobereneenTurksemoedermetzwaarovergewichtaaneendieettekrijgen.Hoejedetherapie-trouwkuntbevorderendoordefamilieerbijtebetrekken.Datjebedachtmoetzijnopimportziektenalstuberculoseenmalaria.”

Koud gevoel GoedecommunicatiemetdepatiëntlooptalseenrodedraaddoorhetboekvanGovertDorrenboom.“Jemoetdusbegrijpenwateenpatiëntwilzeggenalshijietsanderszegtdanwathijeigenlijkbedoelt.Een‘koudgevoelindeknieën’kanbijvoorbeeldstaanvoorhetnietkunnenkrijgenvankinderenofvoorproblemenmetdekinderen(diejedannietmeerlekkeropjeschootkuntnemen).Sommigeonder-werpenzijnmoeilijkertebesprekendanbijNederlandsepatiënten.HoekaartjeinfertiliteitsproblemenbijeenTurksemansubtielaan?Ofgeslachtsziekten.Ofspierspanningdoorheelverklaarbarestress.Verstotingalseenvrouw

31

onvruchtbaarblijkt.Eenalcoholverslaving.Eenmeisjedatlijfstraffenvanhaarouderebroernietmeerpikt.Enzovoorts.Enhoegajeommeteenmandiezijnvrouwweigertnaardespecialisttelatengaanomdatzeopdekinderenmoetpassenterwijlzedoodgaatalszenietinhetziekenhuiswordtbehandeld?Hetzijnallemaalcasussenuitmijnboekje.”

Speld HetboekisvolgensGovertDorrenboom‘bestveelgebruikt’indeopleidingtothuisarts.“Hetheefterookaanbijgedragendatikin2005deVanderDoesspeldhebmogenontvangen.Datboek,plusmijnbijdrageaanbijscholingenenhetopleidenvanjongehuisartsen.In1966kreegikmijneersteco-assistentoverdevloer.Zesjaarlaterkwamdeeerstehuisartsinopleiding.Ikhebhuisartsenopgeleidtot1990,bijnatotmijnpensioneringdus.Methethelpenopzettenengevenvannascholingenbenikdaarnanogvijfjaardoorgegaan.DatikdeVanderDoesspeldkreeg,vondikeengroteeer.Hetiseenerkenningvoorhetwerkdatjealdiejarengedaanhebt.”

Herkend GovertDorrenboomisalbijnatwintigjaargeenhuisartsmeer,maarwordtopstraatnogaltijdherkend.“Zitjeinde

metroopwegnaareenconcert,komterineensiemandnaarjetoe‘HaidokterDorrenboom,hoegaathetmetu?’.Geweldigtoch?Sommigepatiëntenkunnenbijnawoordelijkheleconsultenreproduceren.Degezichtenvanmijnvoor-maligepatiëntenherkenikmeestalnogwel,denamenlangnietaltijd,zekernietdeachternaam.Watwelisgebleven,ismijnattitudealshuisarts.Ikkannogsteedsgoedluisterenenneemmensenaltijdserieus.Vanochtendbegoneenmijonbekendemaninhetfietsenhokvandeflatoverdeheup-operatievanzijnvrouwenzijneigenmeniscusproblemen.Ikmerktedatikdantochweeralshuisartsaanhetluisterenwas.Endatikhopelijkooknogietsverstandigskonantwoorden…”

Goodwill GovertDorrenboomheeftveelgoodwillbetaaldomzijnhuisartsenpraktijktekunnenopzetten.“Ikhebdepraktijkvoornietsaanmijnopvolgsterovergedragen.DatishetgevolgvanmijndeelnameaandeStichtingPensioenfondsHuisartsen,dieeindjarenzeventigisopgezet.Voorwaardevoordeelnamewasdatjejepraktijknietmeerverkochtbijjepensionering.Ikbenheeltevredenovermijnpensioen.IkgebruikhetomtegenietenvanhetenormecultureleaanbodinRotterdam.Beeldendekunst,muziek,architectuur,wekunnenelkedagweldriekeerbezetzijnalswezoudenwillen.DaarnaastbadmintonikenvolgikallerleiHOVO-

32

cursussen(HogerOnderwijsVoorOuderen).Overmuziek,geschiedenis,economie,filosofie,vanalles,zolanghetmaargeengeneeskundeis.EnikbenviamijnvrouwgestriktalsklusjesmanvoorhetzorgmuseumvanHumanitas,waarzijvrijwilligeris.Alszeeroudemedischeinstrumentenbinnen-krijgen,vindenzehetwelfijndateriemandisdienogweetwaardieooitvoorhebbengediend.”

33

Wanneer 2006

Waarom OpzettenhospiceDeVierVogels

Waar Ineenlaatjeindeslaapkamer

Frans Reynders

34

Huisarts Frans Reynders zocht verdieping in zijn vak en vond rust in de palliatieve zorg. Hospice De Vier Vogels biedt uitgebalanceerde palliatieve medische zorg, perfecte verzorging, echte aandacht en persoonlijke begeleiding.

ZijnGroningsestudietijdtijdensderoerigejarenvandestudentenprotesteneindjarenzestigenbeginjarenzeventigzorgdeervoordatFransReynderskritischgingkijken,nietalleennaardeuniversiteit,maarooknaardemaatschappij.“Toenikafgestudeerdwas,hebikdanookeenberoepgedaanopdewetgewetensbezwaren.Ikvonddathetdetaakvaneendokterwasommensenbetertemaken,nietomzedoodteschietenofdaarbijtehelpen.Voormijnver-vangendedienstplichtkwamikterechtbijdeGGDRotterdam.Ikmoestals‘artsvoorkeuringencontrole’ziekeambtenareninRotterdam-Westcontrolerenenbegeleiden.Endatvooreenpaarhonderdguldenpermaand:hetloonvaneensoldaatA.Gelukkigwerktemijnvrouw,dieiktijdensmijnstudiehadlerenkennen,inmiddelsalsschoolarts.”

Chef Enkelecollega’svanFransReyndersbijdeGGDwarenvoormaligehuisartsen.“EénvanhenbegonmijmeetenemennaardewekelijksepraatjesvoorhuisartseninhetDijkzigt.Daarleerdeikdecollega’skennendieikvaakaandetelefoonhadtijdensmijnwerkalsbedrijfsarts,zoalsdatnuzouheten.Laterhoordeikdatikeenvandeweinigecontrole-artsenwasdiemetdehuisartsencommuniceerde.Ikvonddatzinvol.Bijdehuisartsenkwamikdoordiecontacteninbeeldalseenactievecollega.Toenmijnver-vangendedienstplichteropzat,waserplaatsvoormijinhetpasopgezettegezondheidscentrumaandeMathenesserlaan,eenvandeeersteinNederland.Daarbenikin1977aandeslaggegaanalshuisarts.”

God FransReynderswistalvroegdathijgeensolo-huisarts-praktijkophetplattelandwildevoeren.“Jelooptdanhetrisicodatjenietmeerbekritiseerdwordt,datjeoordeelnooitwordtbetwijfeld.Datkangemakkelijkleidentotfouten.Je

verzoend met de situatie Rustig sterven,

35

kuntooklangzamerhandgaandenkendatjegodwordt.Ikwildeinputvananderen,mensendiekritischmeekijken.Danwordjegedwongennateblijvendenkenenblijfjescherp.Inhetgezondheidscentrumwerktenhuisartsen,fysiotherapeuten,maatschappelijkwerksters,wijkverpleeg-kundigeneneenpaarjaarlaterookverloskundigen.Kritischeblikkengenoeg.Ikkwamineengespreidbedje:hetgezondheidscentrumbestondneteenjaardusalleonderhandelingenwarenalafgerond.”

Fulltime Indeloopvandejarenishetwerkeninhetgezondheids-centrumveranderd,vindtFransReynders.“Indebegintijdwerkteiedereenfulltime.Erwasveelinformeelcontact.Jekonpatiëntenmakkelijkbesprekenindewandelgangenofeventussendoor.Vergaderingenorganiserenwasookgeenprobleem.Indeloopvandejarengingensteedsmeermensenparttimewerken.Alsjedaneenvergaderingorgani-seerdemetallefysiotherapeuten,wareneraltijdweltweeniet.Hetinformeleoverlegwerdnatuurlijkookminder.Deplenairevergaderingwerdafgeschaftenerkwameencoördinatoreneenbestuur.”

Woedend Datdethuiszorgbeginjarennegentigdedriewijkverpleeg-kundigenuithetgezondheidscentrumterugtrok,wasvoorFransReynderseenzwareklap.“IkziemenogzittenbijdedirectievandeStichtingThuiszorgRotterdam.Woedendwasik.Ikhadertranenvaninmijnogen.Erwasgeenénkeleinhoudelijkeredenomdiebeslissingterechtvaardigen.Alleproblemendiezijaandroegenopgebiedenalsnascholingenhetinvallenvoorelkaarkondenmakkelijkopgelostworden.Maarhetmoestenhetzougebeurenenhetgebeurdeook.Hetgevolgwasdatdesamenwerkingtussenhuisartsenenwijkverpleegkundigenbehoorlijkverwaterde,zoalstevoor-zienwas.Datisechtslechtgeweestvoordepatiënten.”

Kleinschaliger RecentelijkzietFransReyndersoveralindenlandepogingenomdethuiszorgweerkleinschaligertemaken.“Viageld-verslindendereorganisatiesenfusies,uiteraard.Zehaddenhetgewoonnooitmoetenveranderen.Toenmijnmoederin2000overleed,heeftmijnbroereensgeteldhoeveelver-pleegkundigenerdelaatstemaandenoverdevloerwarengeweest.Hetwarenernietminderdan35.Allemaalvandezelfdethuiszorgorganisatie.Kwamerbijvoorbeeldeengrotemanommijnlicht-dementerendemoedervanindenegentigonderdedouchetedoen.Sindsdedoodvanmijn

36

vaderveertigjaardaarvoorwaszijnietmeerbekekendooreenman.”

Dichtbij Sommigehuisartsenvindennatwintigjaarhunwerknietleukmeerengaanietsandersdoen.NietFransReynders.“Ikhebmijnwerkaltijdgeweldiggevonden,totdelaatstewerkdag.Alseenhuisartseengoederelatieheeftmeteenpatiënt,danmagjeheeldichtbijkomen.Jekrijgtdantoe-gangtothunprivéleven,hunzielbijna.Bijmijdreigdehalverwegedejarennegentigechterweleenzekereroutineteontstaan.Ikwildemeerdedieptevanhetvakin.Juistindietijdvroegfysiotherapeute-haptonomeCinthavandenToorn,diejarenlanginonsgezondheidscentrumhadgewerkt,ofikwildemeehelpenmethetopzettenvaneenhospice.Zewildeneenartsinhetbestuurenikdenkdatzewelwistdatikgeïnteresseerdwas.”

Recent OpdatmomentwaserinRotterdamnoggeenhospice.“Erwasweleenkleinepalliatieveafdelingvanzo’nzesbeddeninhetAntoniusIJsselmondeverpleeghuis,opgezetdoorverpleeghuisartsFransBaar.Hospiceswarensowiesoeenrecentfenomeen.HuisartsPieterSluishadin1988in

NieuwkoopheteerstehospicevanNederlandopgezet.Hijhadzelfeenjongkindjeverlorenenzochthulp.Erwasechtergeenhulpvoormensendiezoietshaddenmeegemaakt.ZokwamhijincontactmetdeZwitsers-Amerikaanseexpertophetgebiedvanverdriet,stervenenrouw,ElisabethKübler-Ross.PieterSluisheefthetbegriphospiceinNederlandgeïntroduceerd,waarnahetzichverderverspreidde.”

Sceptisch Inhetbeginwarenmetnameverpleeghuisartsenenorgani-satiesdiezichbezighieldenmetpalliatievezorgergsceptischoverhospicesindeeerstelijn.“Wijhaddenfondsenver-zameld,derestvanhetgeldbijdebankgeleendeneenpandgekocht”,bliktFransReyndersterug.“VerpleeghuisartsFransBaarzagonsinitiatieftoenhelemaalnietzitten.Dievonddatpalliatievezorginverpleeghuizenthuishoorde.Wevoorzagenechterduidelijkineenbehoefteenhetliepvanafhetbegingoed.Hetwerdookheelmooi,metallemaalrustigekleurendieinelkaaroverliepen.Nietlangnadeopeningkwamhijlangsmetbloemen,eencadeautjeenmetfelicitaties.Wehebbendemeerwaardevaneenhospiceindeeerstelijnsnelkunnenbewijzen.WeerlaterhebbenverpleeghuizeninRotterdamoverigenszelfapartehospicesopgezet.”

37

De Vier Vogels HospiceDeVierVogelsopendehaardeurenaandeMathenesserlaanop1januari2000.“Maartoenhaddenwealeenpaarwekeneenpatiëntinhuis”,lachtFransReynders.“Veelvanonzebewonerszijnbovendezestig,hebbenkankerenblijventussendevierenachtweken.Maardatzijngemiddelden.Erkomenookjongerebewonersensomsoverlijdenmensenalopdedagvanaankomst.Weproberenallebewonerszogoedmogelijkteverzorgen.Datiseengezamenlijketaakvandeverpleegkundigenendetientallenvrijwilligersdietweeofdriedagdelenperweekdienstdraaien.Bewonerskrijgenbijonsontzettendveeltijdenaandacht,heellekkeretenook.Zewordenechtliefdevolbehandeld.Willenzevoorgelezenworden?Dankandat.Willenzerustofwillenzepraten?Datkanook.Wenemendoorditallesdefamilienietalleenheelveellastuithanden,wezórgenookvoordienaastefamilieleden.Zekunnenmee-eten,eriseenlogeerkamer,erisaandachtvoorhunvragen,zorgenenproblemen,enzovoorts.”

Champagnefeest InhethospiceDeVierVogelskanveel,zonietbijnaalles.“Recentelijkwasereenjongevrouw,beginveertig.Ikwaseigenlijkalmetpensioen,maarzewasdaarvooreenpatiëntevanmijenikbenervoorteruggegaan.Zewasacuuternstig

ziekgewordenmettweeverschillendesoortenkanker.Alsjedepatiëntgoedkent,kunjeeenbeetjedirectiefzijn.Ikzeidustegenhaardatzevolgensmijnuechtmethaartweekinderenmoestpratenomtezeggenhoehetervoorstondendatzevanhenhield.Zeheefthetgelukkiggedaan.Eenpaardagenlaterhadzehetnietmeergekund.Indetussen-tijdheeftzenogwelmetvriendeneenchampagnefeestgehoudenindetuin.Zoietskanineenziekenhuisniet.‘Eenchampagnefeest?Maarmevrouwgaatdood’,zoudaardereactiezijn.”

Kaarsje IneenziekenhuisoverlijdenmoetjevolgensFransReynderszoveelmogelijkproberentevermijden.“Hetiseroverhetalgemeenteklinisch.Zokilenkoud.Eenjaarofwatgeledenwasereenrelrondeenchirurgdiehethadgewaagdomeenkaarsjeoptestekennaasthetbedvaneenstervendepatiënt.Opdiemanierwildehijnogeenbeetjerechtdoen

“‘Een champagnefeest in de tuin? Maar mevrouw gaat dood’, zou in

het ziekenhuis de reactie zijn. In het hospice kan dat wel.”

38

aanhetspecialevanhetmoment.Zelfsdatmochtniet.Hijheeftereenhoopgelazermeegekregen.Noglosvandebrandveiligheidwerdergezegd:zoietsdoejenietineenziekenhuis.Ikhebzelfweleensbijeenstervendepatiënthetopdatmomentvolledigzinlozezuurstofapparaatuitgedraaid.LagdepatiëntnogsteedsinhetTL-licht,alleenopeengrotezaalvoorzespersonen,maarwasdathardepruttelendegeluidiniedergevalweg.”

Aanvraag Alseenpatiëntwerdaangemeldbijhethospice,beoor-deeldeFransReyndersdeaanvraagopmedisch-inhoudelijkegronden.“Overhetalgemeenzijnhetserieuzeaanvragenvanhuisartsenenspecialisten.Hetzouwelhelpenalsereerdergebeldwerdmetdevraagoferovereenweekplaatsgereser-veerdkonworden.Mijnwerkligtverdervooralophetterreinvandemedischezorg.Goedemedischezorgineenhospicebetekentdatdepatiëntzoweinigmogelijkklachtenenpijnheeft,maarookzogoedmogelijkkanblijvencommunicerenmetzijnofhaaromgeving.Datiseenbalans.Diebespreekjemetdepatiënt.Wekwamendaareigenlijkaltijdweluit.Mensenhebbenervaakpijnvooroveromtekunnenblijvencommunicerenmethunfamilie.Erkomtnatuurlijkeenmo-mentdatze,bijwijzevanspreken,zeggen:ikheballesge-zegd,depijnisnuteerg,zetdekraanmaarwatverderopen.

Maaroverhetalgemeenisdatechthetlaatstestukje.Danisdelevenslustalbijnawegenkunnenzenognauwelijksbelangstellingtonenvoorhunomgeving.Zeeten,drinkenofpratendanvaakalnietmeerofnogmaarnauwelijks.Diefaseduurtoverhetalgemeennietlangerdaneenpaardagen.”

4 P’s InternheeftFransReyndersinhethospicede4P’s-richtlijningevoerd.“Datiseensoortquickscan.Deverpleegkundigenkijkendaarbijofhetplassenenpoepengoedis.Alsdatlaatsteniethetgevalis,kunnenpatiëntenineendelierraken.DederdePbetreftdevraag:isdepijnondercontrole?Tenslottekomtdevraagofdepsychischekantondercontroleis.Alsopallevierdiepuntendeinschattingwordtgemaaktdathetredelijkgoedgaat,danisdeverzorgingingrotelijnenoporde.Alshuisartskijkikookaltijdoferoverbodigemedicatiegestoptkanworden,zekeralsmensenvanuithetziekenhuisnaaronskomen.Daarknappenmensenvaakenormvanop.Datisoverigensnietnieuwwatiknuzeg.Iedereverpleeghuisartskanjedatvertellen.”

Bloeddruk Datpatiëntendieinhethospiceterechtkomenvaakteveelmedicatiegebruiken,heefteenduidelijkereden,steltFrans

39

Reynders.“Deenedoktergeeftdit,deanderedatenniemandstoptmetiets.Uiteindelijkisdriekwarteigenlijkoverbodig.Alsiemanddeheledaginbedligt,zaldebloed-drukoverhetalgemeenniethoogzijn,duswegmetdiebèta-blokkers.Cholesterolverlagershebbenterminalepatiëntennatuurlijkooknietmeernodig.Overeenhartaanvalovertienjaarhoefjejebijdezepatiëntengeenzorgenmeertemaken.Vaakiserookwinstteboekendoorkritischtekijkennaardepijnstillersendekalmeringsmiddelen.Ikherinnermeeenmandiecompleetgedrogeerdbinnenkwam.Wijhebbenzijnslaap-enkalmeringspillenafgebouwdenhijknaptehelemaalop,waardoorhijweeraanspreekbaarwerd.Datzijnmooiedingenomtedoenvoordepatiënt.”

Eigen huisarts Alsbewonersuitdebuurtvanhethospicekomen,blijftdeeigenhuisartshenvaakverzorgen.“Bewonersdievanverkomen,wordenvaakaanmijovergedragen”,legtFransReyndersuit.“Somsvindenhuisartsendatookwelfijn,bijvoorbeeldalszeweinigverstandhebbenvangoedepalliatievezorg.Zezienhethospicedaneenbeetjealseenverpleeghuis,waardedirecteverantwoordelijkheidvoorbewonersovergaatvanhuisartsnaarverpleeghuisarts.Anderehuisartsenvindenhetjuistfijnhunpatiëntenteblijvenverzorgeninhethospice.Sommigenhuisartsen

komenerdoordesfeerzelftotrust,zeggenze.Alseenpatiëntaanmijwerdovergedragen,washetverbazing-wekkendhoemakkelijkmensenzichopenstellen.Datiszekerhetgevalbijouderen,dievaaknogveelrespecthebbenvoor‘dedokter’.Maareigenlijkbijbijnaiedereen.Datjeophetgebiedvanmedicatieenbegeleidingveelvoorhenkuntbetekenen,helptdaarbijnatuurlijk.”

Gesprekken FransReyndersvoerdeveelgesprekkenmetdebewonersvanhethospice.“Jeconstateertsamenmethendatzeinhethospiceliggenendatzedoodgaan.Danvraagjehoehunlevenisgeweest.Jekijktvervolgensofer‘unfinishedbusiness’is,dingendiezenoggraagwillenafronden,oplossenofuitpraten.Endaarhelpjezedanbij.Hetzijnbijzonderegesprekken.Zewetendatzedoodgaanenhoevenzichnietmeergroottehouden.Jepraatmethenovervanalles.Wanneerzegelukkigwaren,hunscheiding,concentratiekampverhalen,waarzegefaaldhebben,datzehunkinderenjarennietgezienhebben,datdatgelukkigtochweergoedisgekomen,overledendierbaren,enzovoorts.Echtemenselijkegeschiedenissen.Ikwasuiteraardnietdeenigediedatsoortgesprekkenvoerde.Decoördinatoren,deverpleegkundigenendevrijwilligershaddenenhebbenookheelvertrouwelijkerelatiesmetdebewoners.”

40

Weddenschap BijzulkevertrouwelijkerelatiestussenhulpverlenerenbewonerkanervolgensFransReyndersveelgezegdworden.“WehaddeneenseenRotterdamsekunstenaar,dieheellanginAmerikahadgewoondendaarsuccesvolwasgeweest.HijlagbijonsomdathijeenkindinNederlandhad.Hijgingbijonsgewoondoormetzijnwerk,ookalginghetsomsheelslechtmethem.IkzeiopeengegevenmomentdathijzicheropmoestvoorbereidendathijKoninginnedagnietmeerzouhalen.Datwashijnietmetmeeens.Wehebbenertoeneenweddenschapopafgesloten:ikzougebakmee-nemenalshijerdannogwas.Dathebikgedaanook.Wehebbenhetophetterrasindezonsamenopgegeten.Ineenserieuzeenvertrouwelijkerelatiekanzoiets.HijheeftietslaterzelfsnogeententoonstellinggehoudenineengalerieenwasdaarbijaanwezigviaeensoortSkype-verbinding.”

Rustig Depijnbestrijdingkansomszoeffectiefzijndatpatiëntennergenslastvanhebben.“Zegaanondertussenweldoodnatuurlijk.‘Dokter,ikeetgoedenvoelmehelemaalnietslecht,watdoeikhiereigenlijk?’vroegeenvrouwmijeens.Datwarenmoeilijkevragen.Ikhebtoengeantwoorddathetvoordefamiliefijnkanzijnomteziendatstervenrustigenzachtkanverlopen.Danzijnzelaterhopelijkminder

bangalszezelfgaanoverlijden:hetgingbijmoederimmersheelzachtjes.Veelmensenzijnangstig,somsomdatzehebbenmeegemaaktdathuneigenoudersofgrootoudersopeenverschrikkelijkemanierzijndoodgegaan.Maarwehebbennuveelmeerenveelbeteremedicijnendanvroeger,plusveelbeteretoedieningsmogelijkheden.Desymptoom-bestrijdingisnuzogoeddathetoverlijdenbijzo’n95%vanalonzebewonerseenuitermaterustigprocesis.”

Euthanasie Palliatievesedatieeneuthanasiekomeninhethospicenauwelijksvoor.“Indenegenjaardatikergewerktheb,hebikdatmisschienintotaaleenkeerofzesgedaanalsdepijnteondraaglijkwerdendepatiënthetuitdrukkelijkwilde.Begrijpmegoed,wezijnniettegenpalliatievesedatieofeuthanasie.Maareenhospiceisgeenstervenskliniek.Weproberenmensenjuistgerusttestellen.Weleggenuitdatweheelveelkunnendoenomlijdentevoorkomen.Mensenhebbenvaakpureangstvoorwatergaatkomen.Alsjedieangstkuntwegnemen,zijnmensenveelbeterinstaatafscheidtenemenvanhunnaastenenhetleven.Dankunnenzerustigsterven,verzoendmetdesituatiezoalsdieis.”

41

Verdiept FransReyndersheeftzichuitgebreidinhetonderwerppalliatievezorgverdiept.“Nuzijnerveelmeerboekenenrichtlijnenvoorhuisartsenenanderezorgverleners.Ikhebookallerleicursussengevolgd.Daarhebikgeleerddatdemanierwaaropjezelfomgaatmetdoodenverliesheelbepalendisvoordemanierwaaropjedaarovermetpatiëntenkanomgaan.Kortgezegd,alsjejeeigenervaringenengevoelensdaaromtrentgoedverwerkthebt,isdedoodnietmeerbedreigend.Deervaringkunjevervolgensmeenemennaardepatiënt.Ikhebzelfmijnvaderverlorentoeniktwaalfwas.Eigenlijkwashetvolgenvandecursussenenhetmijverdiepeninditonderwerpvoormijeensoorttherapie,diegoedheeftgewerkt.Patiëntenhebbendaarvankunnenprofiteren.”

Cursus SamenmetpionierPieterSluisheeftFransReynderseentweedaagsecursusvoorhuisartsenrondpalliatievezorgopgezetengegeven.“Hetheette‘Alsdedoodvoordedood’.Erwasveelaarzelingbijhuisartsenomdeeltenemen.Maarnaafloopwasdebeoordelingheelhoog.Ikdenkdateenhuisartszichgoedmoetscholenophetgebiedvanpalliatievezorg.Jekentveelvanjepatiëntenheellang.Danmoetjeookinhetlaatstetrajectmetde

patiëntoptimalezorgkunnenbieden.Jekuntnatuurlijknietaltijdzelfaanwezigzijnalsiemandoverlijdt.Maarjemoetdeoverdrachtbijavond-,nacht-enweekenddienstenwelgoedregelen.Eendienstdoendehuisartsmoetdetijdhebbenbijeenstervendepatiënt.Hijmoetdaarnaastwetendatbijspoedgevallenookinhetweekeindvragenaanhetconsultatiefpalliatiefteamgesteldkunnenworden.”

Belangrijker Indetoekomstzullenhospicessteedsbelangrijkerworden,verwachtFransReynders.“Zoalsgezegd,wiewilernuineenziekenhuisoverlijden?Datmoetzoveelmogelijkthuis.Enalsdatnietkan,danliefstineenomgevingdiedaarbijpast.Deoverheidzouooknogeensgoedmoetennadenkenoverhetfinancieringsmodelvanhospices.Nuwordenwebetaaldperpatiënt.Iemanddielangbijonsblijft,isduseenkostenpost.Bovendienkrijgtelkhospicemindergeldnaar-mateermeerhospiceskomen.Datkannatuurlijkniet.Jewiltvooriedereentoegankelijkzijnenduseenzeerbescheideneigenbijdragevragen.Hetisveeleerlijkeromhospicesafterekenenophetaantalligdagen.”

42

Betrokkenheid WatvolgensFransReyndersookmoetveranderen,isdebetrokkenheidvandehuisartsenindebuurtvanhethospice.“Zijzienhetnogteweinigalseeneerstelijnspalliatievevoorziening,waarzijhuneigenpatiëntenkunnenbegeleiden.Datzouwelzomoetenzijn.IkvindookdatDeVierVogelszichzoumoetenontwikkelentoteenkenniscentrumennascholingenzoumoetenorganiserenoverpalliatievezorg.Enwemoetenmethuisartsenenandereverwijzerselek-tronischbetergaancommuniceren,metnameoveronzebezetting.Danhoevenwezemindervaakteleurtestellenalszebellenendevierbeddenalbezetblijkentezijn.”

Speld FransReyndersiseigenlijknietmeerbetrokkenbijDeVierVogels.“Binnenkortisereen‘positioneringssessie’overdeplaatsenrolvanhethospice.Ikbenalruimdriejaarmetpensioen,maardaargaiknogheen.Gelukkigheefteencollegauitmijnwaarneemgroephetpalliatievedeelvanmijnwerkovergenomen.Zezitnuinhetbestuurvanhethospice.ToenikdeVanderDoesspeldkreegvoormijnrolbijhetopzettenvanhethospice,vondikdatikgewoonmijnwerkhadgedaanendathethelemaalnietzobijzonderwas.Alsikernumetwatmeerafstandopterugkijk,danwashetmisschientochweleenbeetjebijzonder.Eenbeetje.”

Golf NazijnpensioneringheeftFransReynderszichteruggetrokkeninGelderland.“Ikkomuithetoostenvanhetland,dusinfeitebenikteruggegaan.IkbenhieractiefgewordenvoordestichtingFrisio,diezichbezighoudtmetdetoegankelijkheidvantoerismeenreizenvoormensenmeteenbeperking.Bijmijnafscheidin2009vroegenpatiëntenofikginggenietenencollega’svroegenofikalgolfde.‘Weetikniet’en‘Nee’warenmijnantwoorden.Inmiddelsishetallebei‘ja’.Metdemooiecameradieikvanmijnpatiëntenhebgekregen,fotografeerikalsvrijwilligerdemineralencollectievanhetgeologischmuseuminVelp.Hartstikkeleukwerk.Golfenwaswelhetlaatstedatikdachttegaandoen.Maarikzitnubijeenniet-kakkineuzeclubenhetismebuitengewoonmeegevallen.Hetishartstikkemoeilijkook,trouwens.Dathadikalhelemaalnietverwacht.”

43

Hans Harmsen

Wanneer 2007

Waarom Onderzoeknaarcommunicatiehuisarts-allochtoonennaarhuiselijkgeweld

Waar Ineenlaindeslaapkamer

Sylvie Lo Fo Wong

44

Ze deden allebei een promotie­onderzoek in ‘hun’ achter­standswijk, maar niet naar hetzelfde onderwerp. Ze kregen er gezamenlijk de Emiel van der Doesspeld voor. Twee exemplaren.

SylvieLoFoWongenHansHarmsenkennenelkaarsinds1969,trouwdenin1973,volgdenallebeidetoennogéén-jarigehuisartsenopleidinginNijmegenenbegonnenin1980eengezamenlijkehuisartsenpraktijkinCharlois.“Datwastoeneenarbeiderswijk”,bliktSylvieLoFoWongterug.“Indehavenwerdnogveelmetstukgoedgewerkt.Erwarendusveelarbeidersnodig.Erwoondenookaardigwatambte-narenendeeerstemigrantenwarenerookal.IndietijdwildegeenhuisartsinRotterdam-Zuidwerken.Wijhebbendepraktijkovergenomenvaneenhuisartsdiehierzatomdathijandersinmilitairedienstmoest.Eensoortvervangendedienstplicht.Hijwaseenbevlogenhuisarts,maarhethuis-artsenvakwasnietsvoorhem,zowashemgeblekenindiejaren.Hijisdanookradiolooggeworden.”

Toeval DatSylvieLoFoWongenHansHarmseninRotterdamterechtkwamen,wastoeval.“Wehaddenallebeibewustvoorhethuisartsenvakgekozen”,steltSylvieLoFoWong.“Werkenineenziekenhuissprakonsnietzoaan.Datistochvaakheeltechnisch.Alshuisartsziejekinderen,volwassenenenouderen,mannenzowelalsvrouwen.Vaakvolgjezelangeretijdenmaakjedingenmethenmee.Datsprakonsaan,ookalhadhethuisartsenvaktoenbinnendemedischewereldnognietzoveelstatus.WewildenweguitNijmegenomeennieuwhoofdstuktebeginnen.Enwewildennietophetplattelandterechtkomen,wantdanzouhetmoeilijkerzijnomoptermijnietsnaastjehuisartsenvaktekunnengaandoendan‘alleenmaar’huisarts-zijn.Indietijdwasernietveelplaatsvoorjongehuisartsen,duswemochtenblijzijndatwedezepraktijkinRotterdam-Zuidkondenkopen.”

Promoties in de achterstandswijk

45

Vetpot Indebeginjarenwasdegezamenlijkehuisartsenpraktijkbepaaldgeenvetpot.“Hetpandwaseigenlijkveelteduurvoordestaatvanhetonderhoud”,steltHansHarmsen.“Maarja,hetzataanhetkopenvandepraktijkvast.Naeeninwerkperiodemetonzevoorgangervanslechtstweeweken,hebbenwehetpandeerstnogwatopgeknapt.Daarnazijnwevanstartgegaan.Ikdeed‘sochtendsspreekuur,Sylvie‘smiddags.Alsjegeenspreekuurhad,konjevisitedoenofnaarhetbejaardentehuisgaanwaarwijtoenhuisartswaren.Wehaddenerbewustvoorgekozenomallebeiparttimetewerken.Danhoujenogeenbeetjevrijetijdover,datleekonswelwat.Depraktijkwasredelijkgroot,zo’n2600patiënten.Tochwashetgeenvetpot.Indebegintijdhebbenwezelfsdeassistentegedeeltelijkmoetenontslaan.”

Huizen Metdewijkwaardehuisartsenpraktijkgevestigdwas,ginghetbeginjarentachtignietgoed.“DehuizeninOud-Charloiswarenrazendslecht”,vatSylvieLoFoWongsamen.“Veelhuizenhaddeneenvoor,eenmiddeneneenachter.Woonkamervoor,slaapkamervoordekinderenachterentusseninnogeenmini-slaapkamervoordeouders,eendoucheeneenkeuken.Endatallesopeenheelkleinoppervlakte.Degemeenteendewoningbouwcorporaties

beslotenomdewijkterenoveren.Dangingenerhelestratendichtenwasjeineenseenpaarhonderdpatiëntenkwijt.IndietijdgingensommigeblokkeninRotterdamhelemaalplatenwerdenhalvewijkennaargemeentenalsCapelleaandenIJsselverhuisd.Erwarenhuisartsendiedaardoorhunpraktijkmoestensluiteneneldersopnieuwmoestenopbouwen.”

Migranten EenandereontwikkelinginOud-Charloiswasdegestagetoenamevanhetaantalmigranten.“InhetbeginwarenhetvooralTurken,KaapverdianenenSurinamers,plusalwatMarokkanen”,somtHansHarmsenop.“Dewatbetergesitueerdeautochtonentrokkenweguitdebuurt.Veelvanhenvondendatdewijkachteruitgingdoordekomstvandeveleallochtonen.Hetgevolgwasdatwijinonzepraktijkvooraljongegezinnenenouderenhaddenenmaarheelweinigveertigersenvijftigers.Depraktijkgroeideopzichwel.Beginjarennegentighebbenwezelfsmeteenwacht-lijstmoetenwerken.”

Kennismakingsgesprekken SylvieLoFoWongenHansHarmsenvoerdenindietijdookkennismakingsgesprekkenmetnieuwepatiënten.Hans

46

Harmsen:“Datdedentoennognietveelhuisartsen.Jekreegerfinancieelooknietsvoor.Maarwijwildengeen‘shoppers’,mensendiedachtendatzebijonskondenkrijgenwatzebijhunvorigehuisartsnietkregen.‘Ikheblastvanmijnknieenmijndokterneemthetnietserieus’,zeidenzedan.Alsiknietskonvindenaandiekniewasmijnantwoorddatdoktershunpatiëntennatuurlijkserieusmoestennemen,maardatdatandersomookgold.Somsgafikronduithetadviesomhetuittepratenmethunoudehuisarts.Wehaddendiepatiëntennatuurlijkookgewoonkunneninschrijven,alwashetmaaromhetinschrijfgeldteontvangen,maaropdezemaniercreëerdenwewelrustindepraktijk.”

Co­assistenten Beginjarentachtigvondhethuisartsenechtpaarhettijdomerwatnaasttegaandoen.“Eerstkwamenerco-assistentenmeelopen”,bliktSylvieLoFoWongterug.“In1988zijnwebegonnenmethetopleidenvanaios.Vervolgensbenikin1992huisartsgroepsbegeleidergeworden,docentaandehuisartsenopleidingzoudenwenuzeggen.Dathebiknegenjaargedaan.IkraakteindejarennegentigookbetrokkenbijdeNHG.Eerstbijhetopstellenvandestandaardzwanger-schapenkraambed.LaterwerdiklidenvoorzittervandeNHGAdviesraadStandaarden(NAS),decommissiedieonderzochtofonderwerpenrijpwarenomereenNHG-

standaardoveroptestellen.Jemoestjedaarvooruitgebreidverdiepenindewetenschappelijkeliteratuur.Daardoor,endoormijnwerkalsopleiderendocent,kreegikinteresseinwetenschappelijkonderzoek.”

Hulpje Tochwashethaarmandievanhuntweeënalseersteechtbetrokkenraaktebijwetenschappelijkonderzoek.HansHarmsen:“Ikwashalverwegedejarennegentignogaltijdopleider.HetHuisartsenInstituutvondindietijddatjemetjeaioseenextrahulpjeinjepraktijkkreegendatjedaarvoorwelwatterugmochtdoen.In1996kwamereennieuweonderzoekerophetinstituut,MarkBruynzeels,eenpolitico-loog.Hijwildeonderzoekdoennaarinterculturelecommuni-catieindehuisartsenpraktijkenderelatiemetdekwaliteitvandegeleverdezorg.Ikhadveelallochtonepatiënteninmijnpraktijkenhetkliktetussenons.”

Pilots Tussen1996en1998voerdeHansHarmsendanooktweepilotsuitinzijnpraktijk.“Devraagwasofeenbeterbegriptussendehuisartsenallochtoneoudersoverhunziekekinderenzouleidentoteenbeterekwaliteitvanzorg.Wekonden,opbasisvaneenbeperktaantalmetingen,aan-

47

tonendateenbeterbegriptussenartsenoudersleiddetotminderonnodigerecepten,minderonnodigeverwijzingeneneenbeteretherapietrouw.Opzicheenbroodlogischeconclusie,maarjemoethetwelaantonen,alwashetmaaromdatandersgezegdkanwordendatdedokternetzogoedwatharderkandoorzetteninhetconsultomdezelfderesultatentebereiken.”

Worsteling NadetweedepilotheeftHansHarmsennogredelijklanggetwijfeldofhijweleengrotestudiewildeuitvoeren.“Mijnbroerenzwagerwarenallebeijonggepromoveerdenikhadgezienwateenworstelingdatwas.OpeenavondlagenweinbedenSylvievroegnieuwsgierigwatiknuvanplanwas.Ikhebdiepgezuchtengeantwoorddatikdachtdatikhettochmaarzougaandoen.Dusjegaatpromoveren,vroegzijvervolgens.Ja,dathangteraanvast,dusdatziterdanwelin,antwoorddeiktoen.Ikhadhetgelukdatikeengoedeclubcollega’shad.MarkBruynzeelswerdmijnbegeleiderenvan‘mijn’statisticahebikheelveelgeleerd.Ikwerktetweedagenperweekaanmijnpromotie-onderzoek.Jekondandeheledagmetéénonderwerpbezigzijn.Ikvonddateenmooieafwisselingmetmijnwerkalshuisarts,waarjedertigkeerperdagmoetschakelennaareenanderepatiënteneenanderprobleem.”

Video HetonderzoekvanHansHarmsenbegonmethetvindenvan38huisartsenmeteenmulticulturelepatiëntenpopulatie.“Diehebikallemaaluitgebreidgeïnterviewd.Wehebbenbijhenvervolgensintotaalbijnaduizendconsultenopvideoopgenomen.Ruiméénderdedaarvanbetrofniet-westersepatiënten,meestalafkomstiguitTurkije,Marokko,Kaapverdië,SurinameendeAntillen,alzagendielaatstetweecategorieënzichvaaknietalsniet-westers.DeanderepatiëntenwarenautochtoneNederlanders.Dehelftvandehuisartsenkreegeentrainingvanintotaaltweeëneenhalvedagomhuninterculturelevaardighedentevergroten.Hetdoelvanhetonderzoekwasnategaanofertussendezeartsenenhunpatiënteneenbeterwederzijdsbegripzouontstaan.Overigens,dehuisartsenindecontrolegroepkregendetrainingnaafloopvanhetonderzoekookaangeboden.”

Rollenspelen Detrainingaanhuisartsenbestonduithetgevenvanprak-tischeinformatieomdeinterculturelecommunicatieteverbeterenenuitrollenspelen.HansHarmsen:“Vooraldierollenspelenblekenergnuttig.Wegaveninstructiesaandedokterdiepatiëntspeelde.Diemoestbijvoorbeeldheeldirectzijn:ikhebpijnenikwilnueenverwijzing.Ofdepatiëntwasjuistheelindirect,gebruikteveelmetaforenen

48

wolligtaalgebruikenzeinietwaarhetechtomging.Datwarenderollenspelconsultenwaarbijdedeelnemershetmeesteonenigheidkregen.Uiteraardwerdenderollen-spelennabesproken.Waaromcommuniceertiemandzo?Watzijndeverborgencodeshierachter?”

Verantwoordelijkheid HansHarmsengingerdaarbijvanuitdatdedoktereengroteverantwoordelijkheidheeftommetdepatiënttekunnencommuniceren.“Dieverantwoordelijkheidisookbijnaletterlijkindewetomschreven.Hetgaatindeeersteplaatspuurpraktischomtaal:jemoetkunnenpratenmetdepatiënt.AlsdepatiënthetNederlandsonvoldoendemachtigisenookgeenanderetaalspreektdiedehuisartsookbeheerst,danmoetergetolktworden.Datkanviainformeletolken,zoalskinderenvandepatiënt,maardetolkentelefoonisvaakbeterenobjectiever.Naasthetpuur

taalkundigeaspect,iserookeenculturelekantaandezaak.Allochtonenkomenuiteenanderecultuur,met(deels)anderenormenenwaarden.Hetbehoorttotjetaakalshuisartsomdaarzogoedmogelijkmeeomtegaan,zodatdecommuni-catieoptimaalverloopt.”

Video Naastdetrainingvoorhuisartsenwaserookeenopdeallochtonepatiëntengerichteinterventie.“Indewachtkamerkoneenvideovantwaalfminutenafgespeeldworden.ErwerdeengoedvoorbeeldeneenslechtvoorbeeldgetoondvaneenconsultmeteenTurkseofMarokkaansepatiënt.Inhetgoedevoorbeeldcommuniceerdedepatiëntdirectmetdehuisarts.Alshijietsnietsnapte,danvroeghijhetenalshijhetergensnietmeeeenswas,danzeihijhet.Inhetslechtevoorbeeldhoorjededokterineenvoice-overdingendenkenals‘Watbedoelthijnou?’en‘Waaromsnapthijdatnuniet?’.Depatiëntzelfklaptsteedsverderdichtenlooptuiteindelijknorswegdespreekkameruit.Detaalvandievoice-overkondendepatiëntenindewachtkameroverigenszelfin-stellen.”

“Als een allochtoon ‘ja’ zegt, betekent dat lang niet altijd: ik begrijp je en ben het ermee eens. Hij wil de dokter gewoon niet tegenspreken,

want zoiets doe je niet.”

49

Nulmeting HetonderzoekvanHansHarmsenbegon,zoalselkerandomizedcontrolledtrial,meteennulmeting.“Dekernvanmijnonderzoekwaswederzijdsbegrip.Hetgaateromdatartsenpatiëntelkaarsstandpuntenbegrijpenendatooklatenblijken,nietdatzehetpersemetelkaareenszijn.Allepatiëntenvanwieeenconsultopvideowasopgenomen,zijngeïnterviewd,indetaalvanhunvoorkeuroverigens.Dehuisartsenvuldenvragenlijstenin.Wehebbenvervolgensgekekenmeteenmulticultureelenmultidisciplinairexpert-panelinhoeverredeantwoordenovereenstemden.Alsdepatiëntzeidathijvanwegehoofdpijnbijdedokterwasendedokterdachtdatdepatiëntmetbuikpijnkwam,danwaserduseenprobleem.Ditisgeenfictiefvoorbeeld,zulkedingenkwamenbestvaakvoor.”

Schalen OmwederzijdsbegriptekunnenmetenheeftHansHarmsentweemeetschalenontwikkeld.“Datwasredelijkingewikkeld,maarhetisonsgelukt.MetdeMutualUnderstandingScale(MUS)kondenwewederzijdsbegripincijfersvangen.Dankunjedusookeentoenameofafnamevandatwederzijdsebegripmeten.Daarnaastwildenweookdecultureleachter-grondvanallochtonepatiëntenopeenschaalweergeven,omdatdiezowelbinnenalstussendeverschillendeetnische

groepensterkkanverschillen.Hetgingdaarbijinnegenstappenvantraditioneelnaarmodern,zegmaarvanStaphorstnaarD66.DitnoemdenwedePatiëntCulturalBackground(PCB)schaal.”

Toename DelaatstegrotestapinhetonderzoekvanHansHarmsenwastekijkenofhettrainenvandehuisartsenleiddetoteentoenamevanhetwederzijdsebegrip.“Datisnatuurlijkdekernvraag.Wehebbeneerstgemetenoferüberhauptsprakewasvaneenslechtwederzijdsbegrip.Bij46%vandeconsultenmetallochtonepatiëntenbleekdatzotezijn.BijNederlandsepatiëntenginghetoverigensooknogaltijdom34%.Zesmaandennadetrainingzagenweeentoe-namevanhetwederzijdsbegripvan20%.Datisbestveel.”

Kwaliteit Ookdekwaliteitvanzorgzoalsdepatiëntdieervaarde,wasverbeterd.“Hetzetduszodenaandedijkomhuisartsenbewusttemakenvanvalkuilenininterculturelecommunicatieenhenhandvatenenvaardighedenaantebiedenomcon-creetmetinterculturelecommunicatieaandeslagtegaan.Metnamebijpatiëntendiedeelstraditioneleendeelsmoderneopvattingenhebben,valtdemeestewinstte

50

behalen.Waaromdatzois,hebiknietonderzocht.Maarikdenkdatdezecategoriepatiëntenophetmomentdathetspannendwordttochmeer‘terugvalt’inhuntraditioneleculturelepatroondanzorgverlenersverwachtenendusminderdirectgaatcommuniceren.”

Investeren Hoe‘moderner’enhogeropgeleiddeallochtonepatiëntwas,hoegroterdekansopeengoedwederzijdsbegriptussenartsenpatiënt,zobleekuithetonderzoekvanHansHarmsen.“Datbetekentdusdathuisartsenvooralmoeteninvesterenindecommunicatiemetpatiëntendiecultureelgezienjuistandersdenkendanzijzelf.Daarisooktijdvoor,wantonzeregistratieslietenziendatconsultenmetalloch-tonepatiëntengemiddeldtweeminutenkorterdurendanbijautochtonepatiënten.Watookzouhelpen,isdathuis-artsenbijhunallochtonepatiëntenvakerbegrijpendzouden‘hummen’,zoalszebijautochtonepatiëntenweldoen.Datvergrootdeparticipatievandeallochtonepatiënttijdenshetconsult,watdanweerleidttotbijvoorbeeldmeervragenomverduidelijking.Daarnaastmoetjenatuurlijkingevalvantwijfelgewoonvragenofeenpatiëntbegrepenheeftwatjezegt.Eenuitnodigendgebaarmetjehandendatdiepatiëntdanechtkanzeggenwathijdenkt,kandaarbijnooitkwaad.”

Direct NederlanderscommunicerenvolgensHansHarmsenvrijdirect,migrantenvaakheelindirect.“Alseenallochtoon‘ja’zegt,betekentdatlangnietaltijd:ikbegrijpjeenbenhetermeeeens.Hijwildedoktergewoonniettegenspreken,wantzoietsdoejeniet.AlsdeNederlandsedokterdenktdatzo’n‘ja’daadwerkelijk‘jaopz’nNederlands’betekent,iserduseenprobleemmethetwederzijdsebegrip.Zo’npatiëntkomtvervolgenstweedagenlaterterugmetdemededelingdathijnogsteedsklachtenheeft.Dedokterdenktdan:ja,ikhebtochuitgelegddatdeproblemennunognietoverkunnenzijn.Depatiëntdenktechter:alsikmaarvaakgenoegbijdehuisartskom,dankrijgikdiefotowel,wantzowerkthetinmijnlandvanherkomstook.Daarkrijgikaltijdeenfoto,zekeralsikaandring.Enopdiefotokandedokteralleszien.”

Onlogisch OpzichisdatlaatstevolgensHansHarmsenookgeenonlogischegedachtebijiemanddielaagopgeleidisenweinigkennisheeftoverdemedischewereldenhetmenselijklichaam.“Nederlanderskunjeoverhetalgemeenweluit-leggendateenröntgenfotogeenzinheeftbijiemanddiehoest,maarbijwiejemeteenstethoscoopnietsindelongenhoort.Bijhoogopgeleideallochtonenisdatvaakookzo.Bij

51

laagopgeleideallochtonenligtdatmoeilijker.Bijhenisbovendienvaaksprakevaneenhogeexterne‘locusofcontrol’.Westersemensengaaneroverhetalgemeenvanuitdatzijcontrolehebbenoverzichzelfenhungezond-heid.Zewetendatzezelfvanalleskunnendoen.Bijeenzwareverkoudheidneemjeparacetamolengajetweedagennaarbed.Veelallochtonenkomenuitculturenwaardatnietzoervarenengevoeldwordt.Alszijziekzijn,moetiemandhenbetermaken.DatkanGodofAllahzijn,ofdedokter,maariniedergevaleenmachtigederde,iemandbuitenhenzelf.”

Radicaal ToenHansHarmsenditeenmaaldoorhad,heefthijzijneigenpraktijkvoeringopdatpuntradicaalomgegooid.“Nederlandsehuisartsenwordttijdensdeopleidinggeleerddatzemoetenuitgaanvangezamenlijkebesluitvormingmetdepatiënt.Depatiëntmoetsnappenwatjezegt,jemoetoverleggenwatergaatgebeurenendanmoetjeergezamenlijkafsprakenovermaken.Opzichprimaallemaal.Maarbijsommigeallochtonenwerktditgewoonniet.Ikbenopeengegevenmomentheleduidelijkeinstructiesgaangeven.Daarmeegafikhengreepopdezaak.‘Ikhebuonderzochtenerzijngeenproblemenmetuwlongenofuwhart.Hetisnietgevaarlijkennieternstig.Hetiseen

zwareverkoudheid.Sliktudezeparacetamol,gebruikeenstoombadomuwneusvrijtemakenenstopmetroken.’Datlaatstededenzedanoverhetalgemeennatuurlijkniet.En,zeiikerbij,alshetovereenweekniethelemaalwegis,komdanvooralterug.Veelpatiëntenzeidendan‘Jadokter’engingentevredennaarhuis.”

Gevoelig AllochtonepatiëntenzijnvolgensHansHarmsenoverhetalgemeenwelgevoeligvoorderelatiemetdedokter.“Jemoetheelergoppassenhóéjeietszegt.Tegeneenjongewesterlingkunjeopeengegevenmomentzeggen:‘Nuishetafgelopen,zogaanwehetdoen.’Eenallochtoonzouzichdaarbijdiepbeledigdvoelenenkomtnietmeerterugalspatiënt.Jekunthuisartsenindatsoortdingentrainen.Directiefzijnwilnietzeggendatjebotmoetzijn.Bijveeloudereallochtonenzitjenatuurlijkookvaakmeteentaal-probleem.Danmoetjeextraoplettenomempathischennietbotovertekomen.”

Garantie Alseenfamilielidmeekomtomtetolken,isdatoverigensookgeengarantievooreengoedecommunicatie,zoervaardeHansHarmsen.“Ikhebrecentelijkmeegedaanaaneen

52

Europeesprojectovertolkenentaal.Daarbijlietenwestudentenvanallochtoneafkomstdeonderlingecommu-nicatietussenpatiëntentolkletterlijkvertalen.Jekreegersomsderillingenvanoverjelijf.Patiëntkomtmetduizelig-heidsklachten,koppeltdataanhetevenwichtsorgaaninhaaroor,waarnadedochtertegendehuisartszegtdathaarmoederoorpijnheeftendaterietsuithaaroorkomt.Letterlijkzo.Jemoetalshuisartsopdatsoortdingencon-stantbeduchtzijn.Gelukkigiserindeopleidingnumeeraandachtvoorinterculturelecommunicatiedanvroeger.”

Vrouwenmishandeling SylvieLoFoWongheefthaarpromotie-onderzoeknietinRotterdamgedaan.“Ikbenaltijdgeïnteresseerdgeweestinseksespecifiekegeneeskunde.Mannenenvrouwengaannueenmaalandersommetziektenenklachten.In2000zochtdeVerenigingvanEHBO-artsenvoorhaarjaarlijkseweten-schappelijkebijeenkomsteensprekerovervrouwen-enkindermishandeling.Viaallerleiomwegenzijnzebijmijterechtgekomen.Ikbendeliteratuuringedokenenkwamtotdeconclusiedathiernaarinhetbuitenlandbestveelonder-zoekwasgedaan,ookdoorhuisartsen,maarinNederlandnauwelijks.Toenwistik:ditismijnonderwerp.AandeErasmusUniversiteitwasermaarweiniginteressevoor.Dehoog-leraarvrouwenstudiesaandeKatholiekeUniversiteitNijmegen

konhetjaardaaropééndagindeweekiemandeenonder-zoeksvoorstellatenuitwerken.Daarwerdikvooruitgekozen.”

Focusgroepen NahetverkrijgenvaneensubsidievaneenstichtingvanhetplaatselijkeziekenfondskonderandomisedcontrolledtrialvanSylvieLoFoWongin2002echtvanstartgaan.“Wehebbeneerstinfocusgroepengekekenhoehuisartsenaankekentegenvrouwenmishandeling.Eendeelvandemannelijkehuisartsensteldedaarbijdatvrouwenverant-woordelijkzijnvoorhetgeweldomdatzeseksweigerden.Datvondikwelshockerend.Veelhuisartsenhaddenookhetgevoeldatzeaanhuiselijkgeweldtochnietveelkondendoen,dusvroegenzeermaarnietnaar.Ofzekendendepartnerenkondennietgelovendatdiegewelddadigwas.Uitonderzoekinhetbuitenlandisgeblekendatmeerdaneenvijfdevanallevrouwenslachtofferis(geweest)vanhuiselijkgeweld.ErisgeenenkeleredenomaantenemendatdatcijferinNederlandlagerzouliggen.TochherkennenNederlandsehuisartsengewelddoordepartnermaarinhoogstensdrieprocentvandegevallen.Endatterwijleenhuisartselkeweekminstenséénoftweevrouwenzietmetklachtendiezijngerelateerdaanhuiselijkgeweld.”

53

Training Devraagwastoen:hoevergrotenwehetpercentagehuis-artsendatvrouwenmishandelingdoordepartnerherkent?SylvieLoFoWong:“Ikhebeentrainingvananderhalvedagontwikkeldoverpartnergeweld.Wewerktenonderanderemetrollenspelen,waardoormetnamedemannelijkehuis-artsenmeergevoelbijhetonderwerpkregenenookmeerbegripvoordeslachtoffers.Sommigedachtennamelijkdatpartnergeweldinhunpraktijknietvoorkwam.Indekernleerdenwehuisartsensignalenmetbetrekkingtothuiselijkgeweldbeteroptepikken.Vaakgaathetdaarbijomver-borgensignalenenvageklachten,maardeaanleidingomoverhetonderwerptebeginnenkannatuurlijkooklichamelijkletselzijn.Natuurlijkmoeteenhuisartsdoorvragenalseenvrouwvoordezoveelstekeerzegtdatzevandetrapisgevallen.Ofalsdemanmeekomtnaarhetconsultendedokterhetgesprekinfeitemetdeechtgenootvoert.”

IJsberg HetsignalerenvanpartnergeweldnaaraanleidingvanlichamelijkletselisvolgensSylvieLoFoWongechterslechtshettopjevandeijsberg.“Vrouwendiethuismishandeldworden,komenrelatiefvaakbijdehuisarts.Hetgaatdaarbijomzowellichamelijkealspsychischeklachten.Denkbijvoor-beeldaanmoeheid,depressievegevoelensenonverklaar-

barepijn.Bijnanooitslaatdebehandelingvandehuisartsaan.Datisooklogisch,wantdemishandelingishetpro-bleem.Zolangdienietaangepaktwordt,zullendeklachtenoverhetalgemeenblijven.Uiteindelijkbleekdathuisartsendiedetraininghaddengevolgdvrouwenmishandelingviereneenhalfkeerzovaakherkendenalshuisartsendiedetrainingniethaddengehad.”

Bespreekbaar Eenbelangrijkonderdeelvandetrainingwashetbespreek-baarmakenvanpartnergeweld.“Uitmijnvooronderzoekwasgeblekendathuisartsenhetheelmoeilijkvondenomoverditonderwerptebeginnen.Sommigenvondenhetzelfseenbeledigingvoordepatiëntomeropenlijknaartevragen.Indetrainingleerdendehuisartsenhoezehetonderwerpvoor-zichtigkondenaansnijden.Deeerstevraagdaarbijwas:vindtuhetgoeddatikueenpaarvragensteloveruwrelatie?Jekuntdaarbijuitleggendathuisartsenbepaaldeklachtenvaakzienbijmensendieproblemenhebbeninhunrelatie.Jevraagtduseigenlijktoestemmingomhetovereenmoeilijkonderwerptemogenhebben.Hetantwoordisindepraktijkbijnanooit‘nee’.Daarnakunjedoorvragenoverspanningeninderelatie,hetkunnenbesprekenvanproblemenmetdepartnerenhetzichaldannietafgewezen,vernederdofminderwaardigvoelennaeenruzie.Alseenpatiënteermee

54

heeftingestemdomoverhetonderwerptepraten,zalzijdezevragenookbijnaaltijdeerlijkbeantwoorden.”

Lakmoesproef DevragenlijstheeftSylvieLoFoWongnietzelfhoevenontwikkelen.“IkgebruiktedealbestaandeWomanAbuseScreeningTool,nietalsscreeningstoolmaaralsdiagnostischinstrument.Sommigehuisartsenhaddendatvragenlijstjeophunbureauliggenalszehetmetiemandoverpartnergeweldwildenhebben.Delakmoesproefindevragenlijstisdevraagofiemandweleensbangisvoorhaarpartner.Alsdaarbevestigendopwordtgeantwoord,danzithetoverhetalge-meenfout.Devervolgvraagofruziesweleenseindigeninslaan,schoppenofduwen,wordtdanookvaakbevestigendbeantwoord.Netalsdevraagofdevrouwzichweleenslichamelijkofgeestelijkmishandeldvoelt,danwelseksueelmisbruikt.Uitdiepte-interviewsmethuisartsendiedezevragenlijsthaddengebruikt,bleekdatheteengoedehand-leidingwasomhetprobleembespreekbaartemakenenomvervolgensdoortevragen.Dehuisartsenwarensowiesoergtevredenoverdetraining.Zegavenaandatzezichveelzekerdervoeldenenbetertoegerustomoverhetonder-werptebeginnen.”

Oplossen Huisartsenkunnenpartnergeweldnietoplossen,maarzekunnenwelbijdragenaandeoplossing.“Hetiseigenaanhuisartsenomeengesignaleerdprobleemdirecttewillenaanpakken,maartegenhuiselijkgeweldkunjegeenreceptjeuitschrijven”,steltSylvieLoFoWong.“Dathoeftookniet,zobleekuitinterviewsmetslachtoffers.Hetmerendeelvanhenwildevooraldatdehuisartsgoedluisterdeenvragensteldeoverhunsituatie.Zevondenookdatdehuisartsmoestdoorvragennaarhetprobleemachterhetprobleemalsdevrouwenhetonderwerpzelfnietopenlijkkondenbespreken.”

Bespreekbaar Alleenalhetonderwerpbespreekbaarmaken,helptvrouwenvolgensSylvieLoFoWong.“Hetisstapéén.Alshetonder-werpeenmaalbesprokenismeteenvertrouwdiemandalsdehuisarts,dangaanvrouwenmeernadenkenovervolgendestappen.Dateenhuisartsaangeeftdatpartnergeweldnietnormaalis,kanvooreenslachtoffervanhuiselijkgeweldaleengrotesteunzijn.Dedrempelomerovertesprekenisbijdehuisartsveellagerdanbijdegespecialiseerdehulp-verleningofdepolitie,waarmaarrespectievelijkvijfentwaalfprocentvanalleslachtoffersvanpartnergeweldterechtkomt.Huisartsenkunnenhiernatuurlijkwelnaardoorverwijzen.”

55

Gewoon VoorsommigevrouwenishetvolgensSylvieLoFoWongbijna‘gewoon’gewordendatzefysiekwordenmishandelden/ofvoortdurendgekleineerd.“Vaakgevenzezichzelfdeschuld.Ofzedenkendatdatbijallevrouwenzogaat.Inveelallochtonegemeenschappenkrijgenzeookgeensteunvanhunomgeving,zelfsnietvanfamilieleden.Machogedragisdaarvaakdenorm.Datbotstalsjongevrouwenzichsteedsmeeremanciperen,zoalsjebijvoorbeeldindeTurksegemeenschapheelduidelijkziet.HetkanvooreenjongeTurksevrouw,ommaareenvoorbeeldtenoemen,heelgevaarlijkzijnomuiteenrelatietestappen.Ikhebdatookinonzepraktijkwelmeegemaakt.Somsverergerthetgeweldzelfsnaeenscheiding.”

Promovendi SylvieLoFoWongverdedigdehaarproefschrifteind2006,maarzebleeftweedagenperweekverbondenaandeafdelingVrouwenstudiesMedischeWetenschappenvanhetUMCStRadboud.“Ikbegeleideronderanderepromovendi,opditmomentvier.Eenbelangrijkeonderzoekslijnvandeafdelingispartnergeweldenkinderendiegetuigezijn(geweest)vangeweldtegenhunmoeder.Uitdeliteratuurisbekenddatjongensdiedatmeegemaakthebbenlatereengrotekansmakenzelfdaderteworden.Meisjeslopeneen

grotekanseenpartnertekiezendiehenmishandelt.Intergenerationeleoverdrachtheetdat.Jekuntookzeggen:jonggeleerdisoudgedaan.”

Website EénvandeprovomendivanSylvieLoFoWongheeftvoordezejongegetuigenvanhuiselijkgewelddewebsitewww.feel-the-vibe.nlopgezet.“Daarmeewordtgeprobeerdjongerenteinformerenoverhuiselijkgeweld.Bezoekersvandesitekunnenchattenmetelkaarenéénkeerperweekchatereendeskundigemee.Veeljongerendiedesitebe-zoekenhebbenernstigeangst-endepressievestoornissen.Vaakzijnerookproblemenmethungedragofopschool.Wehopendatwehenviadewebsiteervankunnenover-tuigendatzijechtbaatkunnenhebbenbijpsychologischeofanderebegeleiding.”

Aandacht ErzijnvolgensSylvieLoFoWonggeenaanwijzingenomaantenemendathuiselijkgeweldafneemtinNederland.“Erkomtwelsteedsmeeraandachtvoor.VolgendjaarwordtdeMeldcodehuiselijkgeweldenkindermishandelingvankracht.Iedereen,vanleerkrachttothuisartsenvanpeuterleidstertotseniorenverpleegkundige,wordtdan

56

verplichtietstedoenalszijgeweldtegenpartnersofkinderensignaleren.Datkaneenmeldingbijdepolitiezijn,maarbijvoorbeeldookoverlegmet(andere)zorgverlenersofmetdebetrokkenenzelf.Diemeldcodegaatvastookinhetnieuwskomen.Ikdenkdathuisartsendaardoorwatuithuncomfortzonegehaaldwordenenmeermethetonder-werpzullenmoetendoen.Enterecht.Huiselijkgeweldkomtveelvoorenhuisartsenkunneneenbelangrijkerolspeleninhetterugdringenervan.”

57

Wanneer 2008

Waarom Nascholinghuisartsen

Waar Ineenlaatjevanmijnbureauthuis

Hans van der Linde

58

Door zijn strijd tegen de marketingtechnieken van de farmaceutische industrie is Hans van der Linde binnen de beroepsgroep één van de bekendste huisartsen van Nederland geworden. Zelf wil hij het in dit boekje vooral hebben over nascholing. Maar dat blijkt niet te gaan zonder ook te spreken over de farmaceutische industrie.

ZesstudiesheefthuisartsHansvanderLindeuitgeprobeerdvoordathijaandestudiegeneeskundebegon.“Werktuig-bouwkunde,wiskunde,psychologie,scheikunde,bouwkundeeneconomie.Opeengegevenmomentkreegikgeenuitstelmeervanmijndienstplicht.IkhebvervolgensbijgetekendenwerkteruimvierjaarinDuitslandalstrainingsofficierbijdeluchtmacht.Eigenlijkwildeikalvanafhetbeginmedicijnenstuderen.IkdachtechterdatjedaarGrieksenLatijnvoormoesthebbenenikbeneen‘HBS-kaffer’,zoalsmijneigengymnasiumkinderenfijntjesplegentezeggen.Opeengegevenmomentkwamikerachterdatjedievakkennietnodighad.Toenbenikopmijn25eaandestudiegenees-kundebegonnen.”

Penningmeester

Bijnameteennadathijzichin1975vestigdealshuisartsinCapelleaandenIJsselwerdHansvanderLindeactiefrondnascholingen.“DatbegonalspenningmeestervandeCommissievoordeArtsencursusRotterdam,dieindietijddemeestenascholingeninderegioRotterdamverzorgde.EenpaarjaarlaterwerdiktevenslidvandecommissiePostAcademischOnderwijsHuisartsgeneeskunde(PAOH)vandeErasmusUniversiteit.DieorganiseerdecursussenvoorhuisartsenvanuitdefaculteitgeneeskundevandeErasmusUniversiteit.Hetsoortcursussendatdoordebeidecommis-sieswerdgeorganiseerd,liepdoorelkaarheen.BijzondervanhetPAOHzijnenwarendecursussen‘Vorderingendergeneeskunde’.Dietrekkenhonderdenhuisartsenenbestaanuitpresentatiesvantwintigminuten,vooralgegevendoormedewerkersvandefaculteit.”

Ex cathedra

Indejarenzeventigwerdnascholingbijnauitsluitendexcathedragegeven.“Eenspecialistverteldedanaanons

Een eigen nascholingsorganisatie graag

59

huisartsenwathijmeendedatgoedwasvoordeeerstelijn.Wijprobeerdennascholingmeertelatenaansluitenopwatergebeurdeindehuisartsenpraktijk.Welieteneennieuwecursusbijvoorbeeldproefdraaienvooreengehoorvanhuis-artsenencommissieleden.Datgingnietzonderslagofstoot.Opdiemanierkondenweirrelevanteuitweidingeneruitgooien,netalsuitsprakendieindeeerstelijnnietuitvoer-baarwaren.Ikherinnermijnogeenhoogleraarurologiedievonddatwebijiederewatouderemandiezichniethele-maallekkervoeldeeenrectaaltouchermoestendoenomzijnprostaattevoelen.Weprobeerdenookdehuisartsenactieftebetrekkenbijdeevaluatievanhetonderwijs.Hierdoorwerdendecursussenbeterengerichter.”

Spook

Tochishetspookvanhetexcathedraonderwijsnogniethelemaalverslagen,vreestHansvanderLinde.“VorigeweekkreegikalshuisartsinderegioRotterdameenuit-nodigingvandeafdelingImmunologievanhetErasmusMCvooreenavondcursus.Uitdieuitnodigingwerdopgeenenkelewijzeduidelijkwatdehuisartsgeneeskundigeinbrengwas.Ikhebzeduseenbriefjegestuurdmetdevraagofzedaarwatmeerduidelijkheidoverkondenscheppen.HetzaltochnietzozijndatdeafdelingImmunologieinmiddelsweerterugisbijhetnutochwelzeerantiekeexcathedra

onderwijs?IkhebookvermelddathetPAOH25jaargeledenalzeerdrukbezochteeninteractievecursussenoverimmunologieorganiseerde.”

Cc

HansvanderLindestuurdezijnbriefjeccnaardeafdelingHuisartsgeneeskunde.“EnnaarhetCollegevoorAccreditatieHuisartsen,omdatzeaccreditatievoordecursushebbenaan-gevraagd.IkhebdeafdelingImmunologieookgevraagdofzehetgoedvondendatikhunantwoordplaatsopmijnblogopartsennet.nl.Datsoortbrievenschrijvenwerktuitermatepreventief.Ikheberindeloopvandejarenhonderdenge-schreven.Datikinmiddelsinsommigekringenalséminencegrisewordtgezien,helptdaarnatuurlijkwelbij.”

Onderwijspoot

In1986kreegdeLandelijkeHuisartsenVerenigingveelgeldvandeoverheidvoorhetopzettenvaneenonderwijs-enondersteuningspoot.“Daarmeewarenwijzeerbevoorrecht”,steltHansvanderLinde.“Alleenhuisartsenkregendaargeldvoor,anderezorgverlenersniet.Hetgingom22formatie-plaatseneneenruimbudgetvooractiviteiten.Datisnietniets.In2003heeftministerHoogervorstdatgeldweerafgepaktenaandezorgverzekeraarsgegevenvoorondersteuning

60

vandeheleeerstelijn.Nietonlogisch,omdatdiestomme-lingenvandeLHVdeondersteuningspoothaddengebruiktvooreenhuisartsenstaking.Maargoed,datspeeldein2003endejarendaarna.Ikbenin1986bijdeLHVnascholings-coördinatorgewordenvoorZuid-West-Nederland.Ikhad16vandeintotaal88WerkgroepenDeskundigheidsbevorderingHuisartsen(WDH-en)‘onder’mij.DeCommissievoordeArtsencursusRotterdamwaserdaaréénvan.DeWDH-enorganiseerdendenascholingenennamencursussenvanelkaarover.Ikfaciliteerdedat.”

Verplicht

Huisartsenhebbenheellangzelfmogenbeslissenofzijnascholingenzoudenvolgenofniet.“In1994veranderdedat.Toenwerdenhuisartsenverplichtelkjaargemiddeld40uurnascholingtevolgenomdatzeandershunregistratiezoudenkwijtrakenendusgeenhuisartsmeermochtenzijn.Aandeenekantvondikdateengoedezaak.Iedereenmoesttoen.Hetisnueenmaaleenfeitdatkennisvervaltindeloopvandetijd.Diemoetjedanaanvullen.Bovendiengaandeontwikkelingenindegeneeskunderazendsnel.Jemoetbijblijven.Enjemoetookjehandvaardigheidblijvenoefenen.Hetwasheelgoeddatallehuisartsendaartoeverplichtwerden.”

Bui

AandeanderekantzagHansvanderLindedebuialhangen.“Eengoedeenonafhankelijkecursusvantweedagenkostperdeelnemergewoon500euro.Danverdientniemanderbuiten-sporigaan.Datkosthetgewoon.Defarmaceutischeindustriebooddatsoortcursussenaanvoor25euro.Inclusiefdinerenallerleiextra’s.Waaromdoenzedat?Hetantwoordiseen-voudig:huisartsenhanterendevoorschrijfpenennascholingisverreweghetbestemarketinginstrument.Deverplichtena-scholingheeftertoegeleiddatdecommerciëlenascholingklandiziekreeg,precieszoalsikdestijdshadvoorzien.”

Subtiel

DatbeïnvloedenvanhuisartsengaatvolgensHansvanderLindeheelsubtiel.“Huisartsenvertrouwenophunintellec-tueleonafhankelijkheid.Zedenkendatzezichaanbeïn-vloedingkunnenonttrekken.Maardatluktniet.Demarketing-techniekenvandefarma-industriezijndaarvoorveeltegeraffineerd.Debeïnvloedingzitsliminelkaar.Opallerleislinksemanierenwordenhuisartsenertoegebrachttochmaardenieuwemedicijnenvoorteschrijven,ofdezwaardere.Enliefstookaannieuwegroepenpatiënten.ZeproberenooksteedsdeNHG-standaardenwegtezettenalsouderwetsenachterhaald,omdatnieuweenduremedicijnendaarinalsregelgeeneerstekeuszijn.”

61

College voor Accreditatie

Omdekwaliteitvannascholingtewaarborgen,richttedeLHVin1995hetCollegevoorAccreditatieHuisartsenop.“Daarbenikinbenoemd.Hetwaseenbijnafulltimebaan,maarveelwerkkon‘savondsofinhetweekendgebeuren.Ikbleefdanookgewoonvierdagenperweekhuisarts.HetCollegevoorAccreditatieHuisartsenbeoordeeltofhetonder-werprelevantisvoordedagelijksepraktijkvoeringvaneenhuisarts,ofdenascholingwetenschappelijkverantwoordisenonderwijskundiggoedinelkaarzitenofergeenverbodenproductpromotiewordtgemaakt.DerichtlijnenvanhetNederlandsHuisartsenGenootschapzijndaarbijeenbelang-rijkeleidraad.”

Visiteren

InprincipebeoordeelthetCollegevoorAccreditatiena-scholingenschriftelijk.“Maardevierledenvanhetcollegevisiteerdenookonaangekondigdnascholingen.Indietijdwaren‘wintersportcursussen’heelpopulair.Defarma-industriebooddie‘nascholingen’vooreenhabbekratsaan.Zedachtendatdietochnooitgevisiteerdzoudenworden.Ikbeneenkeerdriewekenlangelkedagineenandereskiplaatsnaareencursusgegaan.Opéénuitzonderingnadeugdenzegeenvanalle.Purereclamewashet.Ikheballeaccreditatiesingetrokken.ErkwamengroteartikelenoverinTrouw.”

Sneeuw

Uiteindelijkheeftdefarmaceutischeindustriede‘nascho-lingenindesneeuw’afgeschaft.“Ikkijkdaarmetgrotevoldoeningopterug.ErisbinnendeLHVeenhoopheibelovergeweest.EendeelvandehuisartsenvondheteenschandedatzedoortoedoenvanhetCollegevoorAccreditatienietmeergoedkoopnaardesneeuwofnaarSpanjekonden.Daarhebikmeaangeërgerd.HetheeftertoegeleiddathetCollegevoorAccreditatieopafstandvandeLHVisgeplaatst,zodatontevredenledenergeeninvloedmeeropkondenuitoefenen.”

Waarborg

In2002isHansvanderLindeuithetCollegevoorAccreditatieHuisartsengestapt.Maarhetonderwerpheefthembepaaldnietlosgelaten.“Ikvinddathetcollegeopditmomenttegemakkelijkaccrediteertenteweinigcontroleert.‘Wehebbenteweinigmensen’,isdandereactie.Datwasinmijntijdookzo.Alsjepretendeertdatjedewaarborgbentdathuisartsengoedenascholingkrijgen,danmoetjedatookwaarmaken.Recentelijkbenikundercovernaardriegrotenascholingengeweest.Zestonkeneenuurindewind.IkhebhetCollegevoorAccreditatieongevraagddrievisitatieverslagengestuurdenbenuitgenodigdomdaarbinnenkortovertekomenpraten.Datgaikzekerdoen.

62

Ermoetechtietsveranderen.Zoniet,dangaikmijnpijlenophetcollegezelfrichten.”

Nascholingscentrum

Indezelfdetijddatnascholingvoorhuisartsenverplichtwerd,heeftHansvanderLindehetinitiatiefgenomenomeennascholingscentrumvoorderegioRotterdamopterichten.“Datbegonmetfondsenwerven.Omdatiktoenaleenkleinetwintigjaarinbesturenzatvanallerleiuniversiteits-enzorgfondsenhadikdaarervaringmee.Wehebbenuit-eindelijkdriemiljoenbijelkaargeharkt.Eénmiljoendaarvankwamvandefarmaceutischeindustrie,diezichaanboodalssponsor.Datwordtmenogaltijdnagedragen.Alsofikvantweewalletjeszoueten:enerzijdsdemarketingstrategieënvandefarma-industriebestrijdenenanderzijdsgeldvanzeaannemen.”

Eén miljoen

Defarma-industriekreegvolgensHansvanderLindeinhetnascholingscentrumechtergeenanderevoorrechtendanbijandereonafhankelijkenascholingen.“Zekondenbuitendezaalstandjesneerzetten.En,ohja,inruilvoordieéénmiljoenwerdendedriecollegezalenendebarnaarfarmaceutischebedrijvengenoemd.Kreegjeduslesinde

ScheringzaalendronkjenaafloopeenbiertjeindePfizerbar.Zekondenhetcentrumookhurenvoorhuneigennascho-lingen.Wehaddengeengeldvooreenmanager,dusalssecretarisvanhetbestuurbenikzevenjaarlangdirecteurzalenverhuurgeweest.Wehebbenookmeermaals‘savondsmetbestuursledenenhunechtgenoteshetgebouwschoon-gemaaktalsdeschoonmakersnietkwamenopdagenenerdevolgendedaggroteactiviteitenwareninhetgebouw.Bestgezellig,hoor.Gingenwenaafloopwatdrinkenindebar.”

Invloed

Defarmaceutischeindustrieheeftoptalrijkemanierengeprobeerdinvloedtekrijgenophetprogrammavanhetnascholingscentrum.“Zedroegendocentenaan.Zesugge-reerdenonderwerpen.Zeprobeerdendingenintesteken.Maardatisallemaalmislukt,vanuithungezichtspuntdan.Toenhendatduidelijkwerd,zijnzemassaalgoedkope

“Op allerlei slinkse manieren worden huisartsen ertoe gebracht toch maar

de nieuwe medicijnen voor te schrijven, of de zwaardere. En liefst ook aan

nieuwe groepen patiënten.”

63

cursussengaanaanbiedenaanhuisartsen.Uiteraardvolmetverborgenverleidersentrucjesdiededeelnemersopcrucialepuntenophetverkeerdebeenzetten.ZevoegdenbijvoorbeeldéénenkelwoordtoeaandetekstvaneenNHG-standaardwaardoorjeplotselingeengeneesmiddelwelinplaatsvannietmoestvoorschrijven.In2001hebikinMedischContactinhetartikel‘Nascholingalsmarketing-instrument-farmaceutischeindustrieontdekthuisartsen’eenaantalvoorbeeldengegevenvandatsoortpraktijken.”

Budget

Hetnascholingscentrumzelfheeftdetoevloedvangoed-kopecursussenvandefarmaceutischeindustrienietover-leefdenhieldnaveertienjaaroptebestaan.“Huisartsenkrijgenvooreennormpraktijkeenbudgetvan7.000eurovoordekostenvandeskundigheidsbevordering.Eenaan-zienlijkdeelvandehuisartsensteektdatineigenzakenbesteedthetnietaanwaarhetvoorbedoeldis:literatuurennascholing.NatuurlijkvindikhetspijtigdathetenigeonafhankelijkenascholingscentrumvoorhuisartseninNederland,envoorzoverikweetindewereld,uiteindelijkverkochtmoestworden.Ikkanalleenmaarconstaterendatdehuisartsenonvoldoendebereidwarenvooronafhanke-lijkecursussentebetalen.Hetzijzo.”

Nascholingsorganisatie

AlshetaanHansvanderLindeligt,gaatdeberoepsgroepoplandelijkniveaueeneigennascholingsorganisatieop-richten.“Endiebetalenwedangewoonzelf.Overheids-subsidieiseentewankelebasisvooronzenascholing.Ikbeneroverigensvanovertuigddatwedekostenvandienascholingteruggaankrijgenviadetarieven.Zoishetmetdehuisartsenpostenookgegaan.VroegerverzorgdendeWDH-enzo’n80%vanallenascholingen.Numinderdandehelft,schatik.Defarma-industrieheeftintoenemendematevrijspelmetcommerciëlecursussenendaarlerenwever-keerdedingen.Eendoordefarmaceutischeindustrienage-schooldehuisartsisquavoorschrijfgedrageendurehuisarts.Overigens,inveelEuropeselandenisdesituatienogveelerger.”

Ziekenhuis

HansvanderLindeisbestuurlijknietalleenactiefgeweestrondnascholingen.“Ikwasvoorzittervandecommissiemedischevoorzieningen,dieervoorheeftgezorgddatin1991hetIJssellandZiekenhuisgebouwdwerdinCapelleaandenIJsselendatereenpsychiatrischeinrichtingkwam.TijdensmijnvoorzitterschapvandeStichtingTrombosedienstenArtsenlaboratoriumRotterdamtransformeerdenwijtotdiagnostischcentrum.Ikwasmede-initiatiefnemervande

64

vriendenstichtingdiemiljoeneninzameldevoordebouwvanhetrevalidatiecentrumRijndam.Ikzataltijdintienofvijftienbesturenenwerkteeigenlijkaltijd,totenmetkerstavondaantoe.BehalveopCorsicawaarweaaneenbountybaaiperma-nenteencaravanhebben.Daarkanikmijontspannen,eigen-lijkalleendaar.Mijnhuiskameriseropingerichtdatikerstukkenkanschrijven,danbenikertochnogeenbeetjebij.”

Huisartsenpost

HalverwegedejarennegentigheeftHansvanderLindeookmeeaandewieggestaanvandehuisartsenpostinCapelleaandenIJssel.“DatwasdeeersteinNederland,evenafge-zienvandecentraledoktersdienstdieDenHaagvanwegeartsenverzetkreegopgelegddoordeDuitsebezetters.Inhetkadervandewerkgroepdienstenstructuurhebikindebeginfasevierwekenlanginkaartgebrachthoeveel(tele-fonische)consultenenvisitesdehuisartsen‘snachtsnueigenlijkdedeninRotterdam-OostenCapelleaandenIJssel.Daaruitbleekdatéénhuisartsvooreenkwartmiljoenpatiëntenvoldoendewas.‘Alseentaxibedrijf‘snachtszevenrittenheeft,zettenzetochookgeenzevenchauffeursin’,zeiikdantegenhuisartsendienognietovertuigdwaren.Eenandersterkargumentwasdatbijnaalletucht-zakenopdatmomentgingenoverhuisartsendie‘snachtshunbednietwarenuitgekomen.”

Pensioen

ToenHansvanderLinde59jaarwerdin2002keerdezijnlevensverzekeringuit.Veelhuisartsenzoudenopdatmomenthunpensioengaanplannen.NietHansvanderLinde.“Hetwasdeaanleidingomeenstekijkenwatiknueigenlijkhetliefstedeed.Datbleektochmijnwerkalshuis-artstezijn.IkhebtoenmijnbaanalsaccrediteurbijdeLHVopgezegd,benuitallebesturengestaptenhebmijgerichtopmijnhuisartsenpraktijk.Ookbenikkunstgeschiedenisgaanstuderensamenmetmijnvrouw.Datheeftmijnlevenbijzonderverrijkt.Aandeanderekantkwamersteedsmeerergernisbijmijnaarbovenoverhetmisbruikvannascholingendoordefarmaceutischeindustrie.Geneeskundeisietsver-hevens:jehelptmensen.Ikkanhetslechthebbendatmensendiezichwijdenaandegeneeskundebedonderdworden.Omdatiktoentochzeeënvantijdhad,benikdaarovergaanpublicerenene-mailen.”

Diabetesmedicijnen

EenonderwerpwaarHansvanderLinderecentzijnpijlenopgerichtheeft,isdenieuwegeneratiediabetesmedicijnen.“Totnutoeheeftgeenenkelonderzoekaangetoonddatzebeterzijndanalbestaandemedicatie.Zezijnweldertigkeerzoduur.Enzewordenermetgrofgeweldingeramd.JemoeteenskijkenopdewebsitevandeEuropean

65

AssociationfortheStudyofDiabetes,www.easd.org.De‘Goldmembers’vandeEASDbestaanuittwaalfgrotefarmabedrijven,datzegtaliets.OphetlaatstecongresinBerlijnwaren18.000deelnemers.Alleswaszogoedalsgratisvoorhen.Erwarenookparallelsessiesinverschillendelandenvoordeartsendienietkondengaan.Watkostzoiets?Twintigmiljoen?Veertigmiljoen?Hetmagnatuurlijkwatkostenalshetnieuwemedicijnzoveelduurderisdanhetoude.”

Promoten

HetdoelvanhetEASD-congresisvolgensHansvanderLindeduidelijk.“Denieuwegeneesmiddelenpromoten.Degeschiedenisherhaaltzichgewoon.TweejaargeledenwerdhetdiabetesmedicijnAvandiavandeEuropesemarktgehaaldnadatwasgeblekendathetdekansopdodelijkehartritmestoornissenvergrootte.Hetmiddelwasnaarschattingverantwoordelijkvoor47.000doden.TachtigprocentvandeAmerikaansediabetespatiëntensliktehet.InNederlandalachtprocent.Datishetprobleemmetdeagressievemarketingvanfarmabedrijven:ophetmomentdateenmedicijnopdemarktkomt,zorgenzeervoordathetmeteendoormiljoenenmensenwordtgebruikt.Eenmedicijndatnetopdemarktkomtisechterperdefinitienietbewezenveiligennietbewezeneffectiefomdatdefase

IV-onderzoekennoggedaanmoetenworden.Diezoudenduseerstmoetenwordenafgerondalvorenshetmiddelhelemaalvrijtegeven.Jemerkt,ikzitmeweerboostemaken.Nouja,datismijnmotor,datgeeftniet.”

Griepvaccinatie

HansvanderLindepubliceerdeookoverandereonder-werpendanfarmamarketing.“Verschillendevanmijnpubli-catiesovernutennoodzaakvandejaarlijksegriepvaccinatiebijgezondeouderenenoverbelangenverstrengelingbijbeleidsmakersalsRIVM-directeurRoelCoutinhozijnhetRIVMenVWSinhetverkeerdekeelgatgeschoten.Voordegoedeorde:hetgingmijdaarbijnietomCoutinho’sper-soonlijkeintegriteit,maaromzijnrolbijbeslissingenrondvaccinaties.Volgensdestaatzouikongegrondenwel-bewusthetvertrouwenvandebevolkinginhetRIVM,endaarmeeindevaccinaties,schaden.Endushebbenzemewegensonrechtmatigeuitlatinggedagvaard.Vervolgenszeidenzedatzevanderechtszaakzoudenafzienalsikeenverklaringzoutekenenwaarinikterugkwamopmijnbeweringen.Ikhebdatoverlegdmetmijnvrouw.Zo’nprocesvoerenbetekentnamelijkweldaterelkemaandeenrekeningvandeadvocaatkomtvan6.000of7.000euroenopdatmomenthadikgeenenkeluitzichtopeensteunfonds.‘Jijgaatgewoonprocederen’,zeize.Ikhebvervolgenstien-

66

tallendienstenopdehuisartsenpostovergenomenomhetprocestekunnenbetalen.Dienstendieikookmoestdraaientoenikdrieribbenbrak.”

Petitie

Bijna7.000mensensteundeneenpetitiewaarinministerSchippersgevraagdwerdderechtszaakintetrekken.“Erwasookeenmanifestvan32professoren,diehetzelfdewilden.Eriseensteunfondsopgericht.Zo’n1300mensenhebben60.000eurobijelkaargebracht.Datgeldwashardnodig.HetprocesdatdeVerenigingtegendeKwakzalverijvoerdetegeneenorthomanueleartshaddevereniging120.000eurogekost.Hetwaseenallesbehalveprettigetijd.Uiteindelijkhebikhetprocesgewonnen.DeNederlandsestaatisveroordeeldtothetbetalenvanmijnproceskosten.Maardatisvolgenseenbepaaldpuntensysteemgemaxi-meerdtot1600euro.Derestmoetjezelfbetalen.Erblijftduseenbitterenasmaak.Destaatklaagtmensenbewustaanomzekapottemakenofinhetgareeltedwingen.IksprakdaarovermeteenklokkenluiderbijDefensie.Diehaduiteindelijkweldeverklaring,metbijbehorendegeheim-houdingsplicht,getekendomdathijanderszijnnogmeteenhypotheekbelastehuiszouzijnkwijtgeraakt.”

Publiciteit

OokfarmabedrijvenhebbenregelmatiggedreigdHansvanderLindeaanteklagen.“Mijnreactiewasdanaltijd:‘Daarkanikvanopaan,hè?’.Geenbeterepubliciteitdaneenrechtszaak.Zehebbenhetnooitgedaan.Ikhebzelfweldriefarmabedrijvenaangeklaagdomdatzijhuisartsen,mijook,geldbodenvoorhetbijwonenvaneenrondetafel-gesprekoverhunmedicijnenomdatzespecialistenmassaalfêteerdeninhetKurhausteScheveningen.Helaaskondatnietbijeenrechtbank,omdatdefarmaceutischeindustrieeindjarennegentigministerBorstzoverhadgekregendatdesectorhaareigenrechtspraakmochtorganiseren.OpzichisdieCodecommissieGeneesmiddelenReclamegoedgeregeld.Erzittenserieuzemensenin,zoalseenoud-voorzittervandeAmsterdamserechtbank.Ikmoestnatuurlijkwelmijneigenstukkenenpleitnotitiesschrijven.Stondikdaartegenovereenbatterijtopadvocaten.Ikheballezakengewonnen.Tweebedrijvenzijninhogerberoepgegaanenookdaarhebikgelijkgekregen.”

SCEN­arts

Weschrijven2012enHansvanderLindeis69jaar.Tijddusomietsnieuwstegaandoen.“OnlangshebikmeaangemeldvoordeopleidingtotSCEN-arts.IkwooninBurgh-Haamstede.Daarzitikdrietotvierdagenperweek.Dankanik,gezien

67

hettekortaanSCEN-artseninZeeland,bestmijnsteentjebijdragen,vindik.Mijnopleider,huisartsHerbertCohenuitCapelleaandeIJssel,waséénvandevroegevoorvechtersvaneuthanasie.DaardoorwaserinCapellealtijdveelaan-dachtvoorditonderwerp,ookinonzepraktijk.Beginjarentachtighebbenwevoorheteersteuthanasieaangegevenbijdepolitie.Danwerdproces-verbaalopgemaaktenvolgdeeenrechtsgangdiejarenduurde.”

Euthanasiemelding

NaenigetijdbeldendehuisartseninCapelleaandenIJsseldepolitieomtevragenoferdevolgendedagopeenbepaaldetijdeenrechercheurbeschikbaarkonzijnomdaterdaneenmeldingvaneuthanasiegedaanzouworden.“Allekippenvandeleg.Wegingeniemandvermoorden.Dekeerdaaropvroegenweofzenietmeteenpolitieautowildenvoorrijden.Dekeerdaarnaofzemisschienzonderuniformwildenkomen.Vervolgenshebbenwezegeleerddefamilietecondoleren.Uiteindelijkhebbenwegezegddatzenietmeerhoefdentekomen.Wijzoudenzelfhetproces-verbaalwelopstellen.Alsernogaanvullendevragenwaren,dankondenzeonsdieopeenlatermomentstellen,aangezienookdehuisartsgeëmotioneerdisvlaknaeeneuthanasie.IkhoopdatdezeervaringenmijnogvanpaskomenbijmijnwerkalsSCEN-arts.”

Speld

HansvanderLindehoordeopeenhuisartsenbijeenkomstdathijdeVanderDoesspeldzoukrijgen.“Dekringvoorzitterschootmijaanenverteldehetmij.Ikhebdeprijsmetveelpleziergeaccepteerd.MetEmielvanderDoeshadiklangdaarvooreenscherpmeningsverschilgehad.Maardathaddenwevollediguitgepraatenbijgelegd.Hetwasleukomdespeldtekrijgen,aldenkikdatnietveelmensenhetweten.Misschiendatdoorditboekjedespeldmeergaatleven.Ikhoopdathetkanbijdragenaandeterugkeervanmeereergevoelbijhuisartsen.Dieisbijdevorigegeneratiehuisartsen,dielangopeenopleidingsplaatshebbenmoetenwachten,wattenondergegaanindenieuwezakelijkheid.Degeneratiehuisartsendieernuaankomt,isnaarmijnmeningerggemotiveerdenenthousiast.Watdatbetreftzieikdetoekomstvanhethuisartsenvakmetveelvertrouwentegemoet.”

68

Wanneer 2009

Waarom Begeleidinghuisartsenopleiders

Waar Nachtkastjeindeslaapkamer

Bavo van der Poel

69

Huisarts, scheepsarts, televisiedokter, SCEN­arts, opleider en begeleider van huisartsopleiders. Bavo van der Poel is het allemaal geweest. Een terugblik op 35 jaar huisartsgeneeskunde.

Rolmodel.HetwoordkomtverschillendekerenteruginhetinterviewmetgepensioneerdhuisartsBavovanderPoel.“Ikbenopgegroeidineenkleindorp,OudAde.Wijhaddeneenhelegoedehuisarts,eeninnemendepersoonlijkheid.Iemanddieechtkonluisteren,dingenzagdienietgezegdwerden,warmecontactenonderhield.Hijwasvoormijeenrolmodel.Doorhembenikgeneeskundegaanstuderenenwerdikdaarnaalsvanzelfsprekendhuisarts.Later,toenikalinOostvoornegevestigdwas,wasEmielvanderDoesoverigensookeenbelangrijkrolmodel.Hijlietziendathetzijnvanhuisartsmeerisdanhethebbenvaneenhuisartsen-praktijk.Dathijzich,werkendalshuisarts,opvideoaanco-assistentendurfdelatenzien,hebikaltijdbewonderd.”

Toeval

DatBavovanderPoelzichinOostvoornevestigde,wastoeval.“Ikhadnamijnafstuderenhierendaarwaargenomen.Jemochtindietijdheelblijzijnalsjeeenpraktijkkonvinden.In1975kreegikdekansdehelftvaneenduo-praktijkovertenemen.Toenweerdeeerstekeerheengingen,redenwenaRotterdameenkwartierlangsEuropoort,havensenwalmendeindustrieën.‘Willenweditwel?’,vroegikaanmijnvrouw.Maartoenkwamenwebijhetdorpzelfenwarenwemeteenverkocht.Ikhebergeensecondespijtvangehaddatikmijhierhebgevestigd.”

Spoedeisende hulp

EenhuisartsinOostvoornebeoefendeindejarenzeventighuisartsgeneeskundeindebreedstezinvanhetwoord,steltBavovanderPoel.“Spoedeisendehulp,kleinechirurgie,verloskunde,consultatiebureau,apotheek,hethoordeerallemaalbij.Alserindietijdeenongelukwas,danhaaldenzeeerstdehuisarts.Diebeoordeeldedanofhijhetzelfkonoplossenofdatdepatiëntmeteenambulancenaarhet

Van televisiedokter tot huisartsopleiderbegeleider

70

ziekenhuisgebrachtmoestworden.Naarmatedeambu-lancesbeteruitgerustwerden,vervieldezetaakbijhuis-artsen.Doordekomstvanverloskundigenendoordatsteedsmeermenseninhetziekenhuiswildenofmoestenbevallen,verdwenenookdebevallingenuitdepraktijk.”

Ziekenhuis

Hetimagovanhetziekenhuisisindeloopvandeafgelopenveertigjaardrastischgewijzigd,meentBavovanderPoel.“Nulijkthetsomswelalsofiedereennaarhetziekenhuisverwezenwilworden.Datwasindejarenzeventigechtniethetgeval.Hetziekenhuiswerdtoennietgezienals‘hogerop’,maarvooralals‘verderweg’.Verderwegdandehuisarts,dus.”ToenBavovanderPoelbegonalshuisarts,washijooknogscheepsarts.“IkgingelkedaglangsopdegroteschependiebijEuropoortgelostwerden.Hetgingdaarbijzowelomziektegevallenalsomvaccinaties.Datlaatsteisindeloopvandetijdweleenstukmindergeworden.Tegenpokkenencholerahoeftbijvoorbeeldallangnietmeergevaccineerdteworden.”

Televisiedokter

BeginjarentachtigwerdBavovanderPoel‘televisiedokter’.“IkwerdbenaderddoorTeleacofikwildemeewerkenaan

hetprogrammaDagdokter.Elkeafleveringzouikvanuitmijneigenpraktijkeenhalfuurlangeenthemabespreken.Infectieziekten,hogebloeddruk,geelzucht,noemmaarop.Ikzorgdedanvooreenpatiëntdiedieziekteookdaad-werkelijkhad.DatwasinNederlandnognieteerdergedaan.Degesprekjesmetdiepatiëntenwarennatuurlijkwelgeën-sceneerd.Hetwasleukomtedoen,maarookbelangrijk.Ikvond-envindnogsteeds-datmensenbetermethunziektekunnenomgaanalszijermeervanweten.Zekunnener,indienmogelijk,ookmakkelijkervanafkomenalszebeterwetenwatzijzelfkunnendoenenwatdehuisartskandoen.Datgeldtzowelvoorernstigeziekten,alsvoorderelatiefkleinedingenwaarmensenmeebijdehuisartskomen.”

Opleider

Decollega-huisartsvanBavovanderPoelindegezamenlijkepraktijkwasopleider.“Toekomstigehuisartsenleerdenbijonsindepraktijkhetvak.Ikvonddatmooi.Toenmijncollegain1981verpleeghuisartswerd,benikbijnaauto-matischzelfopleidergeworden.VierjaarlaterbenikparttimegaanwerkenophetRotterdamsUniversitairHuisartsenInstituut.Jekrijgtdansamenmeteenpsycholoogeengroepjevantwaalfjongehuisartseninopleidingdiejeééndagperweekopeensoortintervisie-achtigemaniermaglesgevenenbegeleiden.Hetgaatopdie‘terugkomdagen’

71

nietzozeeromhetoverbrengenvantheoretischekennisenhetverbeterenvanvaardigheden.Hetdelenvanervaringenisdekern.Dezejongeartsendraaien,ondersupervisievanhunbegeleider,zelfspreekuur.Enmakendus,bijhenvoordeeerstekeer,meewateenhuisartszoalmeemaakt.Eenpatiëntdieoverlijdt.Eenfoutdiezezelfmaken.Eenpatiëntdiebooswegloopt.Hetisgoeddaarovertekunnenpratenonderbegeleidingvaneenervarenprofessional.”

Werkend leren

HetvierdagenmeedraaienindepraktijkenééndagscholingopdeuniversiteitisvolgensBavovanderPoelabsoluutdebestemanieromhuisartsenvoortebereidenophuntoekomstigetaken.“Eigenlijkisdat‘werkendleren’bestweleenluxeopleiding.Nietindezinvanoverbodigeluxe,begrijpmenietverkeerd.Juistvoorhuisartsen,bijwiehunwerkveeldraaitomcommunicatie,mensenkennisenhetvermogendingengoedtekunneninschatten,ishetbelangrijkdatzijhieringoedgetraindenbegeleidworden.Specialisteninopleidingkrijgenzo’ntrajectniet.Diemoetenalleenmaarvijfjaarkeihardwerkeninhetziekenhuisenlerenzohunvak.Maarookdatisaanhetveranderen.Laatstkwamereenoogartsnaarmijtoediemeerwildewetenoverdescholingvoorhuisartseninopleidingophetgebiedvangesprekstechniekenencommunicatiemetpatiënten.”

Opleiders begeleiden

RuimtienjaarbegeleiddeBavovanderPoeljongehuisartseninopleiding.Halverwegedejarennegentigginghijdeop-leiderszelfbegeleiden.“Datwasindetijddatdeopleidingtothuisartswerdverlengdvanéénjaarnaartweejaar.In2001werdhetopgrondvanEuropeseregelgevingdriejaar.Eenhuisartsopleiderkreegdaardoorzijnofhaarhuisartsinop-leidingeenjaarlangoverdevloer.Datislang.Omdekanstevergrotendatdatgoedging,hebbenwealsgezamenlijkehuisartsinstituteneeneisenpakketsamengesteld.Opleidersmoestenmeerdanvijfjaarervaringhebbenalshuisarts,zekondenalleenopleiderwordenalszeerechtenthousiastoverwaren,ermoestvoldoenderuimtezijnvoordehuisartsinopleiding,enzovoorts.”

Praktisch

Ookdebegeleidingvanhuisartsopleidersprofessionaliseerdemeenaarmatedehuisartsenopleidingsteedsuitgebreiderwerd.“Ikbeneraltijdvanuitgegaandatjedeinspanningendiejestoptinopleidersweerterugkrijgtbijdetoekomstigehuisartsen.Wehebbendebegeleidingzopraktischmoge-lijkgeprobeerdtemaken.Eenbelangrijkdeelbetrofonder-wijsvaardigheden.Onderwijsgevenkunjeleren.Wegavendebegeleidersopdatvlaktools,waarzijindepraktijkietsmeekonden.Hoevoerjeeenleergesprek,bijvoorbeeld.

72

Eenopleidermoetnietmetzijnaiossprekenalsofhijcollegeaanhetgevenis.Maarhoedanwel?Eenanderevraag:hoeweetjewatjeaiosalwelweetenwatniet?Hoebegeleidjeiemandtotzelfstandigheid?Wanneeriseenhuisartsinopleidingklaaromzelfspreekuurtedraaienen/ofvisitestedoen?Hoeveelpatiëntenkaneenaiosperuuraanalshijofzijnetbegintmeteeneigenspreekuur?Hebjegeregelddatjeassistentenietteveelpatiënteninplant?Jebentalsopleidervoordejongedoktereenrolmodel.Hoegajedaarmeeom?Enzovoorts,enzovoorts.”

NHG­standaarden

Indeloopderjarenisdeopleidingveranderd,constateertBavovanderPoel.“Datkomtnietindelaatsteplaatsdoordeveranderingeninhethuisartsenvakzelf.Detotstand-komingvandeNHG-standaardensindsdejarennegentigzijnbijvoorbeeldenormbelangrijkgeweest.Vroegerwasdenorm‘datwatonderberoepsgenotengebruikelijkis’.Datisredelijkvaag.Metdestandaardenkwamenertoetsstenenwaaraanjekonafmetenofjehetgoeddeed.Jeaioskeekdaarbijnatuurlijknetzokritischnaarjoualsjijnaarhem.Meerinhetalgemeenmoetjealsopleidergoeduptodatezijnquakennis,organisatieenvaardigheden.Jebenttoch,alshetgoedistenminste,eenrolmodelvoordetoekomstigehuisarts.Hetishardwerkenomdatwaartekunnenmaken.”

Lat

Ookopgebiedenalskennis,vaardighedenengespreks-techniekenkwamenerindeopleidingsteedsmeertoetsen.“Doorditalleskwamdelathogerteliggen.Vroegerwerdeigenlijkiedereendiedeopleidingbegonookdaadwerkelijkhuisarts.Nukomthettochweljaarlijksvoordattijdensofnahetopleidingstrajectwordtgezegddatiemandtochmaarbetergeenhuisartskanworden.Diepersooniseenpaarjaardaarvoorechterweltoegelatentotdeopleiding.Datzijnmoeilijkebeslissingenenmoeilijkegesprekken.Hetgeeftookeenhooppijnenverdrietenvaakstaptzoiemandnaarderechter.Tochdenkikdathetgoedis.Uiteindelijkkomthetdekwaliteitvandehuisartsen,endusvandehuis-artsenzorg,tengoede.”

“Het ziekenhuis werd in de jaren zeventig niet gezien als ‘hogerop’,

maar vooral als ‘verder weg’. Verder weg dan de huisarts, dus.”

73

Beekbergencursus

Ookorganisatorischiserhetnodigeveranderdronddeopleidingvanhuisartsen.“Vroegerwashetiedervoorzich.Deachtuniversiteitenmeteenhuisartsenopleidingzagenelkaaralsconcurrenten.Allemaalprobeerdenzedebestetezijn,ofdatvanzichzelfiniedergevaltevinden.Erwasgeenenkeleuitwisselingvanlesmateriaal.Indejarennegentigveranderdedat.Erkwammeeropenheid.Ikbentoenalslidenlateralsvoorzittervandeorganiserendecommissienauwbetrokkengeweestbijhetopzettenvande‘Beekbergen-cursus’voorhuisartsopleiders.Datdedenweinsamenwerkingmetalleachtafdelingenhuisartsgeneeskunde.Belangrijkethema’sdietijdensdecursusaanbodkwamen,warensamenwerking,leerstijlen,communicatieendiversiteit.Decursuswasnietverplichtennietgoedkoopenduurdevierdagen.Hijzataltijdvol.Elkevierjaarwerdeennieuwecursusaangeboden.Ikhebbijgedragenaanhetontwikkelenengevenvanviercursussen.”

Helft

TerugkijkendsteltBavovanderPoelvastdathijongeveerdehelftvanzijntijdwerktealshuisartsendeanderehelftvandetijdbesteeddeaananderedingen.“Jemoetzelfwerkenalshuisartsalsjehuisartsopleiderswiltbegeleidenenbijscholen,wantandershebjegeenfeelingmethetvak

meer.Aandeanderekantwerdikinmijn‘gewone’werkalshuisartsgeïnspireerddooraldieanderehuisartsenwaarikmeeincontactstond.Vanaf1981totonzegezamenlijkepensioneringhebikinonzeduopraktijksamengewerktmetmijncollegaGabriëlSlee.Hetwaseengemeenschappelijkepraktijk,zonder‘eigen’patiënten.Ikbenaltijdveelweg-geweest,nietalleenopdevastedagendatikernietzouzijn,maarookopanderemomenten.Ikbenhemnogsteedsdankbaardathijbereidwasomdatallemaaloptevangen.”

Speld

BavovanderPoelkreegzijnVanderDoesspeldin2009,hetjaarwaarinhijzijnhuisartsenpraktijkoverdroegenstoptealsbegeleidervanhuisartsopleiders.“Ikwasechttotaalverrasttoenikerovergebeldwerd.Ikhebdeprijsgekregen‘voordemanierwaaropikhuisartsopleidersbegeleidde’.Zowerdhetgezegd.Ikwasechtheeltrotsenbendateigenlijknogsteeds.Alsjezietinwelkerijvanprijswinnaarsjekomttestaanalsdespeldjewordttoege-kend…Bijmijnafscheidalshuisartswasereengrotereceptieinhetdorp.BijmijnafscheidvandeuniversiteitwasereengrootfeestinRotterdam.MaardeEmielvanderDoesspeldisvancollega’s,diedaarmeezeggendatjijzoveelvoorhenhebtbetekenddatzejedieonderscheidingwillengeven.Datisheelanders.Enheelbijzonder.”

74

Mondiger

DetotstandkomingvandeNHG-standaardenisnietdeenigeechtbelangrijkeontwikkelingdieBavovanderPoelzietinde35jaardathijhuisartswas.“Depatiëntisookmondigergeworden.Huisartsenmoestendaaropinspringen.Mijheefthetnooitgeërgerdalseenpatiëntdespreekkamerbinnen-kwammetallemaalprintjesvaninternet.Hoebeterdepatiëntgeïnformeerdis,hoegroterdekansisdathijietsaanzijnziekteofaandoeningkandoen.Nietdatdepatiëntaltijdgelijkhadnatuurlijk.‘Dokter,ikhebdeziektevanLyme,wantkijkmaar,ikheballesymptomen.’Jemoetdanuit-leggendatdatalleenmeteenbloedtestaangetoondkanworden.JekomtviaGooglenueenmaalnietaltijdopdemeestwetenschappelijkewebsites.Deverbeterdesamen-werkingtussendeeersteentweedelijnisookeenbelangrijkeontwikkelinggeweestvandeafgelopendecennia.Endeautomatisering.Nuklagenhuisartsenoverzorgverzekeraarsenmarktwerking,tienjaargeledenwasdatovercomputersendevraaghoevaakhunHISvastliep.”

Marktwerking

DiemarktwerkingheeftBavovanderPoeloverigensals‘heelpositief’ervaren.“Huisartsenkregenfinanciëleprikkelsomdekwaliteitvanhundiabeteszorg,ommaareenvoor-beeldtenoemen,teverbeterenendiekwaliteitsslagisver-

volgensookgemaakt.Denadelenvandiemarktwerkingzieiknatuurlijkook.Alsjeziekenhuizenbeloontperverrichting,danmoetjenietverbaasdzijnalszijproductiegaandraaien.Enonzinpoli’sgaanopzetten.Neemnuzo’n‘duizeligheids-poli’inZwolle.Patiëntendenkendandatzedaarmoetenzijnvoordebestebehandeling.MaardeneurologeninZwollewetenechtnietmeervanduizeligheiddandeneurologeninRotterdam.Watmijbetreftkomenallespecialisteninloondienst.Dehuisartsenook.Zekrijgendaneengoedsalarisvooreenpraktijkvan2.350patiëntenenwordenextrabetaaldvoorgeleverdekwaliteit.Zo’nsysteemwildedeLHVindejarentachtigal.AlsKlinkministervanVWSwasgebleven,washetdiekantookopgegaan,denkik.”

SCEN­arts

BavovanderPoelisinmiddelsdriejaarmetpensioen,maarheeftdemedischewereldnietlosgelaten.“IkwerknogaltijdalsSCEN-arts.Eénkeerindetweemaandenbenikeenweekbeschikbaarvoorhetgevenvaneensecondopinionoverdevraagofeenpatiëntdaadwerkelijkon-draaglijkenuitzichtlooslijdt.Datzijnheleindringendegesprekkenineenemotionelesfeer,waarbijookdeemotiesvandedokterzelfnietvergetenmogenworden.Indieweekdatikdienstheb,voerikzo’ntweetotdriegesprekken.Meermoetendaterooknietzijn.Jeschrijftnaelkgesprek

75

eenuitgebreiderapportage.Daarhebiknumeertijdvoordantoeniknogwerkte.”

Penitentiaire inrichting

BavovanderPoelheeftnazijnpensioneringnaareigenzeggenheelwataanbiedingengehadomincommissiesenbesturenzittingtenemen.“Diehebikallemaalafgeslagen.Opeentjena.Ikzitsindsanderhalfjaarindetoezicht-houdendecommissievaneengrotepenitentiaireinrichting.Hetiseigenlijkeensoortklachtencommissievoorgevangenen.Ikvinddatbelangrijkwerk,zekerineentijddatdesfeerindesamenlevingvooreendeelbepaaldwordtdoormensenalsWildersenTeevendiespelenoponderbuikgevoelens.Losvandezewerkzaamhedenhebikookdetuinopgeknaptenkindvriendelijkergemaakt.Hekomdevijver,nieuweschommel,datsoortdingen.Jemoetinzakedeklein-kinderentenslotteconcurrerenmetdeandereopa’senoma’s,nietwaar?”

76

Wanneer 2010

Waarom Huisartsgeneeskundeindebasisopleiding

Waar Opdeboekenplankindewerkkamer

Frans Groeneveld

77

Hij volgde de allereerste beroepsopleiding tot huisarts in Rotterdam. “Ik was dus één van de eersten in Rotterdam die een papiertje had waarop stond dat ik huisarts was”, stelt Frans Groeneveld. Zijn grote missie: studenten motiveren voor huisartsgeneeskunde te kiezen.

DelaatstetweejaarvanzijnstudiegeneeskundebegonFransGroeneveldtetwijfelen.Huisartsworden,zoalshijaltijdhadgewild?Oftochinternist?“Toenikafstudeerde,koosikvoordeinternegeneeskunde.Iksolliciteerdeopeenopleidingsplaatsenwerdaangenomen.Erzouechterpaseenhalfjaarlaterdaadwerkelijkplekzijn.Dehuisartsen-opleidingwastoennetopgezetenduurdeookeenhalfjaar.Omdatiktochmoestwachten,hebikaandatexperimentmeegedaan.”

Bordje

Dehuisartsenopleidingwasin1973nognietverplicht.“Iederebasisartsmochteenbordjeaanzijndeurspijkerenenzichhuisartsnoemen”,bliktFransGroeneveldterug.

“Steedsmeerouderehuisartsenwarenechtervanmeningdatheteigenlijkonverantwoordwasomeenpasafge-studeerdeartsopdiemanierdepraktijkintelatengaan.Datwasderedendatdiehuisartsenopleidingwasopgezet.Totdantoewerdhuisartsgeneeskundegezienalseenop-telsomvaneenbeetjeinternegeneeskunde,eenbeetjechirurgie,eenbeetjegynaecologieeneenbeetjekinder-geneeskunde.Alsjedaarmaarvoldoendevanwist,danzouhuisartszijnookwellukken,wasdegedachte.Overconti-nuïteitvanzorg,overhetmeegroeienmetpatiënten,overfamiliedokterzijn,daarhoordejeindietijdnietsover.”

Gek

TijdensdehuisartsenopleidingkoosFransGroenevelddefi-nitiefvoorhethuisartsenvak.“Datwashettochvoormij,zobleek.Mijnstudiegenotenverklaardenmijvoorgekdatikzo’nmooieopleidingsplaatsbijinternegeneeskundeweggooide.Ikhadookmeteenaandeslaggekund.EénvandeopleiderswasbezigeennieuwgezondheidscentrumtebouweninKrimpenaandenIJssel.Ikmoestechtereerst

geen geitenwollensokkenvak Wetenschap,

78

indienst.Hetmilitairhospitaalwaarikterechtkwam,werdkortdaarnageslotenennaruimeenhalfjaarkreegikdekansaftezwaaien.Dehuisartsenplaatsinhetgezondheidscentrumwastoenhelaasalvergevenaaneenanderehuisarts.Daarbeniktoentochmeegaanpraten.Hijwildewelsamenwerken,maarerwarennogmaar1000patiënten.Datwasnatuurlijknietgenoegvoortweehuisartsen.”

Gevestigd

Hetgezondheidscentrumwaseenzogeheten‘gesteundenieuwevestiging’.“DatwilzeggendatdeanderehuisartseninKrimpenallenieuwepatiëntennaaronsstuurden.Op1januari1976hebikmijalshuisartsgevestigd,ineenmaat-schapmeteenanderehuisarts.Wehoefdengeengoodwilltebetalen,maarwedraaienvanafhetbeginwelalvolledigmeemetdeavond-,nachtenweekenddiensten.Krimpengroeidesnel.Invijfjaarzatenweaan5000patiënten.Indepaarjaardaternogteweinigwerkwasindepraktijk,hebikwaarnemingengedaanenparttimegewerktaanhetHuisartsenInstituutalsonderzoeker.Mijnbelangrijksteopdrachtdaarwashetevaluerenvandepasopgezetteberoepsopleiding.Diewasingrotelijneneengrootsucces,vondenwij.”

Kraamkamer

Toendepraktijkgoedbegontelopen,haaldeFransGroeneveldmeteenco-assistentenbinnen.“Ikvondhetbelangrijkdatindehuisartsenopleidinggoedgemotiveerdeaioswerdenopgeleid.Deco-schappenvanstudentenkonjegebruikenomzevoorhethuisartsenvaktemotiveren.Indiezinwarendieco-schappenhuisartsgeneeskundeeensoortkraamkamervooraanstaandehuisartsen.Alsjedeco-assistenttenminsteietskonbieden.‘Daarisdekruk,gaermaarvierwekenopzitten’,isdannatuurlijknietgenoeg.Overigens,ookalsstudentenuiteindelijknietvoorhethuis-artsenvakzoudenkiezen,loondehet-enloonthet-omzeeengoedekijkindehuisartsenkeukentegeven.Alszelaterspecialistzijnenzewetenwathuisartsenkunnenendoen,kandatdesamenwerkingalleenmaartengoedekomen.”

Universitair docent

In1994,veleco-assistentenlater,promoveerdeFransGroeneveldopvrouwenindeovergang.“Mijnconclusiewasdatveelvrouwenhethelemaalgeenellendigeperiodevonden.Datbeeldbestondwel,onderanderegecreëerddoordeindustriediehoopteopdiemaniermedicijnentekunnenslijten.Indiezelfdetijdwerdmijgevraagdofikgeenuniversitairdocentwildeworden.Datvondikwelaantrekkelijk,wantdankonikervoorproberentezorgendat

79

deco-schappenhuisartsgeneeskundebinnendefaculteitmeergestaltezoudenkrijgeneneenmeerwetenschappelijkcachet.Erwarenindietijdmaarweiniggepromoveerdehuisartsenendoordiepromotiehadikbinnendefaculteitmeeraanzien.Zowerktehetnueenmaal.Eenpaarjaarlaterwerdikuniversitairhoofddocentenhoofdvandeopleidingstudentenonderwijshuisartsgeneeskunde.Vanuitdiepositiehebikkunnenvoorkomendathetco-schaphuisartsgenees-kundeterugzouwordengebrachtnaardrieweken.Sommigenindefaculteitvondendriewekennamelijkwelgenoeg.Dankzijdebachelor/masterstructuurishetco-schaphuisarts-geneeskundeonlangsoverigensvijfwekengeworden.”

Geitenwollensokkenvak

FransGroeneveldheeftzichopdefaculteitaltijdgerichtopstudenten.“Deberoepsopleidinghuisartsgeneeskunde,dietentijdevanmijnindiensttredingbijdeuniversiteitinmiddelstweejaarduurde,isnatuurlijkookbelangrijk,maarikzaghetvooralalsmijntaakdaargoedgemotiveerdebasisartsenvooraanteleveren.Eengrootdeelvandestudentenvondhuisartsgeneeskundeinmijnbegintijdeengeitenwollen-sokkenvak,waarjewerdopgeleidvoorwerkmetallemaalzeurendeenhuilendemensenindewachtkamer.Mijnstellingwas(enis):nee,jebentdokter.Endusdoejejewerkopeenwetenschappelijkemanier.Ikhebhuisartsgenees-

kundeindebasisopleidingneergezetalseenklinischvak,netalsinternegeneeskundeenchirurgie.”

Uitstralen

Datlaatsteisbelangrijkbijjongestudenten,vindtFransGroeneveld.“Juistdatwetenschappelijkeiswaaromveelstudentendokterwillenworden.Zewillenuitzoekenwatermisismeteenpatiëntendatprobleemvervolgensoplossen.Diesfeermoetdanookhetvakhuisartsgeneeskundeuit-stralen.Iklietzebijvoorbeeldliteratuurvergelijkingenmakennaardevraagwelkeantibioticahetbestepastebijeenbepaaldeaandoening.Zoekhetmaaruit.Leghetmaaruit.Veelstudentengingener,zekerinmijnbegintijdopdeuniversiteit,ookvanuitdathuisartsenalleenmaar‘kleinedingen’mochtendoen.Mijnantwoordtoen(ennu):grotedingenbeginnenvaakklein.Hetisjuistdekunstombijvageklachtenofbuikpijntochdatcoloncarcinoomeruittehalen.Omgaanmetemotiesisvooreenhuisartsookheelbelangrijk.Maarmijnervaringisdatjedatindebasisopleidingbeterwatlateraandeordekanlatenkomen.Tijdensdeco-schappenbijvoorbeeld.Pijnenverdrietspreektjongemensennueenmaalwatminderaandan‘puzzelen’.”

80

Klinisch redeneren

Demeerwetenschappelijkeaanpakbinnendevakkenhuisartsgeneeskundeleiddein1999tothetopzettenvanhetvakklinischredeneren.FransGroeneveld:“Eeninternistbehandelteenmaagzweer.Eenchirurgopereerteenblindedarm.Maarbijeenhuisartskomtdepatiëntnietbinnenmetdemededeling:ikhebeenmaagzweerofeenblindedarm.Hijkomtmeteenklacht.Hetisdanaandehuisartsomvanuitdieklachttekomentotdejuistediagnose.Wehebbenduscasussengeschrevenvoordestudenten.Ikbenmoe.Ikhebpijnaanmijnbeen.Mijnoogzietgeel.Enzovoorts.Destudentenmoestendanthuisaangevenhoezehiermeeomzoudengaan.”

Geanalyseerd

Deantwoordenvandestudentengingenviadecomputernaardedocent.“Ineenkleinegroepvantwaalfstudentenwerddandevolgendedagmetelkaargeanalyseerdhoedepatiëntenindezecasussenhetbestgediagnosticeerden

behandeldzoudenmoetenworden.Welkevragenmoetenwordengesteld.Welkevervolgvragen.Welkeonderzoekenmoetenwordengedaanen/ofaangevraagd.Welkeniet.Noemmaarop.Studentenbouwenopdiemanierassociatiesoptussenklachtenenziektebeelden.Alszelaterhuisartsworden,kunnenzedaarprofijtvantrekkendoordatzesnellerdejuistediagnosekunnenstellen.”

Frontlinie

KlinischredenerenisvolgensFransGroeneveldnietvoorbe-houdenaanhuisartsen.“Infeitemoetelkedokterzodenkenenhandelen.Maarhuisartsenstaanwelindefrontlinie.Demeesteanamnesesendiagnosesvindenindeeerstelijnplaats.Ikhebinhetbeginergmijnbestgedaanomanderespecialistentelatenmeewerkenaandezelessen.Datisookwelgelukt,maarsommigevanhenvoeldenzichdaarbijergonzeker.Diewarenzogespecialiseerdin,iknoemmaarwat,alvleesklierchirurgiebijkanker,datzediealgemenebrilnietgoedmeerkondenopzetten.”

Buikpijn

EencasusdieFransGroeneveldveelgebruiktewasdievaneenvrouwvanmiddelbareleeftijdmetbloedarmoedeenbuikpijn.“Datkanvanalleszijn.Eenblindedarm,eenge-

“Bij de huisarts komt de patiënt niet binnen met een maagzweer of een blindedarm, maar met een klacht.”

81

tordeerdovarium,eenurineweginfectie,eenspastischedikkedarm,noemmaarop.Inmijncasuswasheteierstokkanker.Moeteengynaecoloogdielesdannietgeven,vroegenspecialistenvervolgensaanmij.Juistniet,antwoorddeikdan.Eengynaecoloogkanbijdiepatiëntintweestappendejuistediagnosestellen.Eenhuisartsmoetechternietalleenrekeninghoudenmetdatziektebeelddatbijdezeklachthetmeestevoorkomt,maareveneensmetwathetinditspecifiekegevalóókzoukunnenzijn.Overigens,diegynaecoloogkandiediagnosealleenmaarzosnelstellenomdatanderezorgverleners,dehuisartsvoorop,anderediagnosesalhebbenuitgesloten.”

Olievlek

Hetvakklinischredenerenheeftzichsinds1999alseenolievlekverspreidoverdebasisopleiding.“Webegonnenermeeinhetderdejaarvandeopleiding,daarnavolgdehettweedeenheteerste”,bliktFransGroeneveldterug.“Bijhetinvoerenvandebachelor/masterstructuurhebbenwehetookinhetvierdejaaringevoerd.Hetiseenleukvakomtegeveneneengoedemanieromstudententelatenzienhoeboeiendhetberoephuisartsis.Bijdestudentenishetvakklinischredenerenheelgoedgevallen.Zehebbenmevanwegedatvakin2012uitgeroepentotdocentvanhetjaar.Datvondikweleenmooieerkenning.Overigens,

ookinMaastrichthebbenzealruimtienjaareenverge-lijkbaarvak.Daarnoemenzehet‘probleemgeoriënteerdonderwijs’.Enopanderefaculteitenziejedelaatstejarendatzeookvergelijkbaredingenaanhetopzettenzijn.”

Op zoek

Elkjaardedenzo’n360studenteneenco-schaphuisarts-geneeskunde.“Datbetekentdatwealtijdopzoekwarennaarhuisarts-docentenomdezeco-assistententebege-leiden.Weproberenhethenookaantrekkelijkertemakendoortweekeerperjaarterugkeeravondenteorganiseren.Diegingendanovervragenals‘Hoegeefjefeedback?’en‘Hoeveelzelfstandigheidkaneenco-assistentaan?’Eenprobleemwasdatveelvandezehuisartsennaeenpaarjaardeoverstapmaaktennaardeberoepsopleidingendanaiosgingenbegeleiden.Datzagenzedantochalshoger.Wijprobeerdenzeerdantoetebewegenomtussendoornogeenco-assistenttebegeleidenalsereenseenpaarmaandengeenaioswas.Somsmelddenhuisartsenzichnatuurlijkookspontaanaanalsdocentofbegeleidervanco-assistenten.Ikweetnogheelgoeddattweecollega’sinhetgezond-heidscentrumtegenmijzeiden:‘Jijwordtzogelukkigvanjewerkmetco-assistenten,ikwilookdeopleidingin.’”

82

Vijftig

Recentelijkheeftdefaculteitgeprobeerdomaiosdirectaanco-assistententekoppelen.“Weconstateerdendatheelveeljongestudententijdenshunco-schaphuisartsgenees-kundeterechtkwamenbijhuisartsendiebovendevijftigwaren.Datisnietaltijdeengoedenaansprekendvoorbeeld.Inziekenhuizenwordenco-assistentengekoppeldaanaios.Dathebbenwijookgeprobeerdintevoerenin2009.Zegaandangezamenlijkdehuisartsenpraktijkin.Hetgaatnognietomgroteaantallen,maarikverwachtdathetindetoekomstbetergaatlopen.Eenaanvullendvoordeelisnatuurlijkdataiosalineenvroegstadiumwordtgeleerdhoezeonderwijsmoetengevenendatzeonderwijs-mindedworden.Datkandebereidheidomlaterco-assistentenenaiosinhuneigenpraktijktebegeleidenalleenmaarvergroten.”

Voorbereiden

InvergelijkingmetdehuidigesituatieheeftFransGroeneveldzichzelfbeginjarenzeventigeenstukmindergrondigkunnenvoorbereidenopzijntoekomstigewerkdanhuisartseninopleidingvandaagdedag.“Datisongetwijfeldzo.Tochisdebasisgelegdindathalfjaarvanmijnopleiding.Daarhebikechtveelgeleerd.Daarkomtbijdatbasisartsenindietijdwistendatzenahunartsexamenmeteenvoorde

leeuwenwerdengegooidalshuisarts.Weprobeerdenonsdaaropvoortebereiden.Zomaaktenweboekjeswaarinstondwatjewanneermoestdoenbijwelkeaandoening.Basisartsenvannuhoevendatsoortdingenveelmindertedoen,omdatzewetendatzetochnogdriejaardeberoeps-opleidinggaanvolgen.Watopzichuiteraardeengoedezaakis,begrijpmenietverkeerd.”

Kerkhof

Huisartsendiehuisartswerdenvoordehuisartsenopleidingbestond,hebbenhetvakvooraldoorschadeenschandegeleerd,steltFransGroeneveld.“Ikhebgelukkiggeeneigenkerkhof,zoalsdatheet.Jebentindebegintijdwelwatgespannen.Zieiknietsoverhethoofd?Doeikdatwelgoed?Maarjekondaaroverpratenmetcollega’s.Ikwasdejongsteinonsgezondheidscentrum,waarzeventienervarenhuisartsenrondliepen.Daarnaastprobeerdejezoveelmogelijknascholingentevolgen.Jehebtnatuurlijkookdeflairvaneenjongmens.Naeenjaarofdrieofvierwerdikrelaxter.Watnietbetekentdatjenooitfoutenmaakt.Ikhebeenkeereenhartinfarctgemist.Diepatiëntisoverleden.Datwasheelzwaarvoordefamilieenookvoormij.NukunjeeenECGlatenmakenenzijneranderetesten.Datkontoenallemaalnogniet.Maargoed,hetismeerdanduidelijkdatikdiepatiëntnietgoedhebingeschat.De

83

familieisoverigenswelpatiëntbijmijgebleven.Datzegtookweliets.”

Nalatigheid

Vanpatiëntendiegaanverhuizen,heeftFransGroeneveldvaakdevraaggekregenwaarzeopmoetenlettenbijhetvindenvaneengoedenieuwehuisarts.“Ikzegdanaltijd:alseendokterzegtdathijnooitfoutenmaakt,moetjevooraleenanderenemen.Kijk,jehebtgemistediagnosesenjehebtnalatigheid.Bijeengemistediagnosehebjejevolgensderegelsvandekunstgedragen,maarwasdenatuurtegrillig.Nalatigbenjealsje‘snachtsgebeldwordtovereenbabyvandriewekenmetveertiggradenkoortsendanzegt‘Geefmaareenparacetamolletjeenkommorgenochtendlangs’.Zo’nkindmoetjezien.Endanmoetjeooknogop-passendatjeernietzovroegbijbentdatdesymptomenvaneenhersenvliesontstekingnognietduidelijkzichtbaarzijn.Bijtwijfeldaarovermoetjehetkindeenuurlaterdusnogeenkeerzien.”

Verwarring

NaareigenzeggenheeftFransGroeneveld‘altijdontzettendzijnbestgedaan’omzoveelmogelijkstudentenvoordeberoepsopleidinghuisartsgeneeskundetelatenkiezen.

“Ikkanmenogeenstudenteherinnerendieoogartswildeworden,maartegenmijzeidatzenahaarco-schapbijdehuisartshelemaalinverwarringwasgebracht.Datnoemdeikdanhetbeginvanwijsheid…Eenanderestudentbleekalgepromoveerdtezijnindegenetica.Maarzewildegeenklinischgeneticuswordenomdatzenietderestvanhaarlevenineenlaboratoriummetreageerbuizenwildebezigzijn.Ikheblaternogeenmailvanhaargehadwaarinzeschreefdatzezoblijwasdatzehuisartswasgeworden.Nuhadzedeheledagcontactmetmensen.Zevonddathetvakhelemaalbijhaarpaste.Huisartszijnísookeenfantastischvak.Zwart-witgezegd:eenspecialistbehandelteenziekteendaarzitdannogeenvelletjemensomheen.Eenhuisartsisbezigmetmensendieziekkunnenwordenenindatgevalbenjedokter.”

Ontroerd

FransGroeneveldisvoorgedragenvoordeEmielvanderDoesspelddoorzijncollegametwiehijtoen35jaarindemaatschapzat.“Ikwasechtontroerd.EmielvanderDoeswaseenvandedocententoenikdathalfjaardehuisartsen-opleidingvolgde.Eenontzettendinspirerendeman.Hetiszekerookdoorhemdatikhuisartsbengeworden.Hijismedespeldzelfkomenopspelden.”AllehuisartseninKrimpenaandenIJsselzijnsindsbegin2012gevestigdineennieuw

84

gebouw.“HetishetgrootstegezondheidscentrumvanNederland,compleetmetlaboratorium,apotheek,fysio-therapie,gezinshulp,röntgenapparaatenuitgebreidebuitenpolivanhetziekenhuis,noemmaarop.Hetisechtheelmooigeworden.”

Kaartjes

ZelfheeftFransGroenevelderhelaasmaareenhalfjaarkunnenwerken.“Toenwerdbijmijeenziektegeconsta-teerd.Wehebbenindemaandendaarnahonderdenkaartjes,bloemenenflessenwijngekregen.Echthart-verwarmend.Na36jaarbenjenatuurlijkookechtfamilie-doktergeworden.Ikhebstervensbegeleidinggedaanbijmensenbijwieikookdebevallingenhebbegeleid.Hetiseenvoorrechtdatjezodichtbijmensenhebtmogenstaandatjenualdiewarmebelangstellingkrijgt.Ikdenkdatmijnziekteheteindevanmijncarrièregaatzijn.Ikstavoormijngevoelnutedichtbijdemensen.Durvenzenogwelkritiekteuitenalsikweeraandeslagzougaanalshuisarts?Durvenzenogmetkleineklachtentekomen?Ikbenbijna64.Datistochietsheelandersdanwanneerzoietsjeoverkomtopje54e.Ikhebeengoedeopvolger.Ikheberwelvredemee.”

85

Wanneer 2011

Waarom Stimulerenhuisartsenzorg(ookviaenbinnendeCHPR) Waar Indeklerenkast

Bert Prins

86

Een huisartsenpost opzetten met wel vijftig huisartsen. Een roekeloze zaak, vond de LHV eind jaren negentig. Zeven jaar later waren huisartsenposten overal in Nederland de norm voor het kunnen garanderen van huisartsenzorg ‘s avonds, ‘s nachts en in het weekeind. Mede dankzij Bert Prins.

VanoorsprongisBertPrins,zoalshijhetzelfnoemt,‘eenP&O-mens’.“Ikhebjarenlanggewerktindepersoneels-enorganisatiesector,onderandereinbuurtcentraenindekunstzinnigevorming.Ikwasookheellanghogeschool-docentophetgebiedvanhumanresources.In1981werdikparttimecoördinatorvaneengezondheidscentrum.Ikbennooitmeerweggegaanuitdegezondheidszorg.”Navijftienjaarbijhetgezondheidscentrumtehebbengewerkt,werdBertPrinsbeleidsmedewerkerbijdeDHV.“Eindjarennegen-tigwaseeninteressantetijdomprojecteneninitiatievenvan,voorenmethuisartsenteondersteunen.HOED-vorming,gezamenlijkehuisvesting,praktijkondersteuners,professiona-liseringvandeassistentes,nadenkenoveranderemanierenomdeANW-diensteninterichten,erspeeldevanalles.”

Ingrijpend

Indevijftienjaardathijinmiddelsmetenvoorhuisartsenwerkt,isdehuisartsenzorgingrijpendveranderd,constateertBertPrins.“Indejarennegentigwashetvooraleensoorteilandenrijkvanself-supportingéénpitters.Maarerwerdalwelsteedsmeeroverdeschuttinggekeken.Hetbesefbrakdoordatsamenwerkingingrotereverbandendeberoeps-groepalsgeheeltengoedezoukomen.Jebentdanookmakkelijkeraanspreekbaarvooranderepartijen.Datbetekentnatuurlijkdathetindividuzichopsommigepuntenmoestschikkennaardenormvandegroep.Datwasnietaltijdevenmakkelijk.Huisartsenwarenzekertoennaasthoogopgeleideprofessionals,ookergindividualistischingesteld.”

Speld

DeafgelopenachtjaarheeftBertPrinsalsdirecteurvandeCentraleHuisartsenpostenRijnmond(CHPR)bijgedragenaandezetoenemendesamenwerking.“MaarhetisnietomdatikdirecteurvandeCHPRwas,datikdeEmielvanderDoesspeldhebgekregen.Ikhebheelgoedgeluisterdnaarwateris

niet­huisarts De eerste

87

gezegdtoendeprijsmijwerduitgereikt.Hetgingommijnbijdrageaandehuisartsenzorgeninhetbijzonderdemanierwaarópikdaarmethuisartsenaanwerk.Datikhenhebkunnenstimulerenomsamentewerken,wasdaarbijheelbelangrijk.Enja,natuurlijk,ikhebdatookgedaanvanuitmijnpositiealsdirecteurvandehuisartsenposten.Ikmoetzeggendatikzeervereerdwastoenikhoordedatik,alseersteniet-huisarts,deprijszoukrijgen.Datbenikeigenlijknogsteeds.”

Illustratie

DeoprichtingvanhuisartsenpostenisvolgensBertPrinseenmooieillustratievandetoegenomensamenwerkingtussenhuisartsenonderlingenerzijdsensamenwerkingmetandereorganisatiesenberoepsgroepenanderzijds.“IkweetnogheelgoeddatweingesprekgingenmethettoenmaligeZuiderziekenhuis.Wewarennaafloophelemaalverrastomdatzeonsgraagzagenkomenmetonshuisartsenpostje.Datwistenwehelemaalniet.Wekregeninhetbegingratisvierruimtesvanhetziekenhuis.Inlaterejarenhebbenwewelhuurbetaald,maarverbenedendemarktwaarde.Hetziekenhuiszorgdezelfsvoordeinrichting,totenmetdekoffiezetmachineaantoe.”

Relatie

Ookandereziekenhuizenblekenheelgraagmethuisartseneengoedeeninhoudelijkerelatieoptebouwendieverdergingdanhetgevenvanbijscholingen.“Datwerdmakkelijkertoenhuisartsenzichgingenorganisereningrotereverbanden.Datermeerenbetermetdehuisartsengepraatkonworden,isheelgoedgeweestvoorhetmaatschappelijkebewustzijnoverdekwaliteitvandehuisartsenzorg.Hetwasookindietijddathetinzichtdoorbrakdatdehuisartsenalspoort-wachtersmaardrieprocentvanhetbudgetvoordegezond-heidszorgkostten,maardoorhunverwijs-envoorschrijfgedrageenveelgroterpercentagevandetotalekostenbepaalden.”

Doortastend

Dehuisartsenpostenwerdenbegin1998tegelijkertijdopdrieplaatseninRotterdamopgericht.“OpZuidgingenzehetverst.Daarverzorgdedenieuwehuisartsenpostvanafdeeerstedagalleavond-,nacht-enweekenddiensten.Zelfvondenzedatzeconsequentbezigwaren.Anderenvondenhetroekeloos.DeLHVprobeerdehetzelfstegentehouden,onderanderedoorkritischevragentestellen.Inhunlande-lijkerichtlijninzakebeschikbaarheidenbereikbaarheidbuitenkantoorurenhaddenzestaandathetaantalpatiëntenineenwaarneemgroepnooitmeerdan20.000mochtzijn.Datmoestvooralzoblijven,vondenze.”

88

Voorzichtiger

InRotterdam-Noordbegonnenzevoorzichtigerenver-zorgdentweehuisartsenpostenalleendenachtdienstvanelfuur‘savondstotachtuur‘sochtends.“MaarookinNoordkwamendeavond-ennachtdienstenerhettweedejaaralbij”,bliktBertPrinsterug.“Huisartsengroepenkondenmodulegewijsinstappen.Steedsmeergroependedendat.Inhetbeginbetaaldenhuisartsendiemeededenzo’n14.000europerjaar.Veelgeld.Enzekregenindietijdnietsvooralleverrichtingendieze‘savonds,‘snachtseninhetweekenddeden.Inhetabonnementstariefzatweleenvergoedingvoorbeschikbaarheidbuitenkantooruren,maardiebedroegnatuurlijkgeen14.000euro.”

Beschikbaar

DatsteedsmeerhuisartsenmeebegonnentedraaienindehuisartsenpostenhadvolgensBertPrinstemakenmetveranderingenbinnendeberoepsgroep.“Vroegerwoondedehuisartsbovenzijnpraktijkennamzijnvrouwdetelefoonop.Datwasaanheteindvande20eeeuwsteedsminderhetgeval.Ineenwaarneemgroepvanzesofzevenhuis-artsenhadjetochalsneléénavondenéénnachtperweekdienst.Alseenhuisartsnietvlakbijdepraktijkwoonde,sliephijervaakopeenbedje.Enmeestalwerderdannieteensgebeld.Oféénkeertje,preciesmiddenindenacht.Omde

veertiendagenmoestenhuisartsenbovendieneenheelweekendthuiszijnenkondenzenietdrinken.Diedrukomaltijdmaarbeschikbaartezijnwerddoorsteedsmeerhuisartsenalstehoogervaren.”

Randgemeenten

Doormeetedoenaandehuisartsenposthoefdenhuisartseninveelgevallennogmaaréénavondennachtpermaandbeschikbaartezijn.“Jezagindietijdveelhuisartsennaarrandgemeentenverdervandepraktijkverhuizen.Datwasgeentoeval.ErwerdooksteedsmeersamengewerktinHOED-enofgezondheidscentra.Datzijnallemaalontwikke-lingendienauwmetelkaartemakenhebben.Dieeneavondennachtpermaandmoestenhuisartsendaadwerkelijkopdehuisartsenpostaanwezigzijn.Datwasvooreendeelvandehuisartsenbestevenslikken.‘Hoezoaanwezigzijn?Ikwoondriestratenverderenikhebmijnpiepertochbijmij’,vondeendeelvandehuisartsen.HetisdeverdienstegeweestvanDHV-bestuurderAnjoBeekdaterheleduidelijkespelregelszijnvastgelegdvoordehuisartsenposten.Nuvindtiedereenhetnormaaldatjeopdehuisartsenpostbentalsjediensthebt.Erisoverhetalgemeenookgenoegtedoen.”

89

Nachtdienst

Alseenhuisartsvroegernachtdiensthadgehadenerwaseenpatiëntvaneencollegaindewaarneemgroeplangsgeweest,danfietstehijvaakvoorachtuurevenlangsdepraktijkvandiecollegaomeenkaartjeindebustestoppen.“DehuisartsenposteninRotterdamstarttenmetgemiddeldzo’nvijftighuisartsen.Danmoetjedatsoortdingennatuur-lijkandersregelen.Gelukkigwaserelektronischsteedsmeermogelijk.Wehebbendaarforsopingezet.Wehebbenookvanafhetbegineenbestgrotepoolgehadmetassistentesvoorondersteunendwerk.Diehebbenwezelfgetraindengeïnstrueerd,onderandereomdebinnenkomendetele-foontjestetriageren.”

Paracetamol

Inmiddelskunnendedoktersassistentesveertigprocentvanallemeldingenzelfstandigafhandelen.BertPrins:“Ommaareenklassiekertenoemen:‘Geefuwdochtereenparacetamolenbeltuvooralterugalsdekoortsstijgt’.Dieouderszijndaarmeeechtgeholpen.Hunongerustheidisdooreenprofessionelehulpverlener,dedaarvooropgeleidedokters-assistente,grotendeelsweggenomen.Deassistenteszijnoverigensookexplicietgetraindopóndervraging.Alsiemandbegintmet‘Ikbelwel,maarmisschienkanikbetertotmorgenwachten’,isdatvoordeassistentejuisteen

alarmbelvandeeersteordeeneenredenomextradoortevragen.Vergelijkhetmetdespreekwoordelijkeboerdiedoodisalsjeaankomt.Erzijnnogmeerziektebeeldenwaarbijextradoorgevraagdwordt.Oorpijnbijvoorbeeld.Datkaneensymptoomzijnvanhersenvliesontsteking.Uiteraardnoterendeassistentesalleselektronischopeendusdanigemanierdatdehuisarts,aldannietmetdeautoopwegnaareenvisite,opzijncomputerscherminéénoogopslagkanzienoferbijdiepatiëntietsraarsaandehandlijkttezijn.”

Chauffeurs

Dehuisartsenpostenhebbenervanafhetbeginvoorgekozenomchauffeurstelatenrijdenbijvisites.“Hetwerkgebiedvaneenhuisartsenpostisveelgroterdandevertrouwdeeigenwijkvandewaarneemgroepenjewiltnietdateenhuisartsmeteenwegenatlasopschootdewegmoetgaanzoeken.Tomtomsbestondennogniet.Daarnaastkunnendeafstandenbestgrootzijn,zekerals‘snachtsdesatellietpostinHellevoetsluisgeslotenis.IndebinnenstadvanRotterdamkanhetdanweerheelwenselijkzijndatjealsdoktervoordedeurwordtafgezetzonderjetemoetenbekommerenomhetvindenvaneenparkeerplaats.Ofhetisjuistprettigdatdechauffeurmeenaarbinnengaatalsuitdemeldingnietduidelijkwerdwatdehuisartspreciesachterdievoordeurzouaantreffen.Wehebbendechauffeursallemaal

90

opgeleid.Zekunneninjectiesklaarmaken,kennendeheledokterskofferenhelpenbijreanimaties.Zehebbenookeenspecialeopleidinggekregenomtemogenrijdenmeteenzwaailicht.”

Verbazingwekkend

ZevenjaarnadeoprichtingvandeeerstehuisartsenpostenwarenallehuisartseninRotterdamenomgevingerbijaan-gesloten.“Datiseigenlijkverbazingwekkendsnelgegaan”,steltBertPrinsvast.“Iknoemdedatindietijdwel‘veranderenmethonderdenhuisartsentegelijk’.Depionierssprongen,ondankshungedegenvoorbereiding,tocheenbeetjeinhetdiepe.Degroepennahenkondenveelvanhenleren.Bovendienwerddefinancieringvandehuisartsenpostensteedsbetergeorganiseerd.InRotterdamisbijhetopzetten

vandehuisartsenpostengebruikgemaaktvangeldvanhetFondsAchterstandswijken(FAW).DatwaseenvoorbeeldvanbestuurlijkeinzetenvisievanAnjoBeek,wantookhuis-artsenineennieuwbouwwijkprofiteerdendaardusvan.”

Zelfbewuster

Datdehuisartseninstaatblekenomhunvertrouwdewerk-wijzezosnellostelatenentekomentotsuccesvollegrotesamenwerkingsverbandenheeftdeberoepsgroepvolgensBertPrinszelfbewustergemaakt.“Zewarentrotsopzichzelfenikdenkdatdatterechtwas.Zehebbentochmaarlatenziendatzehetallemaalkondenorganiseren.127.743consultenperjaar,104.440telefonischeconsultenen24.359visites.Datisnietniets.Enhetmooieis:wehebbenhetzoopgezetdatergeenprikkelszijnontstaanompatiëntenuitdedage-lijksepraktijknaardeANW-dienstenteverplaatsen.Huisartsenworden‘savonds,‘snachtseninhetweekendnietperver-richtingbetaald,maarperuur.Niksgeenlandjepikofbrood-roofdus.Ditheefttotgevolggehaddatdehuisartsenpostenzichvanafhetbeginhebbengerichtopverbeteringvandekwaliteit.”

“De huisartsen hebben toch maar laten zien dat ze het allemaal konden

organiseren met de huisartsenposten. 127.743 consulten per jaar,

104.440 telefonische consulten en 24.359 visites. Dat is niets niks.”

91

Ziekenhuizen

DeacuteketenisdaardoorinRotterdamenomgeving-ennietalleendaar-heelgoedgeregeld,vindtBertPrins.“Allevierdehuisartsenpostenstaanbijziekenhuizenenwerkendaargoedmeesamen.Assistentesvandepostkunnendirectcommunicerenmetdemeldkamer.Alsdehuisartsvandehuisartsenpost‘snachtsonderwegisnaareenspoedgevalenerkomtnogeenspoedmeldingbinnen,dangaatdeambulance.Desamenwerkingmetdeziekenhuizenbijopnamesmeteenspoedeisendkarakterisperfectgeregeld.Desamenwerkingmetdespoedeisendehulpopzichlaateenwisselendbeeldzien.Inbepaaldesituatiesmoetdaarnogwatverbeterdworden.Desalnietteminvindikdatwetrotsmogenzijnopwatergerealiseerdisindeacuteketen.”

Overleden

Hetgaatnatuurlijknietaltijdzoalshetmoetgaan.“Erisruimtweejaargeledeneenkindjevananderhalfoverledenindewachtkamer.Zo’nvreselijkegebeurteniswerktheellangnabijiedereendiedaarbijbetrokkenwas.Demeesteinschattingsfoutenleidenechterniettotwaarneembaregevolgen.Erzijneenpaarkeerperjaarookwelincidentenaandebalie.Danwordterietstegendeglazenwandge-gooid.Wehebbenhetzelfsalmeegemaaktdateenassistentetelefonischwerdbedreigdmetdemededelingdatzewisten

wanneerhaardienstafgelopenwasendatzehaarzoudenopwachten.Datgebeurdevervolgensniet,maartoch.”

Verantwoordelijk

HetwerkeninhuisartsenpostenheeftvolgensBertPrinsgeleidtotmeerinhoudelijkesamenwerking.“Alsjealsberoepsgroepgezamenlijkverantwoordelijkbentvoordenachtdienst,danishetookmakkelijkeromelkaaraantesprekenopdevraaghoedezorgeruitzoumoetenzien.Datisnatuurlijkeenmoeilijkspanningsveld,wanteenhuis-artsblijfttegelijkertijdverantwoordelijkvoorwathijofzijdoetindespreekkamer.DeNHG-standaardenhebbenookgeleidtotmeerstandaardiseringvandehuisartsenzorg.Netalsdegrotenetwerkendiedeafgelopenjarenzijnopgerichtvoorketenzorgopgebiedenalsastma,COPDendiabetes.Alsjeeenmaalbegintmetorganiseren,dankunjeeigenlijknietmeerstoppen.Sommigehuisartsenzeggen:alsikdathadgeweten,wasikdiesamenwerkingnooitaangegaan.Ikzeg:ditmaaktdeberoepsgroepalleenmaarsterker.”

Kwaliteitseisen

BertPrinsverwachtdathuisartsenindetoekomststeedsmeermetkwaliteitseisentemakengaankrijgen.“Ikvinddatooknietslecht.Jekuntdaardoorlatenzienwatde

92

kritischekwaliteitskenmerkenvandeberoepsgroepzijn.Ikblijfhetalsmijntaakzienhuisartsendaarbijteondersteunenenstimuleren,zodatzedebeteremaatschappelijkeplekkrijgendiezenaarmijnmeningverdienen.Erisdeafge-lopendecenniaheelveelsamenhangindesamenlevingverdwenen.Dekerk,maatschappelijkwerkenfamiliebandengevenveelmindersteundanvroeger.Maardehuisartsisernogenbiedteenplekwaareenburgerkanzeggen:‘Ikhebproblementhuis,weetjijwaarikterechtkan?’.Datmoetvooralzoblijven.Huisartsenzorgiseenongelooflijkbelangrijkesteunbeerinonsmaatschappelijkbestel.Datwordthelaasnogaleensvergeten.”

93

Het begin van de 21e eeuw was een moeilijke tijd voor huisartsen. Het DHV­bestuur vond dat het saamhorig­heids gevoel van de huisartsen in de regio Rotterdam wel een steuntje in de rug kon gebruiken. Ze bedachten een speld…

RobDuivermanwasvoorzittervandeRegionaleHuisartsenVereniging‘AandenIJssel’toendierond1990opgingindeDistrictsHuisartsenVerenigingRotterdam.“IkkwamdaardoorautomatischinhetDHV-bestuur.In2000werdikvoorzitterendatbenikvierjaargebleven.IndietijdwerddePlaatselijkeHuisartsenVerenigingRotterdamformeelopgeheven.IndeIJssel-gemeentenhaddenwenooiteencentinkas.MaardePHVRotterdamwaseenheleoudevereniging.Ophunrekeningstond100.000euro.OpgebrachtdoorRotterdamsehuisartsendiealtijdkeurighuncontributiehaddenbetaald.ZehebbenbijhunopheffinghethelebedragaandeDHVgeschonken.Onvoorwaardelijk,eigenlijk.Wijhebbentoenbeslotendatwemetdatgeldietsbijzonderszoudengaandoen.”

Witte plekken HuisartsenhaddenhetzwaarindetijddatRobDuivermanDHV-voorzitterwas.“Vooralindegrotestedenwashetmoeilijkopvolgerstevinden.Erontstondenzogeheten‘witteplekken’inRotterdam:gebiedenwaargeenhuisartsmeerwas.DetoenamevanhetaantalzorgvragendrukteookzwaaropdeRotterdamsehuisartsenpraktijken.Wijprobeerdenhetvoorhuisartsenaantrekkelijkertemakenzichindestadtevestigen.Zokregenwebijdegemeentevoorelkaardatnieuwehuisartseneengratisparkeerkaartkregen.Datscheeldehen2000europerjaar.OokwerdereentijdelijkbudgetvrijgemaaktdoordegemeenteenZilverenKruisomhuisartsenpraktijkengoedkooptevestigeninleegstaandepandenvandegemeente.”

Saamhorigheidsgevoel

Hetgevolgvanaldezeproblemenenuitdagingenwaseengrootsaamhorigheidsgevoelonderdehuisartsen.“Datwaswelmooi.Gingenwemet120huisartsenprotestereninhethoofdkantoorvanZilverenKruisomervoortezorgendatzij

Hoe het begon Een speld voor de saamhorigheid

Rob Duiverman

94

dehuisartsenpostenzoudengaanfinancieren.DeDHVheeftindietijdookeenprojectopgezetomvandehuisartsweerdespilindebuurtofdewijktemaken,DokterSpilheettedat.Vooreendeelwasdatookbedoeldomhuis-artsenmeerzelfvertrouwentegeven.Eenkleinvoorbeeld.Huisartsenhaddenindietijdmisschienwelhonderdformu-liereninhunpraktijkliggenvanspecialisten,ziekenhuizenenlaboratoria.Alleenmethunformulierkonjeietsbijzegedaankrijgen.Wijzeiden:wegermee.Eenhuisartsistochzekerbaasinzijneigenpraktijk?Wijmaaktenzelféénformulier,zettendatindecomputerendehuisartsenregeldenvoortaanmetdatformulieralleaanvragenenverwijzingen.”

Opgelost

Metdekomstvanhetnieuwezorgstelselin2006,deintro-ductievandepraktijkondersteunerendekomstvandehuis-artsenpostenwerdeengrootdeelvandeproblemenvolgensRobDuivermanopgelost.“Werkenindestadwerddaar-doorweereenstukaantrekkelijker.Dewitteplekkenindestadverdwenen.Maardathetdiekantopzougaan,wistenweeenpaarjaardaarvoornatuurlijknogniet.WijvondenindietijdalsDHV-bestuurdatwedieonverwachte100.000euromoestengebruikenvoorietsdathetsaamhorigheids-gevoelzouvergroten.Webeslotenhetgeldopdebankte

zettenende5%renteelkjaaralsprijsuittekerenaaneenhuisartsofeenorganisatiedieveelhadbetekendvoordehuisartsgeneeskundeinderegioRotterdam.Jewiltdannatuurlijknietalleengeldgeven.Wekwameneralsnelopuitdatereenspeldbijmoesthoren.Eenvandesecretaresseskendeeenbedrijfje,Artison,datdatkonontwerpenenmaken.”

Erasmusbrug

HetwerdeenzilverenspeldmeteenesculaapdiezichomdeErasmusbrugheenkronkelt.“Wevondenhetmeteenmooi.

95

HetwaseensymboolvooralleRotterdamsehuisartsen.JeherkenthetmeteenalsietsRotterdamsenalsietsgemeen-schappelijks.Toenkwamhetvolgendeprobleem.Wevondendatwedespeldaaniemandmoestenopdragen.Maaraanwie?Veelhuisartsenblijvenhangenindestadwaarzegestudeerdhebben.Jekrijgttijdensjestudieentijdensdehuisartsenopleidingtocheenbandmeteenstad.DeeerstehoogleraarhuisartsgeneeskundediehuisartsengingopleideninRotterdamwasprofessorVanderDoes.Iedereenkendehem.Ikhebzelfin1974-1975zijnbefaamdelessengevolgdwaarbijwijaiosopeenschermdeconsultenvanhuisartsVanderDoeséénverdiepinglagerrechtstreekskondenvolgen.”

Stijl

EmielvanderDoeshadvolgensRobDuivermanookeeneigenstijlvanhuisarts-zijn.“Hijpraatteveelmetzijnpatiënten,wildeallesvanhenweten.Eenechtefamilie-arts.Opdiemanierkonhijgoedinschattenwatzezeidenenzorgdehijervoordathij,samenmetdepatiënt,dejuistebeslissingenkonnemen.Hijheefthelegeneratieshuisartsenzoopgeleid.Vergeetniet,wehaddenindietijdnognietdeprotocollen,richtlijnenenstandaardenwaarhuisartsennuopkunnenbouwen.Jemoesthetvooreenflinkdeelhebbenvanjekennisvandepatiënt.Kortom,EmielvanderDoeswasnaar

demeningvanhetDHV-bestuureenvoorbeeld,eenboeg-beeld,eenhouvasteneenuithangbordvoordehuisartseninderegioRotterdam.Wewildendusnietalleendeeerstespeldaanhemuitreiken,maarookdeprijsnaarhemver-noemen.Hijwaserzeervereerdmee.Hijheeftsindsdienookalleuitreikingenbijgewoondenelkekeerdenieuwespeldragerof-dragerstoegesproken.”

Reglement

HetDHV-bestuurheeftookeenheusreglementopgesteldrondhettoekennenvandeVanderDoesspeld.“DatzalnunogwelergensophetkantoorvanLHV-BureauWest-Nederlandliggen”,lachtRobDuiverman.“Indatreglementstaatnietalleenvoorwiedeprijswelbedoeldis,maarookvoorwieniet.Wehebbennamelijkbestuurswerkuitgesloten.Ikweeteigenlijknietgoedmeerwaarom.Misschienomtevoorkomendathetbestuurdeprijsineigenkringzougaanuitreiken?Wehebbenookvastgelegddatjemoetwordengenomineerddooreenhuisarts.Endatdeprijswordtuitgereiktopdelaatsteledenvergaderingvanhetjaar.”

Eer

Hetgeldbedragdataandespeldistoegekend,iswelverlaagdnaar1000euro.RobDuiverman:“Ikhebaltijd

96

gepleitvoor5000omdatikvonddathetbestweleenbehoorlijkeprijsmochtzijn.Misschienmaargelukkigdatikmijnzinniethebgekregen,wantdie5%rentewaarweinhetbeginoprekenden,krijgjenubijdebanknatuurlijkechtnietmeer.Maargoed,1000euroistenslottenietniets.Enindekerngaathetnatuurlijkooknietomdatgeld.Hetiseeneeralsjedespeldkrijgt.Eneenmanieromhuis-artsentrotsertemakenopelkaarenhunvak.IkdenkdathetbestaanvandespeldhetsaamhorigheidsgevoelbijdehuisartseninderegioRotterdamheeftvergrootennogsteedsvergroot.Watdatbetreftwashetinstellenvandespeldeengoedezaak.”

97

Despelddragersbijeen.V.l.n.r.FransReynders,HansvanderLinde,EmielvanderDoes,HansHarmsen,LeodeHoog,SylvieLoFoWong,MarcelSlockersenGovertDorrenboom.DooromstandighedenwarenBavovanderPoel,FransGroeneveldenBertPrinsverhinderd.

98

Het zou in 2012 het tiende jaar zijn geweest dat de Emiel van der Doesspeld zou zijn uitgereikt. Tijd voor een pas op de plaats en een evaluatie, vond het kring­bestuur. Het ging te rade bij de spelddragers.

EendinermetallemensendieooitdeEmielvanderDoes-speldhaddenontvangenenhetkringbestuur.DatwasdesettingwaarinDavidOei,sindsbegin2010voorzittervanhetkringbestuurendaarvooraljarenbestuurslid,graagwildediscussiërenoverdetoekomstvandeEmielvanderDoesspeld.“Wegingendatgesprekopenin.Hetwashele-maalnietonzebedoelingomdeprijsopteheffen.Welwildenweonsinhettiendejaarnadatdeprijswasingesteldzorg-vuldigberadenoverdetevolgenkoers.Zijnwegoedbezig?Moethethelemaalanders?Moetenweingrotelijnenopdeingeslagenwegverder?Zoja,hoezoudathetbestekunnen?Welkeverbeteringenzijnmogelijk?Enja,metwiekunjeoverdezeonderwerpenbeterpratendanmetdegenendiedespeldooitgekregenhebben?Liefstineenontspannensetting.Wehebbendeprijswinnaarsenhetbestuurdusuitgenodigdvooreeninformeeldiner,waarbijiederzijnzegjekondoen.”

Japan Doorziektemoestenenkelespelddragersafzeggen,maareengoedediscussieheeftDavidOeitochgekregen.“Alleaanwezigenhebbenechtmeegepraat.Vaakziejeineenvergaderingofgesprekdatmaareenbeperktaantalmensendeboventoonvoertendatderestredelijkofhelemaalstilblijft.Datwasdieavondabsoluutniethetgeval.Tussendegangendoorheeftiedereeneenbetooggehouden.Daarwerdnaargeluisterd.Envervolgenswerderovergediscus-sieerd.Dooralleaanwezigen.HetleekeenbeetjeopbesluitvormingzoalsikweetdatdieinJapangebruikelijkis.InhetWestenishetbijbesluitvormingvaakargumenttegenargument,waarbijaldannietduidelijkisdatsommigeargumentenwatmindervalidezijndanandere.Tijdenshetdinerlegdenalleaanwezigen,zonderalteveeldiscussieer-over,verschillendesoorteninformatieoptafel.Langzamerhandwerdbijalleaanwezigenduidelijkwaarhetheenging.Daarwasgeenstrijdover,datwaseenlogischproces.”

Quo vadis, Emiel van der Doesspeld?

David Oei

99

Uniek Devraagisdan:waarginghetheen?“Indeeersteplaatswarendeaanwezigenheterallemaalovereensdatdeprijsinstandmoetwordengehouden”,steltDavidOei.“Daarishetbestuurhetvolmondigmeeeens.Despeldisietsunieks.VoorzoverwijwetenbestaaternergensinNederlandeenhuisartsenkringdiejaarlijkseenprijsuitreiktaaniemanddieietsbijzondersheeftgedaanvoordehuisartsgeneeskunde

indiekring.Vervolgenskwamdediscussietijdenshetdineroptoekomstigeprijswinnaars.Deafgelopennegenkeerisdeprijsvooralgegaannaarhuisartsenaanheteindvanhunloopbaan,dieietsbijzondershaddengedaaninhunwerkzameleven.Daarisnatuurlijkniksmismee.Deaanwezigenvondenechterdatdeprijsookprimakanwordenuitgereiktaaneenhelespecialepraktijkondersteunerofeensuperassistente.Deprijszouvolgenshenookeenaanmoedigingsprijskunnenzijn.”

Deuren HetideedaarachterisvolgensDavidOeidatjeopdiemaniermensenmeteengrootpotentieelkunthelpenhungrootseplannenteverwezenlijken.“Verschillendeprijswinnaarszeidendathetfeitdatzijdespeldhaddengekregenheelveeldeurenvoorhenhadgeopend.Dankzijdieprijswerdbeternaarhengeluisterd.Degesprekspartnersgingenervanuitdatzijeenachterbanhaddenbijdehuisartsen.Ikherkendatwel.AlsiemanddiedeEmielvanderDoesspeldheeftgehadietstegenmijzegt,danluisterikooktochnetietsbeterdanwanneeriemanddieiknietkenietstegenmezegt.Datismisschiennietterecht,maarzowerktdatnueenmaal.”

Deaanwezigespelddragersenbestuursleden,metdeklokmee:EmielvanderDoes,HansHarmsen,FransReynders,SylvievanderDoes,GovertDorrenboom,MarcelSlockers,LeodeHoog,GuusTimmers,HansvanderLinde,SylvieLoFoWongenDavidOei.

100

Opgave Hetiselkjaarweereenheleopgavevoorhetbestuuromuitdevoorgedragenkandidatendeprijswinnaarteselecteren,steltDavidOei.“Zijndeprestatiesvandezepersoonbijzondergenoeg?Zoja,zijndievaneenanderekandidaatnietnogindrukwekkender?Daarzijnnatuurlijkookgeenvastecriteriavoor.Deaanwezigentijdenshetdineropperdendatereenspecialecommissieingesteldzoukunnenwordenomdeprijswinnaarteselecteren.Datideeheefthetbestuurovergenomen.Decommissiezalbestaanuitbestuursledenenspelddragers.TijdenshetdinerboodLeodeHoogalaanomerzittingintenemen.Diegaanweheteerstbenaderen.”

Vinden DecommissiegaatookeenanderprobleemrondhettoekennenvandeEmielvanderDoesspeldoplossen,hooptDavidOei.“Wezijnvoorhetvindenvankandidatenafhankelijkvanhuisartsendieiemandnomineren.Alleaanwezigenwarenheterovereensdatervoldoendemensenzijndiedeprijsverdienen.Hetzouarrogantzijnomtedenkendatdiekwaliteiternanegenspelduitreikingennietmeerzouzijn.MaarhuisartsenzijnnatuurlijknietelkedagbezigmetdevraagofcollegaXofYinaanmerkingzoumoetenkomenvoordeVanderDoesspeld.AlsereenapartecommissievoordeVanderDoesspeldbestaatdieookbijdraagtaandezoektochtnaarkandidaten,gaathetonderwerponderde450huisartsenvanonzekringmeerleven,verwachtenwij.Hopelijkleidtdattotnogmeerennogbeterenominaties.Hetzelfdeeffecthopenwijtrouwenstebereikenmethetuitbrengenvanditboekje.

“De Emiel van der Doesspeld zou ook een aanmoedigingsprijs kunnen zijn

zodat mensen met een groot potentieel hun grootse plannen makkelijker

kunnen verwezenlijken.”

Hetboekje‘TienjaarEmielvanderDoesspeld-historieentoekomst’isuitgegevendoordeLHV-HuisartsenkringDistrictRotterdamnaaraanleidingvanhettienjarigbestaanvandezeRotterdamseonderscheidingvoormensendieietsbijzondershebbenbetekendvoordehuisartsgenees-kundeinderegioRotterdam.

Tekst:ElwinLammersFotografie:ElwinLammersRealisatie:ElwinLammersLayout:MonomotorDruk:deswart

December2012

LHV-HuisartsenkringDistrictRotterdamSchorpioenstraat2783067KWRotterdamT(010)2862700F(010)2201456Ewest-nederland@lhv.nlIwww.huisartsenkringrotterdam.nl

Colofon